Uitspraak
12 mei 2005
GERECHTSHOF TE AMSTERDAM
ZESDE MEERVOUDIGE BURGERLIJKE KAMER
ARREST
in de zaak van:
de besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid
1. VERSCHOLEN DORP BUNGALOWPARKEN B.V., gevestigd te Putten,
2. CONTINENTAL REKREATIE B.V., gevestigd te Harskamp,
3. SECOND HOME B.V., gevestigd te Harskamp,
4. CHALETPARK DE EYCKENHOFF B.V., gevestigd te Putten,
5. CHALETPARK DE WERVELWIND B.V., gevestigd te Barneveld,
6. CHALETPARK WIJDE WORMER B.V., gevestigd te Voorthuizen,
7. MAASPARK DE LITHSE HAM B.V., gevestigd te Lith,
8. BOSPARK BEEKBERGEN B.V., gevestigd te Barneveld,
9. REKREATIEPARK RUIGHENRODE B.V., gevestigd te Elburg,
10. BUNGALOWPARK REEWOLD B.V., gevestigd te Putten,
APPELLANTEN,
procureur: mr. A.S. Rueb,
t e g e n
1. de vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid
BELANGENVERENIGING VOOR GEDUPEERDE RECREANTEN,
gevestigd te Heerhugowaard,
2. Rudolf Antonius Adrianus RIETVELD,
wonend te Castricum,
GEÏNTIMEERDEN
procureur: mr. I.M.C.A. Reinders Folmer.
1. Het geding in hoger beroep
Appellanten worden hierna ook gezamenlijk als Verscholen Dorp c.s. aangeduid en geïntimeerden gezamenlijk als de Belangenvereniging c.s. en afzonderlijk als de Belangenvereniging en Rietveld.
Bij dagvaarding van 4 september 2003 zijn Verscholen Dorp c.s. in hoger beroep gekomen van een vonnis van de rechtbank te Alkmaar in deze zaak onder rolnummer 56100/HA ZA 01-890 gewezen tussen Verscholen Dorp c.s. als eisers en de Belangenvereniging c.s. als gedaagden en uitgesproken op 13 augustus 2003.
Verscholen Dorp c.s. hebben bij memorie negen grieven tegen dit vonnis aangevoerd, producties overgelegd, bewijs van hun stellingen aangeboden en geconcludeerd dat het hof het vonnis waarvan beroep zal vernietigen en, kort gezegd, de vorderingen van Verscholen Dorp c.s. alsnog zal toewijzen met hoofdelijke veroordeling van de Belangenvereniging c.s. in de kosten van het geding in beide instanties.
Daarop hebben de Belangenvereniging c.s. bij memorie van antwoord de grieven bestreden, producties overgelegd, bewijs van hun stellingen aangeboden en geconcludeerd dat het hof het vonnis waarvan beroep zal bekrachtigen, met veroordeling van Verscholen Dorp c.s. in de kosten van, naar het hof begrijpt, het geding in hoger beroep.
Partijen hebben hun zaak ter zitting van het hof van 17 september 2004 doen bepleiten, Verscholen Dorp c.s. door mr. A.P. Maes, advocaat te Zwolle en de Belangenvereniging c.s. door mr. G.A.M.F. Spera, advocaat te Maastricht, zulks aan de hand van pleitnotities die zijn overgelegd. Ter gelegenheid van de pleidooien hebben Verscholen Dorp c.s. bij akte hun eis gewijzigd, is zijdens Verscholen Dorp c.s. nog een productie in het geding gebracht en hebben partijen inlichtingen verstrekt. Van het verhandelde ter zitting is proces-verbaal opgemaakt.
Ten slotte hebben partijen arrest gevraagd op de stukken van beide instanties, waarvan de inhoud als hier ingelast geldt.
2. Grieven
Voor de grieven wordt verwezen naar de memorie van grieven.
3. Feiten
De rechtbank heeft in het vonnis waarvan beroep onder 1 (a tot en met h) de feiten opgesomd die bij de beoordeling van het geschil van partijen tot uitgangspunt zijn genomen. Daaromtrent bestaat geen geschil zodat ook het hof de daarin vermelde feiten als vaststaand aanmerkt en daarvan in het navolgende uitgaat.
4. Beoordeling
4.1. Verscholen Dorp c.s. zijn ondernemingen die zich onder meer bezighouden met de exploitatie van campings en bungalowparken en de verkoop van kampeermiddelen en vakantiehuizen.
Toen in 1995 de Kampeerwet werd vervangen door de Wet op de Openluchtrecreatie, werd de rechtsbescherming van langkampeer-ders sterk teruggebracht.
In het najaar 2000 is in een aantal publicaties aandacht besteed aan de rechtspositie van langkampeerders, in twee artikelen in de Telegraaf onder de titels “Campingdrama: geld telt, levens niet” en “Campingoorlog naar climax; dictatoriale praktijken recreatie-baronnen” is onder andere het verhaal verteld van een aantal “gedupeerde” recreanten, waaronder Rietveld.
Met als doelstelling op te komen voor de belangen van onder meer (lang)kampeerders is begin januari 2001 de Belangen-vereniging opgericht. Rietveld is voorzitter van deze vereniging.
De Belangenvereniging heeft de domeinnaam www.campingmaffia.nl geregistreerd en heeft onder die naam medio september 2001 een internetsite geactiveerd. Met die site wilde zij, naar eigen zeggen “het publiek op de hoogte houden van de activiteiten van de campingmaffia.”
De site vermeldde de ontstaansgeschiedenis van de door haar als “campingmaffia” aangeduide bedrijvenstructuur, waarvan de opbouw volgens het bericht op de site gepaard ging “met manipulatie, oplichting, koppelverkoop en het bundelen van honderden bedrijven bestaande uit …”
Voorts vermeldde de site dat de betrokken ondernemingen zich schuldig maken aan: “bizarre huurverhogingen, plotselinge huuropzeggingen, wurgcontracten, eindeloze pesterijen, be-dreiging en intimidatie.”
Op de site was voorts de tekst van een uit 1996 stammende aangifte bij de Economische Controledienst van de hoofd-redacteur van de Tribune, het nieuwsblad van de SP, tegen appellanten sub 1 en sub 10 gepubliceerd.
Voorts waren op de site namen opgenomen van chaletparken waar recreanten volgens de Belangenvereniging niet zouden moeten kopen.
Bij vonnis in kort geding van 25 oktober 2001 heeft de president van de rechtbank te Alkmaar op verzoek van een aantal recreanten, eigenaars van bungalows, chalets of stacaravans op de op de site genoemde parken, de Belangenvereniging c.s. – zakelijk weergegeven – veroordeeld om de verwijzing naar bedoelde parken te verwijderen, met een verbod aan de Belangenvereniging c.s. zich ten aanzien van die parken in het openbaar beledigend of onnodig grievend uit te laten, en de Belangenvereniging c.s. veroordeeld om gedurende een periode van ten minste drie maanden een rectificatie op de site te plaatsen, alles op straffe van verbeurte van dwangsommen.
Naar aanleiding van de uitspraak in kort geding heeft de Belangenvereniging eind oktober 2001 de bevolen rectificatie op de site doen plaatsen en de bestaande inhoud verwijderd. Op een blauwdruk van de site van 27 november 2001 is onder de rectificatie toegevoegd de tekst: “Campingmaffia.nl komt spoedig terug in vernieuwde vorm”.
De site is thans niet meer toegankelijk.
Inmiddels hebben de Belangenvereniging c.s. gegevens geplaatst op de site www.sdnl.nl en kon via een link op die site de homepagina van een door Rietveld in gebruik genomen nieuwe site (http://66.197.141.254/rietveld/rietveld-conclusie.htm naar het hof bij raadpleging van het internet is gebleken) worden bereikt.
4.2. Verscholen Dorp c.s. vorderden in eerste aanleg een veroordeling van de Belangenvereniging om “alle content achter de domeinnaam www.campingmaffia.nl” blijvend te (doen) verwijderen, althans de verwijzing naar of vermelding van Verscholen Dorp c.s., hun aandeelhouders, bestuurders en werknemers blijvend te verwijderen, een verbod aan de Belangenvereniging c.s. om zich over laatstgenoemde (rechts)personen uit te laten, althans uit te laten op beledigende of onnodig grievende wijze, een gebod tot het plaatsen van een rectificatie op voormelde site alsmede – na wijziging van eis - de veroordeling van de Belangenvereniging c.s. tot vergoeding van door geïntimeerde sub 2 als gevolg van de handelwijze van de Belangenvereniging c.s. geleden schade ten belope van f 319.920,-, althans een door de rechtbank op de voet van artikel 6:97 BW te schatten bedrag.
4.3. De rechtbank heeft de publicaties op internet als onrechtmatig jegens Verscholen Dorp c.s. aangemerkt en daarbij de overwegingen van de president in het vonnis van 25 oktober 2001 met betrekking het onrechtmatig karakter van de publicaties onderschreven (vonnis waarvan beroep sub 4.2).
De rechtbank kwam echter tot slotsom dat gelet op de gang van zaken sedert de uitspraak in kort geding, Verscholen Dorp c.s. geen belang meer hadden bij de gevorderde veroordeling tot verwijdering van de content van de site (vordering sub 1), het verbod voor de toekomst (vordering sub 2) en de rectificatie (vordering sub 3). Met betrekking tot de gevorderde vergoeding van door appellante sub 2, Continental Rekreatie B.V., over de periode oktober 2000 tot oktober 2001 geleden schade (vordering sub 4, zoals gewijzigd bij pleidooi in eerste aanleg) overwoog de rechtbank dat de gewraakte site niet de schadeveroorzakende gebeurtenis kan zijn geweest omdat deze slechts gedurende een betrekkelijk korte periode van ongeveer vijftien dagen (20 september 2001 tot 7 oktober 2001) voor het publiek toegankelijk is geweest en dat de artikelen in de Telegraaf zijn gepubliceerd onder de journalistieke verantwoordelijkheid van die krant (en mitsdien niet tot aansprakelijkheid van de Belangenvereniging c.s. kunnen leiden). De rechtbank heeft de vorderingen van Verscholen Dorp c.s. afgewezen en Verscholen Dorp c.s. verwezen in de kosten van het geding. Tegen deze beslissing komen Verscholen Dorp c.s. in hoger beroep op.
4.4. Verscholen Dorp c.s. hebben ter zitting van 17 september 2004 hun eis gewijzigd in die zin dat onder het gevorderde sub 1 en 3 in plaats van www.campingmaffia.nl moet worden gelezen www.sdnl.nl. De Belangenvereniging c.s. hebben tegen deze eiswijziging bezwaar gemaakt, doch het hof gaat aan dit bezwaar voorbij nu de Belangenvereniging c.s. voldoende in de gelegenheid zijn geweest om op de aldus gewijzigde vordering te reageren en door de eiswijziging mitsdien niet in hun verdediging zijn geschaad.
4.5. De eerste grief van Verscholen Dorp c.s. strekt ten betoge dat, anders dan de rechtbank heeft aangenomen, de site www.campingmaffia.nl reeds vóór 20 september 2001 via internet toegankelijk moet zijn geweest. Dit betoog is door Verscholen Dorp c.s. echter onvoldoende feitelijk onderbouwd. Anders dan Verscholen Dorp c.s. menen, is voor een eerdere activering van de site onvoldoende aanwijzing te vinden in het feit dat op de site vermeld is dat de laatste wijziging op 1 oktober 2001 heeft plaatsgevonden en dat daarop een beurs werd aangekondigd die op 30 september 2001 aanving. Ook het hof gaat er derhalve van uit dat de site www.campingmaffia.nl sedert 20 september 2001 toegankelijk was.
4.6. Het hof is met de rechtbank van oordeel dat de door de Belangenvereniging c.s. gedane uitlatingen op de site www.campingmaffia.nl, zoals die (onder meer) blijken uit de door Verscholen Dorp c.s. in eerste aanleg overgelegde producties 1 en 2, als onrechtmatig jegens Verscholen Dorp c.s. moeten worden gekwalificeerd. Ook het hof onderschrijft de overwegingen die in het vonnis van 25 oktober 2001 van de president van de rechtbank te Alkmaar aan het karakter daarvan zijn gewijd (vgl. rechtsoverwegingen 6.1 tot en met 6.2.2). Ook in hoger beroep zijn door de Belangenvereniging c.s. geen concrete feiten gesteld die de gevolgtrekking wettigen dat de op de site geuite – zeer ernstige – beschuldigingen juist zijn. Er zijn voorts geen omstandigheden gebleken die het (uiterst) grievend karakter van de uitlatingen rechtvaardigen: niet valt in te zien dat de Belangenvereniging c.s. de door hen als “wantoestanden” omschreven ontwikkelingen in de sector verblijfsrecreatie na de afschaffing Kampeerwet niet op ingetogener wijze - ook bij gebruikmaking van het medium internet – onder de aandacht van het relevant publiek hadden kunnen brengen.
4.7. Verscholen Dorp c.s. stellen, ter onderbouwing van hun stelling dat zij – anders dan de rechtbank heeft geoordeeld - wel degelijk belang hebben bij de door hen gevorderde voorzieningen, dat sinds medio februari 2003 op de site www.sdnl.nl uitlatingen worden gedaan die jegens Verscholen Dorp c.s. alsmede de bij hen werkzame personen, hun directie en aandeelhouders als onrechtmatig moeten worden aangemerkt, alsmede dat de inhoud van de door de president in kort geding verboden site via (een link op) deze (nieuwe) site opnieuw integraal toegankelijk is.
4.8. Dit betoog treft doel. Verscholen Dorp c.s. hebben door overlegging van producties aangetoond dat op internet wederom uitlatingen worden gedaan van het reeds door de president van de rechtbank verboden, en ook in deze zaak door de rechtbank en het hof onrechtmatig geachte, karakter. Nu echter ter zitting van het hof is gebleken dat niet de Belangenvereniging c.s. doch een derde rechthebbende is op de site www.sdnl.nl en deze derde uitsluitend bevoegd is om de inhoud daarvan te bepalen, is het in het petitum onder 1 gevorderde met betrekking tot deze site niet toewijsbaar. Wel toewijsbaar is een verbod als gevorderd sub 2, dat ook via de site www.sdnl.nl geopenbaarde c.q. via een link op die site toegankelijke uitlatingen van de Belangenvereniging c.s. treft. Voorts acht het hof de gevorderde rectificatie toewijsbaar in dier voege dat Rietveld deze op de door hem beheerde nieuwe site gedurende een periode van zes maanden – welke periode het hof gelet op de omstandigheden van het geval redelijk voorkomt - dient te openbaren.
Verscholen Dorp c.s. stellen zich terecht op het standpunt dat er in casu voldoende aanleiding is om ook hun bestuurders, aandeelhouders en werknemers in de toewijsbaar geachte voorzieningen te betrekken. Aangenomen moet immers worden dat – zoals Verscholen Dorp c.s. betogen – in het openbaar jegens deze laatsten geuite aantijgingen gelet op het kader waarin deze worden gedaan/geplaatst, niet alleen voor de betrokkenen grievend zijn doch ook het belang van Verscholen Dorp c.s. schaden. Voorzover de hierbedoelde personen louter in de persoonlijke sfeer worden getroffen door gedragingen van de Belangenvereniging c.s., is het belang van Verscholen Dorp c.s. niet op zodanige wijze in het geding dat een daarop gerichte voorziening op hun verzoek kan worden toegewezen.
4.9. Met betrekking tot de gevorderde schadevergoeding overweegt het hof als volgt. De rechtbank heeft op zichzelf terecht overwogen dat de site die in de periode 20 september 2001 tot 7 oktober 2001 toegankelijk was niet de schadeveroorzakende gebeurtenis kan zijn geweest die geleid heeft tot het gestelde omzetverlies van Continental Rekreatie B.V. over de periode oktober 2000 tot oktober 2001.
Dat reeds vóór 20 september 2001 sprake is geweest van gedragingen van de Belangenvereniging c.s. die jegens Verscholen Dorp c.s. als onrechtmatig moeten worden gekwalificeerd en dat deze tot de gestelde schade hebben geleid, vindt onvoldoende steun in daartoe door Verscholen Dorp c.s. aangevoerde feitenmateriaal. Verscholen Dorp c.s. hebben gewezen op de onder 4.1. genoemde publicaties in de Telegraaf in het najaar 2000, doch - hoewel Verscholen Dorp c.s. op zichzelf terecht aanvoeren dat de Belangenvereniging c.s. zelf verantwoordelijkheid dragen voor hun uitlatingen aan de pers – daaruit valt niet op te maken dat Rietveld mededelingen heeft gedaan, die mede gelet op de context waarin deze zijn gedaan, als zodanig grievend jegens Verscholen Dorp c.s. zijn aan te merken dat deze als onrechtmatige daad kunnen worden gekwalificeerd.
In het feit dat de Belangenvereniging begin januari 2001 is opgericht en sedertdien actief is geweest is op zichzelf onvoldoende grond gelegen om aan te nemen dat er vanaf dat tijdstip reeds sprake is geweest van gedrag dat als onrechtmatig jegens Verscholen Dorp c.s. moet worden aangemerkt, laat staan dat zulks de gevolgtrekking wettigt dat de Belangenvereniging c.s. voor de door Verscholen Dorp c.s. gestelde omzetdaling bij Continental Rekreatie aansprakelijk zijn. Het had op de weg van Verscholen Dorp c.s. gelegen om hun stellingen in dit verband met concrete feiten te onderbouwen. Hun betoog dat de Belangenvereniging c.s. in de periode 1 januari tot 1 oktober 2001 hebben “huisgehouden op parken en zelfs op beurzen waarop Verscholen Dorp c.s. belangrijke zaken kunnen doen” voldoet hieraan niet, terwijl het negatief koopadvies waarop zij zich beroepen dateert uit 2003. De publicatie op www.woonidee.nl (productie 26 bij memorie van grieven) is in te algemene bewoordingen gesteld om als onrechtmatig jegens Verscholen Dorp c.s. (die daarin ook niet worden genoemd) te worden aangemerkt.
Dit brengt mee dat dit onderdeel van de vordering van Verscholen Dorp c.s. moet worden afgewezen.
4.10. Door partijen zijn geen (voldoende concrete) feiten gesteld die indien bewezen tot een andere beslissing zouden leiden. Hun bewijsaanbiedingen worden mitsdien als niet terzake dienend gepasseerd.
4.11. Dit leidt tot de slotsom dat de grieven gedeeltelijk slagen. Het hof zal het vonnis van de rechtbank vernietigen en het door Verscholen Dorp c.s. sub 2 gevorderde verbod en de sub 3 gevorderde rectificatie alsnog toewijzen als hierna te doen.
Voor het overige zal de vordering van Verscholen Dorp c.s. worden afgewezen.
Bij deze uitkomst past een compensatie van de kosten van het geding in beide instanties in dier voege dat ieder der partijen de eigen kosten draagt.
5. Beslissing
Het hof:
vernietigt het vonnis waarvan beroep;
en opnieuw rechtdoende:
verbiedt de Belangenvereniging c.s. om zich, na betekening van dit arrest, in welke vorm of hoedanigheid ook, in het openbaar in beledigende of onnodig grievende zin uit te laten over Verscholen Dorp c.s., hun bestuurders, aandeelhouders en werknemers, zulks op straffe van verbeurte van een dwangsom van € 2.500,- voor iedere overtreding van dit verbod, met een maximum aan te verbeuren dwangsommen van € 100.000,-;
gebiedt de Belangenvereniging c.s. om binnen twee dagen na betekening van dit arrest, en op straffe van een dwangsom van € 2.500 voor iedere dag dat niet aan dit gebod wordt voldaan met een maximum aan te verbeuren dwangsommen van € 100.000,-, op de door hen ten tijde van de behandeling in hoger beroep aangehouden en via internet toegankelijke site op de eerste c.q. homepagina de volgende goed leesbare tekst te plaatsen en tenminste gedurende een periode van zes maanden geplaatst te houden:
“RECTIFICATIE
Bij arrest van het Gerechtshof te Amsterdam van 12 mei 2005 zijn de Belangenvereniging voor Gedupeerde Recreanten en haar bestuurder R.A.A. Rietveld (Heerhugowaard) veroordeeld tot het plaatsen van deze rectificatie. Ten onrechte hebben wij de ondernemingen Verscholen Dorp Bungalowparen B.V. uit Voorthuizen, Continental Rekreatie B.V. gevestigd te Harskamp, Second Home B.V. gevestigd te Harskamp, Chaletpark De Eyckenhoff B.V. gevestigd te Putten, Chaletpark De Wervelwind B.V. gevestigd te Barneveld, Chaletpark Wijde Wormer B.V. gevestigd te Voorthuizen, Maaspark De Lithse Ham B.V. gevestigd te Lith, Bospark Beekbergen B.V. gevestigd te Barneveld, recreatiepark Ruighenrode B.V., gevestigd te Elburg, en Bungalowpark Reewold, gevestigd te Putten, in diskrediet gebracht door onrechtmatige uitlatingen onzerzijds. Wij bieden U hiervoor onze excuses aan.
Getekend,
De Belangenvereniging voor Gedupeerde Recreanten
R.A.A. Rietveld”;
verklaart dit arrest tot zover uitvoerbaar bij voorraad;
wijst af het anders of meer door Verscholen Dorp c.s. gevorderde;
compenseert de kosten van het geding in beide instanties in dier voege dat ieder der partijen de eigen kosten draagt.
Dit arrest is gewezen door mrs Van Tuyll van Serooskerken-Röell, Van Manen en Verscheure en in het openbaar uitgesproken op 12 mei 2005.