Uitspraak
GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN
locatie Arnhem
afdeling civiel recht, handel
zaaknummer gerechtshof 200.247.685
(zaaknummer rechtbank Overijssel, zittingsplaats Almelo 202710)
arrest van 11 augustus 2020
in de zaak van
de stichting
Stichting Bevordering Sportactiviteiten Kraggenburg,
gevestigd te Kraggenburg,
appellante,
in eerste aanleg: gedaagde,
hierna: de sportstichting,
advocaat: mr. C.J. van Dijk,
tegen:
Mr. J. van der Hel,
in zijn hoedanigheid van curator in het faillissement van de besloten vennootschap
Megahome.nl Beheer B.V.,
kantoorhoudende te Enschede,
geïntimeerde,
in eerste aanleg: eiser,
hierna: de curator,
advocaat: mr. H. Versluis.
1.Het verdere verloop van het geding in hoger beroep
1.1.
Het hof neemt de inhoud van het tussenarrest van 18 februari 2020 hier over.
Bij dat arrest is een comparitie van partijen bepaald.
Bij dat arrest is een comparitie van partijen bepaald.
1.2.
Deze comparitie heeft plaatsgevonden op 22 juni 2020. Mr. Versluis heeft bij brief van 4 juni 2020 nog aanvullende stukken voor de zitting ingestuurd (producties 1 tot en met 14). Het hof heeft akte verleend van het in het geding brengen van deze stukken. Partijen hebben hun standpunten toegelicht en vragen van het hof beantwoord. De advocaten hebben spreekaantekeningen overgelegd.
1.3.
Aan het slot van de comparitie heeft het hof arrest bepaald.
2.De vaststaande feiten
2.1.
Megahome.nl Beheer B.V. en Megahome.nl Grond B.V. zijn onderdeel van het Megahome concern, dat zich richt op het verwerven van gronden voor projectontwikkeling. De aandelen van Megahome.nl Beheer en Megahome.nl Grond worden gehouden door Stichting Mega NPB. Deze stichting heeft als doelstelling de instandhouding van het familiekapitaal van de familie [A] . Haar bestuurders zijn [B] (hierna: [B] ) en [C] (hierna: [C] ). [D] (hierna: [D] ), die al langer werkzaam was binnen het Megahome concern, is sinds 16 september 2014 bestuurder van Megahome.nl Beheer en Megahome.nl Grond.
2.2.
Nebo Vastgoed B.V. heeft als enig aandeelhouder Stichting NMTwo, van wie [B] en [D] bestuurders zijn. Tot 2018 was [C] bestuurder van Nebo Vastgoed.
2.3.
Bij de stukken bevindt zich een op 2 maart 2009 gedateerde Sponsorovereenkomst tussen ‘Sportstichting Bevordering Sportactiviteiten Kraggenburg i.o.’ en Megahome.nl Beheer. Hierin is opgenomen dat partijen een 5-jarige overeenkomst tot sponsoring van de stichting sluiten, ingaande op 1 januari 2010 en eindigend op 31 december 2014. Volgens de overeenkomst heeft de sponsor er tijdens de looptijd van de overeenkomst recht op dat haar naam en logo prominent in beeld zal komen tijdens activiteiten ondersteund door de stichting. De sponsor verplicht zich jegens de stichting tot betaling van € 24.500 (2010), € 59.500 (2011), € 97.000 (2012), € 105.000 (2013) en € 107.500 (2014). De sponsor is bevoegd zijn rechtsverhouding tot de stichting over te dragen aan een derde; de stichting geeft bij voorbaat toestemming voor overname van het contract als bedoeld in artikel 6:156 BW. De overeenkomst is ondertekend door [B] namens Megahome.nl Beheer en [E] (de echtgenote van [D] , hierna: mevrouw [E] ) namens de stichting.
2.4.
Bij brief van 4 december 2009 hebben Megahome.nl Beheer en Nebo Vastgoed aan ‘Stichting Bevordering Sportactiviteiten’ (t.a.v. mevrouw [E] ) meegedeeld dat Megahome.nl Beheer op 2 juni 2009 ontwikkelings- en bouwclaimovereenkomsten heeft gesloten met Nebo Vastgoed, onder andere met betrekking tot het gebruik van de handelsnaam megahome.nl, en dat Nebo Vastgoed in verband daarmee de sponsorovereenkomst heeft overgenomen van Megahome.nl Beheer. De brief is ondertekend door [B] namens Megahome.nl Beheer en [C] namens Nebo Vastgoed.
2.5.
De sportstichting is op 4 juni 2013 opgericht. Het statutaire doel van de stichting is “het bevorderen van sportactiviteiten in Kraggenburg, met name op het gebied van rally/race, fietsen, watersport en snow-/kiteboarden, en het verrichten van al wat hiermee verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn”. Bestuurders van de sportstichting zijn mevrouw [E] en [F] (tot hun aftreden in respectievelijk 2017 en 2016).
2.6.
Op 13 en 25 februari 2015 zijn door Megahome.nl Beheer bedragen van € 181.000 en € 212.500 overgeboekt naar de sportstichting. Volgens de omschrijving ging het hierbij om betaling van facturen. Daarmee wordt gedoeld op facturen van ‘Stichting Behoud Sportactiviteiten Kraggenburg i.o.’ respectievelijk ‘Stichting Behoud Sportactiviteiten Kraggenburg’ aan Megahome.nl Beheer voor sponsoring in de jaren 2010-2014 tot de bedragen genoemd in de Sponsorovereenkomst.
2.7.
Bij vonnis van de rechtbank Overijssel, locatie Almelo, van 20 juli 2016 is Megahome.nl Beheer in staat van faillissement verklaard, met aanstelling van mr. Van der Hel als curator.
2.8.
Bij brief van 16 december 2016 heeft de curator aan de advocaat van Megahome.nl Beheer medegedeeld dat de in rov. 2.6 genoemde betalingen in zijn visie onverschuldigd zijn gedaan en dat de desbetreffende rechtshandelingen bovendien worden getroffen door artikel 42 Fw. Hij heeft deze rechtshandelingen vernietigd en de sportstichting verzocht de genoemde bedragen terug te betalen. De sportstichting heeft aan dit verzoek niet voldaan.
3.Het geschil en de beslissing in eerste aanleg
3.1.
De curator heeft in deze procedure gevorderd:
a.
primairvoor recht te verklaren dat de betalingen door Megahome.nl Beheer op 13 en 25 februari 2015 aan de sportstichting onverschuldigde betalingen betreffen;
primairvoor recht te verklaren dat de betalingen door Megahome.nl Beheer op 13 en 25 februari 2015 aan de sportstichting onverschuldigde betalingen betreffen;
subsidiairvoor recht te verklaren dat de curator door middel van zijn brief van 16 december 2016 aan de sportstichting rechtsgeldig de nietigheid heeft ingeroepen van (de rechtshandelingen die hebben geleid tot) deze betalingen;
b. de sportstichting te veroordelen tot betaling aan de curator van € 393.000,-, met rente en kosten.
3.2.
De sportstichting heeft verweer gevoerd. Kort gezegd heeft zij betwist dat sprake is van onverschuldigde betalingen. Het beroep op vernietiging gaat volgens haar ook niet op, omdat de betalingen feitelijke handelingen zijn die niet vatbaar zijn voor vernietiging en er inhoudelijk ook geen grond voor vernietiging is: er is geen sprake van onverplichte betalingen, er was geen wetenschap van benadeling en de crediteuren zijn ook niet benadeeld door de betalingen, aldus de sportstichting.
3.3.
De rechtbank heeft bij vonnis van 17 januari 2018 het verweer van de sportstichting als onvoldoende onderbouwd gepasseerd en de vordering van de curator (a. primair en b) toegewezen, met uitzondering van de vordering inzake de buitengerechtelijke incassokosten. De rechtbank heeft de sportstichting veroordeeld in de proceskosten.
4.De motivering van de beslissing in hoger beroep
Omvang hoger beroep
4.1.
De sportstichting komt met 9 grieven op tegen het vonnis van 17 januari 2018.
Zij vordert dat het hof dit vonnis zal vernietigen, de vordering van de curator alsnog zal afwijzen, de curator zal veroordelen tot terugbetaling van hetgeen de curator op grond van het vonnis heeft geïncasseerd, zijnde een bedrag van € 201.375,25, vermeerderd met rente, en de curator zal veroordelen in de kosten van beide instanties.
4.2.
De curator heeft de grieven bestreden. Hij concludeert dat het hof het bestreden vonnis zal bekrachtigen en de sportstichting zal veroordelen in de kosten van het hoger beroep en de nakosten met rente.
Onverschuldigde betaling?
4.3.
De sportstichting keert zich met haar grieven tegen het oordeel van de rechtbank dat de sportstichting de stellingen van de curator (over de betalingen waarvoor hij geen rechtsgrond heeft kunnen ontdekken) onvoldoende heeft weersproken en dat op grond daarvan moet worden aangenomen dat Megahome.nl Beheer de bedragen onverschuldigd heeft betaald. De grieven lenen zich voor gezamenlijke bespreking.
4.4.
Uitgangspunt is dat, nu de curator zich beroept op de rechtsgevolgen van de stelling dat de sportstichting de genoemde bedragen onverschuldigd heeft betaald, op hem de last rust de feiten en omstandigheden te stellen en bij gemotiveerde betwisting te bewijzen die tot dat rechtsgevolg kunnen leiden.
4.5.
De curator voert allereerst aan dat het opvallend is dat het sponsorcontract dateert van 2 maart 2009 en de sportstichting pas is opgericht op 4 juni 2013 (ruim vier jaar later). Verder wijst hij erop dat de naam van de stichting zoals vermeld in de Sponsorovereenkomst afwijkt van de statutaire naam van de sportstichting. Voorts wijst hij op de contractovername in december 2009 door Nebo Vastgoed, waardoor Megahome.nl Beheer geen verplichtingen meer had. Hij acht het ongeloofwaardig dat dit laatste in 2015 over het hoofd is gezien. Verder wijst hij op de (in hoger beroep overgelegde) Groepsverklaring, die onder meer is ondertekend door [D] en mevrouw [E] , waarin staat dat diverse stichtingen - waaronder de sportstichting - zijn opgericht met als doel om het familiekapitaal van [B] in stand te houden. In punt 14 van de Groepsverklaring wordt vermeld: “Ten aanzien van de Stichting Bevordering Sportactiviteiten Kraggenburg was beoogd dat deze de sponsoractiviteiten van Megahome zou overnemen en begeleiden, maar door moeizame ontwikkelingen in de vastgoedsector zijn de beoogde activiteiten van de Stichting nooit tot ontplooiing gekomen.” Gezien deze verklaring acht de curator het onbegrijpelijk dat de betalingen op 13 en 25 februari 2015 zijn verricht, nu de sportstichting helemaal geen activiteiten ontplooide. Volgens de curator wordt het sponsorcontract blijkbaar gebruikt voor een ander doel dan het statutaire doel van de sportstichting, namelijk voor een geldcarrousel om het familiekapitaal van de familie [B] in stand te houden en verhaalsmogelijkheden van schuldeisers te frustreren. Hij legt daarbij een verband tussen de oprichting van de sportstichting en de pauliana-procedure van Rabobank tegen de Megahome vennootschappen en Nebo Vastgoed, die in oktober 2011 is gestart en waarin op 30 mei 2013 pleidooi plaatsvond en op 4 september 2013 vonnis is gewezen. Ook wijst hij erop dat de betaling door Megahome.nl Beheer aan de sportstichting samenloopt met door de gemeente Emmen en de familie [G] tegen ondernemingen van het Megahome concern gestarte procedures. Daarbij merkt de curator nog op dat in de administratie van Megahome.nl Beheer zich enkel met jaartallen gedateerde facturen bevinden voor sponsorbedragen over 2010-2014, die pas in 2015 zijn betaald, juist op een moment dat van diverse gerechtelijke procedures en veroordelingen tegen Megahome vennootschappen sprake was.
4.6.
De sportstichting heeft de gang van zaken rondom de betalingen als volgt toegelicht. Het idee van sponsoring ontstond begin 2009. De oprichting van de sportstichting liep vertraging op in verband met de economische crisis. Nadat de sportstichting in 2013 was opgericht, heeft de sportstichting Megahome.nl Beheer gevraagd de in de sponsorovereenkomst voorziene bedragen te betalen. [D] en mevrouw [E] hebben de contractovername toen over het hoofd gezien. Dat kon gebeuren omdat zij destijds niet bij de contractovername waren betrokken. Megahome.nl Beheer beschikte niet over middelen om aan het betalingsverzoek te voldoen. Daarom heeft Megahome.nl Beheer (in de persoon van [D] ) Nebo Vastgoed ( [C] ) verzocht € 393.500 aan liquiditeiten te verschaffen. Nebo Vastgoed voldeed hieraan, maar kon niet het hele bedrag ineens vrijmaken. Daarom is een eerste tranche van € 181.000 betaald. Per vergissing is daarbij betaald aan Megahome.nl Grond. De administrateur heeft dit gecorrigeerd door het bedrag door te betalen aan Megahome.nl Beheer, die vervolgens de sportstichting heeft betaald. De tweede tranche is opnieuw zo gegaan, omdat deze al klaarstond in het betaalsysteem van Nebo Vastgoed. De betaling gebeurde op grond van een afspraak van [D] met [C] om het bedrag via Megahome.nl Beheer aan de sportstichting te betalen in plaats van het bedrag terug te betalen aan Nebo Vastgoed, om aan de betalingsverplichting op grond van de Sponsorovereenkomst te voldoen.
4.7.
Het hof overweegt als volgt. Niet in geschil is dat de Sponsorovereenkomst is gesloten op 2 maart 2009 tussen de stichting in oprichting en Megahome.nl Beheer. De overeenkomst voorzag erin dat Megahome.nl Beheer in de periode van 1 januari 2010 tot en met 31 december 2014 jaarlijks een oplopend bedrag zou betalen ter sponsoring van de activiteiten van de op te richten stichting. De tegenprestatie zou eruit bestaan dat de naam en het logo van Megahome.nl Beheer prominent in beeld zouden komen bij activiteiten ondersteund door de stichting. Eind 2009 heeft Nebo Vastgoed dit contract overgenomen van Megahome.nl Beheer. Op 4 juni 2013, ruim vier jaar na het sluiten van het Sponsorcontract, is de sportstichting opgericht. In februari 2015 heeft Megahome.nl Beheer vervolgens aan de sportstichting de bedragen betaald waartoe zij zich in de Sponsorovereenkomst had verplicht, op basis van facturen van de sportstichting. De facturen bevatten geen datum maar alleen een jaartal. Zoals de curator heeft verklaard, bevonden de eerste vier facturen zich in de administratie van Megahome.nl Beheer over 2013 en de laatste factuur in de administratie over 2014. [D] verklaarde in eerste aanleg ervan uit te gaan dat de facturen in de betreffende jaren zijn verstuurd. Ter comparitie in hoger beroep heeft hij echter verklaard dat hij (als bestuurder van Megahome.nl Beheer) de facturen eind 2014 van zijn echtgenote (die toen voorzitter was van de sportstichting) heeft ontvangen. Op grond daarvan gaat het hof ervan uit dat de facturen inderdaad pas achteraf zijn opgesteld om als basis voor de betalingen te dienen. Verder staat vast dat de genoemde bedragen door Nebo Vastgoed zijn betaald aan Megahome.nl Grond, die ze heeft doorbetaald aan Megahome.nl Beheer, die ze op haar beurt heeft betaald aan de sportstichting. Ten slotte staat vast dat de sportstichting nimmer activiteiten heeft ontplooid.
4.8.
Tegen deze achtergrond roept de toelichting van de sportstichting de nodige vragen op die ook in dit hoger beroep niet zijn beantwoord. Zo blijft onverklaard wat de aanleiding ervoor was dat in 2013 (alsnog) tot de oprichting van de sportstichting is overgegaan, nadat dit vanwege de crisis lange tijd achterwege was gebleven. [D] heeft tijdens de comparitie in hoger beroep, desgevraagd, niet kunnen verklaren dat er op dat moment enig plan bestond of zicht op was dat de sportstichting activiteiten conform haar doelstelling zou gaan ontwikkelen. Die vraag dringt zich op, omdat de sportstichting ook na haar oprichting geen enkele activiteit heeft ontplooid (anders dan dat zij haar bankrekening ter beschikking heeft gesteld om gelden te parkeren). Ook heeft de sportstichting niet kunnen verklaren waarom eind 2014, toen de contractperiode nagenoeg ten einde was, facturen voor sponsoring over de jaren 2010 tot en met 2014 zijn verzonden en betaald, terwijl de sportstichting een groot deel van die periode niet bestond en ook na haar oprichting geen activiteiten had ontplooid. De uitleg dat de verplichtingen bestonden, dat er binnen de looptijd van de overeenkomst niet aan was voldaan en dat dit de verplichtingen niet deed vervallen, volstaat in deze omstandigheden niet. Ook ontbreekt een overtuigende verklaring waarom de sportstichting facturen richtte aan Megahome.nl Beheer, terwijl zij erover was geïnformeerd dat Nebo Vastgoed het contract had overgenomen en zij dus moest weten dat Megahome.nl Beheer geen sponsorverplichtingen meer had. Dat mevrouw [E] niet bij de contractovername zelf was betrokken, maakt dat niet anders. Ten slotte valt op dat Nebo Vastgoed (via Megahome.nl Grond) de financiële middelen heeft verstrekt om de sportstichting te kunnen betalen, terwijl zij (in de persoon van [C] ) wist dat het sponsorcontract door haar was overgenomen zodat Megahome.nl Beheer geen verplichting meer had. De verklaring voor dit laatste, dat [D] bij zijn verzoek om liquiditeiten aan [C] niet heeft vermeld waarvoor deze liquiditeiten nodig waren en [C] daar ook niet naar heeft gevraagd, is niet zonder meer plausibel en behoefde nadere uitleg, die de sportstichting niet heeft gegeven (anders dan met de summiere opmerking dat dit in de verhouding tussen partijen gebruikelijk was). Gelet op dit alles is het standpunt van Megahome.nl Beheer dat de betalingen strekten ter voldoening aan op dat moment nog actuele verplichtingen op grond van de Sponsorovereenkomst onvoldoende onderbouwd.
4.9.
Daar komt bij dat in de lezing van de sportstichting de betalingen zijn gedaan met geld dat Megahome.nl Beheer heeft geleend van Megahome.nl Grond/Nebo Vastgoed. Dit strookt met het feit dat de bedragen in rekening-courant zijn geboekt. Dat betekent echter wel dat de betalingen zijn gedaan ten laste van Megahome.nl Beheer. En dat verdraagt zich niet met het standpunt van de sportstichting dat Megahome.nl Beheer op grond van een afspraak met Nebo Vastgoed de bedragen aan de sportstichting heeft betaald om daarmee de schuld van Nebo Vastgoed aan de sportstichting te voldoen. Nu Megahome.nl Beheer jegens de sportstichting geen enkele verplichting meer had uit hoofde van de Sponsorovereenkomst dienen de ten laste van haar gedane betalingen aan de sportstichting als onverschuldigd te worden beschouwd.
4.10.
Op grond van het voorgaande komt ook het hof tot de conclusie dat de sportstichting onvoldoende gemotiveerd heeft betwist dat de betalingen zijn gedaan zonder dat daarvoor een rechtsgrond bestond. Dit betekent dat sprake is geweest van onverschuldigde betalingen. De vorderingen zijn op die grond dus terecht toegewezen. De grieven stuiten daarop af.
4.11.
Gelet op het voorgaande komt het hof niet toe aan bewijslevering. Aan het (tegen)bewijsaanbod van de sportstichting gaat het hof daarom voorbij.
5.De slotsom
5.1.
De grieven falen. Het bestreden vonnis zal worden bekrachtigd. Gelet op deze uitkomst is de vordering van de sportstichting tot terugbetaling van hetgeen op grond van het bestreden vonnis is geïncasseerd niet toewijsbaar.
5.2.
Het hof zal de sportstichting als de in het ongelijk te stellen partij veroordelen in de kosten van het hoger beroep. Deze kosten worden aan de zijde van de curator vastgesteld op € 5.270,- voor verschotten (griffierecht) en € 9.356,- voor salaris advocaat (2 punten x appeltarief VII, € 4.678,- per punt).
5.3.
Als niet weersproken zal het hof ook de gevorderde wettelijke rente over de proceskosten en de nakosten toewijzen zoals hierna vermeld.
6.De beslissing
Het hof, recht doende in hoger beroep:
bekrachtigt het vonnis van de rechtbank Overijssel, zittingsplaats Almelo, van 17 januari 2018;
veroordeelt de sportstichting in de kosten van het hoger beroep, tot aan deze uitspraak aan de zijde van de curator vastgesteld op € 5.270,- voor verschotten en op € 9.356,- voor salaris overeenkomstig het liquidatietarief, te voldoen binnen veertien dagen na dagtekening van dit arrest, en - voor het geval voldoening binnen bedoelde termijn niet plaatsvindt - te vermeerderen met de wettelijke rente te rekenen vanaf bedoelde termijn voor voldoening;
veroordeelt de sportstichting in de nakosten, begroot op € 157,-, met bepaling dat dit bedrag zal worden verhoogd met € 82,- in geval de sportstichting niet binnen veertien dagen na aanschrijving aan deze uitspraak heeft voldaan én betekening heeft plaatsgevonden, een en ander vermeerderd met de wettelijke rente te rekenen vanaf veertien dagen na aanschrijving én betekening;
verklaart dit arrest uitvoerbaar bij voorraad;
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit arrest is gewezen door mrs. H.L. Wattel, H.C. Frankena en M.B. Beekhoven van den Boezem en is in tegenwoordigheid van de griffier in het openbaar uitgesproken op 11 augustus 2020.