Uitspraak
13 juli 2012
Eerste Kamer
11/00667
DV/AS
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
in de zaak van:
1. AUTOSOUND B.V.,
gevestigd te Enschede,
2. [Eiser 2],
wonende te [woonplaats],
3. [Eiser 3],
wonende te [woonplaats],
EISERS tot cassatie, VERWEERDERS in het incidenteel cassatieberoep,
advocaat: aanvankelijk mr. P. Garretsen, thans mr. K. Aantjes,
t e g e n
DEBITEL NEDERLAND BV,
gevestigd te 's-Gravenhage,
VERWEERSTER in cassatie, EISERES in het incidenteel cassatieberoep,
advocaat: mr. K.G.W. van Oven.
Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als Autosound c.s. en Debitel.
1. Het geding in feitelijke instanties
Voor het verloop van het geding in feitelijke instanties verwijst de Hoge Raad naar de navolgende stukken:
a. het vonnis in de zaak 448322 CU EXPL 05-14164 tz van de kantonrechter te Utrecht van 23 augustus 2006;
b. het vonnis in de zaak 218372/HA ZA 06-2113 van de rechtbank Utrecht van 23 mei 2007;
c. de arresten in de zaak 104.003.828 van het gerechtshof te Amsterdam van 30 maart 2010 en 2 november 2010.
De arresten van het hof zijn aan dit arrest gehecht.
2. Het geding in cassatie
Tegen de arresten van het hof hebben Autosound c.s. beroep in cassatie ingesteld. Debitel heeft incidenteel cassatiebroep ingesteld. De cassatiedagvaarding en de conclusie van antwoord tevens houdende incidenteel cassatieberoep zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.
Partijen hebben over en weer geconcludeerd tot verwerping van het beroep.
De zaak is voor Autosound c.s. toegelicht door mr. P.A. Speijdel, advocaat te Enschede. Namens Debitel is de zaak toegelicht door mr. F.E. Vermeulen en mr. B.F.L.M. Schim, beiden advocaat te Amsterdam.
De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Spier strekt in het principale beroep tot vernietiging en in het incidentele beroep tot verwerping.
Mr. F.E. Vermeulen voornoemd heeft bij brief van 11 mei 2012 namens Debitel op die conclusie gereageerd.
3. Uitgangspunten in cassatie
3.1 In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten vermeld in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 1. Voor zover in cassatie van belang komen die op het volgende neer.
(i) Autosound (voorheen ASN Technologies B.V.) heeft in maart 1995 een zogenoemde "Masterdealerovereenkomst" gesloten met Phoneline Nederland B.V., tevens handelend onder de naam "Talkline" (hierna: "Talkline").
De overeenkomst werd gesloten ter verwerving van abonnementen op het Nederlandse netwerk voor mobiele telefonie. De overeenkomst is voor onbepaalde tijd aangegaan.
(ii) Eveneens in maart 1995 is tussen Talkline enerzijds en [eiser 2] en [eiser 3] anderzijds een overeenkomst gesloten (hierna de "1-guldenregeling").
(iii) Talkline is in 2002 overgenomen door Debitel, waarbij ook de verplichtingen uit bovengenoemde overeenkomsten zijn overgenomen. Debitel is een onafhankelijke telecomprovider zonder eigen netwerk.
Zij verkoopt aansluitingen en belminuten op de netwerken van KPN, Vodafone en Telfort. Dat doet zij via eigen debitelshops, haar internetwinkel en via een groot aantal dealers, waaronder drie masterdealers waarvan Autosound er een is.
(iv) Tussen partijen is een geschil ontstaan over, onder meer, de hoogte van de door Debitel aan Autosound c.s. verschuldigde provisie op basis van de Masterdealerovereenkomst en de 1-guldenregeling.
3.2 Autosound c.s. vorderen in dit geding verklaringen voor recht, bevelen en veroordelingen tot betaling. Debitel vordert in reconventie een verklaring voor recht en terugbetaling van hetgeen door haar onverschuldigd is betaald. De rechtbank heeft de vorderingen in conventie deels toegewezen en die in reconventie afgewezen.
3.3 Beide partijen zijn in hoger beroep gekomen.
Het hof heeft in het tussenarrest van 30 maart 2010 een deel van de geschilpunten beslist en daartoe onder meer overwogen (rov. 4.11):
"De tussen partijen van toepassing zijnde 1-guldenregeling houdt niet meer in dan de toekenning van een bonus ten behoeve van [eiser 2] en [eiser 3], alsmede de berekening daarvan, als gevolg van de bemiddelingsactiviteiten van Autosound. Enige bemiddeling (door [eiser 2] en [eiser 3]) als agent voor Debitel is daarin niet opgenomen, noch heeft deze overeenkomst die strekking. Aldus houdt de 1-guldenregeling geen agentuurovereenkomst in. Daaraan doet niet af dat deze regeling verband houdt met de (uitvoering van de wel als een agentuurovereenkomst te kwalificeren) Masterdealerovereenkomst. Een dergelijk verband maakt niet dat (ook) de 1-guldenregeling als agentuurovereenkomst dient te worden aangemerkt".
3.4 Het hof heeft in het eindarrest van 2 november 2010 het bestreden vonnis vernietigd en, opnieuw rechtdoende, zowel in conventie als in reconventie de vorderingen gedeeltelijk toegewezen. Het heeft daartoe onder meer overwogen (rov. 2.7):
"Debitel heeft zich er in dat verband op beroepen dat haar betalingsverplichting uit hoofde van die regeling volledig zijn geëindigd met de beëindiging van de 1-guldenregeling door opzegging per 7 december 2006. Het hof is echter - anders dan de rechtbank - van oordeel dat die beëindiging niet de consequentie heeft dat de betalingsverplichting uit hoofde van die regeling eindigt voor nog doorlopende abonnementen ten aanzien waarvan voor het overige wel aan de vereisten van die regeling wordt voldaan."
3.5 In het principale cassatieberoep bestrijdt Autosound c.s. het tussenarrest en het eindarrest van het hof met twaalf middelen. Het incidentele beroep van Debitel is gericht tegen het hiervoor in 3.4 weergegeven oordeel van het hof.
4. Beoordeling van het middel in het principale beroep
4.1 Onderdeel 9.3 klaagt onder meer dat het hof heeft verzuimd te beslissen op de subsidiaire en meer subsidiaire vordering van Autosound c.s. om voor recht te verklaren dat "(...) de 1-guldenregeling aangemerkt dient te worden als bedongen provisie door de handelsagent ASN BV in het kader van haar agentuurovereenkomst met Debitel".
4.2 De klacht mist feitelijke grondslag. De afwijzing van de subsidiaire en meer subsidiaire vordering ligt besloten in het hiervoor in 3.3 weergegeven oordeel van het hof.
4.3 De overige klachten kunnen evenmin tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de klachten niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.
5. Beoordeling van het middel in het incidentele beroep
5.1 Het middel betoogt dat het hof, door te oordelen als hiervoor in 3.4 weergegeven, zijn taak als appelrechter heeft miskend doordat het buiten de door partijen getrokken grenzen van de rechtsstrijd in hoger beroep is getreden. Het hof, aldus het middel, was immers gebonden aan het oordeel van de rechtbank in haar rov. 4.12 dat het moment waartegen Debitel de 1-guldenregeling heeft opgezegd, te weten 7 december 2006, het einde markeert van haar verplichtingen tot opgave en betaling van provisie op basis van de 1-guldenregeling.
5.2 Het uitgangspunt van het middel dat de rechtbank heeft geoordeeld dat de opzegging door Debitel van de 1-guldenregeling tegen 7 december 2006 meebrengt dat zij na die datum geen provisie meer ingevolge die regeling verschuldigd is geworden, is onjuist. De rechtbank oordeelde immers (in rov. 4.11) dat de duur van de ingevolge de 1-guldenregeling te betalen provisie slechts bepaald wordt "door de onafgebroken duur van het betreffende abonnement", en zij heeft dienovereenkomstig in het dictum van haar vonnis (onder 5.3) Debitel veroordeeld een gespecificeerde opgave te verstrekken van de uit hoofde van de 1-guldenregeling verschuldigde provisie vanaf 1 september 2002 "tot aan de maand voorafgaand aan die waarop dit vonnis wordt gewezen" (en dus niet tot aan 7 december 2006). Daaraan doet niet af dat het hof, kennelijk abusievelijk, in rov. 2.7 van zijn eindarrest heeft vermeld dat de rechtbank anders had geoordeeld. Het middel mist dus feitelijke grondslag.
6. Beslissing
De Hoge Raad:
in het principale beroep:
verwerpt het beroep;
veroordeelt Autosound in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van Debitel begroot op € 5.965,34 aan verschotten en € 2.200,-- voor salaris;
in het incidentele beroep:
verwerpt het beroep;
veroordeelt Debitel in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van Autosound c.s. begroot op € 68,07 aan verschotten en € 2.200,-- voor salaris.
Dit arrest is gewezen door de vice-president J.B. Fleers als voorzitter en de raadsheren J.C. van Oven, C.A. Streefkerk, W.D.H. Asser en M.A. Loth, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer J.C. van Oven op 13 juli 2012.