Uitspraak
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
STRAFKAMER
Nummer19/04024
Datum19 januari 2021
ARREST
op het beroep in cassatie tegen een arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 26 augustus 2019, nummer 21-000842-18, in de strafzaak
tegen
[verdachte] ,
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1964,
hierna: de verdachte.
1.Procesverloop in cassatie
Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft E.J.M.J. Damen, advocaat te Arnhem, bij schriftuur cassatiemiddelen voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
De advocaat-generaal D.J.M.W. Paridaens heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Arnhem, zodat deze op het bestaande hoger beroep opnieuw kan worden berecht en afgedaan.
2.Beoordeling van het eerste cassatiemiddel
2.1
Het cassatiemiddel klaagt over de verwerping door het hof van het beroep op noodweer.
2.2.1
Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:
“zij op 21 april 2016 te [plaats] ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om aan [slachtoffer] opzettelijk zwaar lichamelijk letsel toe te brengen (met voormeld oogmerk) die [slachtoffer] in het bovenlichaam en het oor heeft gestoken, terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid.”
2.2.2
Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:
“1. Het als bijlage bij het stamproces-verbaal van 5 augustus 2016 gevoegde, door [verbalisant 1] , brigadier van politie, Eenheid Oost-Nederland, opgemaakte proces-verbaal van aangifte van 21 april 2016 (dossierpagina 23 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [slachtoffer] , zakelijk weergegeven:
Toen ik op 20 april 2016 binnenkwam in de woning van mijn vader aan de [a-straat 1] te [plaats] , zag ik dat buiten mijn vader nog twee andere mensen binnen waren. Dat waren de mij bekende [betrokkene 1] en [betrokkene 2] . Hier weet ik de achternaam niet van.
Ongeveer een uur later werd er aangebeld aan de voordeur van het huis van mijn vader. [betrokkene 1] deed de deur open en ik zag dat [verdachte] binnenkwam. Zij kwam onmiddellijk naar mij toe en begon mij de huid vol te schelden. Ik kreeg woorden met haar en wij stonden in het midden van de kamer tegenover elkaar. Op het moment dat ik langs haar wilde lopen zag ik dat zij een mes trok. Dit mes was een soort aardappelschilmesje dat gekarteld was. Zij hield het mes in haar rechter hand en probeerde mij met het mes te steken. Zij maakte stekende bewegingen naar mijn lichaam.
Ik zag dat [verdachte] voorover leunde en vervolgens het mes met kracht in mijn linkerzij stak. Ik voelde gelijk een hevige pijn in mijn zij.
[verdachte] probeerde mij te steken en raakte daarbij met het mes mijn linker oor. Er zit een kras achterop mijn oor. Ik ben de woning van mijn vader uitgegaan.
Toen ik naar beneden liep, zag en hoorde ik dat [verdachte] de woning uitkwam en achter mij aan kwam. Ik ben naar mijn scootmobiel gelopen en heb daar een ketting gepakt om mij tegen [verdachte] en haar mes te verdedigen.
2. Het als bijlage bij het stamproces-verbaal van 5 augustus 2016 gevoegde, door [verbalisant 2] , hoofdagent van politie, Eenheid Oost-Nederland, opgemaakte proces-verbaal van aangifte van 21 april 2016 (dossierpagina 4 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [verdachte] , zakelijk weergegeven:
In de nacht van 20 op 21 april 2016 arriveerde ik om 00.00 uur in de woning van mijn vriend [betrokkene 3] . [betrokkene 3] woont aan de [a-straat 1] te [plaats] in een flat. Ik ging naar [betrokkene 3] toe omdat ik eerder die avond telefonisch contact had gehad met hem (...). Ik hoorde op een gegeven moment dat zijn zoon, [slachtoffer] , tussen ons gesprek kwam. Op het moment dat ik bij de woning van [betrokkene 3] was gekomen (...) zag ik dat er meerdere mensen in de woning waren. Ik herkende [slachtoffer] (...). Ik raakte in een handgemeen met [slachtoffer] (...).
3. Het als bijlage bij het stamproces-verbaal van 5 augustus 2016 gevoegde, door [verbalisant 3] en [verbalisant 4] , respectievelijk agent en brigadier van politie, Eenheid Oost-Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 22 april 2016 (dossierpagina 52 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van verdachte, zakelijk weergegeven:
A: Het aardappelschilmesje heb ik uit de keukenla gepakt toen [slachtoffer] al buiten was.
V: Waarom had jij dat aardappelschilmesje gepakt?
A: Om mijzelf te verweren. [slachtoffer] was toen al onderweg naar buiten.
V: Waarom ben je daarna naar buiten gelopen met dat mes in je handen?
A: Ik ben met [betrokkene 3] achter [slachtoffer] aan gelopen. Om te kijken wat [slachtoffer] ging doen.
A: [slachtoffer] kwam op mij en [betrokkene 3] aflopen met een ketting van een slot. [slachtoffer] liep op mij af. Ik heb toen in de richting van [slachtoffer] gestoken. Ik weet wel op zijn bovenlichaam.
A: Ik heb drie keer met het mesje in zijn richting gestoken. Waar precies dat weet ik niet. Dat was buiten toen [slachtoffer] naar mij toe kwam lopen met de ketting.
4. De als bijlage bij het stamproces-verbaal van 5 augustus 2016 gevoegde foto’s van het letsel van het slachtoffer (dossierpagina 56).
5. De op 28 november 2016 bij de rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken in de rechtbank Gelderland, zittingsplaats Arnhem, afgelegde verklaring van [betrokkene 4] , voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:
Ik heb gezien dat [slachtoffer] gebloed heeft. Ik zag dat hij bloedde. Hij was op dat moment buiten en ik zag hem naar een scooter lopen. Ik was naar buiten gelopen en even later kwam [slachtoffer] naar buiten. Hij bloedde in zijn zij ergens.”
2.2.3
Volgens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman van de verdachte daar het woord gevoerd overeenkomstig de pleitnota die aan het proces-verbaal is gehecht. Deze pleitnota houdt onder meer in:
“De verdediging is dan ook van oordeel dat er sprake is van een noodweersituatie. [slachtoffer] , die onder invloed was van alcohol en cocaïne, viel cliënte aan in de woning van [betrokkene 3] en cliënte werd hierbij meermaals gestoken. Van een wederrechtelijke aanranding van het lijf van cliënte was dus absoluut sprake. En daar was verdediging tegen geboden en daartegen heeft zij zich dus ook verdedigd, door met een aardappelschilmesje afwerende bewegingen te maken in de richting van [slachtoffer] die ook nog een hangslot had gepakt. Gelet op de verwondingen die aan cliënte waren toegebracht, en het feit dat [slachtoffer] ook nog terug kwam en daarbij een hangslot voorhanden had om als wapen te gebruiken, is de verdediging van oordeel dat cliënte door een aardappelschilmesje te gebruiken binnen de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit is gebleven. De verdediging is dan ook van oordeel dat cliënte een geslaagd beroep kan doen op noodweer. De verdediging verzoekt u dan ook om haar te ontslaan van alle rechtsvervolging.”
2.2.4
Het hof heeft het in het cassatiemiddel bedoelde verweer als volgt samengevat en verworpen:
“Noodweer
Door de verdediging is een beroep op noodweer gedaan. Daartoe is aangevoerd dat slachtoffer [slachtoffer] de verdachte in de woning had gestoken en buiten met een kettingslot op de verdachte is afgekomen. De verdachte heeft ter verdediging een aardappelschilmesje gepakt en zich daarmee verdedigd.
De advocaat-generaal heeft aangevoerd dat een noodweersituatie niet aannemelijk is geworden. Verdachte had, toen [slachtoffer] eenmaal de woning had verlaten, in de woning kunnen blijven en de politie kunnen bellen.
Het hof oordeelt als volgt.
Uit verschillende verklaringen in het dossier en de verklaring van de verdachte ter terechtzitting van het hof is komen vast te staan dat er op 21 april 2016 in de woning van [betrokkene 3] te [plaats] , een gevecht heeft plaatsgevonden tussen de verdachte en aangever, waarbij de verdachte (steek)verwondingen heeft opgelopen. De verdachte heeft ter terechtzitting van het hof verklaard dat zij een aardappelschilmesje heeft gepakt toen aangever de woning had verlaten en dat zij vervolgens ook met dat mesje naar buiten is gegaan, de galerij op. De verdachte heeft verder verklaard dat aangever naar beneden is gelopen naar zijn scooter/scootmobiel, daar een kettingslot heeft gepakt en weer naar boven kwam en met dat kettingslot op de verdachte en [betrokkene 3] afkwam. De verdachte heeft het kettingslot toen van aangever afgepakt en aangever vervolgens met het mesje gestoken. Het hof is van oordeel dat de verdachte door de woning te verlaten zelf een nieuwe confrontatie met aangever heeft opgezocht, waardoor haar geen geslaagd beroep op noodweer toekomt. Het beroep op noodweer wordt verworpen.”
2.3.1
In het overzichtsarrest inzake noodweer en noodweerexces HR 22 maart 2016, ECLI:NL:HR:2016:456 is onder meer het volgende overwogen:
“3.1.2. Indien door of namens de verdachte een beroep op noodweer, noodweerexces of putatieve noodweer is gedaan, moet de rechter een gemotiveerde beslissing geven op dat verweer. Dan zal hij moeten onderzoeken of aan de voorwaarden voor de aanvaarding van dat verweer is voldaan. (...)
Bij de beoordeling van het beroep kunnen nauwkeurige en consistente feitelijke vaststellingen van belang zijn (...).
3.7.1.
Gedragingen van de verdachte die aan de wederrechtelijke aanranding door het latere slachtoffer zijn voorafgegaan, kunnen in de weg staan aan het slagen van een beroep op noodweer of noodweerexces, maar slechts onder bijzondere omstandigheden. Van zulke bijzondere omstandigheden kan bijvoorbeeld sprake zijn indien de verdachte de aanval heeft uitgelokt door provocatie van het latere slachtoffer en hij aldus uit was op een confrontatie, of wanneer hij willens en wetens de confrontatie met het slachtoffer heeft gezocht en een gewelddadige reactie van het slachtoffer heeft uitgelokt. De enkele omstandigheid dat een verdachte zich willens en wetens in een situatie heeft begeven waarin een agressieve reactie van het latere slachtoffer te verwachten viel of dat een verdachte zich in verband met een mogelijke aanval van het slachtoffer als voorzorgsmaatregel van een illegaal vuurwapen had voorzien, is daartoe evenwel onvoldoende.”
2.3.2
Het oordeel van het hof dat de verdachte door de woning te verlaten zelf een nieuwe confrontatie met de aangever heeft opgezocht, waardoor haar geen geslaagd beroep op noodweer toekomt, is niet zonder meer begrijpelijk. De Hoge Raad neemt daarbij in aanmerking dat de bewijsvoering van het hof innerlijk tegenstrijdig is voor zover deze ten aanzien van de locatie waar het steken in het bovenlichaam en het oor heeft plaatsgevonden als vaststelling van het hof inhoudt dat dit zowel in de woning van [betrokkene 3] heeft plaatsgevonden als buiten die woning, terwijl het hof ook geen nadere vaststellingen heeft gedaan met betrekking tot een aan die gedragingen voorafgaande uitlokking door de verdachte van een aanval door het provoceren van of het zoeken van een confrontatie met [betrokkene 3] .
2.4
Het cassatiemiddel is terecht voorgesteld.
3.Beoordeling van het tweede cassatiemiddel
Gelet op de beslissing die hierna volgt, is bespreking van het tweede cassatiemiddel niet nodig.
4.Beslissing
De Hoge Raad:
- vernietigt de uitspraak van het hof;
- wijst de zaak terug naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, opdat de zaak opnieuw wordt berecht en afgedaan.
Dit arrest is gewezen door de vice-president J. de Hullu als voorzitter, en de raadsheren M.J. Borgers en M. Kuijer, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
19 januari 2021.
19 januari 2021.