ECLI:NL:HR:2025:640

• Datum uitspraak: 22 april 2025
• Publicatiedatum: 18 april 2025
• Zaaknummer: 22/04481
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: M.J. Borgers; C. Caminada; F. Posthumus
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie over medeplegen van invoer en voorbereidingshandelingen van cocaïne

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 22 april 2025 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure tegen een arrest van het gerechtshof Den Haag. De verdachte was betrokken bij de invoer van 250 kilogram cocaïne en de voorbereidingshandelingen daarvoor. Het hof had vastgesteld dat de verdachte op 20 december 2016 een gesprek had met mededaders waarin werd gesproken over de invoer van cocaïne. Ondanks dat de verdachte aangaf er niet bij te zijn, bleek hij actief betrokken te zijn bij de voorbereidingen en had hij contact met mededaders over de invoer. De Hoge Raad herhaalde relevante overwegingen uit eerdere jurisprudentie over medeplegen en medeplichtigheid. De Hoge Raad oordeelde dat het hof terecht had geoordeeld dat er sprake was van nauwe en bewuste samenwerking tussen de verdachte en zijn mededaders. De Hoge Raad vernietigde de uitspraak van het hof enkel wat betreft de duur van de opgelegde gevangenisstraf, omdat de redelijke termijn was overschreden, en verminderde de straf van 51 naar 49 maanden.

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

STRAFKAMER

Nummer 22/04481

Datum 22 april 2025

ARREST

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het gerechtshof Den Haag van 22 november 2022, nummer 22-001884-18, in de strafzaak

tegen

[verdachte] ,

geboren in [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1973,

hierna: de verdachte.

1. Procesverloop in cassatie

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze hebben E.A. Blok, J. Vermaat en R. in ʼt Veld, allen advocaat in Rotterdam, bij schriftuur een cassatiemiddel voorgesteld.

De advocaat-generaal E.J. Hofstee heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak, maar uitsluitend wat betreft de bewezenverklaring en kwalificatie van feit 1 en (de duur van) de opgelegde gevangenisstraf, en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Den Haag, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep ten aanzien van de strafoplegging opnieuw wordt berecht en afgedaan, en tot verwerping van het beroep voor het overige.

2. Beoordeling van het cassatiemiddel

2.1

Het cassatiemiddel klaagt over de bewezenverklaring van het onder 1 en 2 tenlastegelegde medeplegen.

2.2.1

Ten laste van de verdachte is onder 1 en 2 bewezenverklaard dat:

“1. hij op 31 december 2016 te [plaats] tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk binnen het grondgebied van Nederland, als bedoeld in artikel 1 lid 4 van de Opiumwet, heeft gebracht ongeveer 250 kilogram, van een materiaal bevattende cocaïne, zijnde cocaïne een middel als bedoeld in de bij de Opiumwet behorende lijst I;

2. hij in de periode van 02 december 2016 tot en met 31 december 2016 te [plaats] althans in Nederland, tezamen en in vereniging met anderen, om een feit, bedoeld in het vierde of vijfde lid van artikel 10 van de Opiumwet, te weten het opzettelijk binnen het grondgebied van Nederland brengen van 250 kilogram, van een materiaal bevattende cocaïne, zijnde cocaïne een middel vermeld op de bij de Opiumwet behorende Lijst I

voor te bereiden en/of te bevorderen,

- een of meer ander(en) heeft getracht te bewegen om dat feit te plegen en/of om daarbij hulpzaam te zijn en/of

- zich en/of (een) ander(en) gelegenheid en/of middelen en/of inlichtingen tot het plegen van dat feit heeft getracht te verschaffen, en/of

- voorwerpen en/of vervoermiddelen voorhanden heeft gehad, waarvan hij wist of ernstige reden had te vermoeden dat zij bestemd waren tot het plegen van het hierboven bedoelde feit

hebbende verdachte en zijn mededaders:
- (telefonisch) contact onderhouden en informatie uitgewisseld en afspraken gemaakt en besprekingen gehad met zijn/hun mededader(s) met betrekking tot het uithalen/veilig stellen, klaar zetten, en vervoeren van die cocaïne, en

- mobiele (organisatie)telefoons voorhanden gehad, en
- een briefje met daarop genoteerd de cijfers “ [nummer] ” voorhanden gehad, en
- een pallet (met cocaïne tussen de lading bananen) in een loods aan [a-straat] apart/klaar gezet en/of laten zetten voor transport, en
- die pallet (met cocaïne tussen de lading bananen) in een vrachtwagen geplaatst en laten plaatsen.”

2.2.2

Deze bewezenverklaring steunt op onder meer de bewijsmiddelen die zijn weergegeven in de conclusie van de advocaat-generaal onder 6.

2.2.3

Het hof heeft over de bewezenverklaring van feit 1 en feit 2 verder overwogen:

“Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsvrouw van de verdachte zich – overeenkomstig de door haar overgelegde pleitaantekeningen – op het standpunt gesteld dat de verdachte van het onder 1 en 2 tenlastegelegde dient te worden vrijgesproken. Daartoe heeft zij aangevoerd dat niet bewezen kan worden dat sprake is van de voor medeplegen vereiste nauwe en bewuste samenwerking, nu de verdachte daarvoor een te kleine rol heeft gehad en voorts de verdachte zich op het standpunt stelt dat hij niet mee wilde werken en zich aan het onder 1 en 2 tenlastegelegde heeft willen onttrekken.

Inleiding

Op grond van het verhandelde ter terechtzitting in hoger beroep stelt het hof grotendeels overeenkomstig de rechtbank het volgende vast. Onder de naam Luikenkap heeft een strafrechtelijk onderzoek plaatsgevonden naar een invoerlijn waarlangs in [plaats] cocaïne werd ingevoerd via [A] , een overslagbedrijf van overzees fruit. De aanleiding voor het onderzoek was de vondst bij dat bedrijf, in november 2016, van 286 pakketten cocaïne, die verstopt zaten tussen een partij bananen. Tijdens een daarop volgend onderzoek is opnieuw, namelijk op 31 december 2016, tussen een partij bananen een grote hoeveelheid cocaïne aangetroffen. In deze zaak zijn zeven verdachten gedagvaard. Dit betreffen twee medewerkers van [A] , een tweetal personen die via een uitzendbureau (te weten de verdachte) of als zzp’er voor [A] werkzaam waren, een vrachtwagenchauffeur en twee personen die geen banden hadden met [A] .

Ontmoetingen en contacten

Op 20 december 2016 heeft een ontmoeting plaatsgevonden bij [B] in [plaats] tussen de verdachte en medeverdachten [medeverdachte 1] en [medeverdachte 2] . Dat deze ontmoeting heeft plaatsgevonden blijkt uit de door de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring en daarnaast uit een OVC-opname die van deze ontmoeting is gemaakt. De verdachte was destijds op uitzendbasis werkzaam als vorkheftruckchauffeur bij [A] .

Uit genoemd OVC-gesprek van 20 december 2016 volgt onder meer dat [medeverdachte 2] tegen de verdachte en [medeverdachte 1] zegt dat de ‘650’ klaarstaat, dat de ‘750’ klaarstaat en dat de ‘250’ onderweg is. De verdachte reageert hierop door te zeggen dat hij er dan niet is. Vervolgens stelt de verdachte dat [medeverdachte 3] wel gebeld kan worden. Het hof begrijpt dat daarmee [medeverdachte 3] wordt bedoeld, die werkzaam is voor [A] . Verder volgt uit het OVC-gesprek dat de verdachte stelt dat er een afspraak was gemaakt met elkaar, inhoudende dat ze in de maanden december en januari sowieso niks zouden doen. Voorts dat de verdachte spreekt over een - naar het hof begrijpt - eerder ingevoerde pallet met cocaïne die door een [betrokkene 1] was ontdekt en waarop deze [betrokkene 1] de douane erbij had geroepen. De verdachte zegt dat hij tegen deze [betrokkene 1] heeft gezegd dat hij een kankerimbeciel was, waarop [betrokkene 1] hem had geantwoord dat hij alles aangaf als hij iets vond en dat hij niets met die kankerzooi te maken wilde hebben. De verdachte zegt dat hij vervolgens tegen [betrokkene 1] heeft gezegd dat als hij gewoon zijn bek had gehouden, ze fifty fifty hadden gedaan en ze dan gewoon € 125.000,- [medeverdachte 4] zouden hebben gehad.

In de daarop volgende dagen tot en met 30 december 2016 houden verdachte en [medeverdachte 1] contact. Op 24 december 2016 heeft de verdachte een ontmoeting bij [C] in [plaats] met [medeverdachte 4] , die eveneens werkzaam is bij [A] . Na deze ontmoeting belt de verdachte met [medeverdachte 1] en informeert hem dat hij net bij ‘dingeh’ was en dat deze wel helpt. Het hof begrijpt met de rechtbank dat met ‘dingeh’ wordt bedoeld [medeverdachte 4] . Vervolgens vraagt de verdachte in dit telefoongesprek aan [medeverdachte 1] of hij hem op de hoogte wil houden.

Onder [medeverdachte 1] is een PGP-telefoon aangetroffen waarmee versleutelde berichten zijn verstuurd. Uit het onderzoek naar de berichten in deze telefoon volgt dat [medeverdachte 1] op 29 december 2016 een 20-cijferig nummer toegestuurd heeft gekregen. Dit nummer komt overeen met het barcodenummer van een pallet in het ruim van het motorschip [naam 1] dat op dat moment naar [plaats] onderweg is. Het bericht is afkomstig van een PGP e-mailadres dat is opgeslagen onder de contactnaam ‘ [naam 1] ’. Uit het berichtenverkeer rondom de ontmoeting bij [B] , volgt dat medeverdachte [medeverdachte 1] contact heeft met “ [naam 1] ”, die gebruik maakt van het PGP [e-mailadres] . Op 20 december 2016 om 15:04 stuurt [medeverdachte 1] een bericht inhoudende: ‘we zijn dr’. Om 15:06 uur ontvangt [medeverdachte 1] een bericht van ‘ [naam 1] ’ inhoudende ‘ik ook’. Door het observatieteam werd gezien dat [verdachte] en [medeverdachte 1] om 15:03 uur [B] betraden. Er werd gezien dat zij een ontmoeting hadden met een Surinaams ogende NN man. NN man blijkt later [medeverdachte 2] te zijn.

Aankomst cocaïne en vervoer daarvan

In de ochtend van 31 december 2016 arriveert de [naam 1] bij de kade van het overslagbedrijf [A] aan [a-straat] te [plaats] . Medeverdachten [medeverdachte 4] en [medeverdachte 3] werken die ochtend op het terrein van [A] aan het lossen van het schip.

Op de batterijklep van een mobiele telefoon die op een vorkheftruck lag waarmee [medeverdachte 4] heeft gewerkt, is een briefje aangetroffen met (naar later blijkt) de laatste vijf cijfers van het barcodenummer van de betreffende dozen. Op deze vorkheftruck is ook zijn identiteitskaart gevonden. Het hof gaat ervan uit dat [medeverdachte 4] tijdens zijn werkzaamheden een briefje met de laatste vijf cijfers van het barcodenummer van de betreffende dozen voorhanden heeft gehad. Bovendien volgt uit de tapgesprekken tussen [medeverdachte 1] , [medeverdachte 4] en [medeverdachte 3] dat [medeverdachte 4] en [medeverdachte 3] de pallet met de dozen hebben gevonden tussen de vracht en dat zij deze hebben gescheiden van de rest van de lading. Nadat de douanecontrole was afgerond, hebben zij [medeverdachte 1] gebeld en is afgesproken bij welke loodsdeur deze pallet kon worden opgehaald.

Kort daarna arriveert [medeverdachte 5] met een vrachtwagencombinatie bij de afgesproken loods van [A] . Enkele minuten nadat de vrachtwagen van het terrein is weggereden, wordt [medeverdachte 5] staande gehouden. In de oplegger wordt een pallet met dozen met bananen aangetroffen. De dozen zijn afkomstig uit Ecuador en bevatten stickers met het eerdergenoemde barcodenummer. Tussen de bananen bevinden zich 250 pakketten met een totaal netto gewicht van 250 kilogram. Door de douane is onderzoek gedaan naar de pakketten. Uit dit onderzoek blijkt dat de inhoud cocaïne betreft. Het hof gaat er van uit dat dit de partij is waarover bij [B] werd gesproken. Ter terechtzitting in hoger beroep is dit ook door de verdachte bevestigd.

Rol van de verdachte bij de (verlengde) invoer en de voorbereiding

De vraag die aan het hof voorligt, is of de bijdrage van de verdachte aan de invoer van de cocaïne (en de voorbereidingshandelingen daartoe), van voldoende gewicht is geweest om te spreken van een nauwe en bewuste samenwerking tussen hem en een of meer medeverdachten.

Het hof overweegt in dit kader het volgende.

De verdachte heeft zich op het standpunt gesteld dat hij niet mee wilde werken en zich aan het onder 1 en 2 tenlastegelegde heeft willen onttrekken. Zo heeft hij ter terechtzitting in hoger beroep verklaard dat hij wist dat er ‘iets’ onderweg was, dat hij er niets mee te maken wilde hebben en dat hij naar [D] is gegaan zodat hij niet bij het arriveren van de boot met daarin de vracht aanwezig hoefde te zijn. Voorts heeft de verdachte verklaard voor het blok te zijn gezet toen de bespreking plaats vond in [B] op 20 december 2016, dat hij ongevraagd op de hoogte werd gehouden en dat hij probeerde alles af te houden.

Het hof heeft hierboven vastgesteld dat uit het OVC-gesprek van 20 december 2016 volgt dat er een afspraak was dat er in de maanden december en januari niks zou gebeuren. Het hof begrijpt hieruit dat er in die twee maanden geen cocaïnetransporten zouden worden uitgevoerd op de invoerlijn. Voorts blijkt uit dit OVC-gesprek dat de verdachte bij een eerder transport € 125.000,- had kunnen verdienen. De verdachte sprak over een [betrokkene 1] en noemde deze [betrokkene 1] een imbeciel, omdat hij niet zijn bek had gehouden tegenover de douane en ze anders het bedrag fifty fifty hadden kunnen delen. Het ging over een zeer aanzienlijk bedrag, van € 125.000,- per persoon.

Uit dit OVC-gesprek volgt naar het oordeel van het hof dat de verdachte wist dat er sprake was van een pauze van twee maanden betreffende de levering van cocaïne. Voorts blijkt uit dit gesprek dat de verdachte onaangenaam was verrast dat er toch een partij cocaïne onderweg was. De verdachte stelt zich op het standpunt dat hij daar, om allerlei redenen, zo min mogelijk mee te maken wilde hebben. Het hof stelt evenwel vast dat de bemoeienis van de verdachte met de partij cocaïne niet werkelijk is opgehouden. Zo heeft de verdachte nog tijdens het gesprek gezegd dat [medeverdachte 3] (het hof begrijpt: [medeverdachte 3] ) kon worden benaderd, die ook daadwerkelijk heeft meegeholpen op 31 december 2016. In de dagen na het gesprek heeft de [medeverdachte 4] aangezet tot het helpen met het uitladen en gescheiden houden van het pallet met cocaïne op 31 december 2016. Voorts heeft de verdachte op 29 december 2016 telefonisch aan [medeverdachte 1] doorgegeven dat ‘het morgenochtend wordt’, binnen één minuut nadat hij een vergelijkbaar bericht van [medeverdachte 4] had ontvangen. Het hof begrijpt dat de verdachte in dit gesprek doorgeeft dat de boot later zal aankomen. Het hof stelt daarmee vast dat de verdachte bemoeienis heeft gehouden met de invoer van de partij en actief heeft gehandeld, nadat hij in het gesprek op 20 december 2016 in [B] heeft aangegeven er niet te zijn.

Daar komt bij dat vervolgens blijkt dat de verdachte twee keer heeft gevraagd om op de hoogte te worden gehouden, namelijk in een telefoongesprek met [medeverdachte 1] op 24 december 2016 en in een telefoongesprek met [medeverdachte 1] op 30 december 2016. In dit telefoongesprek vertelt [medeverdachte 1] aan de verdachte dat het pas de volgende ochtend zal worden, dat die aankomt. Het hof begrijpt dat het hierbij gaat om de boot met daarin de pallet met cocaïne. De verdachte zegt hierop dat dat misschien gunstig is en vraagt [medeverdachte 1] om hem op de hoogte te houden. Als kort na dit gesprek de zoon van de verdachte belt en informeert ‘of het goed gaat’ antwoordt de verdachte dat ‘hij pas morgen binnen is’. Beiden vinden dat ‘top’.

Het hof acht de door de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring, inhoudende dat hij zich wilde onttrekken aan het tenlastegelegde onder feit 1 en 2, gelet op het vooroverwogene ongeloofwaardig. Het hof verwerpt het verweer.

Conclusie

Uit het vorenstaande kan naar het oordeel van het hof worden afgeleid dat de verdachte welbewust en in nauwe en bewuste samenwerking met zijn medeverdachten [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] , [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] handelingen heeft verricht die waren gericht op het binnen het grondgebied van Nederland brengen van een partij cocaïne en met zijn medeverdachten [medeverdachte 1] en [medeverdachte 2] daartoe voorbereidingshandelingen heeft verricht. De verdachte heeft ervoor gezorgd dat [medeverdachte 4] aan de invoer heeft deelgenomen en hij heeft erop gewezen dat [medeverdachte 3] kon worden benaderd, wat kennelijk ook is gebeurd. Voorts heeft hij meermaals [medeverdachte 1] laten weten dat hij op de hoogte wil worden gehouden.

Het hof concludeert op grond van het zojuist overwogene dat de bijdrage van de verdachte aan de invoer van de cocaïne en de voorbereidingshandelingen daarvoor, van dusdanig wezenlijk gewicht is geweest dat sprake is van een op die misdrijven gerichte nauwe en bewuste samenwerking tussen hem en zijn medeverdachten.”

2.3.

Voor de kwalificatie medeplegen is vereist dat sprake is van nauwe en bewuste samenwerking. Die kwalificatie is alleen gerechtvaardigd als de bewezenverklaarde – intellectuele en/of materiële – bijdrage van de verdachte aan het delict van voldoende gewicht is. Een en ander brengt mee dat wanneer het tenlastegelegde medeplegen in de kern niet bestaat uit een gezamenlijke uitvoering, maar uit gedragingen die met medeplichtigheid in verband plegen te worden gebracht, op de rechter de taak rust om in het geval dat hij toch tot een bewezenverklaring van het medeplegen komt, in de bewijsvoering – dus in de bewijsmiddelen en zo nodig in een afzonderlijke bewijsoverweging – dat medeplegen nauwkeurig te motiveren. Bij de vorming van zijn oordeel dat sprake is van de voor medeplegen vereiste nauwe en bewuste samenwerking, kan de rechter rekening houden met onder meer de intensiteit van de samenwerking, de onderlinge taakverdeling, de rol in de voorbereiding, de uitvoering of de afhandeling van het delict en het belang van de rol van de verdachte, diens aanwezigheid op belangrijke momenten en het zich niet terugtrekken op een daartoe geëigend tijdstip. (Vgl. HR 5 juli 2016, ECLI:NL:HR:2016:1316.)

2.4.1

Het hof heeft onder meer het volgende vastgesteld. Op 20 december 2016 heeft een gesprek plaatsgevonden tussen de verdachte en mededaders [medeverdachte 2] en [medeverdachte 1] . In dat gesprek heeft [medeverdachte 2] gezegd dat de ‘650’ klaarstaat, dat de ‘750’ klaarstaat en dat de ‘250’ onderweg is. Uit dit gesprek blijkt dat de verdachte, die wist dat er sprake was van een pauze van twee maanden in de levering van cocaïne, onaangenaam verrast was dat er toch een partij cocaïne onderweg was. De bemoeienis van de verdachte met de partij cocaïne is echter niet daar opgehouden. De verdachte heeft in reactie op [medeverdachte 2] gezegd dat hij er dan niet is, maar dat [medeverdachte 3] wel gebeld kan worden. [medeverdachte 3] heeft ook daadwerkelijk meegeholpen op 31 december 2016. De verdachte heeft op 24 december 2016 [medeverdachte 4] benaderd om te helpen met het uitladen en gescheiden houden van de pallet met cocaïne op 31 december 2016. Die dag heeft de verdachte aan [medeverdachte 1] laten weten dat [medeverdachte 4] wel wil helpen. Op 29 december 2016 heeft de verdachte aan [medeverdachte 1] doorgegeven dat ‘het morgenochtend wordt’, direct nadat hij een vergelijkbaar bericht van [medeverdachte 4] heeft ontvangen. De verdachte heeft verder twee keer gevraagd om op de hoogte te worden gehouden, namelijk in telefoongesprekken met [medeverdachte 1] op 24 en 30 december 2016. Daarbij informeert [medeverdachte 1] de verdachte over het moment van invoer van de pallet met cocaïne, waarna de verdachte laat blijken dat ‘top’ te vinden.

2.4.2

Op grond van deze vaststellingen is het hof tot de gevolgtrekking gekomen dat de verdachte, ook al heeft hij in het gesprek van 20 december 2016 aangegeven er niet te zijn, bemoeienis heeft gehouden met de invoer van de partij cocaïne en daartoe actief heeft gehandeld – waarbij het hof kennelijk in het bijzonder het oog heeft op de intensiteit van de samenwerking tussen de bij de invoer betrokken personen en de rol van de verdachte in de voorbereiding van die invoer – en heeft het hof de verklaring van de verdachte dat hij probeerde alles af te houden, dat hij ongevraagd op de hoogte werd gehouden en dat hij zich wilde onttrekken aan (de voorbereiding van) de invoer van cocaïne, ongeloofwaardig geacht. Het hierop gebaseerde oordeel van het hof dat sprake is van de voor medeplegen vereiste nauwe en bewuste samenwerking, zowel waar het gaat om de invoer van cocaïne, als met betrekking tot de daaraan voorafgaande voorbereidingshandelingen, geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is toereikend gemotiveerd.

2.5

Het cassatiemiddel faalt.

3. Ambtshalve beoordeling van de uitspraak van het hof

De Hoge Raad doet uitspraak nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 lid 1 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden is overschreden. Dit moet leiden tot vermindering van de opgelegde gevangenisstraf van 51 maanden.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

- vernietigt de uitspraak van het hof, maar uitsluitend wat betreft de duur van de opgelegde gevangenisstraf;

- vermindert deze in die zin dat deze 49 maanden beloopt;

- verwerpt het beroep voor het overige.

Dit arrest is gewezen door de vice-president M.J. Borgers als voorzitter, en de raadsheren C. Caminada en F. Posthumus, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
22 april 2025 .