Uitspraak
H.03.1880 / 270459
(AV)
25 februari 2004
RECHTBANK IN HET ARRONDISSEMENT AMSTERDAM
EERSTE ENKELVOUDIGE CIVIELE KAMER
VONNIS
i n d e z a a k v a n :
1. Z.K.H. Kroonprins W.A. [eiser sub 1],
2. H.K.H. Prinses M. [eiser sub 2], beiden wonende te [woonplaats],
eisers bij dagvaarding van 4 juli 2003, procureur mr. K.Th.M. Stöpetie,
t e g e n :
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid DE TELEGRAAF TIJDSCHRIFTEN GROEP B.V. [gedaagde sub 1], gevestigd te Amsterdam,
2. E.S. [gedaagde sub 2], woonplaats kiezende te [woonplaats 2], 3. Y.H. [gedaagde sub 3], woonplaats kiezende te [woonplaats 2], 4. J.v.d.W. [gedaagde sub 4], woonplaats kiezende te [woonplaats 2], gedaagden, procureur mr. R.S. Le Poole.
VERLOOP VAN DE PROCEDURE
De rechtbank is uitgegaan van de volgende processtukken en/of proceshandelingen:
• dagvaarding,
• akte houdende producties d.d. 23 juli 2003 aan de zijde van eisers,
• akte uitlating getuigenbewijs d.d. 6 augustus 2003 aan de zijde van eisers,
• conclusie van antwoord,
• ambtshalve gewezen tussenvonnis van 1 oktober 2003, waarbij een comparitie van partijen is gelast,
• proces-verbaal van comparitie van partijen van 9 januari 2004, met de daarin vermelde beslissingen en stukken,
• verzoek vonnis wijzen.
GRONDEN VAN DE BESLISSING
1. Als enerzijds gesteld en anderzijds erkend dan wel niet of niet voldoende weersproken, alsmede op grond van de in zoverre niet betwiste inhoud van de overgelegde bewijsstukken, staat in deze zaak het volgende vast:
a. Omdat eisers het huis De Eikenhorst (hierna: De Eikenhorst) op het koninklijk landgoed De Horsten als woonhuis wilden betrekken, is De Eikenhorst verbouwd.
b. Het landgoed De Horsten is grotendeels voor het publiek opengesteld. Het gebied direct rondom De Einkenhorst is voor bezoekers van De Horsten niet toegankelijk. Dat is -onder meer- aangegeven door middel van verbodsborden met het onderschrift:
“verboden toegang voor wandelaars en onbevoegden”.
c. In het weekblad Privé (dat wordt uitgegeven door gedaagde sub 1) van 5 april 2003 zijn negenendertig foto’s van (de gereedmaking van) het interieur en exterieur van De Eikenhorst geplaatst. De omslag van de desbetreffende aflevering van Privé is geheel aan deze fotoreportage gewijd. Enkele foto’s zijn ook op de omslag afgedrukt. Blijkens het opschrift boven voornoemde reportage is deze van de hand van de hoofdredacteur van Privé, [gedaagde sub 2] en van [gedaagde sub 3]. De reportage wordt op de omslag aangekondigd met:
“11 pagina’s binnenkijken
IN het paleis van Máxima
De 4 kinderkamers
de woonkamer
het bad, de sauna”
d. E. Brouwers van de Rijksvoorlichtingsdienst heeft bij brief van 3 april 2003 onder andere het volgende aan Privé geschreven:
“In Privé van week 15, gedateerd 5 april 2003, zijn foto’s gepubliceerd van het interieur van het woonhuis De Eikenhorst op het landgoed De Horsten, dat binnenkort zal worden betrokken door [eiser sub 1] en [eiser sub 2]. Deze publicatie heeft mij bevreemd. Mijns inziens is hier duidelijk een grens overschreden. Wat de foto’s tonen behoort zonder meer tot de persoonlijke levenssfeer van de aanstaande bewoners, die op geen enkele wijze rechtstreeks dan wel namens hen toestemming voor publicatie hebben gegeven.”
e. In de Privé van 12 april 2003 zijn wederom foto’s (negen stuks) van (de gereedmaking van) het interieur en exterieur van De Eikenhorst geplaatst. Blijkens het opschrift bij voornoemde reportage is deze van de hand van [gedaagde sub 3] en [gedaagde sub 4]. Ditmaal wordt de reportage op de omslag aangekondigd met:
“Na bouwstrop: [eiser sub 1] en [eiser sub 2] vluchten naar Lech
MEER geheimen van [eiser sub 2] ’s paleis
DEZE WEEK:
hun slaapkamer”
f. De in Privé gepubliceerde foto’s alsook andere niet in Privé gepubliceerde foto’s van De Eikenhorst zijn na het verschijnen van de Privé van 12 april 2003 door Benelux Press b.v. (hierna: Benelux Press) voor publicatie buiten Nederland aangeboden, onder andere via haar website waarop deze foto’s werden getoond.
g. Nadat de Rijksvoorlichtingsdienst bij brief van 28 mei 2003 Benelux Press had verzocht de verkoop van voornoemde foto’s via de website of anderszins te beëindigen, heeft Benelux Press de verhandeling daarvan gestaakt.
h. Benelux Press heeft voor de licentie op het gebruik/publicatie van voornoemde foto’s (berekend tot en met 10 juni 2003) een bedrag ontvangen van € 2.894,27. Vijftig procent van dat bedrag is afgedragen aan Privé.
i. In de Privé van 28 juni 2003 zijn nog twee foto’s van het interieur en exterieur van De Eikenhorst gepubliceerd.
2. Eisers vorderen in de bewoordingen van de dagvaarding:
Het de Rechtbank te Amsterdam moge behagen bij vonnis, uitvoerbaar te verklaren bij voorraad:
A. Voor recht te verklaren dat de vervaardiging, openbaarmaking en (verdere) exploitatie van de in het lichaam van deze dagvaarding beschreven foto's tegenover [eiser sub 1] en [eiser sub 2] onrechtmatig is;
B.1 Elk der gedaagden met onmiddellijke ingang te verbieden enige verder gebruik van de in het lichaam van deze dagvaarding beschreven foto's te (doen) maken, op straffe van een hoofdelijk te verbeuren, onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 25.000,= (zegge: vijfentwintigduizend euro) voor iedere foto of gedeelte daarvan die in strijd met dit verbod zou worden gebruikt;
B.2 Elk der gedaagden met onmiddellijke ingang te verbieden foto's van het interieur of exterieur van De Eikenhorst op onrechtmatige wijze te (doen) vervaardigen en/of dergelijke onrechtmatig vervaardigde foto's openbaar te (doen) maken, te (doen) verhandelen of anderszins te (doen) gebruiken, op straffe van een hoofdelijk te verbeuren, onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 50.000,= (zegge: vijftigduizend euro) voor iedere foto of gedeelte daarvan die of dat in strijd met dit verbod zou worden vervaardigd, openbaar gemaakt, verhandeld of gebruikt;
C. Gedaagden hoofdelijk - des dat de één voldaan hebbende, ook de anderen zullen zijn gekweten - te veroordelen om binnen 5 dagen na betekening van het in deze te wijzen vonnis alle in het lichaam van deze dagvaarding omschreven foto's - met inbegrip van die foto's welke niet in Privé zijn gepubliceerd - te vernietigen, ongeacht de wijze van vastlegging van deze foto's, op straffe van een hoofdelijk te verbeuren, onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 50.000,= (zegge: vijftigduizend euro) voor iedere foto of
gedeelte daarvan die of dat in strijd met dit verbod niet vernietigd zou blijken te zijn;
D. Gedaagden te bevelen binnen 30 dagen na betekening van het in deze te wijzen vonnis volledig rekening en verantwoording af te leggen over het in het lichaam van deze dagvaarding omschreven onrechtmatig handelen door verstrekking aan de raadsman van eisers van een door een onafhankelijke registeraccountant goedgekeurde opgave, onder bijvoeging van kopie van alle ter staving van de juistheid en volledigheid van de opgave dienende bescheiden en correspondentie (met inbegrip van naam-, adres- en woonplaatsgegevens), terzake van:
i. alle gemaakte kosten verband houdende met de vervaardiging en verwerving van de in het lichaam van deze dagvaarding omschreven foto's;
ii. alle opbrengsten verkregen door publicatie en/of verder exploitatie van de in het lichaam van deze dagvaarding omschreven foto's; en
iij. de namen van al degenen aan wie één of meer van de in het lichaam van deze dagvaarding omschreven foto's zijn verkocht dan wel anderszins ter beschikking zijn gesteld onder vermelding van de volledige adresgegevens en de eventuele voorwaarden verbonden aan de verkoop dan wel de ter beschikkingstelling,
op straffe van verbeurte van een onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 25.000,= (zegge: vijfentwintigduizend euro) voor elke dag of gedeelte daarvan dat aan dit bevel niet volledig zou blijken te zijn voldaan;
E. Gedaagden hoofdelijk te veroordelen tot vergoeding van schade voortvloeiende uit dan wel verband houdende met het in het lichaam van deze dagvaarding omschreven onrechtmatig handelen jegens eisers, dan wel - zulks ter keuze van eisers - tot afdracht van de als gevolg van dat onrechtmatig handelen genoten winst, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf de dag van deze dagvaarding tot aan die der algehele voldoening, één en ander nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de Wet;
F. Gedaagden hoofdelijk - des dat de één voldaan hebbende, ook de anderen zullen zijn bevrijd - te veroordelen in de kosten van deze procedure.
3. Eisers leggen aan hun vordering ten grondslag dat gedaagden door het (doen) vervaardigen en publiceren van de foto’s van het interieur en exterieur van De Eikenhorst in de Privé van 5 april 2003, 12 april 2003 en 28 juni 2003, onrechtmatig hebben gehandeld jegens eisers.
Eisers voeren daartoe -kort gezegd- aan dat het vervaardigen van de foto’s onrechtmatig is, omdat deze zonder hun toestemming zijn gemaakt en derhalve uitsluitend kunnen zijn vervaardigd door het begaan van één of meer strafbare feiten. Bovendien is het vervaardigen van de foto’s in strijd met de zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer betaamt. Voorts stellen eisers dat de publicatie van de foto’s uit haar aard onrechtmatig is. Tenslotte stellen eisers dat de vervaardiging, openbaarmaking en verdere exploitatie van de litigieuze foto’s indruist tegen de verplichting tot eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van eisers, waartoe, aldus eisers, hun eigen woning bij uitstek behoort.
4. Gedaagden hebben de vordering gemotiveerd betwist.
De rechtbank overweegt als volgt.
5. Ten aanzien van het onder 2. sub A gevorderde (verklaring voor recht).
Nu eisers onvoldoende aannemelijk hebben gemaakt, noch te bewijzen hebben aangeboden, dat gedaagden de bewuste foto’s hebben gemaakt of daartoe opdracht hebben gegeven, zal de rechtbank de gevorderde verklaring voor recht dat het vervaardigen van de foto’s jegens eisers onrechtmatig is, afwijzen. Niet valt uit te sluiten dat de vervaardiging van de foto’s op rechtmatige wijze is geschied.
6. Wat er verder ook zij van de herkomst van de foto’s, ten aanzien van de publicatie van de foto’s geldt het volgende. Allereerst zal de vraag worden beantwoord of door de publicatie van de gewraakte foto’s inbreuk is gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van eisers. Indien een dergelijke inbreuk is gemaakt kan het antwoord op de vraag of die openbaarmaking jegens eisers ook onrechtmatig is, slecht worden gevonden door een afweging die met inachtneming van alle bijzonderheden van het gegeven geval ertoe strekt na te gaan welk recht zwaarder weegt: dat van eisers om gevrijwaard te blijven van inbreuken op hun persoonlijke levenssfeer of dat van gedaagden die de foto’s hebben gepubliceerd op vrijheid van meningsuiting.
7. De rechtbank zal bij de beantwoording van voornoemde vragen onderscheid maken tussen de gepubliceerde foto’s van het interieur en die van het exterieur van De Eikenhorst.
8. Ten aanzien van de foto’s van het interieur.
De rechtbank is van oordeel dat de gewraakte foto’s van het interieur van De Eikenhorst, waarop geen privé-bezittingen te zien zijn, op zichzelf weinig onthullend en betrekkelijk onschuldig te noemen zijn. In samenhang bezien echter met de begeleidende teksten, die nu juist de aandacht vestigen op de (veronderstelde) persoonlijke smaak van eisers en die bovendien wereldkundig maken hoe de woning van eisers is ingericht, is desalniettemin sprake van een publicatie die inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer van eisers. Zo staat bij de foto’s in de Privé van 5 april 2003 “Het mooiste huis van Nederland kennen we tot nu toe alleen uit de lucht! Deze week brengt PRIVÉ EXCLUSIEF de unieke beelden van binnenuit! Van de zolder met zijn geheimen, via de verdieping met VIER KINDERKAMERS, tot de keukens (!) en de kelder met sauna en Turks bad.”, “In Villa Eikenhorst vinden we veel persoonlijke accenten. Zo is er een nis in het toilet waarin [eiser sub 2] straks een Mariabeeld zal neerzetten, want zij blijft immers katholiek!” en “Saillant detail: in dit bad wordt het wél moeilijk om samen tegelijkertijd te badderen. Maar gelukkig is in hetzelfde vertrek ook nog een luxe douchecabine”. Juist eisers, die in het algemeen als “bekende Nederlanders” meer aandacht van de pers hebben te dulden dan “private personen”, hebben, naar het oordeel van de rechtbank, recht erop om in de privacy van hun eigen woning met rust te worden gelaten en om deze in te richten/te verbouwen zonder dat zulks direct onderwerp is van publiek debat. Dat de woning op het moment waarop de foto’s zijn genomen nog niet daadwerkelijk door eisers werd bewoond, doet daaraan niet af.
9. Ten aanzien van de foto’s van het exterieur.
Het voorgaande gaat naar het oordeel van de rechtbank echter niet op voor de foto’s die van het exterieur van De Eikenhorst zijn gemaakt. Dergelijke foto’s, zoals die in de Privé van 5 april 2003 van de buitenkant van De Eikenhorst, de serre en die van het zwembad, leveren geen ontoelaatbare inbreuk op van de persoonlijke levenssfeer van eisers. Eisers zullen als “bekende Nederlanders” hebben te dulden dat er foto’s worden gemaakt en gepubliceerd van het exterieur van hun woning, zolang dat zonder overtreding van enige verbodsbepaling mogelijk is. De rechtbank is echter van oordeel, dat dit “verplichte dulden” van eisers ophoudt daar waar hun voordeur begint.
10. Daarmee komt de rechtbank toe aan de vraag of de in rechtsoverweging 8 vastgestelde inbreuk, gelet op het recht van gedaagden op vrijheid van meningsuiting, ook onrechtmatig is. Bij deze belangenafweging houdt de rechtbank rekening met de aard van het feit of de feiten waarop de perspublicatie betrekking heeft en met de belangen die het betrokken persorgaan in het algemeen of met de desbetreffende publicatie in het bijzonder beoogt te dienen (zie HR 4 maart 1988, NJ 1989, 361). In het onderhavige geval hebben gedaagden gesteld dat het maatschappelijk belang bij de publicatie van de litigieuze foto’s is gelegen in “de bevrediging van de nieuwsgierigheid”. De rechtbank is van oordeel dat het recht van eisers op eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer in dit geval zwaarder weegt dan het recht van gedaagden op vrijheid van meningsuiting. De nieuwswaarde die uitsluitend bestaat in “bevrediging van de nieuwsgierigheid” kan niet als reden van publiek belang worden aanvaard welke voldoende klemmend is om een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van eisers te kunnen rechtvaardigen.
11. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, is ook de (verdere) exploitatie van de omstreden foto’s van het interieur van De Eikenhorst door gedaagden jegens eisers onrechtmatig.
12. Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, zal de rechtbank de door eisers gevorderde verklaring voor recht ten aanzien van de publicatie en exploitatie van de foto’s van het interieur van De Eikenhorst toewijzen. De hieruit voortvloeiende beperking van de vrijheid van meningsuiting acht de rechtbank in een democratische samenleving gerechtvaardigd en noodzakelijk.
13. Gedaagden hebben nog aangevoerd dat gedaagden sub 3 en 4 niets met de foto’s te maken hebben, zodat de vorderingen tegen hen in ieder geval afgewezen zouden moeten worden.
Dit verweer faalt. Blijkens het opschrift boven de reportage in de Privé van 5 april 2003 is deze van de hand van de hoofdredacteur, [gedaagde sub 2], en van [gedaagde sub 3]. De reportage in Privé van 12 april 2003 is blijkens het opschrift van de hand van [gedaagde sub 3] en [gedaagde sub 4]. Nog afgezien van de omstandigheid dat gedaagden dit verweer niet nader hebben gemotiveerd, zijn journalisten als eersten verantwoordelijk voor de inhoud van door hen geschreven of ter publicatie aangeboden artikelen. Hiermee hangt naar het oordeel van de rechtbank samen dat zij ook verantwoordelijk zijn voor de bij dat artikel geplaatste foto’s, hetgeen in dit geval te meer geldt, nu de omstreden foto’s het hoofdonderdeel van de geplaatste artikelen vormen.
14. Ten aanzien van het onder sub B.1 gevorderde (verbod foto’s te gebruiken).
Het gevorderde, met onmiddellijke ingang, aan gedaagden op te leggen verbod enig verder gebruik van de in het lichaam van de dagvaarding beschreven foto’s te (doen) maken, op straffe van een hoofdelijk te verbeuren, onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 25.000,= voor iedere foto of gedeelte daarvan die in strijd met dit verbod zou worden gebruikt, acht de rechtbank voor wat betreft de foto’s van het interieur van De Eikenhorst -gelet op hetgeen hiervoor is overwogen- toewijsbaar, met dien verstande dat de rechtbank een maximum aan de verbeurde dwangsommen zal verbinden ter hoogte van 2,5 miljoen euro.
Ten aanzien van de foto’s van het exterieur van De Eikenhorst zal deze vordering, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, worden afgewezen.
15. Ten aanzien van het onder 2 sub B.2 gevorderde (verbod op onrechtmatige wijze foto’s te gebruiken).
Het is gedaagden reeds op grond van artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek verboden om op onrechtmatige wijze foto’s van het interieur of exterieur van De Eikenhorst openbaar te (doen) maken, te (doen) verhandelen of anderszins te (doen) gebruiken, zodat voor een dergelijk verbod geen plaats is.
16. Ten aanzien van het onder 2 sub C gevorderde (vernietiging van de foto’s).
Nu gedaagden hebben toegezegd de foto’s en de digitale schijf waarop de foto’s zijn vastgelegd te vernietigen, kan deze vordering van eisers (tot zoverre) als onweersproken worden toegewezen. Gelet op die toezegging, ziet de rechtbank vooralsnog geen aanleiding om aan de vernietiging een dwangsom te verbinden.
17. Ten aanzien van het onder 2 sub D en E gevorderde (afleggen van rekening en verantwoording en verwijzing naar schadestaatprocedure).
Naar het oordeel van de rechtbank impliceert de omstandigheid dat gedaagden onrechtmatig hebben gehandeld jegens eisers, niet zonder meer dat daarvoor ook een geldelijke schadevergoeding moet worden toegekend. Immers, eisers hebben niet aannemelijk gemaakt dat zij op geld waardeerbare schade hebben geleden anders dan immateriële schade. Een verwijzing naar de schadestaat kan dus achterwege blijven. Naar het oordeel van de rechtbank moet voorts de door eisers geleden immateriële schade naar billijkheid geacht worden te zijn vergoed door de hieronder uit te spreken verklaring voor recht, zodat ook geen smartengeld wordt vastgesteld.
Voorzover eisers met het onder 2 sub D gevorderde impliceren dat daaruit een bedrag aan schadevergoeding voortvloeit, wordt dat gedeelte van de vordering om vorenstaande redenen eveneens afgewezen.
18. Aangezien gedaagden op het primaire punt in het ongelijk zijn gesteld, zullen zij met de proceskosten worden belast.
BESLISSING
De rechtbank:
- verklaart voor recht dat de openbaarmaking en (verdere) exploitatie van de foto’s van het interieur van De Eikenhorst door gedaagden tegenover eisers onrechtmatig is;
- verbiedt, met onmiddellijke ingang, gedaagden om van de foto’s van het interieur van De Eikenhorst verder enig gebruik te (doen) maken, op verbeurte van een onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 25.000,= (vijfentwintigduizend euro) voor iedere foto of gedeelte daarvan die in strijd met dit verbod zou worden gebruikt, met een maximum aan verbeurde dwangsommen van 2,5 miljoen euro (tweeënhalf miljoen euro);
- beveelt gedaagden de foto’s van het interieur van De Eikenhorst ongeacht de wijze van vastlegging van deze foto’s en ook de overige foto’s die in die serie zijn gemaakt en die niet zijn gepubliceerd binnen vijf dagen na betekening van dit vonnis te vernietigen;
- veroordeelt gedaagden hoofdelijk in de kosten van dit geding tot aan deze uitspraak aan de zijde van eisers begroot op € 1.066,16;
- verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad;
- wijst af het meer of anders gevorderde.
Gewezen door mr. A.W.J. Ros, lid van genoemde kamer, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 25 februari 2004, in tegenwoordigheid van de griffier.