Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Sector civiel recht
zaaknummer / rolnummer: 323607 / HA ZA 05-2472
(AV)
Vonnis van 8 maart 2006
in de zaak van
het publiekrechtelijk lichaam GEMEENTE EINDHOVEN,
zetelend te Eindhoven,
eiseres,
procureur mr. S. van Solkema,
tegen
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SBS PRODUCTIONS B.V.,
gevestigd te Amsterdam,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SBS BROADCASTING B.V.,
gevestigd te Amsterdam,
gedaagden,
procureur mr. W.H. van Baren.
Eiseres wordt hierna de Gemeente genoemd. Gedaagden worden hierna gezamenlijk aangeduid met SBS dan wel afzonderlijk als gedaagde sub 1 en gedaagde sub 2.
1. De procedure
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding, met bewijsstukken
- de conclusie van antwoord, met bewijsstukken
- het ambtshalve gewezen tussenvonnis van 26 oktober 2005, waarbij een comparitie van partijen is gelast
- het proces-verbaal van comparitie van partijen die op 23 januari 2006 heeft plaatsgevonden, met daarin vermelde stukken.
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.
2. De feiten
2.1. Gedaagde sub 2 heeft in de periode van 1 maart 2005 tot en met april 2005 een serie van zeven reportages op de televisie uitgezonden, welke serie werd aangekondigd met de titel: Probleemwijken. Als subtitel werd steeds gebruikt: zevendelige serie programma’s over probleemwijken in Nederland.
2.2. Op 24 maart 2005 is door gedaagde sub 2 een reportage in deze serie uitgezonden die werd aangekondigd als de aflevering over de wijk Woensel-West te Eindhoven. De reportage duurde ongeveer 25 minuten en is door gedaagde sub 1 geproduceerd. De uitzending is herhaald op woensdag 30 maart 2005.
2.3. De wijk Woensel-West maakt in publiekrechtelijke zin onderdeel uit van de Gemeente.
2.4. In het Eindhovens Dagblad is een aantal artikelen verschenen over Woensel-West. Zo staat in het Eindhovens Dagblad van 9 december 2004 onder meer:
“EINDHOVEN- ,,Woensel-West: da’s een wijk van hoeren, drugs en kampers. Da’s een wijk waar ik niet zou willen wonen, laat staan dat ik mijn kinderen daar zou willen opvoeden.”;
Eindhovens Dagblad van 6 april 2005:
“Schietpartijen met dodelijke afloop. Mensen die op straat of in een woning werden neergestoken. Maar ook een massale knokpartij op straat. Net als drughandel vanuit woningen of midden in de wijk, drugscafés die gesloten werden én de Brabantse primeur: de eerste wijk waar preventief gefouilleerd werd. Het is een greep uit het politiewerk van [H. S.] in Woensel-West.”;
Eindhovens Dagblad van 6 mei 2005:
“De problemen zijn niet verdwenen uit Woensel-West, ondanks het positieve beeld dat de gemeente Eindhoven schetst. Dat stelt de onlangs opgerichte Werkgroep Veiligheid in de wijk. De politie vraagt zich af waar de werkgroep die wijsheid vandaan haalt. De gemeente vindt dat de leefbaarheid en de veiligheid zijn verbeterd. De werkgroep noemt hennephuizen, overlast door verslaafden en drugshandelaren en illegaal tippelende prostituees als aanhoudend probleem in Woensel-West.”.
2.5. Per e-mail van maandag 11 april 2005 heeft de Gemeente aan vrijwel alle publieke en commerciële omroepen, landelijke dagbladen en Eindhovense media de conceptbrief van de advocaat van de Gemeente aan gedaagde sub 2 van 12 april 2005 gestuurd, waarin de Gemeente SBS aansprakelijk stelt voor de gewraakte reportage over Woensel-West. In die brief staat onder meer:
“SBS6 heeft met haar onzorgvuldige, eenzijdig gerichte en onevenwichtige reportage “over de wijk Woensel West” de veiligheid in de wijk in gevaar gebracht alsmede de openbare orde.
Voorts heeft de uitzending op 24 maart jl. aan mijn cliënte (en anderen) op velerlei wijze schade toegebracht. Ondermeer heeft cliënte in de wijk diverse maatregelen getroffen, waaronder investeringen verricht, die ten gevolge van deze uitzending te niet zijn gegaan, althans in hun reeds gebleken positieve effect zijn geschaad. De desbetreffende wijk (...) heeft voorts op unfaire wijze imagoschade opgelopen. Moeizaam verworven vooruitgang dankzij jarenlange inspanningen om de wijk te verbeteren is op onzorgvuldige wijze achteruit gezet.”
3. De vordering
3.1. De Gemeente vordert te verklaren voor recht dat het maken en/of de uitzending van het programma Probleemwijken, aflevering wijk Woensel-West, d.d. 24 maart 2005 en de herhaling op 30 maart 2005 jegens de Gemeente onrechtmatig is, namelijk in strijd met de jegens de Gemeente Eindhoven in acht te nemen zorgvuldigheid, waardoor de Gemeente schade heeft geleden. De Gemeente vordert voorts de veroordeling van SBS tot vergoeding van de schade, op te maken bij staat, met veroordeling van SBS in de kosten van het geding.
3.2. De Gemeente voert daartoe aan dat de diverse aankondigingen van het programma Probleemwijken, wijk Woensel-West te Eindhoven, de verwachting wekten bij het publiek dat zij een documentaire zou gaan zien waarbij de wijk Woensel-West het centrale thema zou zijn. De reportage ging echter over de handel, wandel en (veelal strafrechtelijk ontoelaatbare) lotgevallen en gedragingen van vier zeer zwak sociale mensen, van wie er drie niet uit de wijk Woensel-West komen. De reportage volgde deze mensen tot ver buiten de wijk. In de uitzending wordt ten onrechte gezegd dat café D’en Overkant is gevestigd in de Edisonstraat, in plaats van in een straat aan de oostzijde van de Boschdijk. De gokhal die in de reportage wordt getoond is gevestigd in de Kruisstraat, en ligt dus buiten Woensel-West. Ook het in de reportage getoonde BP-station ligt niet in Woensel-West. De reportage geeft dan ook een onjuist, onvolledig, onevenwichtig en negatief beeld van Woensel-West en heeft ook jegens de Gemeente een denigrerend karakter. Het geschetste beeld van Woensel-West stemt niet overeen met de werkelijkheid en kan evenmin als een portret van de wijk worden gezien. Er ontbreekt enige verwijzing naar de vele maatregelen die de laatste jaren door de Gemeente in de wijk zijn genomen en die de wijk sterk hebben verbeterd. Er is derhalve niet voldaan aan de eisen die aan behoorlijke verslaglegging mogen worden gesteld voor het maken van een reportage over een probleemwijk. Aldus is de uitgezonden reportage jegens de Gemeente in strijd met de in het maatschappelijk verkeer in acht te nemen zorgvuldigheid en daarmee onrechtmatig.
3.3. Door de gewraakte uitzending zijn de positieve effecten van diverse door de Gemeente getroffen maatregelen ernstig aangetast. De wijk is in de beeldvorming zwaar teruggeworpen, waardoor de Gemeente extra financiële middelen zal moeten inzetten om deze imagoschade en schade aan het vestigingsklimaat ongedaan te maken. Ook is er extra gesurveilleerd in de wijk en hebben er bijeenkomsten plaatsgevonden om verontruste burgers te woord te staan.
4. Het verweer
4.1. SBS heeft de vordering gemotiveerd betwist. SBS beroept zich op het in artikel 10 lid 1 EVRM verankerde grondrecht van vrijheid van meningsuiting. De Gemeente heeft niets gesteld waaruit volgt dat beperking van deze vrijheid noodzakelijk is in een democratische samenleving. SBS kan niet verplicht worden de door de Gemeente gewenste aandacht aan het overheidsbeleid te geven. Subsidiair betwist SBS de gemaakte verwijten. De programmamakers hebben ervoor gekozen om de handel en wandel van een viertal personen die sterk verbonden zijn met de wijk Woensel-West in beeld te brengen. Het betreft [persoon 1], die onbetwist woont in Woensel-West, zijn broer [persoon 2], die de facto woont en slaapt bij [persoon 1] en vanuit [persoon 1]’ huis ook zijn handel in antiek bedrijft, waar in de aflevering eveneens aandacht aan wordt geschonken. Hun vriend [persoon 3], die bijna elke dag bij [persoon 2] en [persoon 1] op bezoek is en dagelijks door Woensel-West rondloopt. En tenslotte [persoon 4], die ter plaatse bekend staat als de “bonte hond” van Woensel-West en in deze buurt actief was en naar eigen zeggen soms nog is als (buurt-)prostitué op de Edisonstraat, midden in Woensel-West. Deze vier personen zijn allen tekenend voor Woensel-West. Dat deze personen ook zijn gefilmd buiten de wijk Woensel-West doet aan hun verbondenheid met Woensel-West niet af. Het is juist dat het café D’en Overkant niet in Woensel-West is gevestigd, maar het café wordt wel druk bezocht door mensen uit Woensel-West. Niets dat SBS in beeld heeft gebracht is geënsceneerd. Nergens in de uitzending heeft SBS kwalificaties, laat staan denigrerende, toegevoegd aan datgene waarover verslag is gedaan. Nergens in de uitzending is gezegd of gesuggereerd dat het in Woensel-West slechts Sodom en Gomorra is. Wel zijn in de uitzending bepaalde voor Woensel-West kenmerkende aspecten onder de aandacht van de kijker gebracht. Of dat de Gemeente nu welgevallig is of niet, het is een deel van de alledaagse realiteit van Woensel-West. Dat deel van de realiteit mag SBS in beeld brengen. Deze realiteit is niet onnodig diffamerend en evenmin negatief suggestief. Omdat SBS geenszins de pretentie heeft gehad dan wel de indruk heeft willen wekken alle aspecten van Woensel-West in beeld te brengen, gaat ook het verwijt van de Gemeente dat er een uiterst onevenwichtig beeld is geschetst niet op. Op SBS rustte geen plicht om aandacht te schenken in de reportage aan de maatregelen die door de Gemeente in Woensel-West zijn genomen.
4.2. Tenslotte betwist SBS dat de Gemeente schade heeft geleden als gevolg van de gewraakte reportage. Het imago van Woensel-West is door de uitzending niet aangetast. Die reputatie was al vóór de uitzending niet onberispelijk en is daarna niet noemenswaardig gewijzigd, hetgeen ook blijkt uit de artikelen in het Eindhovens Dagblad van 9 december 2004, 6 april 2005 en 6 mei 2005. Bovendien heeft de Gemeente door de e-mail van maandag 11 april 2005 het recht reeds in eigen handen genomen, zodat haar belang bij toewijzing van de vordering tot schadevergoeding is komen te vervallen. SBS heeft sterk de indruk dat de Gemeente in SBS een zondebok heeft trachten te vinden voor de al lang bestaande problemen in Woensel-West.
5. De beoordeling
5.1. Artikel 10 lid 1 EVRM bepaalt dat een ieder recht heeft op vrijheid van meningsuiting, welk recht de vrijheid omvat een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Lid 2 van voornoemd artikel bepaalt dat, daar de uitoefening van deze vrijheden plichten en verantwoordelijkheden met zich brengt, zij kan worden onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veiligheid, territoriale integriteit of openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, de bescherming van de goede naam of rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen of om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen.
5.2. Toewijzing van de gevorderde verklaring voor recht en van de vordering tot schadevergoeding, nader op te maken bij staat, leveren sancties op in de zin van artikel 10 lid 2 EVRM. Dergelijke sancties kunnen alleen maar worden opgelegd wanneer ze bij wet zijn voorzien en noodzakelijk worden geoordeeld ter bescherming van (een of meer van) de in artikel 10 lid 2 EVRM limitatief opgesomde rechten en belangen. De Gemeente heeft geen concreet recht of belang uit deze opsomming genoemd, dat door de reportage is geschonden. De rechtbank kan de stellingen van de Gemeente ook niet tot een van de in artikel 10 lid 2 EVRM genoemde rechten of belangen herleiden. Zelfs indien de stelling van de Gemeente zou worden gevolgd, namelijk dat de reportage een onjuist, onvolledig, onevenwichtig en negatief beeld geeft van Woensel-West en niet overeenstemt met de werkelijkheid, levert zulks geen geschonden recht of belang in de zin van artikel 10 lid 2 EVRM op. Ook de enkele stelling van de Gemeente dat zij extra financiële middelen heeft moeten inzetten om de door haar gestelde imagoschade van Woensel-West -een stelling die de Gemeente niet verder heeft geadstrueerd- als gevolg van de reportage van SBS weer ongedaan te maken, kan niet een dergelijke grond opleveren. De in artikel 10 lid 2 EVRM genoemde bescherming van de goede naam of rechten van anderen strekt zich niet uit tot het imago van een wijk, als geografisch bepaald onderdeel van de gemeente. De wijk Woensel-West kan geen recht op een bepaald imago laten gelden en de Gemeente kan een zodanig recht als openbaar bestuur van het grondgebied waartoe de wijk behoort, niet inroepen. Reeds hierom dient de vordering van de Gemeente te worden afgewezen.
5.3. De in het maatschappelijk verkeer in acht te nemen zorgvuldigheid (als bedoeld in artikel 6:162 BW) voegt hieraan geen extra plichten toe, want daardoor zou de vrijheid van meningsuiting buiten de door lid 2 van artikel 10 EVRM gestelde grenzen verder worden beperkt. Op SBS rustte dus geen plicht in de reportage over Woensel-West aandacht te besteden aan alle positieve maatregelen die de Gemeente ten aanzien van Woensel-West heeft genomen. Evenmin bestaat er een plicht voor SBS om bij het maken van een reportage over een bepaalde wijk alle aspecten van een buurt in beeld te brengen. SBS heeft binnen de grenzen van artikel 10 EVRM de vrijheid daar geen aandacht aan te besteden en de reportage in te kleden zoals zij gepast acht. Dat SBS daarbij in het onderhavige geval heeft gekozen voor het onder de aandacht brengen van de zelfkant van de wijk, staat haar derhalve vrij. Het voorgaande leidt dan ook tot de conclusie dat geen sprake is van handelen in strijd met de in het maatschappelijk verkeer in acht te nemen zorgvuldigheid, zodat de gewraakte uitzending niet onrechtmatig is jegens de Gemeente.
5.4. De Gemeente zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van SBS worden begroot op:
- vast recht EUR 244,00
- salaris procureur 904,00 (2,0 punten × tarief EUR 452,00)
Totaal EUR 1.148,00
6. De beslissing
De rechtbank
6.1. wijst de vorderingen af,
6.2. veroordeelt de Gemeente in de proceskosten, aan de zijde van SBS tot op heden begroot op EUR 1.148,00.
Dit vonnis is gewezen door mr. W. Tonkens-Gerkema en in het openbaar uitgesproken op 8 maart 2006.?