Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Sector civiel recht
Vonnis in hoofdzaak en vrijwaring van 23 augustus 2006
(AV)
in de zaak met zaaknummer / rolnummer: 315711 / HA ZA 05-1403 van
1. A,
wonende te ( woonplaats ),
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
K&K DOGS BV,
gevestigd te Lathum, gemeente Angerlo,
eisers,
procureur mr. C.J. Blauw,
tegen
1. de vereniging TROS,
gevestigd te Hilversum,
gedaagde,
procureur mr. K. Gilhuis,
2. de stichting DE STICHTING ZINLOOS GEWELD TEGEN DIEREN,
gevestigd te Enschede,
gedaagde,
procureur mr. B.J.H. Crans,
3. B,
wonende te ( woonplaats ),
gedaagde,
procureur mr. B.J.H. Crans,
en in de (vrijwarings)zaak met zaaknummer / rolnummer 338520 / HA ZA 06-845 van
de vereniging TROS,
gevestigd te Hilversum,
eiseres,
procureur mr. K. Gilhuis,
tegen
de vereniging
NEDERLANDSE VERENIGING TOT BESCHERMING VAN DIEREN,
gevestigd te 's-Gravenhage,
gedaagde,
procureur mr. J.W. van Rijswijk.
Partijen zullen hierna K&K Dogs c.s., danwel K&K Dogs en A, Tros, de Stichting, B en Dierenbescherming genoemd worden.
De procedure in de hoofdzaak
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de tussenvonnissen in de incidenten van 5 oktober 2005 en 15 februari 2006, met de daarin vermelde stukken en proceshandelingen;
- de conclusie van antwoord van Tros, met bewijsstukken;
- de conclusie van antwoord van de Stichting en B, met bewijsstukken;
- het ambtshalve gewezen tussenvonnis van 12 april 2006, waarbij een comparitie van partijen is gelast die op 28 juni 2006 heeft plaatsgevonden en het daarvan opgemaakte proces-verbaal, met de daarin vermelde stukken;
- brief van 5 juli 2006 van de zijde van K&K Dogs, met bewijsstukken.
Ten slotte is vonnis bepaald.
De procedure in de vrijwaringszaak
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van 3 maart 2006, met bewijsstukken;
- de akte overlegging producties van de zijde van Tros;
- de conclusie van antwoord, met bewijsstukken;
- het ambtshalve gewezen tussenvonnis van 24 mei 2006, waarbij een comparitie van partijen is gelast die op die op 28 juni 2006 heeft plaatsgevonden en het daarvan opgemaakte proces-verbaal, met de daarin vermelde stukken.
Ten slotte is vonnis bepaald.
De feiten in beide zaken
K&K Dogs houdt en verkoopt puppies. Zij importeert daartoe honden uit Tjechië, Polen en Zuid-Afrika. A is bestuurder en aandeelhouder van K&K Dogs.
In de uitzending van het consumentenprogramma Radar van 10 februari 2003 heeft Tros aandacht besteed aan de hondenhandel in Nederland. Een woordvoerster van de Dierenbescherming, C, zei naar aanleiding van een vraag van de presentatrice van Radar in die uitzending:
“Wat wij gaan ondernemen is dat we dit jaar groot onderzoek gaan doen naar de malafide hondenhandel. Wij hebben dat een aantal jaren geleden ook gedaan, maar dat willen wij actualiseren en dat betekent dat wij heel veel gegevens nodig hebben. Ik zou ook iedereen willen oproepen vandaag thuis, die ook maar enigszins ervaring heeft of familie of vrienden heeft met zo’n situatie met zo’n hondje bij een malafide hondenfokker. Laat ons dat weten, wij hebben vanavond een telefoonteam paraat staan tot vanavond 22.00 uur. Iedereen kan bellen op 0900-0099 en kom alsjeblieft met je verhaal, want het is de enige manier om ze aan te pakken. Die informatie is voor ons broodnodig en alleen dan kunnen we die malafide hondenhandelaar aanpakken.”
In voornoemde uitzending is tevens gewezen op de mogelijkheid om via de website van de Dierenbescherming klachten in te dienen.
Naar aanleiding van voornoemde oproep heeft de Dierenbescherming 1600 klachten ontvangen. Deze klachten zijn door de Dierenbescherming zelfstandig verzameld en onderzocht. De Dierenbescherming heeft ook steekproeven genomen om de validiteit van de klachten te toetsen. Op verzoek van de Dierenbescherming zijn de binnengekomen klachten gecategoriseerd door het Van Hall Instituut te Leeuwarden. De klachten zijn ook gescreend door de Landelijke Inspectiedienst Dieren. Naar aanleiding van de binnengekomen klachten zijn door de Dierenbescherming interviews afgenomen met fokkers, handelaren, dierenartsen, gedragstherapeuten en rasverenigingen. Het resultaat van dit onderzoek is neergelegd in het Zwartboek Malafide Hondenhandel 2004. Ook heeft de Dierenbescherming uit de ontvangen klachten een Top 5 samengesteld van die hondenhandelaren over wie de meeste klachten ontvangen waren. Uit de overgelegde klachtenlijst blijkt dat de 35 klachten met betrekking tot K&K Dogs stammen uit de periode van 1998 tot 2003.
Tros heeft in de uitzending van Radar van 24 mei 2004 wederom aandacht besteed aan de hondenhandel. In die uitzending wordt gerefereerd aan de uitzending van Radar van 10 februari 2003. De presentatrice van Radar zegt:
“Naar aanleiding van onze uitzending zijn wij en de Dierenbescherming overspoeld met reacties van mensen met soortgelijke ervaringen en op basis van al die reacties heeft de Dierenbescherming een top 5 samengesteld van de meest beruchte hondenhandelaren.”
Vervolgens komt de Top 5 in beeld met op de derde plaats K&K Dogs. Daarna worden beelden vertoond van een aantal hondenhandelaren die zijn opgenomen met de verborgen camera. De tweede handelaar die in beeld komt is K&K Dogs. Hierbij wordt gezegd:
“De tweede handelaar is iets kleiner opgezet. De pups zitten ook hier in plastic bakken. Deze hebben raampjes tot aan de grond zodat ze goed bekeken kunnen worden. In elke bak zitten ongeveer drie pups, wel allemaal van hetzelfde ras. Deze fokker verkoopt drie verschillende rassen, dat is beduidend minder dan de vorige handelaar. Sommige pups hebben kale plekken op het hoofd en andere hebben een rare hoest. De bakken zijn ook hier bedekt met papiersnippers, maar ze hebben wel water. Ook is er ontlasting te zien en te ruiken. Ook hier vragen we waar de pups vandaan komen.”
Hierop is A te zien, gefilmd met verborgen camera. Hij zegt:
“We fokken zelf en we importeren ook wel. Die Engelse bulldog, die aanbetaalde, komt uit Zuid-Afrika. Het gezicht van A is hierbij “gefuzzed” en zijn stem is verdraaid.
De uitzending sluit af met een interview met de woordvoerster van de Dierenbescherming, C. Zij legt uit dat er 1600 reacties zijn binnengekomen naar aanleiding van de uitzending van 10 februari 2003 en dat deze zijn gebundeld. Op basis daarvan heeft de Dierenbescherming een top 5 samengesteld. Voorts vertelt C dat de Dierenbescherming een zwartboek zal aanbieden aan de Tweede Kamer.
Op de website van Tros Radar van 25 mei 2004 heeft Tros een link geplaatst waarmee de uitzending van Radar van de dag daarvoor kon worden bekeken en heeft zij de Top 5 gepubliceerd met als kop “Malafide Hondenhandel”. Voorts stond op de website dat het ging om de “meest beruchte hondenhandelaren”. K&K Dogs stond in de Top 5 op de derde plaats. Nadat kort na de uitzending een van de hondenhandelaren uit de Top 5 zich over dit bericht beklaagde, heeft Tros de kop van het bericht gewijzigd in “Dubieuze hondenhandel”. Eind juni 2004 heeft Tros alle berichtgeving over de uitzending van Radar van 24 mei 2004 en de link naar de uitzending zelf van haar website verwijderd.
In het Zwartboek van de Dierenbescherming staat in paragraaf 2.2. dat de Dierenbescherming spreekt van malafide fokkers:
“wanneer men uitsluitend uit is op grote winstmarges, bezuinigt op huisvesting, goede voeding en medische zorg en derhalve geen oog heeft voor dierenwelzijn. Persoonlijke aandacht, het broodnodige menselijke contact met de honden, ontbreekt. Vaak zijn het absoluut miserabele omstandigheden waarin honden hun leven als fokteef moeten slijten. Deze mensen, die honden louter als koopwaar beschouwen, maken misbruik van het feit dat mensen vaak al (verkocht) zijn bij de aanblik van een aandoenlijke pup. Onwetendheid van de consument en de laagdrempeligheid van de sector houdt de malafide hondenhandel in stand. Als emotie potentiële kopers niet direct over de streep trekt, dan zijn het wel de relatief lage prijzen van de honden in deze sector en het ontbreken van wachtlijsten, met name bij populaire rassen.”
B is voorzitter van de Stichting. De Stichting zet zich in om dierenmishandeling te voorkomen. De Stichting geeft eenmaal per maand een nieuwsbrief uit, waarmee zij ondermeer haar leden op de hoogte houdt van de nieuwste ontwikkelingen. Ook het Algemeen Dagblad heeft een abonnement op de nieuwsbrief. In een extra editie van haar nieuwsbrief van 22 april 2003 heeft de Stichting aandacht besteed aan malafide hondenhandelaren. In deze speciale editie wordt eenieder opgeroepen om klachten over hondenhandelaren te melden. In haar nieuwsbrief van maart 2005 heeft de Stichting gemeld dat zij een rechtszaak aan het voorbereiden is tegen K&K Dogs en roept zij haar lezers op om hun goede of slechte ervaringen met K&K Dogs of een andere hondenhandelaar te melden bij de Stichting.
In de Gelderlander van 6 april 2005 is op de voorpagina een artikel verschenen met als kop “Stichting Zinloos Geweld Dieren wil eind aan verkoop van zieke honden.” De rest van het artikel op de voorpagina luidt:
“De Stichting Zinloos Geweld tegen Dieren (SZGD) in Enschede wil met behulp van de rechter een eind maken aan de verkoop van zieke honden door hondenhandelaar K & K - Dogs in Lathum. De afgelopen drie jaar heeft de stichting tientallen klachten binnengekregen over de verkoop van zieke honden met aangeboden [naar de rechtbank begrijpt wordt bedoeld: aangeboren] afwijkingen. K & K-Dogs stak hier volgens D, voorzitter van SZGD, wat aantal klachten betreft, met kop en schouders bovenuit. Reden voor de stichting om K & K-Dogs als voorbeeld te stellen voor andere hondenhandelaren. De stichting eist via de rechter een schadevergoeding van deze handelaar van enkele tienduizenden euro’s. ,,We hebben inmiddels ruim twintig gedupeerden die bij deze meneer een zieke hond hebben gekocht.””
Verderop in de Gelderlander gaat het artikel verder met onder de kop:
’Honden worden niet ouder dan 3 jaar’
“Veel honden die door K & K-Dogs zijn verkocht hebben volgens SZGD aangeboren afwijkingen aan de luchtwegen, heupen of hun afweersysteem. Het zijn voornamelijk Engelse bulldogs of terriërs, rassen waarin K & K-Dogs is gespecialiseerd.
,,Veel mensen die in Lathum een dure hond kopen, worden al snel op hoge kosten gejaagd voor de dierenarts. En vaak overlijdt de hond alsnog. Het is toch te gek voor woorden dat een hond niet ouder wordt dan drie jaar.”
Nog steeds krijgt de stichting klachten binnen over de handelaar in Lathum. Deze worden de komende tijd allemaal stuk voor stuk onderzocht. ,,Het wordt een collectieve zaak, waarbij we streven naar ongeveer twintig gedupeerden. Iedere klacht wordt door de rechter getoetst. Om zeker te zijn van een overwinning, moet iedere zaak op zich sterk genoeg zijn.”
Door de handelaar te treffen in zijn portemonnee hoopt B een eind te maken aan deze praktijken. ,,We eisen een hoge schadevergoeding van enkele tienduizenden euro’s. Als hij die niet betaalt, zetten we er een deurwaarder op. Betaalt hij dan nog niet, dan wordt de boel verkocht. Misschien dat we er zo een punt achter kunnen zetten.”
Niet alleen in Lathum, maar ook bij andere handelaren die het volgens hem niet zo nauw nemen met het welzijn van dieren. ,, Als de rechter ons gelijk geeft en schadevergoeding toekent, ligt er jurisprudentie voor soortgelijke gevallen. Gedupeerden weten dan hoe ze de zaak moeten aanpakken en dat ze een kans maken op schadevergoeding.”
De eigenaar van K & K-Dogs zegt telefonisch niet te weten wat nu er precies aan de hand is. ,,Ik heb wel een fax gekregen en heb er iets gelezen, maar ik kan er nu nog niets over zeggen. Ik heb het met mijn advocaat besproken en hij is er mee bezig.”
In de Gelderlander van 9 april 2005 is wederom een artikel over K & K-Dogs verschenen, dit keer onder de kop: “Dierenarts vindt klachten over hondenkennel sterk overdreven”..
In het Algemeen Dagblad van -naar de rechtbank begrijpt- april 2005 is onder de kop: “Leverancier zieke bulldogpups aangepakt” en subkop: “Stichting: Malafide handelaren in portemonnee treffen” eveneens aandacht besteed aan K&K Dogs. Het artikel luidt, voor zover relevant:
“De Stichting Zinloos Geweld Dieren (SZGD) spant een rechtszaak aan tegen hondenhandelaar K&K Dogs in Lathum (Gld). Meer dan 20 mensen hebben zich bij de stichting beklaagd over de handelaar. De meeste klachten gaan over door K&K Dogs geleverde honden die op jonge leeftijd zijn bezweken aan ziektes. De handelaar is gespecialiseerd in bulldogs.
De stichting eist minimaal 15.000 euro schadevergoeding van K&K Dogs, onder meer voor dierenartskosten. ,,Het schadebedrag kan nog aardig oplopen”, aldus D van SZGD. ,, Mensen hebben 1100 euro of nog meer voor een pup betaald. Dan hebben we het over dieren zonder stamboom. Veel bulldogs die bij deze handelaar vandaan komen, halen het derde levensjaar niet. De ziektebeelden zijn te erg voor woorden. Het gaat om erfelijke afwijkingen als vernauwde luchtpijp, heupproblemen en chronische bronchitis.” De eigenaar van K&K Dogs, die zijn naam niet wil noemen, zegt zich aan de wet te houden. ,,Ik geef zes maanden garantie en als een dier na zeven maanden doodgaat, is dat pech. Er valt dan altijd wel te praten, maar ik moet ook een grens trekken. Als je veel pups verkoopt, kan er wel eens iets mis gaan. Bulldogs hebben vaker problemen met de gezondheid, dat is bekend. Maar de mensen klagen niet bij mij, tenminste niet dat ik weet. Ik wacht het rustig af.””
De rechtbank heeft in twee eerdere vonnissen van respectievelijk 17 mei 2006 (320357/HA ZA 05-2016 en 329982/HA ZA 05-3327) en 21 juni 2006 (315710/HA ZA 05-1402), geoordeeld dat Tros onrechtmatig heeft gehandeld jegens twee andere hondenhandelaren die in de Top 5 waren opgenomen.
De vordering in de hoofdzaak:
K&K Dogs c.s. vorderen bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
A. te verklaren voor recht dat Tros onrechtmatig heeft gehandeld jegens K&K Dogs c.s. door K&K Dogs met een verborgen camera te filmen en deze beelden uit te zenden op televisie en K&K Dogs daarbij te betitelen als een malafide hondenhandelaar, althans beruchte hondenhandelaar;
B. Tros te veroordelen tot vergoeding van schade die K&K Dogs c.s. hebben geleden door de onrechtmatige gedragingen van Tros, welke schade dient te worden opgemaakt bij staat;
C. Tros te gebieden om binnen 30 dagen na het wijzen van dit vonnis een rectificatie als genoemd in de dagvaarding te plaatsen op de voorpagina, althans tweede pagina van de Telegraaf, NRC en de Volkskrant alsmede deze rectificatie te plaatsen op de website van Tros;
D. te verklaren voor recht dat de Stichting en B onrechtmatig jegens K&K Dogs c.s. hebben gehandeld door het verspreiden van onjuiste, ernstige beschuldigingen over K&K Dogs c.s. in de media, waaronder, doch niet uitsluitend bestaande uit, de bewering dat honden, gekocht bij K&K Dogs, doorgaans niet ouder worden dan drie jaar;
E. de Stichting en B te veroordelen tot vergoeding van schade die K&K Dogs c.s. hebben geleden door de onrechtmatige gedragingen van de Stichting en B, welke schade dient te worden opgemaakt bij staat;
F. de Stichting te gebieden om binnen 30 dagen na het wijzen van dit vonnis een rectificatie als genoemd in de dagvaarding te plaatsen op de voorpagina, althans tweede pagina van het Algemeen Dagblad en de Gelderlander, alsmede op de website van de Stichting;
G. gedaagden te veroordelen in de kosten van het geding.
Vordering tegen Tros
K&K Dogs c.s. stellen daartoe dat, kort gezegd, zij geen malafide hondenhandel bedrijven, of op enigerlei wijze het welzijn van de honden benadelen. Tros heeft onrechtmatig gehandeld door slechts af te gaan op een aantal klachten die niet waren geverifieerd en deze niet aan K&K Dogs voor te leggen. Hiermee heeft Tros het beginsel van hoor en wederhoor geschonden. Het feit dat de klachtenlijst afkomstig is van de Dierenbescherming vrijwaart Tros niet van aansprakelijkheid. Op Tros rust, als omroep bij het voorbereiden en uitzenden van journalistieke items, een eigen plicht om informatie te verifiëren, ook wanneer zij afgaat op informatie van derden, en zeker wanneer zij deze informatie bewerkt tot een zelfstandig item. De herkomst van de klachten is onduidelijk en niet te verifiëren. Door het onrechtmatig handelen van Tros en met name de manier van het in beeld brengen van K&K Dogs (“gefuzzed” gezicht van A en verdraaide stem) hebben K&K Dogs zowel materiële (omzet- en winstderving) als immateriële schade geleden. De uitzending van Tros heeft een grote weerslag op het leven van A. A heeft een aanzienlijke imago- en reputatieschade opgelopen, hetgeen onder andere blijkt uit een aantal agressieve en soms ronduit bedreigende reacties per e-mail. Ook ontvangt A nog steeds bedreigende anonieme telefoontjes.
Vordering tegen de Stichting en B
K&K Dogs c.s betogen dat de Stichting en B, als voorzitter van de Stichting, zich in de media negatief en onnodig grievend hebben uitgelaten over K&K Dogs en A. Dit blijkt uit de artikelen in de Gelderlander en het Algemeen Dagblad van 6 april 2005 en 9 april 2005. In die artikelen wordt onder andere gesteld dat de Stichting de afgelopen drie jaren tientallen klachten heeft binnengekregen over de verkoop van zieke honden met aangeboren afwijkingen. B heeft blijkens de artikelen gezegd dat er ruim twintig gedupeerden zijn die een pup hebben gekocht van K&K Dogs. Voorts heeft B gezegd dat het toch te gek voor woorden is dat een hond niet ouder wordt dan drie jaar. De artikelen melden noch details over de klachten, noch over kopers, of aankoopdata, zodat de klachten door K&K Dogs onmogelijk zijn te controleren en te weerleggen. Door op basis van onbekende klachten een sterk negatief beeld neer te zetten in de media, handelen de Stichting en B onrechtmatig jegens K&K Dogs c.s., waardoor zij schade lijden. De citaten die blijkens De Gelderlander en het Algemeen Dagblad afkomstig zijn van B namelijk:
“veel mensen die in Lathum een dure hond kopen, worden al snel op hoge kosten gejaagd door de dierenarts. En vaak overlijdt de hond alsnog. Het is toch te gek voor woorden dat een hond niet ouder wordt dan drie jaar.”
en:
“We eisen een hoge schadevergoeding van enkele tienduizenden euro’s. Als hij die niet betaalt zetten we er een deurwaarder op. Betaalt hij dan nog niet, dan wordt de boel verkocht.”
wijzen op stemmingmakerij opgewekt door de Stichting.
Het verweer
Tros
Tros heeft de vordering gemotiveerd betwist. Zij betoogt, kort gezegd, dat zij slechts de Top 5 heeft gepresenteerd die door de Dierenbescherming is samengesteld op basis van door haar ontvangen klachten. Tros heeft de Top 5 dan ook niet tot de hare gemaakt. De Dierenbescherming heeft vastgehouden aan de uitkomsten van haar onderzoek. Tros mocht afgaan op het onderzoek van de Dierenbescherming. De bron, zijnde de Dierenbescherming, is verantwoordelijk voor de inhoud van de Top 5. Op bronnen met groot gezag mag sneller worden vertrouwd door de pers. De Dierenbescherming kan gezien worden als een zeer betrouwbare bron. Daarbij komt dat Tros zich ervan heeft vergewist dat het onderzoek van de Dierenbescherming deugdelijk was en dat de Dierenbescherming nog steeds achter de uitkomsten van het onderzoek staat. De gepresenteerde Top 5 vindt ook steun in het feitenmateriaal dat door de Dierenbescherming aan Tros ter beschikking is gesteld. Bovendien is Tros niet uitsluitend afgegaan op het onderzoek van de Dierenbescherming. Zij heeft zelf een aantal van de hondenhandelaren uit de Top 5 bezocht. Ook heeft zij een bedrijfsbezoek afgelegd bij K&K Dogs. Hetgeen Tros bij K&K Dogs aantrof bevestigde het beeld dat uit het onderzoek (en het Zwartboek Malafide Hondenhandel) van de Dierenbescherming naar voren kwam. In het kader van dit bedrijfsbezoek is ook gesproken met een van de verkopers van K&K Dogs.
Gelet op het feit dat de Dierenbescherming voortdurend spreekt over malafide hondenhandel en het zwartboek van de Dierenbescherming de titel van Malafide Hondenhandel 2004 draagt, is het voor de hand liggend dat Tros de lijst van handelaren waarover de meeste klachten waren binnengekomen de Top 5 van Malafide Hondenhandelaren heeft genoemd. Daarbij heeft Tros duidelijk aangegeven dat het ging om de hondenhandelaren over wie de meeste klachten waren binnengekomen en dat het ging om een door de Dierenbescherming opgestelde Top 5.
Buiten de vermelding in de Top 5 is de naam van K&K Dogs c.s. in de uitzending niet genoemd. De naam van A is in het geheel niet genoemd. Weliswaar zijn er beelden uitgezonden van K&K Dogs c.s., maar daarbij is niet gezegd of gesuggereerd dat de uitgezonden beelden van K&K Dogs c.s. zouden zijn. Uit deze beelden zal voor geen kijker duidelijk zijn geworden dat het om opnamen bij K&K Dogs ging. De verkoper die een vraag gesteld werd, is onherkenbaar in beeld gebracht en zijn stem is vervormd, waardoor deze ook onherkenbaar is gebleven voor kijkers. Tros had redenen om ervoor te kiezen om beelden met een verborgen camera te maken. Uit de ervaringen die Tros had bij het maken van haar uitzending van 10 februari 2003 over de hondenhandel, was haar al duidelijk geworden dat het met open vizier onmogelijk was om gelegenheid te krijgen erbarmelijke omstandigheden bij hondenhandelaren in beeld te brengen. Op basis van het Zwartboek Malafide Hondenhandel en de Top 5 van de Dierenbescherming had Tros redenen om misstanden te verwachten bij K&K Dogs, welke Tros zonder het gebruik van de verborgen camera niet had kunnen vastleggen. Tros betwist dat K&K Dogs c.s. enig nadeel hebben ondervonden door het uitzenden van het met de verborgen camera vervaardigde fragment. Door de afwezigheid van die schade wordt niet voldaan aan de criteria van artikel 6:162 BW, zodat er geen sprake is van een onrechtmatige daad.
Tros betwist de gevorderde materiële en immateriële schade. Uit niets blijkt dat K&K Dogs te lijden zou hebben gehad aan een daling van haar omzet en winst. Bovendien geldt dat indien er al sprake zou zijn geweest van een omzet- en/of winstverlies, er geen enkele aanleiding is om te veronderstellen dat deze een gevolg is van de uitzending van Tros Radar van 24 mei 2004. Deze daling kan een gevolg zijn van tal van factoren, waaronder de minder gunstige economische omstandigheden in Nederland. Daarnaast is het zeer aannemelijk dat, wanneer er sprake zou zijn van een omzetdaling na maart 2005, deze veel eerder een gevolg is van de oproep van de Stichting Zinloos Geweld tegen Dieren en de daaruit voortvloeiende publiciteit in onder meer De Gelderlander, welke krant in de omgeving van K&K Dogs een grote lezersdichtheid kent. Ook op internet circuleerden over K&K Dogs klachten die op geen enkele wijze te herleiden zijn tot de uitzending van Tros Radar of de Top 5 van de Dierenbescherming. Er is dan ook geen causaal verband tussen eventueel door K&K Dogs c.s. geleden schade en de gewraakte uitzending, zodat er geen termen aanwezig zijn om K&K Dogs toe te laten tot een schadestaatprocedure.
Ook van immateriële schade is geen sprake. A is immers in het geheel niet genoemd in de uitzending. Slechts de bedrijfsnaam van K&K Dogs is één keer genoemd. Hierdoor is de uitzending van Radar van 24 mei 2004 niet onnodig grievend jegens K&K Dogs c.s.
Tenslotte betwist Tros de gevorderde rectificatie. Zij wijst op het grote tijdsverloop sinds de uitzending en de publicatie op de website van Tros en de onderhavige procedure. Bovendien is de gevorderde rectificatieadvertentie in De Telegraaf, NRC Handelsblad en De Volkskrant buitenproportioneel. Ook de inhoud van de gevorderde rectificatietekst wordt door Tros betwist. Tros stelt dat van haar niet verlangd kan worden dat zij excuses aanbiedt aan K&K Dogs c.s.
de Stichting en B
Ook de Stichting en B hebben de vordering van K&K Dogs c.s. gemotiveerd betwist. Zij voeren aan dat het Algemeen Dagblad naar aanleiding van de nieuwsbrief van maart 2005 contact heeft opgenomen met de Stichting met de vraag of de Stichting nadere informatie kon verstrekken over de door haar aan te spannen rechtszaak tegen K&K Dogs. De Stichting heeft toen middels haar voorzitter het Algemeen Dagblad te kennen gegeven dat er meer dan twintig mensen een klacht over hondenhandelaren hebben ingediend bij de Stichting, waarvan de meeste klachten betrekking hadden op door K&K Dogs geleverde honden, welke honden op zeer jonge leeftijd waren bezweken aan diverse ziekten. Zowel het Algemeen Dagblad als De Gelderlander hebben vervolgens het artikel opgemaakt zonder de Stichting of B hierin inzage te geven. Daarbij zijn de citaten van B in De Gelderlander en in het Algemeen Dagblad uit hun context gehaald en onjuist weergegeven, zodat deze niet kunnen worden toegerekend aan de Stichting en B. K&K Dogs c.s. hadden moeten aankloppen bij de desbetreffende krant. Bovendien geldt dat B niet heeft gezegd dat alle pups van K&K Dogs vóór hun derde levensjaar zijn overleden. B heeft gezegd dat er wel eens een pup doodging. Dat is iets heel anders. Tenslotte betwisten de Stichting en B dat er sprake is van causaal verband tussen de gestelde schade en de publicaties in het Algemeen Dagblad en in de Gelderlander.
De beoordeling
in de hoofdzaak
De vordering tegen Tros
Allereerst dient onderzocht te worden of K&K Dogs door de uitzending van Radar van 24 mei 2004 in haar eer en goede naam is aangetast. Indien deze vraag bevestigend wordt beantwoord, moet worden bezien of de aantasting ook onrechtmatig is. Bij die beoordeling staan in beginsel twee gelijkwaardige
belangen tegenover elkaar; het belang van K&K Dogs niet lichtvaardig via de media beschuldigd of verdacht gemaakt te worden en het belang van Tros bij uitingsvrijheid en in dat verband het belang misstanden die de samenleving raken aan de orde te stellen als instantie die informerend, opiniërend en waarschuwend werkzaam is in het belang van het publiek. De juistheid van de aantijging, althans de feitelijke onderbouwing en de inkleding daarvan vormen onder meer omstandigheden die in de afweging van de hiervoor genoemde belangen betrokken dienen te worden. De omstandigheid dat Tros de onderhavige uitingen heeft gedaan in een informatief en kritisch consumentenprogramma speelt bij deze belangenafweging in zoverre een rol dat Tros in dat kader de ruimte toekomt op een kritische wijze naar de bedrijfsvoering van K&K Dogs te kijken. Van de samenstellers van een dergelijk kritisch consumentenprogramma mag echter wel worden verwacht dat zij een grote mate van zorgvuldigheid betrachten, waarbij dient te worden gewaakt tegen nodeloos grievende uitlatingen, verdraaiing van de feiten, ongefundeerde verdachtmakingen of een schending van het recht op wederhoor.
Aangezien K&K Dogs bij naam is genoemd in een uitzending van Radar die gaat over malafide hondenhandel, is zij aangetast in haar eer en goede naam, zodat thans de vraag aan de orde komt of die aantasting ook onrechtmatig is.
In tegenstelling tot hetgeen Tros betoogt, kan zij zich niet verschuilen achter de bron van de Top 5, de Dierenbescherming. De Dierenbescherming heeft weliswaar de Top 5 samengesteld, maar heeft daarbij onbetwist vermeld dat het ging om een Top 5 van handelaren waarover de meeste klachten waren binnengekomen. Tros heeft vervolgens in de gewraakte uitzending zelf aan die Top 5 de kwalificatie van “De Top 5 malafide hondenhandelaren” meegegeven. Deze kwalificatie kan niet aan de Dierenbescherming worden toegerekend. Voorts is op de website van Tros aan de Top 5 op 24 mei 2004 aanvankelijk de kwalificatie van “Malafide Hondenhandel” meegegeven hetgeen vervolgens is gewijzigd in “Dubieuze hondenhandel”. Daarbij komt dat het onderzoek van de Dierenbescherming is gelanceerd door een oproep in de uitzending van Radar van 10 februari 2003. Derhalve heeft Tros niet alleen als een doorgeefluik van informatie van de Dierenbescherming gefunctioneerd, maar is zij bij het onderzoek van de Dierenbescherming betrokken geraakt en heeft daar een eigen draai aan gegeven. Dit stemt ook overeen met het karakter van het programma Radar, dat een kritisch en informerend consumentenprogramma is. Tros is dan ook verantwoordelijk voor de door haar aan de Top 5 meegegeven kwalificaties.
Het voorgaande brengt met zich dat Tros onrechtmatig heeft gehandeld jegens K&K Dogs c.s. Immers, aan de kwalificatie van K&K Dogs als nummer 3 op de lijst van de Top 5 van malafide hondenhandelaren, ofwel als de nummer 3 van beruchte hondenhandelaren, ligt geen gedegen onderzoek ten grondslag. Het eenmalig bezoek dat medewerkers van Radar incognito en voorzien van een verborgen camera aan K&K Dogs hebben gebracht is daartoe onvoldoende. Tros had zich dienen te beperken tot de kwalificatie van de Top 5 van de hondenhandelaren met de meeste klachten (welke kwalificatie wordt gestaafd door het onderzoek van de Dierenbescherming). Bovendien was het zorgvuldig geweest indien in de uitzending van Radar het aantal binnengekomen klachten was afgezet tegen het aantal verkochte puppies en het aantal jaren waarop de klachten betrekking hadden. Tevens had K&K Dogs om commentaar gevraagd behoren te worden. Naar het oordeel van de rechtbank dient het belang van K&K Dogs om niet lichtvaardig aan verdachtmakingen te worden blootgesteld in dit geval dan ook zwaarder te wegen dan het belang van Tros om haar mening vrij te kunnen uiten, hetgeen tot de conclusie leidt dat Tros onrechtmatig heeft gehandeld jegens K&K Dogs.
Het ter comparitie opgeworpen standpunt van Tros dat slechts sprake zou zijn van een semantisch gezien gering onderscheid tussen de door Tros gehanteerde kwalificaties malafide, berucht en slecht enerzijds en anderzijds de wel rechtmatige kwalificatie van een Top 5 van meest beklaagden hondenhandelaren, deelt de rechtbank niet. Zoals reeds overwogen ligt aan de kwalificatie van meest beklaagde hondenhandelaren een onderzoek ten grondslag. Dat geldt niet voor de door Tros gehanteerde kwalificaties. Juist de door Tros gehanteerde kwalificaties gaan verder dan de kwalificatie meest beklaagden. Zij behelzen een waardeoordeel dat niet gesteund wordt door feitenmateriaal, terwijl ten aanzien van K&K Dogs in de uitzending van Radar niet blijkt van ernstige misstanden. Een en ander geldt te meer daar Tros in de uitzending onvoldoende onderscheid heeft aangebracht tussen de constatering van ernstige misstanden en het onderzoek door de Dierenbescherming waarbij (uiteenlopende) klachten zijn verzameld. Doordat Tros de Top 5 van de hondenhandelaren waar de meeste klachten over zijn binnengekomen malafide heeft genoemd, is ten opzichte van de handelaren in die Top 5 voornoemd onderscheid vertroebeld. Doordat vervolgens door Tros geen hoor en wederhoor is toegepast is er een te stellig beeld ontstaan dat de bedrijfsvoering van de handelaren uit de Top 5 niet door de beugel kan. In deze context is de door Tros aan de Top 5 verbonden kwalificatie onrechtmatig.
Met betrekking tot het gebruik van de verborgen camera geldt het volgende. De rechtbank acht voldoende aannemelijk dat het gebruik van de verborgen camera redelijkerwijs de enige mogelijkheid was om bij verschillende fokkers te kunnen filmen, waarbij meeweegt dat het Zwartboek van de Dierenbescherming en haar Top 5 de aanleiding vormde om bij K&K Dogs te gaan filmen. Bovendien is het gebruik van de verborgen camera in het onderhavige geval niet gericht op verhoging van de amusementswaarde, maar op het voorlichten van het publiek. Het fragment waarin A voorkomt is niet denigrerend en hij is onherkenbaar in beeld gebracht. De inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van A is dan ook niet in bijzonder ernstige mate ingrijpend, juist vanwege de onherkenbaarheid van A en het ontbreken van het leggen van een verband met K&K Dogs. Onder deze omstandigheden acht de rechtbank het gebruik van de verborgen camera niet onrechtmatig jegens K&K Dogs c.s.
Het voorgaand brengt met zich dat het onder 4.1. sub A gevorderde zal worden toegewezen in die zin dat voor recht zal worden verklaard dat Tros onrechtmatig heeft gehandeld jegens K&K Dogs c.s. door K&K Dogs te betitelen als een malafide hondenhandelaar, althans beruchte hondenhandelaar.
De gevorderde verklaring voor recht is in een democratische samenleving noodzakelijk in de zin van artikel 10 lid 2 EVRM. Het belang dat K&K Dogs heeft bij het gevrijwaard blijven van lichtvaardige aantasting van haar goede naam dient te worden gekwalificeerd als een dringende maatschappelijke noodzaak in de zin van voornoemd artikel.
Met betrekking tot het onder 4.1. sub B gevorderde overweegt de rechtbank als volgt. Voor het bepalen van schade dient de situatie na de onrechtmatige gedraging te worden vergeleken met de situatie van vóór die onrechtmatige gedraging. Het verschil is dan de schade. K&K Dogs c.s. hebben ter comparitie betoogd dat de discussie met betrekking tot het causaal verband thuishoort in de schadestaatprocedure. Voorts hebben zij aangevoerd dat uit de jaarrekeningen van K&K Dogs blijkt dat er na de gewraakte uitzending van Radar een halvering van de winst heeft plaatsgevonden. Zij betogen dat dit wellicht mede komt door de algemene aandacht in de media, maar duidelijk zichtbaar is dat vlak na de uitzending de omzet enorm is gekelderd. Tot aan de uitzending was K&K Dogs een gezond bedrijf dat in 2003 een netto resultaat behaalde van ongeveer € 40.000,=. Vanaf de uitzending in mei 2004 zijn de omzetten dramatisch gekelderd. Als zeer ruwe schatting geldt dat het resultaat ongeveer is gehalveerd. Daarmee is het causaal verband al gegeven, aldus K&K Dogs c.s. De daling in de verkoopcijfers is verder versterkt doordat de Top 5 ook op internet is geplaatst. Indien Tros zich had beperkt tot het uitzenden van een Top 5 van fokkers waarover de meeste klachten waren binnengekomen, had de uitzending een ander karakter gehad en had Tros wellicht wel hoor- en wederhoor toegepast, zodat de schade van K&K Dogs c.s. beperkt zou zijn gebleven of zelfs helemaal niet zou zijn opgetreden, aldus steeds K&K Dogs c.s. Een en ander is door Tros gemotiveerd betwist.
Voorop staat dat het de rechtbank op grond van artikel 612 Rechtsvordering vrijstaat om indien mogelijk de schade reeds thans te begroten. Zoals Tros ter comparitie terecht naar voren heeft gebracht is aannemelijk dat de (eventuele) materiële schade in het onderhavige geval niet is ontstaan door de onrechtmatige kwalificaties die Tros aan de Top 5 heeft meegegeven, maar door het enkele noemen van een Top 5 waarin K&K Dogs voorkomt. Mogelijk zou indien die onrechtmatige kwalificatie wordt weggedacht, het aantal binnengekomen klachten was afgezet tegen het aantal verkochte puppies en het aantal jaren waarop de klachten betrekking hadden, en indien wel hoor en wederhoor zou hebben plaatsgevonden, de voor K&K Dogs c.s. geleden materiële schade minder groot zijn. Zoals Tros ter comparitie heeft betoogd is evenwel aannemelijk dat de eventuele materiële schade van K&K Dogs c.s. meerdere oorzaken kent, zoals de algemene aandacht voor de wijze waarop de hondenhandel in het algemeen wordt bedreven en door K&K Dogs in het bijzonder. Onder deze omstandigheden is begroting van de materiële schade van K&K Dogs c.s. niet eenvoudig. Bovendien ontbreekt de onderbouwing van de gestelde omzetderving, zodat wel mogelijk is dat K&K Dogs c.s. materiële schade hebben geleden, maar dit niet vaststaat. De gevorderde verwijzing naar de schadestaat zal dan ook worden toegewezen.
De rechtbank acht reeds thans voldoende aannemelijk dat A als gevolg van de onrechtmatige publicaties van Tros immateriële schade heeft geleden. Tros heeft ook niet betwist dat A als gevolg van de uitzending agressieve en bedreigende e-mails en telefoontjes heeft gehad. De omstandigheid dat A in de onrechtmatige uitzending van Radar niet bij naam is genoemd, maakt niet dat dit niet aan het onrechtmatig handelen van Tros te wijten is. De rechtbank acht zich voldoende voorgelicht om de immateriële schade reeds thans te begroten. De rechtbank acht hiervoor een bedrag van € 2.000,= in overeenstemming met de wettelijke maatstaven. Een en ander leidt tot de conclusie dat het onder 4.1. sub B zal worden toegewezen als hierna in het dictum zal worden bepaald.
Ten aanzien van het door K&K Dogs c.s. onder 4.1. sub C gevorderde geldt het volgende. De rechtbank acht het tijdsverloop tussen enerzijds de gewraakte uitzending en de publicatie op de website van Tros en anderzijds de datum van dit vonnis dusdanig, dat de gevorderde rectificatie geen redelijk doel meer dient, zodat dit onderdeel van de vordering zal worden afgewezen. Daarbij weegt vooral mee dat de rechtbank niet is gebleken dat thans nog op internet de Top 5, met de aanduiding zoals deze aanvankelijk door Tros is gepresenteerd, te vinden is. De stelling van K&K Dogs c.s. dat dit wel het geval is, acht de rechtbank onvoldoende onderbouwd, aangezien K&K Dogs c.s. hebben nagelaten om enig voorbeeld van een websiteprint over te leggen, hetgeen wel van hen mag worden verwacht. Daarom wordt aan deze stelling voorbijgegaan.
Tros zal als op hoofdpunten in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten van K&K Dogs c.s. worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van K&K Dogs c.s. worden begroot op:
- dagvaarding 71,93
- vast recht 244,00
- salaris procureur 904,00 (2,0 punt × tarief EUR 452)
Totaal EUR 1.219,93
De vordering tegen de Stichting en B
Gelet op de onder 3.7 weergegeven feiten kan er genoegzaam vanuit worden gegaan dat de Stichting, zoals zij aanvoert, naar aanleiding van de oproep op haar website in april 2003, meerdere klachten heeft ontvangen over K&K Dogs en dat zij in overweging heeft om tegen K&K Dogs een rechtszaak aan te spannen. Met K&K Dogs c.s. kan worden geconstateerd dat B en de Stichting in de gepubliceerde artikelen in De Gelderlander en het Algemeen Dagblad op basis van deze klachten een sterk negatief beeld van K&K Dogs hebben geschapen. Het feit dat de klachten voor K&K Dogs c.s. niet verifieerbaar zijn, zoals zij stellen, betekent echter niet dat hetgeen B en de Stichting over de aard en inhoud van de klachten hebben verkondigd, onjuist is. Voor zover K&K Dogs zich op die onjuistheid willen beroepen, hebben zij die stelling dan ook onvoldoende onderbouwd.
Niet bestreden is voorts dat B en de Stichting voorafgaand aan publicatie geen inzage hebben gehad in de gepubliceerde artikelen in De Gelderlander en het Algemeen Dagblad. Voorts is door K&K Dogs c.s. niet betwist dat de citaten zoals opgenomen in de onderhavige artikelen, in het bijzonder de citaten zoals hiervoor opgenomen onder rechtsoverweging 4.3., uit hun context en verband zijn gehaald. Onder deze omstandigheden kan hetgeen in de artikelen is opgenomen niet worden toegerekend aan B en de Stichting, zodat de vorderingen van K&K Dogs c.s. zoals weergegeven onder 4.1. sub D. tot en met F. zullen worden afgewezen.
K&K Dogs zullen, als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten van de Stichting en B worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van de Stichting en B worden begroot op:
- vast recht 244,00
- salaris procureur 904,00 (2,0 punt x tarief EUR 452)
Totaal EUR 1.148,00
Hetgeen partijen verder naar voren hebben gebracht kan, als reeds in het hiervoor gaande behandeld dan wel niet terzake dienend buiten beschouwing blijven.
De vordering in de vrijwaringszaak
Tros vordert, bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad, de Dierenbescherming te veroordelen om aan Tros te betalen datgene, waartoe Tros als gedaagde in de hoofdzaak tegen K&K Dogs c.s. mocht worden veroordeeld met inbegrip van de kosten van eventueel te plaatsen rectificaties in landelijke dagbladen en de kostenveroordeling, alsmede de Dierenbescherming te veroordelen in de kosten van het geding.
Het verweer
De Dierenbescherming heeft de vordering gemotiveerd betwist.
De beoordeling
in de vrijwaringszaak
Gelet op hetgeen in de hoofdzaak in rechtsoverwegingen 6.3 en 6.4. reeds is overwogen dient hetgeen in vrijwaring is gevorderd te worden afgewezen.
Tros zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van Dierenbescherming worden begroot op:
- salaris procureur EUR 1.356,00 (3,0 punten × tarief EUR 452,00)
De beslissing
De rechtbank
in de hoofdzaak
verklaart voor recht dat Tros onrechtmatig heeft gehandeld jegens K&K Dogs c.s. door K&K Dogs te betitelen als een malafide hondenhandelaar, althans beruchte hondenhandelaar;
veroordeelt Tros om aan A te betalen een bedrag van EUR 2.000,= (tweeduizend euro),
veroordeelt Tros tot vergoeding van de materiële schade die K&K Dogs c.s. hebben geleden door de onrechtmatige gedragingen van Tros, welke schade dient te worden opgemaakt bij staat,
veroordeelt Tros in de proceskosten, aan de zijde van K&K Dogs c.s. tot op heden begroot op EUR 1.219,93,
veroordeelt K&K Dogs c.s. in de proceskosten, aan de zijde van de Stichting en B tot op heden begroot op EUR 1.148,00,
verklaart dit vonnis in deze zaak tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
wijst het meer of anders gevorderde af,
in de vrijwaringszaak
wijst de vordering af;
veroordeelt Tros in de proceskosten, aan de zijde van Dierenbescherming tot op heden begroot op EUR 1.356,00.
Dit vonnis is gewezen door mr. M. van Hees en in het openbaar uitgesproken op 23 augustus 2006.?