Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Sector civiel recht, voorzieningenrechter
zaaknummer / rolnummer: 470385 / KG ZA 10-1751 HJ/MV
Vonnis in kort geding van 25 oktober 2010
in de zaak van
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
QUALITY INVESTMENTS B.V.,
gevestigd te Amsterdam,
2. [EISER SUB 2],
wonende te [woonplaats],
eisers bij dagvaarding van 1 oktober 2010
advocaat mr. S.R. Hagen te Utrecht,
tegen
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
MOUNTAIN MEDIA B.V.,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
DEPERS.NL B.V.,
beide gevestigd te Amsterdam,
3. [JOURNALIST],
4. [HOOFDREDACTEUR 1],
5. [HOOFDREDACTEUR 2],
allen woonplaats gekozen hebbende te Amsterdam,
gedaagden,
advocaat mr. M. Ch. Kaaks te Amsterdam.
Eisers zullen hierna ook Quality Investments en [eiser sub 2] worden genoemd. Gedaagden zullen hierna ook Mountain Media, De Pers, [journalist], [hoofdredacteur 1] en [hoofdredacteur 2] worden genoemd.
1. De procedure
Ter terechtzitting van 11 oktober 2010 hebben eisers gesteld en gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis gehechte dagvaarding. Gedaagden hebben verweer gevoerd met conclusie tot weigering van de gevraagde voorziening. Beide partijen hebben producties en pleitnota’s in het geding gebracht.
Ter zitting waren – voor zover van belang – aanwezig:
Aan de zijde van eisers: [eiser sub 2] met mr. Hagen.
Aan de zijde van gedaagden: [journalist], [hoofdredacteur 1] en [hoofdredacteur 2] met mr. Kaaks.
Na verder debat hebben partijen verzocht vonnis te wijzen.
2. De feiten
2.1. Quality Investments is aanbieder van life settlements beleggingsproducten. [eiser sub 2] is oprichter en bestuurder van Quality Investments. Via Quality Investments kunnen investeerders participeren in een Amerikaans trustfonds dat eigenaar is geworden van levensverzekeringspolissen van in Amerika woonachtige personen. Na hun overlijden keert de verzekering uit aan het trustfonds dat op zijn beurt uitkeert aan de beleggers. Het risico dat de oorspronkelijke houder van de levensverzekeringspolis langer leeft dan de afgesproken looptijd van de belegging (het longevity risk) wordt herverzekerd. De herverzekeraar neemt de polis dan over van het trustfonds en de beleggers ontvangen van de herverzekeraar een bedrag gelijk aan de uitkeringswaarde van de polis.
2.2. Mountain Media is uitgever van dagblad De Pers. [journalist] is journalist bij De Pers, [hoofdredacteur 1] en [hoofdredacteur 2] zijn hoofdredacteuren van De Pers. De Pers is houder van de website www.depers.nl.
2.3. In de periode 1 mei 2007 – 15 juli 2010 hebben in De Pers in totaal zeven artikelen gestaan die gaan over Quality Investments en [eiser sub 2]. Al die artikelen zijn thans nog op het internet te vinden via www.depers.nl. De artikelen zijn van de hand van [journalist]. Op 28 juni 2010 heeft De Pers een ingezonden brief van Quality Investments gepubliceerd. De zeven artikelen en de ingezonden brief zijn hieronder opgenomen in de versie zoals deze op de website van De Pers staat; dat de tekst van de papieren versie hiervan afwijkt is niet gesteld of gebleken.
Het eerste artikel is van 1 mei 2007 en luidt als volgt:
Toename in handel Amerikaanse levensverzekeringen
Gepubliceerd: dinsdag 1 mei 2007 11:50
De handel in levensverzekeringen van terminale of oude Amerikanen neemt toe. Zeker zeshonderd Nederlanders hebben de levensverzekering overgenomen van Amerikanen die op sterven liggen of bejaard zijn, in totaal voor 43 miljoen dollar. Dat meldt de Nederlandse aanbieder van Amerikaanse polissen Quality Investments bv in Alkmaar.
De bejaarde patiënten verkopen hun levensverzekering bij een verzekerde waarde van een miljoen dollar voor vier- tot zeshonderdduizend dollar. De kopers nemen de polis over en worden zo de nieuwe begunstigde: zij incasseren het verzekerde bedrag wanneer de Amerikaan overlijdt. De bedragen die worden uitgekeerd, variëren van één tot tien miljoen dollar. De Amerikaan kan tot die tijd met de opbrengst van de verkoop zijn medicijnen bekostigen of kan het geld aanwenden als oudedagvoorziening.
Het Verbond van Verzekeraars noemt de handel in levenspolissen een typisch Amerikaans verschijnsel dat eind jaren tachtig naar Nederland is overgewaaid. Een woordvoerder stelt dat de handel is ontstaan als gevolg van de aidsepidemie in die tijd. Patiënten die te weinig geld hadden voor medicijnen maakten hun levensverzekering te gelde om de medicijnen te betalen. De woordvoerder legt uit dat het fenomeen niet tegen de wet is, maar hij stelt wel ethische vragen bij deze handel. "Mag je speculeren over de kans dat iemand overlijdt?"
Het tweede artikel dateert van 4 september 2008 luidt als volgt:
Verzekeringen Voor 700 miljoen ‘life settlements’ in Nederland
Bijna dode Amerikanen zijn geliefde investering
Door: [journalist]
Gepubliceerd: donderdag 4 september 2008 22:50
Update: donderdag 4 september 2008 23:06
‘Bij Easy Life stond het klantengeld gewoon op de bedrijfsrekening. Dan kun je in de verleiding komen het uit te geven. Onze klanten storten niets op onze rekening. Hun geld gaat direct naar een trust in de Verenigde Staten dat daarmee ‘life settlements’ koopt.’
Oud-rechercheur [eiser sub 2] richtte in 2002 zijn bedrijf Quality Investments op en introduceerde daarmee de handel in life settlements (tweedehands Amerikaanse levensverzekeringen) in Nederland. Natuurlijk is hij dinsdag geschrokken van de FIOD-inval bij zijn Brabantse concurrent Easy Life, dat wordt verdacht van fraude met 33 miljoen euro klantengeld.
‘Wij hebben al onze vierhonderd cliënten meteen een brief gestuurd’, zegt hij. ‘We hebben misschien drie of vier verontruste telefoontjes gekregen. Het gros weet dat wij er niets mee te maken hebben.’ De meeste klanten van Quality Investments zijn particulieren met beleggingservaring. [eiser sub 2]: ‘Meer dan 97 procent van onze klanten stapt in voor meer dan twee ton.’
[eiser sub 2] koopt voor hen levensverzekeringen op van oude Amerikanen. In ruil voor een afkoopsom staan die de uitkering bij overlijden – die in de VS vaak in de miljoenen loopt – af aan de nieuwe begunstigden: de klanten van Quality Investments. Waar de Autoriteit Financiële Markten (AFM) deze handelswijze ‘in strijd met goede zeden’ noemt, zegt [eiser sub 2] de oude Amerikaanse besjes juist een gunst te verlenen. ‘In 65 procent van de gevallen eindigden de polissen van Amerikaanse senioren in de prullenbak. Als de kinderen het huis uitgingen, stopten ze vaak met het betalen van de premies. Of ze kochten hun polis af, maar dat levert heel weinig op.’
Als een verzekerde 85 à 90 jaar is en recht heeft op een uitkering van 1 miljoen dollar, betaalt [eiser sub 2] ze zo’n 400.000 dollar. Van de overige zes ton wordt het ‘risico’ van lang leven afgekocht bij een herverzekeraar en houdt Quality Investments een kostenpercentage in. Daarna houden investeerders volgens [eiser sub 2] nog een rendement over van 11 procent, in dollars.
Door de daling van de dollar is een aantal van [eiser sub 2]s klanten de afgelopen jaren niet veel wijzer geworden van zijn product. Toch denkt hij dat deze handel doorgroeit.
‘Ook als mensen het risico van een dollardaling afkopen, blijft er een mooi rendement over’, stelt hij. ‘Nu is er in Nederland al voor 700 miljoen euro in geïnvesteerd. De totale Amerikaanse markt bedraagt 30 miljard dollar, maar de verwachting is dat dat de komende vijf jaar doorgroeit tot 130 miljard dollar.’
Het derde artikel dateert van 14 september 2009 en luidt als volgt:
Levensverzekeringen ‘Financiële cowboys’ stappen in Amerikaanse polissen
De handel gaat over lijken
Door: [journalist]
Gepubliceerd: maandag 14 september 2009 22:19
Update: maandag 14 september 2009 22:15
Toezichthouders roepen tegen dovemansoren. Banken zien gouden kansen in de handel in levensverzekeringen en die laten ze niet liggen.
[eiser sub 2], directeur van Quality Investments in het Amsterdamse World Trade Center, ziet het helemaal zitten. Dit jaar gaat zijn omzet bijna verdubbelen, denkt hij. ‘Ik denk dat we aan het eind van het jaar zo’n 150 miljoen dollar aan polissen in de markt hebben gezet.’
Met ‘polissen’ doelt [eiser sub 2] op verhandelbare levensverzekeringen, ofwel ‘life settlements’ zoals ze in de Verenigde Staten genoemd worden. Daar is het trucje – uiteraard – uitgevonden: het opkopen en verhandelen van levensverzekeringen van zieken en ouderen. Je biedt zo iemand, zeg, 500.000 dollar voor een polis ter waarde van 1 miljoen, afhankelijk van de levensverwachting van de polishouder. De verkoper krijgt direct 500.000 euro cash, de koper bij zijn overlijden de uitbetaling van 1 miljoen. Hoe eerder de polishouder sterft, hoe eerder de winst binnen is.
10.000 miljard
Met het ethische aspect van speculeren op iemands dood, heeft [eiser sub 2] weinig problemen. ‘Ik koop een verzekering van iemand, ik kan ook een schilderij van zo iemand kopen als hij geld nodig heeft, of een auto’, zegt hij. ‘Ik zie geen verschil.’
Dat meer investeerders er hetzelfde over denken, bewijst de groei van de handel in deze levensverzekeringen wereldwijd. In een paar jaar is de omvang van de handel verdubbeld tot zo’n 20 miljard dollar per jaar, maakte [naam 1], bestuursvoorzitter van het Zwitserse handelsplatform Cantor Fitzgerald begin dit jaar bekend. [naam 1] verwacht dat de omvang van de handel de komende vijf jaar doorstijgt naar 100 miljard euro per jaar.
Dat is nog maar het begin, weet [naam 2] van Quaestores. Hij is bezig met het opzetten van twee fondsen met Amerikaanse levensverzekeringen die hij in Nederland aan de man wil brengen. ‘In de Verenigde Staten bedraagt het totale nog uit te keren bedrag op levensverzekeringen nu 10.000 miljard dollar’, weet hij. ‘Daarvan is 1.500 miljard voortijdig afgekocht. Van het aantal afgekochte verzekeringen wordt maar ruim 1 procent vrij verhandeld op de secundaire markt. Dat is die 20 miljard waar Cantor het over heeft.’
De zakenbanken op Wall Street hebben deze gigantische markt inmiddels ook ontdekt. Vorige week beschreef The New York Times hoe de handel in levensverzekeringen het gat moet opvullen dat is ontstaan door het wegvallen van de hypothekenhandel. Goldman Sachs en Credit Suisse zouden vergevorderde plannen hebben om polissen grootschalig in te kopen, te verpakken en door te verkopen. Precies zoals ze met hypotheken hebben gedaan. Ook nu zouden de rendementspercentages weer in de dubbele cijfers lopen en ‘is het risico beperkt’.
[naam 2] [eiser sub 2] spiegelen hun klanten rendementen voor van tussen de 10 en 17 procent, afhankelijk van het specifieke product. Percentages die ook in de glimmende folders van hun voormalige Helmondse concurrent Easy Life met hoofdletters stonden geschreven. Met de eigenaar van dat bedrijf, [naam 3], is het niet goed afgelopen. Hij zit nog vast omdat de miljoenen die beleggers hem toevertrouwden niet opgingen aan Amerikaanse levensverzekeringen, maar aan snelle auto’s en andere jongensspeeltjes.
Ook over de overgebleven Nederlandse aanbieders van tweedehands levensverzekeringen bestaat ernstige twijfel. In een presentatie voor select gezelschap, in bezit van De Pers, vergeleek toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) deze aanbieders met ‘financiële cowboys’ die veel overeenkomsten vertonen met sprookjes verkopende teakhandelaren. ‘Fraude is hierbij een risico, niet alleen voor particuliere beleggers’, aldus sheet negen van de AFM-presentatie.
Greenspan
De waarschuwingen van de AFM ten spijt zijn de afgelopen jaren ook sommige Nederlandse pensioenfondsen groot in de Amerikaanse levensverzekeringen gestapt. PME, pensioenfonds voor de metaal- en elektrobranche kocht voor 400 miljoen euro aan pakketten levensverzekeringen. Cordares lanceerde een fonds voor zo’n 100 miljoen. Volgens [eiser sub 2] van Quality Investments staan veel andere pensioenfondsen te springen om erin te stappen. ‘Nu is de markt nog iets te klein voor de grote fondsen, maar als de wereldwijde handel groeit naar zo’n 60 à 70 miljard euro per jaar, happen ze toe.’
De AFM kan waarschuwen wat ze wil, met rendementsverwachtingen van boven de 10 procent happen er altijd mensen toe. Of zoals oud-Fed voorzitter [naam 4] vorige week zei: ‘Dat is de menselijke natuur. Tenzij iemand die menselijke natuur kan veranderen, krijgen we meer crises zoals de huidige.’
Het vierde artikel dateert van 29 januari 2010 en luidt als volgt:
Beleggen Handel in omstreden life settlements
De financiële cowboys krijgen alle ruimte
Door: [journalist]
Gepubliceerd: vrijdag 29 januari 2010 00:11
Update: vrijdag 29 januari 2010 06:51
Het toezicht op de verkoop van exotische financiële producten schiet ernstig te kort. De regels zijn eenvoudig te omzeilen.
Dat de markt voor tweedehands Amerikaanse levensverzekeringen een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefent op goudzoekers en geboefte is sinds het Easy Life-proces wel duidelijk. [naam 3] en [naam 5] haalden bij beleggers 42 miljoen op om in ‘life settlements’ te steken. Uiteindelijk kochten ze voor nog geen acht miljoen euro aan polissen. De rest ging op aan onroerend goed, auto’s, feestjes en kostbare cadeautjes voor vrienden en familie.
Fraudegevoelig
Tweedehands Amerikaanse levensverzekeringen zijn afkomstig van oudere Amerikanen. In ruil voor een geringe afkoopsom staan die de toekomstige uitkering op hun verzekering bij overlijden – die in de Verenigde Staten vaak in de miljoenen loopt – af aan de nieuwe begunstigde: de investeerders.
De Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt de tweedehands verzekeringen goed in het oog, omdat het ingewikkelde Amerikaanse producten zijn en dus fraudegevoelig. De toezichthouder deed dat echter zo inconsequent dat vooral de partijen die de regels wilden volgen, hier slachtoffer van zijn. ‘In 2002 zaten we met de AFM om de tafel om te bekijken of life settlements effecten zijn of niet’, zegt [naam 6] van GlobalVest. ‘Dat is belangrijk, want als het geen effecten zijn, val je niet onder toezicht van de AFM en mag je ze zonder vergunning verkopen. In oktober 2002 kregen we toestemming. Die werd ruim een jaar later ingetrokken. In 2007 mochten we opeens weer beginnen, om weer een half jaar later te moeten stoppen.’
Volgens [naam 6] zijn de meeste partijen die alles netjes volgens regels wilden doen, inmiddels zo moedeloos van de draaiende AFM dat ze er helemaal mee gestopt zijn. Dat is precies wat de AFM wil, want die heeft nooit verhuld dat ze life settlements een amoreel en risicovol product vindt.
Ontsnappingsroute
Er zijn echter ook partijen die een ontsnappingsroute hebben gevonden. Dat is volgens [naam 7], beleggingsexpert en lid van de raad van toezicht van de Vereniging Effecten Bezitters helemaal niet moeilijk. ‘Als je niet meer dan 2,5 miljoen euro ophaalt, heb je geen vergunning nodig’, zegt hij. ‘Sommige partijen halen gewoon tien keer 2,4 miljoen op.’
Een andere bekende route is die voor professionele beleggers. ‘Als je per belegger meer dan 50.000 euro inleg vraagt, is er ook geen toezicht. De wetgever gaat er dan vanuit dat de belegger een professional is. Dat hoeft natuurlijk helemaal niet zo te zijn.’
Marktleider Quality Investments maakt gebruik van de laatste route. Het bedrijf biedt een ondoorzichtig product aan en directeur [eiser sub 2] heeft een verleden vol vlekken. Toch zegt hij de afgelopen jaren meer dan 350 miljoen dollar opgehaald te hebben bij beleggers.
De AFM wilde niet reageren.‘De wetgever gaat ervan uit dat de belegger een professional is.’
Het vijfde artikel dateert eveneens van 29 januari 2010 en luidt als volgt:
Gouden bergen Tweedehands polissen
Koning van het beleggen in de doden
Door: [journalist]
Gepubliceerd: vrijdag 29 januari 2010 01:05
Update: vrijdag 29 januari 2010 01:18
De nieuwste heilige graal van beleggingscowboys heet life settlements. Ondanks veel onbeantwoorde vragen en een cv vol inktzwarte vlekken haalde marktleider [eiser sub 2] met zijn bedrijf Quality Investments al 350 miljoen dollar op bij beleggers.
’Hé flapdrol, wat doe jij nou hier?’ Het is een doordeweekse avond in juni 2002 als [naam 8] in zijn stamkroeg Het Plafond in Hoorn oud-werknemer [eiser sub 2] aan de bar ziet zitten. [eiser sub 2] is twee jaar eerder met ruzie bij [naam 8] intermediairsbedrijf [naam 8] & [naam 9] vertrokken om de verkooporganisatie van het prestigieuze vastgoedproject Caribbean Comfort van [naam 10] te gaan leiden. Sindsdien hebben ze elkaar niet meer gezien.
[eiser sub 2] biedt [naam 8] een wijntje aan en vertelt dat het avontuur met [naam 10] niet zo goed is uitgepakt. Er blijkt, zo heeft hij ontdekt, helemaal geen vastgoedproject te zijn. De talrijke feestreisjes van hem en zijn klanten naar de Dominicaanse Republiek, de gelikte presentaties, glimmende folders en de gegarandeerde rendementen. Alles is waardeloos. [naam 10] heeft via een ‘slim achterdeurtje’ het grootste gedeelte van het belegde geld in zijn zak gestoken en Caribbean Comfort staat op omvallen.
[eiser sub 2] zit aan de grond. Met een faillissement van Caribbean Comfort staat ook zijn verkoopbedrijf op het punt te gronde te gaan. De oud-rechercheur moet een mannetje of vijftien personeel ontslaan, vreest een klachtenregen van woedende beleggers en hij kan de hypotheek van zijn nieuwe huis niet meer betalen. Ondanks dat [naam 8] zich door het eerdere vertrek van [eiser sub 2] ‘genaaid’ voelt, strijkt hij met zijn hand over zijn hart. ‘Je moet mensen altijd een tweede kans geven’, zegt [naam 8] hierover. ‘Bovendien kan hij een kam aan een kale verkopen. Ik bood hem aan als agent voor mij life settlements te verkopen: tweedehands levensverzekeringen van bejaarde Amerikanen. Mijn vrouw zegt dat ik hem nooit meer had moeten aannemen, maar dat kan ik niet meer terugdraaien.’
Misschien had [naam 8] beter naar zijn vrouw moeten luisteren. Ruim zeven jaar later ziet de wereld er in ieder geval helemaal anders uit. Terwijl [naam 8], nog steeds in Hoorn, opkrabbelt uit de financiële malaise, is [eiser sub 2] de ongekroonde koning van de Nederlandse life settlement-markt. Zijn strakke kantoor op de twaalfde verdieping van het Amsterdamse WTC-kantoor is opgesierd met een paspop in advocatentoga. ‘Van [advocaat]’, zegt [eiser sub 2]. ‘Hij is niet mijn advocaat hoor, maar ik heb die toga een keer bij een veiling voor goede doelen op de kop getikt.’
Leuk bericht
Gevraagd naar zijn succes, lepelt [eiser sub 2] uit zijn hoofd de verkoopcijfers van zijn bedrijf Quality Investments op. ‘Dertig miljoen..., vijfenzeventig miljoen in 2008 en vorig jaar 150 miljoen dollar. Ik denk dat we sinds het begin van Quality Investments in 2003, rond de 350 miljoen euro bij investeerders opgehaald hebben. We zitten nu in Spanje en België. Ik ben bezig met Zwitserland en Noorwegen. Omdat life settlements steeds bekender worden, schieten de omzetten omhoog. Nog belangrijker: de mensen krijgen hun rendement uitgekeerd.’ Vorige week was het weer raak, vertelt [eiser sub 2]. Kreeg een deel van zijn klanten 13,3 procent rendement uitgekeerd. ‘In dit geval leefde de verzekerde na de looptijd van de participatie nog. De herverzekeraar neemt de uitbetaling dan voor zijn rekening. Dat is voor de klanten van Quality Investments een heel leuk bericht.’
Mooie verhalen
Als rasverkoper heeft [eiser sub 2] met de herverzekering direct zijn ‘unique selling point’ aangesneden. Quality Investments koopt voor zijn investeerders polissen van levensverzekeringen aan van oudere Amerikanen. In ruil voor een vaak geringe afkoopsom staan die de uitkering hierop bij overlijden – die in de Verenigde Staten vaak in de miljoenen loopt – af aan de nieuwe begunstigde: de investeerders van Quality Investments.
Het ‘risico’ voor life settlements-investeerders zit hem er normaal in dat de duur verzekerde Amerikaan langer leeft dan verwacht. Dan moeten investeerders langer wachten op de miljoenenuitkering en langer de hoge verzekeringspremies betalen. Quality Investments zegt het risico op lang leven af te laten dekken door een herverzekeraar. Die betaalt als de verzekerde na de vaste looptijd van het product – zeg vijf jaar – nog niet dood is, het verzekerde bedrag uit en neemt de premiebetalingen over.
De verhalen over het ‘unique sellingpoint’ van Quality Investments zijn even veranderlijk als het Hollandse weer. Volgens een persbericht uit 2008 doet het bedrijf zaken met een Amerikaanse verzekeraar die jaarlijks voor 500 miljard dollar aan polissen verzekert. Dat zelfs ‘s werelds grootste herverzekeraars zo’n omzet nooit halen, realiseert [eiser sub 2] zich later: ‘Waar komt dit bericht vandaan? Oh, hier vandaan? Dan wil ik graag weten wie dat geschreven heeft, want dit klopt niet. Dat moet 500 miljoen zijn. Dit persbericht heb ik nooit gezien. Staat het al twee jaar op internet? Nou, dit is echt een fout.’
Tijdens de Miljonair Fair van 2009 vertelt hij een mooi verhaal over een poule van verzekeraars, bijeengekomen op de Londense verzekeringsbeurs Lloyds. Maar als het erop aan komt, wil hij helemaal niet vertellen wie de herverzekeraar van zijn polissen is. ‘Coca-Cola geeft toch ook zijn geheim niet prijs’, zegt hij. ‘Wij hebben hier jaren hard aan gewerkt. Als in de krant staat wie onze herverzekeraar is, kloppen onze concurrenten daar morgen ook aan en ben ik het unieke van mijn product kwijt. Mijn advocaat [naam 11] van HRM Advocaten uit Amsterdam heeft de contracten van de herverzekering in zijn kluis liggen. Als jij een advocaat meeneemt, mag die de naam zien. Nee, hij mag hem niet aan jou vertellen. Dat is onze structuur. Dat is heel gewoon in de financiële wereld, hoor.’
Heilige graal
Dat is dan een hele andere financiële wereld dan die waarin [eiser sub 2]s ex-zakenpartners opereren. Volgens hen ligt er een hele andere reden ten grondslag aan de geheimzinnigheid rond zijn herverzekering. ‘Hij bestaat gewoon niet, of hij is boterzacht’, zegt één van hen. ‘Iedereen in deze business is al jarenlang tevergeefs op zoek naar een goede herverzekeraar die het longevity risk, het risico op lang leven, van zijn polissen wil overnemen. Het is de heilige graal voor investeerders, want daarmee kun je hele hoge rendementen aanbieden mét garantie op uitbetaling.’
Als deze heilige graal toch bestaat, moet hij zich bevinden in plaatsen als Zürich, München of New York waar de grote herverzekeraars kantoor houden. Dat zijn echter niet de plaatsen waar [eiser sub 2] terechtkomt. Hij lijkt potentiële herverzekeraars te selecteren met in de hand een stapel vrolijke vakantiefolders. Na mislukte pogingen op Cyprus en in Costa Rica vinden hij en zijn zakenpartners er in 2005 eentje in Italië: een obscuur verzekeringskantoortje genaamd Albatross. ‘Dat bedrijf had wel een internetsite, maar in de Italiaanse Kamer van Koophandel was er niets over te vinden’, zegt een andere oud-zakenpartner. ‘Ze hadden een paar duizend euro eigen vermogen en er werkten twee man en een paardenkop. Toch kwamen ze uit Italië terug met het juichende verhaal dat ze daar voor honderden miljoenen polissen konden onderbrengen. Idioot natuurlijk.’
[eiser sub 2] zegt nu dat er uiteindelijk maar één polis bij Albatross is herverzekerd. ‘We deden toen zaken met verschillende herverzekeraars’, zegt hij. ‘Ook met Albatross, ja. Maar al die oude polissen hebben we nu ondergebracht bij onze herverzekeraar in de Verenigde Staten en daar wordt netjes op uitbetaald. Onze oude klanten zijn daar heel tevreden over.’
Dat beweert [eiser sub 2] ook nog steeds over de investeerders die tussen 2002 en 2004 bij hem een polis hebben gekocht van Mutual Benefit Corporation (MBC). Na het fiasco van Caribbean Comfort verkocht [eiser sub 2] in die periode met onder anderen [naam 8] life settlements van deze verzekeraar uit Florida. Dat liep goed – mede door de commissie van 13 procent die MBC aan intermediairs uitbetaalde – tot de Autoriteit Financiële Markten de verkoop van MBC-polissen op 31 maart 2004 verbood.
Piramidefonds
Dat was laat maar terecht, blijkt achteraf. MBC werd namelijk niet veel later ontmaskerd als het grootste piramidefonds dat de wereldwijde life settlements markt ooit heeft gekend. Het bedrijf fraudeerde met de levensverwachting van de Amerikaanse polishouders, die lager werd ingeschat dan die in werkelijkheid was. MBC-oprichter [naam 12] kreeg hiervoor in 2007 een celstraf van twintig jaar. De MBC-investeerders kunnen naar het grootste deel van hun geld fluiten. Op 13 januari nog plaatste de MBC-curator daarover een brief op zijn website: investeerders kunnen nu 10 procent van hun inleg terugkrijgen of hun mogelijk vervalste polis op eigen risico door laten lopen.
[eiser sub 2] is zich desondanks van geen kwaad bewust. ‘Die MBC-polissen worden keurig netjes uitgekeerd’, zegt hij. ‘Ik krijg nog steeds zo één keer in de veertien dagen bericht van mensen die hun MBC-polis uitgekeerd krijgen. Toevallig veertien dagen terug kreeg ik nog bericht van iemand uit Friesland die een uitkering heeft gekregen. Het is daar natuurlijk niet leuk gegaan, maar iemand die beweert dat die polissen niet worden uitgekeerd, weet niet wat hij roept.’
Gebeurtenissen zoals bij MBC en Caribbean Comfort zijn bij Quality Investments volgens [eiser sub 2] sowieso uitgesloten. ‘Wij kunnen never nooit niet met onze vingers aan de centjes komen. De klanten vertrouwen hun geld namelijk niet aan mij toe. Alles gaat in een trust. Die zorgt ervoor dat het geld direct wordt uitgekeerd aan de mensen. Onze investeerders krijgen een goed rendement. Alles is zeker. Dat heeft [naam 11] toch in onze letter of comfort geschreven?’
Advocaat [naam 11] geeft toe dat hij een letter of comfort voor Quality Investments heeft ondertekend en hij weet dat die gebruikt wordt om potentiële klanten van Quality Investments over de streep te trekken.
Easy Life
Het duurt echter niet lang voordat de advocaat de waarde van de door hem ondertekende brief begint te bagatelliseren. ‘Het grote verschil tussen Quality Investments en Easy Life van [naam 3] (kantoor waar voor tientallen miljoenen euro’s is gefraudeerd met life settlement polissen, red.) is dat het geld bij Easy Life naar een Nederlandse rekening ging. Hier gaat het naar een Amerikaanse trust. Maar eigenlijk stelt deze brief niks voor. Het is niet meer dan een uitnodiging om goed onderzoek te doen voordat je investeert. Waarom ik die brief dan heb geschreven? Waarom niet? Wat erin staat, klopt wel.’
[naam 8] vraagt zich hardop af of zijn beleggers geen schijnzekerheden worden geboden. ‘Hij schermt in die brief met grote namen. Kijk hier: ‘verzekeraars als Zurich, AIG, Hannover, Munich RE’. Maar die verzekeren zijn product niet, dat is bekend. Ze verzekeren misschien gedeeltelijk zijn herverzekeraar, maar dat zegt helemaal niks. Wat er allemaal met je geld gebeurt nadat het naar de VS is overgemaakt, is ook niet duidelijk. Goed, het komt in een trust terecht, maar van wie krijgt die trust de opdracht om geld over te boeken? Van [eiser sub 2]. [eiser sub 2] is een slinkse jongen die tegen iedereen zegt dat hij ‘de grondlegger is van life settlements in Nederland’. Terwijl ik hem ooit heb aangenomen om die polissen te verkopen. Hij had geen flauw idee wat het waren. Is ie ook helemaal niet in geïnteresseerd. Hij is alleen geïnteresseerd in zijn eigen portemonnee.’
Volgens [eiser sub 2] komen alle negatieve verhalen over hem voornamelijk voort uit afgunst. ‘Zo’n [naam 8] is gewoon hartstikke jaloers. Natuurlijk is in het verleden niet altijd alles goed gegaan. Maar weet je wat het verschil is met nu? Nu ben ik niet meer afhankelijk van anderen. Dit is mijn bedrijf. En ik ben voor 100 procent te vertrouwen.’ Reactie [eiser sub 2]: ‘In de zaak Caribbean Comfort heb ik me opgesteld als klokkenluider om voor het belang van de beleggers op te komen. [naam 10] zit thans in de Bijlmerbajes. Verder kan ik me onmogelijk verweren tegen uitspraken welke zijn gedaan door anonieme, schijnbaar met mij gebrouilleerde, ex- zakenpartners.’
[naam 11]: ‘De letter of comfort is op verzoek van Quality Investments B.V. afgegeven. Hij dient om geïnteresseerden objectief te informeren en zo te helpen bij hun afweging om al dan niet te participeren in het fonds. De keuze daartoe is uiteindelijk aan geïnteresseerden zelf.
Heeft u belegd bij Quality Investments of heeft u vragen, e-mail: [journalist]@depers.nl
Het zesde artikel dateert van 14 juni 2010 en luidt als volgt:
Fraude Schade
Exit Man van 350 miljoen
Door: [journalist]
Gepubliceerd: maandag 14 juni 2010 22:40
Update: donderdag 23 september 2010 12:12
Met verhalen over gegarandeerde toprendementen haalde [eiser sub 2] van Quality Investments honderden miljoenen op bij beleggers. Nu valt hij door de mand.
Jarenlang was [eiser sub 2] van Quality Investments de ongekroonde koning van de life settlements in Nederland. Hij vulde het gat dat de frauderende baasjes van Easylife hadden achtergelaten. Sinds de start van zijn bedrijf in 2005 haalde hij naar eigen zeggen meer dan 350 miljoen euro op bij beleggers in Nederland, België en Spanje.
Die beleggers moeten nu vrezen voor hun investering. De garanties die Quality Investments op zijn producten heeft gegeven, blijken afkomstig van Provident Capital Indemnity Ltd (PCI). Deze in de Dominicaanse Republiek geregistreerde herverzekeraar is in de Verenigde Staten en Engeland een paar keer berispt voor overtreding van de effectenwetgeving, fraude en misleiding en staat daarom in Nederland op de zwarte lijst van de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
Sprookje
[eiser sub 2]s verhaal was zo mooi. De oud-politieman vertelde het overtuigend in zijn stand op de Miljonair Fair en bij de Nederlandse businessclub in het Spaanse Marbella. Via Quality Investments worden levensverzekeringen van oude Amerikanen overgenomen. De investeerder betaalt de premies en bij overlijden van de verzekerde komt de uitkering terecht bij de beleggers. Mocht de Amerikaan niet binnen de verwachte termijn overlijden, dan neemt een ‘betrouwbare herverzekeraar’ de uitkering voor zijn rekening.
Na een bezoek van de AFM is dat sprookje over. De financiële waakhond droeg Quality Investments op een brief te sturen naar zijn beleggers, waarin het bedrijf tien fouten in het prospectus en in klantenovereenkomsten moet rechtzetten.
Uit de brief blijkt dat de polissen geen eigendom zijn van het in Nederland gevestigde beleggingsbedrijf, maar van een eenpersoons trustkantoor in de Verenigde Staten. Mocht er iets fout gaan met de uitbetalingen op de investering, dan zullen beleggers dus tevergeefs aankloppen bij [eiser sub 2]. Hij kan ze dan wijzen op hun contract en melden dat ze in de VS moeten zijn om hun geld terug te halen.
‘AFM voert hetze tegen ons bedrijf’
Op last van de AFM meldt de brief tevens dat niet Quality Investments maar Watershed LLC opdrachtgever is van de trustee (beheerder van de trust). Watershed is volgens de brief gevestigd in Dubai, maar daar bij de Kamer van Koophandel niet bekend. Het schrijven maakt niet duidelijk wie achter Watershed zit en wat ze als opdrachtgever verdient. Oud-werknemers van [eiser sub 2] vermoeden dat hij en zakenpartner [naam 13] achter Watershed zitten.
‘Als opdrachtgever van de trust zouden zij beleggersgeld naar Dubai kunnen sluizen’, zegt een van hen.
De grootste openbaring is wel de naam van de herverzekeraar van Quality Investments, het ‘unique sellingpoint’ van rasverkoper [eiser sub 2]. Hij wilde de naam ervan nooit bekendmaken. Niet aan zijn klanten, niet aan concurrenten en ook niet aan De Pers. Volgens [eiser sub 2] moesten we het zien als zijn ‘Coca Cola-recept’. ‘We hebben er jaren aan gewerkt om een goede herverzekeraar te vinden’, zei hij in een eerder interview met deze krant. ‘Als ik vertel wie het is, willen mijn concurrenten daar ook zaken doen. Coca-Cola geeft zijn geheim ook niet prijs.’
Nu bekend is geworden dat PCI achter [eiser sub 2]s garanties zit, is de vergelijking met Coca-Cola een lachtertje geworden. PCI staat bekend om zijn smerige cocktails van fraude en misleiding die volgens de Texaanse financiële toezichthouder TSB ‘directe en onherstelbare schade’ veroorzaken bij beleggers.
Omdat er zoveel fouten staan in de overeenkomsten die beleggers in Quality Investments hebben getekend, geven die ‘de feitelijke situatie niet correct weer’. Zij krijgen daarom een gewijzigde overeenkomst toegestuurd, ‘met het verzoek deze te ondertekenen en terug te sturen’.
Volgens Quality Investments voert de AFM een ‘hetze’ tegen het bedrijf. Een woordvoerder benadrukt dat het slechts gaat om wat ‘aanpassinkjes in de structuur’ van het bedrijf.
Op 28 juni 2010 is in De Pers een ingezonden brief geplaatst van Quality Investments die als volgt luidt:
Ingezonden brief
Dat had quality investments dus liever anders gezien
Gepubliceerd: maandag 28 juni 2010 12:55
Update: maandag 28 juni 2010 13:12
‘Wij, Quality Investments en haar bestuurder [eiser sub 2], namen kennis van het artikel ‘Exit Man van 350 miljoen’ in De Pers van 15 juni. Naar onze mening is het artikel suggestief, op punten onjuist en daarmee wat ons betreft onnodig negatief.
Wij betreuren het dat het artikel niet op voorhand aan ons is voorgelegd voor een inhoudelijke reactie. In het kader van een zorgvuldige hoor en wederhoor willen wij ten minste het navolgende benadrukken: Quality Investments en [eiser sub 2] staan volledig achter het beleggingsproduct.
Garanties op beleggingsrendementen zijn überhaupt niet mogelijk en ook hier nooit gegeven, het prospectus is wat doelstellingen en risico’s betreft volstrekt helder. Dat de AFM tien fouten in het prospectus zou hebben geconstateerd is eveneens onjuist. Het gaat om vijf aanpassingen: één correctie en vier verduidelijkende aanvullingen. Het prospectus won daardoor aan helderheid en daarvoor zijn wij de AFM dankbaar.
De naam van herverzekeraar PCI maakten wij uit concurrentieoverwegingen nooit eerder bekend. Quality Investments sloot onlangs een exclusiviteitscontract met PCI en kan de naam nu dus wel openbaar maken.
Wij benadrukken dat PCI nooit is veroordeeld of gesanctioneerd. PCI betaalde tot dusver alle claims keurig uit. Begin dit jaar is 10 miljoen dollar aan participanten uitgekeerd, later dit jaar volgt nog eens 5,6 miljoen.
De juridische eigendom van de polissen ligt bij een speciaal daarvoor opgezette Amerikaanse gesloten trust. Een beëdigde Amerikaanse advocate is tot trustbeheerder benoemd. [eiser sub 2] heeft geen aandeel of zeggenschap in of anderszins betrokkenheid bij de opdrachtgever Watershed LLC. Waarom de kop van het artikel een ‘exit’ van [eiser sub 2] suggereert is ons niet duidelijk. Voor vragen over dit beleggingsproduct kunt u zich altijd wenden tot Quality Investments (info@qualityinvestments.nl).’
Naschrift redactie
En of u dat ook moet doen, laten we helemaal aan u.
Het zevende artikel dateert van 15 juli 2010 en luidt als volgt:
Quality Investments Beleggingsverzekeraar in opspraak
Er wordt geen garantie gegeven op de garantie
Door: [journalist]
Gepubliceerd: woensdag 14 juli 2010 23:26
Update: donderdag 15 juli 2010 00:46
De verzekeraar van beleggingsbedrijf Quality Investments is bij een faillissement betrokken. Beleggers in de VS zien miljoenen in rook opgaan.
Zijn de garanties van de verzekeraar van de Nederlandse life settlements-belegger Quality Investments een sprookje? De Amerikaanse financieel toezichthouder SEC lijkt te denken van wel. [eiser sub 2] van Quality Investments haalde 350 miljoen dollar op bij beleggers, met verhalen over toprendementen op tweedehands Amerikaanse levenspolissen, gegarandeerd door een betrouwbare verzekeraar. Nu zet de Amerikaanse financiële waakhond Securities and Exchange Commission (SEC) een groot vraagteken bij de betrouwbaarheid van die verzekeraar, Provident Capital Indemnity (PCI). Een in maart verschenen SEC-rapport is helder over het Costaricaanse PCI: ‘De verzekering is, in feite, denkbeeldig. Het verzekeringsbedrijf heeft geen vergunning en een besmette reputatie bij de financiële autoriteiten.’
Hechte relatie
[eiser sub 2] hield de naam van de verzekeraar van zijn polissen lang geheim, naar eigen zeggen uit ‘concurrentieoverwegingen’. Na een bezoekje van toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM), presenteerde hij vorige maand opeens vol trots zijn ‘exclusieve Europese partner’. [eiser sub 2] toen: ‘PCI is sinds 1991 succesvol in het verzekeren en herverzekeren van een aantal specifieke risico’s, waaronder het ‘langlevenrisico’ bij life settlements. De zakelijke relatie tussen Quality Investments en Provident Capital Indemnity is al jaren hecht.’
Of Quality-beleggers blij moeten zijn met die hechte relatie, is de vraag. PCI heeft een grote rol in verschillende Amerikaanse rechtszaken tussen beleggers en hun failliete life settlementsfondsen. Neem de zaak die de SEC in maart aanspande tegen ASA. Dat bedrijf haalde miljoenen dollars op bij beleggers om tweedehands levenspolissen op te kopen. Beloofd rendement: ruim 42 procent in drie jaar, verzekerd door PCI. Alleen deed ASA niet wat het beloofde. De eigenaren gaven ruim 2,3 miljoen dollar beleggingsgeld uit aan onder meer vliegtickets, juwelen en kaartjes voor NBA-wedstrijden. ASA ging failliet en liet een waardeloze en volgens de autoriteiten onverzekerde beleggingsportefeuille achter. De SEC: ‘ASA liet beleggers geloven dat hun investering veilig was, terwijl er genoeg bewijs was dat PCI niet betrouwbaar is en zijn verplichtingen in verband met life settlements mogelijk niet kan of wil nakomen.’
Belastingparadijzen
Het verhaal van ASA lijkt op de fraudezaak rond life settlementsbelegger A&O Life Funds, van eind vorig jaar. De eigenaren van A&O zouden voor particulieren tweedehands levenspolissen aankopen die in totaal 179 miljoen dollar moesten opleveren: een jaarlijks rendement van minimaal 12 procent, wederom gegarandeerd door PCI. Ze sluisden echter miljoenen door naar bankrekeningen van obscure bedrijfjes in Caribische belastingparadijzen en van vrienden. Beleggers zijn na het faillissement van A&O nog steeds op zoek naar hun geld, ook bij PCI. Curator [naam 15], van advocatenkantoor Perkins Coie uit Chicago, die het faillissement van A&O afwikkelt: ‘We hebben de eigenaar van PCI in februari gesproken en zijn overeengekomen dat de verschuldigde 11 miljoen dollar door PCI betaald zouden worden. Te beginnen met 833.333 dollar op 15 juni dit jaar. Dat bedrag is nog niet binnen.’ Het spoor van ellende dat PCI in de VS achterlaat, was voor de Nederlandse toezichthouder AFM reden PCI op de zwarte lijst te zetten.
In een reactie laat Quality Investments weten zich ‘comfortabel te voelen’ over de samenwerking met PCI, omdat ze licenties hebben, onder toezicht staan, een hoge rating hebben van[naam 14] en tot nu toe aan alle claims van Quality Investments hebben voldaan.
2.4. Bij brief van 23 juni 2010 heeft de raadsman van eisers aan Mountain Media en De Pers – kort gezegd – bericht dat het artikel van 15 juni 2010 onrechtmatig is jegens eisers. Mountain Media en De Pers zijn gesommeerd tot rectificatie van het artikel en tot verwijdering van het artikel van de website van De Pers. Zij hebben dat geweigerd.
2.5. Bij brief van 20 augustus 2010 heeft de raadsman van eisers Mountain Media en De Pers – kort gezegd – bericht dat de reeks van artikelen onrechtmatig is. Mountain Media en De Pers zijn opnieuw gesommeerd tot onder meer rectificatie en tot verwijdering van de artikelen van de website van de Pers. Zij hebben dit wederom geweigerd.
3. Het geschil
3.1. Quality Investments en [eiser sub 2] vorderen – kort gezegd – het volgende:
I. gedaagden te gebieden zich te onthouden van iedere publicatie van onrechtmatige en suggestieve artikelen en/of ongefundeerde mededelingen over Quality Investments en/of [eiser sub 2], in de trant van de hiervoor weergegeven publicaties;
II. gedaagden te gebieden de artikelen van de website van De Pers te verwijderen, subsidiair die artikelen op die website te voorzien van de hierna onder IV bedoelde rectificatietekst;
III. gedaagden te gebieden om Google te sommeren om (verwijzingen naar) de artikelen uit het Google archief te verwijderen;
IV. gedaagden te gebieden een rectificatie te plaatsen in de papieren versie van De Pers en op de website van De Pers, waarvan de tekst is opgenomen onder IV van het petitum van de dagvaarding;
V. een en ander op straffe van dwangsommen;
VI. gedaagden hoofdelijk te veroordelen tot betaling van € 250.000,- als voorschot op de schadevergoeding;
VII. gedaagden te veroordelen in de kosten van dit geding.
3.2. Eisers stellen hiertoe – samengevat weergegeven – het volgende. Quality Investments biedt haar producten volledig transparant en controleerbaar aan en zij opereert volgens alle geldende regels en gedragscodes. Over de ethische kanten van het door Quality Investments aangeboden beleggingsproduct (“Mag je speculeren over de kans dat iemand overlijdt”) mag worden gediscussieerd, maar het samenstel van artikelen zoals hiervoor geciteerd is onrechtmatig. De artikelen zijn suggestief, tendentieus en op veel punten onvolledig of onjuist. Quality Investments wordt meerdere malen in één adem genoemd met Easy Life, het bedrijf dat in verband met fraude negatief in het nieuws is gekomen, terwijl zij niets van doen heeft met Easy Life en een andere werkwijze volgt. Ook de suggestie dat de Autoriteit Financiële Markten (hierna de AFM) de handelwijze van Quality Investments in strijd met de goede zeden zou achten is onjuist. Tendentieus zijn verder de bewoordingen “amoreel”, “non-ethisch”, “de handel gaat over lijken”, “financiële cowboys”, “ontsnappingsroutes”, “ondoorzichtig”, “even veranderlijk als het Hollandse weer”, “beleggers moeten nu vrezen voor hun investeringen”, “sprookje” en “smerige cocktail van fraude en misleiding”. Ook ten aanzien van [eiser sub 2] bevatten de artikelen talloze tendentieuze bewoordingen, zoals “exit man van 350 miljoen”, “slinkse jongen”, “een cv vol inktzwarte vlekken”, “koning van het beleggen in de doden” en “nu valt hij door de mand”.
Onjuist is verder dat Provident Capital Indemnity (hierna PCI), de herverzekeraar van Quality Investments, op de zwarte lijst van de AFM zou staan. PCI wordt ten onrechte als frauduleus bestempeld.
Over de op 28 juni 2010 geplaatste ingezonden brief van Quality Investments wordt aangevoerd dat deze op pagina zes onderaan is geplaatst terwijl die brief betrekking had op het artikel “Exit Man van 350 miljoen” dat op de voorpagina stond afgedrukt. Bovendien heeft De Pers de ingezonden brief voorzien van een bagatelliserende kop en een suggestief naschrift. De ingezonden brief kan dan ook niet als een ‘eerlijke’ vorm van wederhoor worden aangemerkt. Ook met betrekking tot de andere artikelen is geen of onvoldoende wederhoor toegepast omdat zij niet of heel kort voor publicatie (en dan zonder koppen) aan Quality Investments zijn toegezonden.
Verder geldt bij berichtgeving over beleggingsproducten dat voor een journalist zwaardere zorgvuldigheidsnormen gelden. Beleggers zijn nu eenmaal in hoge mate vatbaar voor emotionele beïnvloeding.
Eisers lijden als gevolg van de publicaties schade die zij thans begroten op
€ 1.000.000,- en waarvan zij € 250.000,- als voorschot vorderen. Er is sprake van voortdurende onrechtmatigheid (en schade) omdat alle artikelen op het internet te vinden zijn en blijven. Indien Quality Investments als zoekterm op Google wordt ingetoetst, verschijnen onmiddellijk de artikelen uit De Pers. Eisers hebben dan ook een spoedeisend belang bij toewijzing van hun vorderingen.
3.3. Gedaagden hebben tegen de vorderingen verweer gevoerd. Op dit verweer wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4. De beoordeling
4.1. Indien de vorderingen van eisers zouden worden toegewezen, zou dit een beperking inhouden van het in artikel 10 lid 1 EVRM neergelegde grondrecht van gedaagden op vrijheid van meningsuiting. Dit recht kan slechts worden beperkt indien dit bij wet is voorzien en noodzakelijk is in een democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de goede naam en de rechten van anderen, in dit geval van Quality Investments en [eiser sub 2] (artikel 10 lid 2 EVRM). Van een beperking die bij wet is voorzien, is sprake wanneer de uitlatingen van eisers onrechtmatig in de zin van artikel 6:162 BW worden geoordeeld. Voor het antwoord op de vraag of hiervan sprake is, moeten de wederzijdse belangen worden afgewogen. Het belang van eisers is dat zij zich in het openbaar kritisch, informerend, opiniërend en waarschuwend moeten kunnen uitlaten over zaken en/of misstanden die de samenleving raken. Het belang van Quality Investments en [eiser sub 2] is erin gelegen dat zij niet lichtvaardig worden blootgesteld aan negatieve publiciteit die hun goede naam aantast. Met name voor een bedrijf als Quality Investments, dat handelt in beleggingen, is van groot belang dat het vertrouwen van (potentiële) cliënten niet onnodig wordt geschaad. Welk van deze belangen, die in beginsel gelijkwaardig zijn, de doorslag behoort te geven, hangt af van alle omstandigheden van het geval. Eén van die omstandigheden is erin gelegen in hoeverre gedaagden de door eisers gewraakte artikelen met feitenmateriaal kunnen staven.
4.2. Blijkens de dagvaarding hebben eisers aan hun vorderingen ten grondslag gelegd dat alle artikelen die in de periode 1 mei 2007 – 15 juli 2010 over hen zijn gepubliceerd in samenhang bezien onrechtmatig zijn. Ter zitting is echter gebleken dat de aanleiding voor eisers om dit kort geding aanhangig te maken is gelegen in de laatste twee artikelen. Het betreft het artikel van 14 juni 2010 (“Exit man van 350 miljoen”) en het artikel van 15 juli 2010 (“Er wordt geen garantie gegeven op de garantie”). Kort gezegd gaan deze artikelen over het bekend worden van de herverzekeraar van Quality Investments, te weten PCI, gevestigd te Costa Rica, en over de beweerde slechte reputatie van PCI. Omdat Quality Investments zelf het herverzekeren van haar product als haar unique selling point aanmerkt en omdat de discussie ter zitting zich heeft geconcentreerd op PCI als herverzekeraar (en op haar beweerde slechte reputatie), zal de voorzieningenrechter de laatste twee gepubliceerde artikelen als eerste beoordelen.
4.3. In het artikel van 14 juni 2010 wordt bekend gemaakt dat PCI de herverzekeraar is van Quality Investments. Volgens De Pers staat PCI bekend om zijn “smerige cocktail van fraude en misleiding” en staat zij daarom bij de AFM op “de zwarte lijst”. De Pers verbindt hieraan de conclusie dat het sprookje over is, dat [eiser sub 2] door de mand valt en dat beleggers moeten vrezen voor hun investering. In het artikel van 15 juli 2010 wordt gesteld dat de Amerikaanse financiële waakhond (de Securities and Exchange Commission, hierna de SEC) een groot vraagteken zet bij de betrouwbaarheid van PCI, dat PCI geen vergunning heeft en een besmette reputatie bij de financiële autoriteiten. Verder wordt hierin gesteld dat PCI een grote rol vervult in verschillende Amerikaanse rechtszaken, dat er genoeg bewijs is dat PCI niet betrouwbaar is en zijn verplichtingen in verband met life settlements mogelijk niet kan of wil nakomen. Tot slot bevat het artikel de zin “Het spoor van ellende dat PCI in de VS achterlaat, was voor de Nederlandse toezichthouder AFM reden PCI op de zwarte lijst te zetten”.
4.4. Ter ondersteuning van hun beschuldigingen aan het adres van PCI, Quality Investments en [eiser sub 2] hebben gedaagden allereerst de producties 3 en 4 in het geding gebracht. Deze producties behelzen geen directe beschuldigingen aan het adres van PCI, Quality Investments en [eiser sub 2]. Het betreft een algemeen artikel over life settlements in het tijdschrift De Actuaris van januari 2008 van de hand van drie medewerkers van de AFM en het betreft een powerpoint presentatie van 19 december 2008 over life settlements van de AFM. In het artikel in De Actuaris worden als belangrijkste risico’s genoemd
(1) een verkeerde inschatting van de levensverwachting (“Om een aantrekkelijk rendement te kunnen voorschilderen aan beleggers hebben bemiddelingsbureaus belang bij een zo laag mogelijke inschatting van de levensverwachting. Het valt daarom niet uit te sluiten dat een neiging bestaat levensverwachtingen te laag in te schatten”),
(2) de verzekering komt niet tot uitkeren (“De oorzaak hiervan kan fraude zijn, maar ook uitsluitingsgronden door erfgenamen die de begunstiging betwisten”) en
(3) de bemiddelaar kan zijn verplichtingen niet nakomen, bijvoorbeeld door fraude of faillissement.
Aan het eind van het artikel is het volgende opgenomen:
Geprognosticeerde rendementen zijn fors maar dat zijn de risico’s ook. (…) Veel aanbieders en bemiddelaars in deze markt maken gebruik van vrijstellingen en staan daardoor niet onder toezicht van de AFM. Door de vorm van de regelingen die in Nederland worden aangeboden hoeft men vaak niet te voldoen aan de informatie-eisen die de Wft stelt. Beleggers dienen zich goed bewust te zijn van de risico’s van het beleggen in dusdanig ondoorzichtige producten.
4.5. In de hiervoor genoemde powerpoint presentatie van de AFM met de titel Caveat Emptor (de koper zij gewaarschuwd) is onder meer het volgende opgenomen:
Experience with exotic investments
- Exotic, complicated products attract shady characters
- Sales and commission driven
- Fraud, not only a risk for retail investors
(…)
Risks: complex and fluid
- Liquidity and transferability
- Open-end funds: difficult in illiquid assets
- Counter party risk
- Insurer
- Re-insurer
- Intermediaries
- Shady characters
- Life expectancy
- Valuation
- Foreign jurisdiction
- Currency risk
4.6. Als productie 5 hebben gedaagden een bericht van de AFM over PCI in het geding gebracht, zoals dat sinds 15 april 2010 te vinden is op de website van de AFM. Als productie 6 hebben zij een vijftal stukken over PCI in het geding gebracht waarnaar de AFM op haar website heeft verwezen.
Het betreft de volgende vijf stukken:
(1) een Emergency Cease and Desist Order van de Texas State Securities Board van 17 januari 2008 gericht tegen onder meer PCI en haar directeur waarin – kort gezegd – melding wordt gemaakt van overtreding van de effectenwetgeving, fraude en misleiding en dat de praktijken van PCI “immediate and irreparable public harm” veroorzaken;
(2) een Emergency Cease and Desist Order van de Texas State Department of Insurance van 6 november 2006 waarin over PCI – kort gezegd – wordt gemeld dat zij illegaal verzekeringen sluit en dat bij PCI sprake is van fraude en misleiding;
(3) een klacht van de SEC van 23 augustus 2007 waarin PCI een illegale verzekeraar van life settlements wordt genoemd (“Since 1992, Provident has been the subject of state regulatory actions in California, Florida, and Texas variously involving fraud, unauthorized issuance of Insurance, and a “life settlement investment” program.”);
(4) een klacht van de SEC van 19 maart 2010 waarin PCI wordt vermeld als illegale herverzekeraar (“There was significant evidence that Provident was not reliable and might be unable or unwilling to pay on the numerous policies it has issued in connection with life settlement investments.”);
(5) een publieke waarschuwing van de financiële toezichthouder in het Verenigd Koninkrijk (de Financial Service Authority) ten aanzien van PCI.
4.7. Voorshands is de voorzieningenrechter van oordeel dat het een journalist – mede gezien de onder 4.6 genoemde producties 3 en 4 – vrij moet staan om zich kritisch en waarschuwend uit te laten over life settlements. Uit de genoemde producties blijkt immers dat ook de AFM (en medewerkers van de AFM) zich hierover kritisch uitlaten. De AFM kan in dit verband als een gezaghebbende autoriteit worden aangemerkt waarop een journalist mag afgaan.
Met de hiervoor onder 4.6 genoemde stukken is voorshands voldoende aangetoond dat er meer dan gerede twijfel kan bestaan over de reputatie van PCI. Dit heeft tot gevolg dat het een journalist eveneens vrij moet staan zich over PCI kritisch en waarschuwend uit te laten. Omdat de rol van PCI als herverzekeraar van de door Quality Investments aangeboden producten essentieel is (unique selling point) en door Quality Investments ook als zodanig wordt gepresenteerd, kan worden gezegd dat de twijfelachtige reputatie van PCI gevolgen heeft voor de reputatie van Quality Investments en van haar oprichter [eiser sub 2]. Derhalve staat het een journalist vrij zich ook over hen kritisch en waarschuwend uit te laten. Dat is te meer het geval omdat [eiser sub 2] in het verleden geheimzinnig heeft gedaan over de naam van de herverzekeraar van Quality Investments, hetgeen tot gevolg heeft dat de media – terecht – extra oplettend (kritisch) zullen zijn op het moment dat die naam bekend wordt gemaakt. Dat Quality Investments en [eiser sub 2] in dit verband ook andere namen hebben genoemd (Lloyds, zie productie 16 van gedaagden en Münchener Rück en Swiss Re, zie productie 10 van gedaagden), terwijl thans blijkt dat PCI de herverzekeraar is, heeft eveneens tot gevolg dat de media – terecht – extra oplettend (kritisch) mogen reageren op het moment dat een andere herverzekeraar in het spel is. De eerder genoemde namen waren immers namen van te goeder naam en faam bekend staande grote herverzekeraars, terwijl dat niet geldt voor herverzekeraar PCI.
4.8. In het artikel van 14 juni 2010 is verder opgenomen dat Quality Investments in een brief aan haar beleggers (productie 15 van gedaagden) bekend heeft gemaakt dat niet zij, maar Watershed LLC, een volgens die brief in Dubai gevestigde vennootschap, opdrachtgever is van het Amerikaanse trustfonds dat de levensverzekeringspolissen beheert. Volgens De Pers is niet duidelijk wie er achter deze vennootschap zit en lopen beleggers het risico dat hun geld naar Dubai wordt weggesluisd. Bovendien heeft De Pers een brief in het geding gebracht (productie 22) waaruit blijkt dat Watershed LLC niet in Dubai is geregistreerd. Quality Investments en [eiser sub 2] hebben ter zitting geen opheldering verschaft over de vraag wie er achter Watershed LLC zit. Verder hebben zij gesteld dat deze vennootschap niet in Dubai maar in de Verenigde Arabische Emiraten staat geregistreerd, maar zij hebben nagelaten een bewijs van die inschrijving te overleggen. De conclusie moet zijn dat de rol van Watershed ten tijde van schrijven van de laatste twee artikelen onduidelijk was en dat ook ter zitting geen feiten aannemelijk zijn geworden op grond waarvan kan worden gezegd dat De Pers ten onrechte haar vraagtekens heeft geplaatst bij de rol van Watershed LLC.
4.9. Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen is de voorzieningenrechter voorshands van oordeel dat gedaagden in de laatste twee artikelen hun beschuldigingen aan het adres van Quality Investments en [eiser sub 2] voldoende met feitenmateriaal hebben kunnen staven en dat hun belangen in dit geval zwaarder wegen dan die van eisers. Aan de voorwaarden die worden gesteld aan een inperking van de vrijheid van meningsuiting is derhalve niet voldaan.
4.10. Vervolgens is de vraag of de eerste vijf artikelen als onrechtmatig jegens Quality Investments en [eiser sub 2] kunnen worden aangemerkt dan wel dat de artikelenserie als geheel dat is. Dit is niet het geval.
Het stond de Pers vrij ook in de eerst vijf artikelen een kritische en waarschuwende toon aan te slaan, die zich in eerste instantie heeft gericht op de vraagtekens die zijn te stellen bij de betrouwbaarheid van het aangeboden beleggingsproduct en van de persoon van [eiser sub 2]. Weliswaar kan worden gezegd dat De Pers bij de kwalificaties aan het adres van Quality Investments en [eiser sub 2] nogal forse bewoordingen heeft gebruikt, maar gezien de aard van het aangeboden beleggingsproduct en de onder 4.4 en 4.5 genoemde risico’s geldt enerzijds dat die bewoordingen niet onnodig grievend worden geacht, terwijl het anderzijds een journalist vrijstaat om zijn artikelen op beeldende wijze te verwoorden. In dit licht dienen bewoordingen als “sprookje”, “financiële cowboys” en “smerige cocktail van fraude en misleiding” te worden bezien.
Ook ten aanzien van [eiser sub 2] geldt dat kwalificaties als “slinkse jongen”, “nu valt hij door de mand”, “exit man van 350 miljoen” en “een cv vol inktzwarte vlekken” tegen de hiervoor geschetste achtergrond niet als onrechtmatig of onnodig grievend kunnen worden aangemerkt. Ter staving van die laatste kwalificatie hebben gedaagden overigens als productie 21 enkele publicaties in het geding gebracht inzake Caribbean Comfort en Mutual Benefit Corporation, twee van fraude verdachte organisaties waaraan [eiser sub 2] – volgens gedaagden – verbonden is geweest. Dat hij aan die organisaties verbonden is geweest, heeft [eiser sub 2] ter zitting niet bestreden.
4.11. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de gevraagde voorzieningen zullen worden geweigerd. Het standpunt van Quality Investments en [eiser sub 2] dat De Pers in strijd heeft gehandeld met het beginsel van hoor en wederhoor staat hieraan niet in de weg. Dit beginsel is niet absoluut. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval zal moeten worden beoordeeld of aan dit beginsel voldoende invulling is gegeven. In dit geval heeft De Pers op 28 juni 2010 een ingezonden brief van Quality Investments geplaatst, hetgeen als een vorm van wederhoor kan worden aangemerkt. Aan het eind van het vijfde artikel van 29 januari 2010 is de reactie van [eiser sub 2] opgenomen. Ook uit de laatste zin van het artikel van 15 juli 2010 blijkt dat (enige vorm van) wederhoor is toegepast. Dat een artikel kort voor publicatie en/of zonder kop ter inzage wordt aangeboden is in zijn algemeenheid onvoldoende om strijdigheid met het beginsel van hoor en wederhoor aan te nemen. Verder kunnen gedaagden worden gevolgd in hun standpunt dat hoe gezaghebbender de bron is (in dit geval financiële autoriteiten uit Nederland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk), hoe minder eisen kunnen worden gesteld aan het toepassen van wederhoor.
4.12. Quality Investments en [eiser sub 2] zullen als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten van gedaagden.
5. De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1. weigert de gevraagde voorzieningen,
5.2. veroordeelt eisers in de kosten van dit geding, tot op heden aan de zijde van gedaagden begroot op € 263,- aan vastrecht en € 816,- aan salaris advocaat,
5.3. verklaart deze kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. R.H.C. Jongeneel, voorzieningenrechter, bijgestaan door mr. M. Veraart, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 25 oktober 2010.?