Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Afdeling privaatrecht, voorzieningenrechter civiel
zaaknummer / rolnummer: C/13/694134 / KG ZA 20-1098 MvW/EB
Vonnis in kort geding van 16 december 2020
in de zaak van
[eiser],
wonende te [woonplaats] ,
eiser bij dagvaarding op verkorte termijn van 9 december 2020,
advocaat mr. R.G.S. Pennino te Heerlen,
tegen
de vereniging
FORUM VOOR DEMOCRATIE,
gevestigd te Amsterdam,
gedaagde,
advocaat mr. R.E. Verkerke te Amsterdam.
Partijen zullen hierna [eiser] en FvD worden genoemd.
1.De procedure
Op de zitting van 15 december 2020 heeft [eiser] de vorderingen zoals omschreven in de dagvaarding en de akte wijziging van eis toegelicht. FvD heeft verweer gevoerd aan de hand van de conclusie van antwoord die van tevoren was ingediend. Beide partijen hebben schriftelijke stukken (producties) ingediend en gebruik gemaakt van pleitaantekeningen. Vonnis is bepaald op heden.
Ter zitting was [eiser] aanwezig met mr. Pennino. Aan de zijde van FvD waren aanwezig [naam] (intern jurist) en mr. R.E. Verkerke.
2.De feiten
2.1.
[eiser] is in 2018 lid geworden van de politieke partij FvD. Blijkens haar interne integriteits- en gedragscode streeft de partij naar een open, tolerante en collegiale partijcultuur waarin maximale transparantie bestaat over besluiten, beloningen, posities en verantwoordelijkheden.
2.2.
Op de algemene ledenvergadering van 2019 zijn als bestuurders van FvD benoemd: [bestuurder 1] , [bestuurder 2] , [bestuurder 3] , [bestuurder 4] en [bestuurder 5] .
2.3.
In de statuten van FvD staan onder meer de volgende bepalingen:
“(…)
ARTIKEL 8
De leden zijn gehouden zich te onderwerpen aan de bepalingen van deze statuten, het huishoudelijk reglement, overige reglementen en aan andere wettige besluiten van de algemene vergadering en/of het partijbestuur.
(…)
ARTIKEL 27
De algemene vergadering is het hoogste orgaan van de partij, haar komen alle bevoegdheden toe, die niet door de wet, deze statuten of bij huishoudelijk reglement aan andere organen zijn opgedragen.
De algemene vergadering heeft tot taak en is bevoegd tot:
(…)
k. de vaststelling van de uitslag van de verkiezing van de voorzitter, de
penningmeester en secretaris van het partijbestuur door de leden;
l. de verkiezing dan wel aanwijzing van de lijsttrekker(s) voor de
verkiezing van de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal respectievelijk
het Europees Parlement, met inachtneming van de bepaling daaromtrent in het
reglement voor de voorbereiding van de kandidaatstelling voor de verkiezingen der
leden van het desbetreffende vertegenwoordigende lichaam;
(…)
o. de vaststelling van de in te dienen kandidatenlijst voor de verkiezing der
leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal respectievelijk voor de
verkiezing der leden van de Eerste Kamer der Staten-Generaal respectievelijk
voor de verkiezing der leden van het Europees Parlement. Nadere procedure
voor de kandidaatstelling wordt geregeld in het huishoudelijk reglement.
ARTIKEL 28
1. Het partijbestuur bestaat uit ten minste drie (3) stemhebbende leden. De leden van het partijbestuur worden benoemd door de ALV uit een bindende voordracht van één of meer kandidaten, die wordt opgesteld door het partijbestuur. (…)
(…)
ARTIKEL 29
1. Het partijbestuur heeft onder meer tot taak en is bevoegd tot:
(…)
b. het opmaken van de agenda, de voorbereiding van de besluitvorming en uitvoering van de besluiten van de ALV;
(…)
de voorbereiding en organisatie van de verkiezing der leden van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal en van de verkiezing der leden van het Europees Parlement;
(…)
het nemen van beslissingen in spoedeisende gevallen en in alle gevallen waarin door deze Statuten FvD en de bijbehorende reglementen niet is voorzien;
(…)
de vaststelling van een voordracht voor de verkiezing van de voorzitter, de penningmeester en de secretaris van het partijbestuur;
(…)
ARTIKEL 52
(…)
2. Het partijbestuur is verplicht tot het bijeenroepen van de algemene vergadering op schriftelijk verzoek van ten minste een zodanig aantal leden als bevoegd is tot het uitbrengen van een tiende gedeelte van de stemmen in de algemene vergadering op een termijn van vier weken na indiening van het verzoek. (…)”
2.4.
De statuten zijn nader uitgewerkt in het huishoudelijk reglement. In dat reglement zijn onder meer de volgende bepalingen opgenomen:
“Artikel 2 Wijze van besluitvorming
2.1
Besluiten worden genomen met een gewone meerderheid van de geldig uitgebrachte stemmen behoudens situaties waarin de Statuten anders voorzien.
(…)
Artikel 7 Algemene Leden Vergadering
(…)
7.4
Het Partijbestuur stelt de agenda voor de Algemene Leden Vergadering Vast. (…)
7.5
Binnen 7 dagen na de oproeping kunnen leden agendapunten aandragen en stukken inbrengen via e-mail aan het partijbureau.
(…)
Artikel 9 Kandidaatstelling bij verkiezingen – Eerste – en Tweede Kamer en Europees Parlement
9.1
De lijsttrekkers voor de Tweede Kamer verkiezingen en de verkiezingen voor het Europese Parlement worden volgens de Statuten gekozen door de Algemene Leden Vergadering op voordracht van het Partijbestuur.
9.2
Alle kandidaten voor verkiezingen worden door het Partijbestuur geselecteerd. De fracties en de regionale afdelingen kunnen kandidaten voordragen aan het Partijbestuur. Individuele leden kunnen zichzelf voordragen.
9.3
Binnen het Partijbestuur wordt bij meerderheid beslist over de kandidatenlijst.
9.4
Voor de Tweede kamer, de Eerste Kamer en het Europees parlement worden deze kandidatenlijsten ter goedkeuring voorgelegd aan de Algemene Leden Vergadering. De Algemene Leden Vergadering kan besluiten bepaalde kandidaten hoger of lager op de lijst te plaatsen. De Algemene Leden Vergadering kan ook kandidaten afwijzen. (…)”
2.5.
In november 2020 is ophef ontstaan over de jongerenafdeling van FvD. Binnen die afdeling zouden antisemitische en homofobe berichten worden gedeeld. Ook binnen de eigen partij vonden veel critici dat [bestuurder 1] (lijsttrekker en één van de bestuursleden van FvD) niet hard genoeg optrad tegen de jongerenafdeling. Een groot aantal leden, waaronder partijprominenten, heeft om die reden de partij verlaten.
2.6.
Op 17 maart 2021 zullen Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden. Voor 1 februari 2021 moeten de kandidatenlijsten worden ingeleverd bij de Kiesraad.
2.7.
Op 23 november 2020 heeft [bestuurder 1] bekend gemaakt dat hij afzag van het lijsttrekkerschap van de partij en dat hij zijn positie ter beschikking stelde.
2.8.
In een brief aan het bestuur van FvD van 25 november 2020 heeft [eiser] zich beschikbaar gesteld als lijsttrekker van de partij.
2.9.
Op diezelfde dag heeft [bestuurder 1] zich tóch verkiesbaar gesteld als partijleider en lijsttrekker, zonder het bestuur van FvD daarin te kennen.
2.10.
Op of omstreeks 26 november 2020 heeft FvD met een tweet een ‘voorstel om uit deze impasse te komen’ bekend gemaakt. In dat bericht meldt het partijbestuur een Algemene Leden Vergadering (ALV) uit te zullen schrijven met als agendapunten (1) het royement van [bestuurder 1] en (2) de benoeming van een volledig nieuw partijbestuur.
2.11.
In een tweet van 27 november 2020 en in een interview met de Telegraaf heeft FvD (althans bestuursleden [bestuurder 4] en [bestuurder 3] ) gemeld dat [bestuurder 1] is uitgeschreven als bestuurder bij de Kamer van Koophandel en dat hem het lidmaatschap van de partij was ontnomen. Op diezelfde datum heeft [bestuurder 5] haar bestuurslidmaatschap opgezegd.
2.12.
De vier resterende bestuursleden waren verdeeld: [bestuurder 1] en zijn medestander [bestuurder 2] meenden dat [bestuurder 1] kon blijven en [bestuurder 4] en [bestuurder 3] vonden dat [bestuurder 1] moest vertrekken. Op 3 december 2020 heeft de FvD haar leden aangekondigd de impasse binnen het bestuur te willen doorbreken door middel van een bindend referendum onder de leden, digitaal te houden van 3 december 18.00 uur tot 4 december 18.00 uur. De bestuursleden hebben met elkaar afgesproken dat als zou blijken dat de leden [bestuurder 1] als partijleider wilden behouden, de door [bestuurder 3] en [bestuurder 4] genomen besluiten tot beëindiging van het lidmaatschap van [bestuurder 1] en zijn uitschrijving uit het handelsregister als nietig zouden moeten worden aangemerkt.
2.13.
De vraag die FvD haar leden in dat referendum heeft voorgelegd is “Wilt u dat [bestuurder 1] partijleider blijft van FvD?”
Over het referendum is op de website van FvD onder meer de volgende informatie gegeven, in de vorm van vragen en antwoorden:
“FAQ INZAKE BINDEND REFERENDUM PARTIJLEIDER FVD
(…)
1. Q: Een bindend referendum, hoe kan dat? In de Statuten staat hier niets over.
A: Feitelijk gaat het om een informele ledenraadpleging waarbij alle betrokkenen
( [bestuurder 3] , [bestuurder 4] , [bestuurder 1] en [bestuurder 2] ) van tevoren
de consequenties met elkaar hebben besproken en vastgelegd.
(…)
4. Q: Wat betekent de term ‘partijleider’?
A: We hebben in goed onderling overleg geprobeerd de referendumvraag zo duidelijk
mogelijk te formuleren. Partijleider betekent in dit geval: degene die actief de leiding
krijgt om een nieuw partijbestuur voor te dragen aan de ALV.
5. Q: Wat zijn de gevolgen van de uitslag?
A: Indien de uitslag van het referendum luidt dat [bestuurder 1] :
1. wel partijleider van FVD blijft, zullen [bestuurder 1] en [bestuurder 2] namens het bestuur:
1. een bindende voordracht doen voor een nieuw partijbestuur,
2. een voorstel doen voor de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen
3. eventuele andere agenda voorstellen doen,
2. geen partijleider van FVD blijft:
1. zal [bestuurder 1] zich terugtrekken uit het partijbestuur;
2. zullen de resterende bestuurders op de kortst mogelijke termijn een ALV
beleggen en een bindende voordracht doen voor een nieuw partijbestuur, zelf
zullen zij terugtreden;
3. zal een nieuw partijbestuur als primaire taak krijgen het zo snel mogelijk aan de
ALV een voorstel doen voor;
1. de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen en
2. het verkiezingsprogramma;
In beide gevallen zal de ALV het laatste woord hebben.
6. Q: Waarom was deze gang van zaken nodig?
A: Er is sprake van een impasse en patstelling in het partijbestuur. Maar we zijn het
wel eens dat deze doorbroken kan worden door middel van dit bindend referendum.
De nu gekozen route van het bindend referendum lijkt ons de enige werkbare manier
om hieruit te komen. De huidige bestuurders hebben elkaar beloofd om in ieder geval
operationeel in functie te blijven tot een adequate en behoorlijke overdracht aan het
nieuwe bestuur gedaan kan worden.
Immers, de gewone zaken gaan door. Salarissen en leveranciers worden betaald,
personeel wordt aangestuurd, de webshop loopt door. Bestuursleden zijn hiervoor
statutair verantwoordelijk en aansprakelijk.
(…)
10. Q: Hoe gaat er gestemd worden?
A: De stemming geschiedt digitaal. Alle leden krijgen een aankondigingsmail met
instructies hoe te stemmen. Het mailadres waaronder zij als FVD lid staan
geregistreerd, is leidend. Na de aankondigingsmail wordt aan dit emailadres ook de
uitnodigingsmail voor de daadwerkelijke stemming verstuurd.
(…)
13. Q: Welke software/welk bedrijf begeleidt de ledenraadpleging?
A: We hebben in goed overleg een betrouwbaar internationaal opererend en
gecertificeerd extern IT-bedrijf geselecteerd, gespecialiseerd in online stemmingen.
Namelijk BigPulse. Zie https://www.bigpulsevoting.com/
14. Q: Hoe wordt de betrouwbaarheid van de verkiezingen en de uitslag
gewaarborgd?
A: Op meerdere manieren:
1. We hebben een gerenommeerde externe partij geselecteerd qua stemsoftware
2. We laten in goed onderling overleg interne en externe specialisten meekijken
3. We zijn het eens over de definitie ‘wie mag stemmen’, hoe we het bestand
exporteren vanuit onze ledenadministratie en importeren in het externe
stemsysteem. Interne en externe specialisten monitoren dit proces.
15. Q: Komt deelname aan de verkiezingen in gevaar voor FVD? Partijen moeten
zich toch 21 december registreren om aan de verkiezingen deel te nemen?
A: Nee. De deadline van 21 december geldt alleen voor nieuwe partijen. Niet voor
bestaande en al geregistreerde partijen zoals FVD. De deadline voor het inleveren
van de kandidatenlijst bij de kiesraad is 1 februari 2021. Voor die tijd vindt daarover
een Algemene Ledenvergadering plaats.
2.14.
Op 3 december 2020 heeft [eiser] FvD verzocht het referendum af te blazen omdat dat volgens hem niet rechtsgeldig of bindend is. FvD heeft dat verzoek bij brief van 4 december 2020 gemotiveerd afgewezen.
2.15.
Het referendum is gehouden en de uitslag daarvan is bekend gemaakt op
4 december 2020. Een grote meerderheid van de stemmers heeft gekozen voor het aanblijven van [bestuurder 1] als partijleider. [bestuurder 3] en [bestuurder 4] zijn vervolgens vrijwillig teruggetreden als bestuurders.
2.16.
Op 8 december 2020 is [bestuurder 1] weer ingeschreven in het handelsregister als voorzitter van het bestuur van FvD.
2.17.
Op 12 december 2020 heeft FvD aangekondigd dat op 9 januari 2021 een ALV zal worden gehouden, met op de agenda in ieder geval een voordracht van nieuwe bestuursleden en het voorstellen van een nieuwe kandidatenlijst. De uitnodigingen en agenda zullen naar verwachting op 26 december 2020 worden verstuurd.
2.18.
In een e-mail van zondag 13 december 2020 heeft [eiser] aan [naam] (intern jurist van FvD) gevraagd of er een functionerende Commissie van Beroep was, omdat hij het antwoord op die vraag niet kon vinden op de website van FvD.
3.Het geschil
3.1.
[eiser] vordert na wijziging van eis, kort gezegd:
a. de uitkomst van het referendum op te schorten met terugwerkende kracht vanaf
4 december 2020;
FvD te gebieden de ALV te vervroegen naar december 2020;
FvD te gebieden met spoed een Commissie van Beroep in te stellen;
FvD te gebieden de uitkomst van de ALV in de plaats te laten treden van de uitkomst van het referendum;
[bestuurder 1] als bestuurder van FvD te schorsen;
alles op straffe van verbeurte van dwangsommen en met veroordeling van FvD in de proceskosten.
3.2.
FvD voert verweer.
3.3.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
Kan [eiser] bij de rechter terecht?
4.1.
[eiser] heeft ervoor gekozen de voorzieningenrechter aan te zoeken omdat hij zich zorgen maakt over het – in zijn visie – afglijden van FvD sinds 24 november 2020 en hij van mening is dat er binnen de partij geen reële mogelijkheden zijn om zijn zorgen aan te kaarten. De Commissie van Beroep is volgens [eiser] niet operationeel en het is aan het bestuur om nieuwe commissieleden te benoemen, terwijl zijn klachten juist over het huidige bestuur gaan.
4.2.
Het meest verstrekkende verweer van FvD is dat [eiser] niet-ontvankelijk moet worden verklaard, omdat er binnen FvD wel degelijk manieren zijn om zijn klachten onder de aandacht te brengen. Weliswaar niet via de Commissie van Beroep, omdat die volgens FvD niet bevoegd is te oordelen over klachten als die van [eiser] , maar wel door te trachten die klachten op de agenda van de ALV geplaatst te krijgen. [eiser] gaat ervan uit dat hij niet de vereiste 10% van de leden mee zal kunnen krijgen, maar dat is volgens FvD geen reden om dan maar de voorzieningenrechter aan te zoeken. Het quorum van 10% is, zo voert FvD aan, ingesteld om te voorkomen dat één lid danwel een klein percentage van de leden het functioneren van de vereniging zou kunnen verstoren door onderwerpen zonder voldoende draagvlak te agenderen voor de ALV.
4.3.
Uitgangspunt is dat diegenen die krachtens de wet en de statuten zijn betrokken bij een rechtspersoon, zich op grond van artikel 2:8 van het Burgerlijk Wetboek jegens elkaar moeten gedragen naar hetgeen door de eisen van redelijkheid en billijkheid wordt gevorderd. Die eisen van redelijkheid en billijkheid brengen onder meer mee dat het bestuur van – in dit geval – FvD geldige redenen moet hebben voor zijn handelingen. Indien een lid van FvD meent dat zonder geldige redenen besluiten worden genomen door het bestuur, moet hij dat kunnen laten toetsen bij de rechter. Wel dient de rechter bij de beoordeling terughoudendheid te betrachten. Alleen als sprake is van besluiten of handelingen die in redelijkheid niet hadden kunnen worden genomen of verricht, kan er reden zijn voor ingrijpen. [eiser] kan dus worden ontvangen in zijn eis, maar beoordeeld moet worden of hij deze lat voor rechterlijk ingrijpen haalt.
Het referendum
4.4.
Het standpunt van [eiser] komt er samengevat op neer dat het bestuur van FvD door het uitschrijven van het referendum op oneigenlijke gronden de ALV omzeilt. Dat is echter niet het geval. Het referendum ging niet over de vraag wie er voor FvD op de kieslijst voor de Tweede Kamerverkiezingen moet komen te staan, maar over de vraag of de leden verder willen met [bestuurder 1] als partijleider. Duidelijk is dat met het wegvallen van [bestuurder 5] als vijfde bestuurder een patstelling binnen het bestuur was ontstaan, omdat de resterende bestuursleden twee aan twee tegenover elkaar stonden. Het bestuur was met name verdeeld over de vraag wat de positie van [bestuurder 1] inmiddels was. Dat is voor FvD de beweegreden geweest om het referendum uit te schrijven. Op haar website heeft zij de noodzaak, het doel en de consequenties van het referendum duidelijk toegelicht (zie hiervoor onder 2.13). De uitkomst van het referendum was bindend voor het bestuur, niet voor de leden. Over de inrichting van het nieuwe bestuur en de kandidatenlijst voor de verkiezingen van maart 2021 zal de ALV nog mogen stemmen. Van het omzeilen van de ALV is dus geen sprake.
4.5.
[eiser] stelt verder dat het referendum onzorgvuldig is uitgevoerd. Hij draagt daarvoor aan dat er geen notaris bij betrokken is geweest, dat ook leden die recent waren vertrokken konden meestemmen, en mogelijk ook leden die hun contributie niet tijdig hadden betaald. Ook betwijfelt [eiser] of veilig met de persoonsgegevens van de stemmers is omgegaan. FvD heeft deze kritiek op alle punten gemotiveerd weersproken. Dit brengt mee dat voorshands de gestelde onzorgvuldigheid niet aannemelijk is geworden.
4.6.
De conclusie is dat de vorderingen van [eiser] die ertoe strekken dat het referendum geen gevolgen mag hebben, niet toewijsbaar zijn. Dit betekent ook dat [bestuurder 1] niet zal worden geschorst. [eiser] heeft nog wel gesteld dat [bestuurder 1] geen lid meer was ten tijde van het referendum en ook geen bestuurslid meer, maar zoals onder 2.12 is vermeld was de uitslag van het referendum voor het bestuur aanleiding om de eerdere besluiten (ontneming van het lidmaatschap van [bestuurder 1] en zijn uitschrijving als bestuurslid bij de Kamer van Koophandel) ongeldig te verklaren. Dit besluit heeft het bestuur in redelijkheid kunnen nemen. De overige argumenten van FvD waarom de vordering tot schorsing van [bestuurder 1] niet kan worden toegewezen, hoeven hier verder niet te worden besproken.
Het tijdstip van de ALV
4.7.
[eiser] stelt dat het bestuur de ALV eerder had moeten plannen omdat voor
1 februari 2021 de kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezing moeten worden opgegeven bij de Kiesraad. Hij meent dat de datum van 9 januari 2021 te laat is. FvD brengt daartegen in dat de voorbereiding van de ALV, die wegens corona online moet plaatsvinden, veel tijd kost en dat er na de ALV niet veel tijd meer nodig is.
Geoordeeld wordt dat het bestuur beleidsvrijheid heeft bij het bepalen van de datum en dat de keuze voor de datum van 9 januari 2021 de redelijkheidstoets kan doorstaan, gelet op de deadline van 1 februari 2021. De vordering dat de ALV eerder moet worden gehouden, is dan ook niet toewijsbaar.
Geoordeeld wordt dat het bestuur beleidsvrijheid heeft bij het bepalen van de datum en dat de keuze voor de datum van 9 januari 2021 de redelijkheidstoets kan doorstaan, gelet op de deadline van 1 februari 2021. De vordering dat de ALV eerder moet worden gehouden, is dan ook niet toewijsbaar.
De Commissie van Beroep
4.8.
[eiser] stelt dat er met spoed een Commissie van Beroep moet worden ingesteld, omdat hij meent dat die Commissie er op dit moment niet is, terwijl hij bij die Commissie zijn beklag moet kunnen doen over het recente handelen van het bestuur. Volgens FvD bestaat deze Commissie, anders dan [eiser] stelt, wel degelijk.
4.9.
Hoe dit ook zij, bij deze vordering heeft [eiser] geen spoedeisend belang meer. Hij heeft zijn bezwaren tegen het optreden van het bestuur in dit kort geding kunnen laten toetsen. Nu zijn overige vorderingen – zoals uit het voorgaande volgt – niet slagen zal hij de ALV van 9 januari 2021 moeten afwachten. Van FvD mag hij wel het volgende verwachten.
De website van FvD
4.10.
Zoals de voorzieningenrechter ter zitting al heeft opgemerkt, is voor de leden onvoldoende duidelijk wie de zittende bestuursleden zijn. Volgens FvD zijn dat [bestuurder 1] en [bestuurder 2] die thans bij de Kamer van Koophandel als zodanig staan ingeschreven, maar op de website van FvD staan als bestuursleden naast hen ook [bestuurder 3] en [bestuurder 4] vermeld. Verder is op de website niet te vinden wie op dit moment de leden van de Commissie van Beroep zijn, zoals [eiser] onweersproken heeft gesteld. In haar eigen Integriteits- en gedragscode vermeldt FvD dat zij streeft naar een partijcultuur met maximale transparantie over onder meer posities en verantwoordelijkheden. FvD doet er dan ook goed aan om op de website steeds de juiste samenstelling te vermelden van haar bestuur en ook van de Commissie van Beroep.
4.11.
[eiser] zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten moeten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van FvD worden begroot op:
- griffierecht € 656,00
- salaris advocaat
980,00
980,00
Totaal € 1.636,00.
5.De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1.
weigert de gevraagde voorzieningen,
5.2.
veroordeelt [eiser] in de proceskosten, aan de zijde van FvD tot op heden begroot op € 1.636,00,
5.3.
verklaart deze kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. M. van Walraven, voorzieningenrechter, bijgestaan door mr. E. van Bennekom, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 16 december 2020. [1]