Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Afdeling privaatrecht, voorzieningenrechter civiel
zaaknummer / rolnummer: C/13/708783 / KG ZA 21-859 DvH/MAH
Vonnis in kort geding van 1 december 2021
in de zaak van
1.[eiser 1] ,
wonende te [woonplaats] ,
2.
[eiser 2],
[eiser 2],
wonende te [woonplaats] ,
3.
[eiser 3],
[eiser 3],
wonende te [woonplaats] ,
4.
[eiser 4],
[eiser 4],
wonende te [woonplaats] ,
eisers bij dagvaarding op verkorte termijn van 25 oktober 2021,
advocaat mr. drs. C. Hellingman te Amsterdam,
tegen
de rechtspersoon naar Iers recht
MICROSOFT IRELAND OPERATIONS LIMITED,
gevestigd te Dublin, Ierland,
gedaagde,
vrijwillig verschenen,
advocaat mr. R.J.J. Westerdijk te Amsterdam.
Partijen zullen hierna ook de erven [eisers] (of de erfgenamen) en Microsoft worden genoemd.
1.De procedure
1.1.
Gedagvaard was tegen 11 november 2021, maar de zitting is op verzoek van Microsoft en in overleg met de erven [eisers] verplaatst naar 17 november 2021. Op de zitting van 17 november 2021 is Microsoft vrijwillig verschenen. Aanwezig waren:
- aan de kant van de erven [eisers] : eiser 1 (hierna ook: vader) en eiseres 2 (hierna ook: moeder), met mr. Hellingman,
- aan de kant van Microsoft: mr. Westerdijk en mr. Y. Itkal (kantoorgenoot).
1.2.
De erven [eisers] hebben de vorderingen zoals omschreven in de dagvaarding toegelicht. Daarbij is de woonplaats van eiseres 3 in de dagvaarding gecorrigeerd. Microsoft heeft verweer gevoerd. Beide partijen hebben producties en een pleitnota ingediend.
1.3.
Vonnis is bepaald op vandaag.
2.De feiten
2.1.
Op 17 juli 2021 is te Doha, Qatar, plotseling overleden de heer [naam erflater] (hierna ook: [naam erflater] of erflater). Eisers zijn de erfgenamen van [naam erflater] . Eisers 1 en 2 zijn zijn ouders, ouders 2 en 3 zijn zusters. De erfgenamen hebben de erfenis bij notariële akte van erfrecht van 9 augustus 2021 aanvaard.
2.2.
Microsoft drijft een onderneming die een breed scala aan computer gerelateerde producten en diensten via het wereldwijde web aan ingezetenen in de Europese Unie aanbiedt. Een van de diensten van Microsoft is de e-maildienst Hotmail. Alvorens van de dienst gebruik te kunnen maken moet een gebruiker een account aanmaken bij Microsoft. Met Hotmail kunnen consumenten als de erflater hun persoonlijke e-mailcorrespondentie, zowel verzonden als ontvangen berichten, opslaan in de cloud van Microsoft. Overige diensten zijn bijvoorbeeld de opslagservice OneDrive. Daarmee kunnen consumenten via hun account (grote) hoeveelheden bestanden in de vorm van documenten, video’s en foto’s online opslaan in de cloud van Microsoft.
2.3.
De erven [eisers] weten dat [naam erflater] bij Microsoft in ieder geval een Hotmail account had. Zij beschikken niet over de wachtwoorden van [naam erflater] .
2.4.
De raadsman van de erven [eisers] heeft op 18 september 2021 Microsoft (en Microsoft Nederland B.V.) gesommeerd hem voor 22 september 2021 om 18:00 uur te bevestigen dat Microsoft:
het account of de accounts van de erflater niet zal beëindigen;
zal onderzoeken of de erflater andere e-mailadressen voerde en opgave daarvan zal verstrekken; en
de raadsman toegang zal verlenen tot de mail boxen van de account(s) van erflater.
Bijgevoegd waren:
- een kopie paspoort van erflater;
- een Engelstalig bewijs van overlijden (death certificate) van erflater;
- de Engelstalige vertaling van de notariële verklaring van erfrecht;
- kopieën van de paspoorten van de erfgenamen;
- een Engelstalige volmacht van de erfgenamen, waarbij de raadsman is gemachtigd, voorzien van een kopie paspoort van de raadsman.
2.5.
Microsoft heeft bij e-mail van 7 oktober 2021, onder verwijzing naar een pagina van haar website, geschreven dat zij eerst na ontvangst van een rechterlijk bevel zal overwegen of zij op basis van het toepasselijke recht toegang kan verschaffen.
2.6.
Microsoft heeft, na enige correspondentie tussen partijen, de erven [eisers] geen toegang verleend tot het account van erflater. Microsoft heeft het account omstreeks 9 november 2021 geblokkeerd.
3.Het geschil
3.1.
De erven [eisers] vorderen Microsoft te gebieden met onmiddellijke ingang na betekening van het vonnis:
an de raadsman van eisers opgave en afgifte te verstrekken van alle overeenkomsten tussen erflater en Microsoft;
aan eisers de wachtwoorden te verschaffen behorend bij althans toegang te verschaffen tot alle aan erflater toebehorende data of waarover hij kon beschikken uit hoofde van de onder a genoemde overeenkomst(en), zoals opgeslagen door of in opdracht van Microsoft in de zogenoemde cloud of anderszins, hieronder begrepen doch niet beperkt tot de mailboxen van erflater, waaronder de mailboxen behorende bij het e-mailadres
[e-mailadres];
[e-mailadres];
onder gelijktijdig verbod handelingen te verrichten die de strekking of het gevolg hebben dat bestanden of een of meer delen daarvan en welke toebehoorden aan erflater worden verwijderd,
een en ander op straffe van een dwangsom van € 10.000,00 per dag of
dagdeel met een maximum van € 500.000,00
en
met veroordeling van Microsoft in de proces- en nakosten (inclusief de kosten van vertaling van de uitspraak), met wettelijke rente.
3.2.
De erven [eisers] stellen daartoe onder verwijzing naar artikel 4:182 BW (saisine), samengevat, dat zij als erfgenamen rechtsopvolgers onder algemene titel van de accounts van hun zoon en broer en de inhoud ervan zijn en dus ook de nieuwe wederpartij van Microsoft met betrekking tot de desbetreffende overeenkomsten. Zij vorderen nakoming.
3.3.
Microsoft voert verweer, dat op het volgende neer komt. De zogenaamde saisine-regel van artikel 4:182 Burgerlijk Wetboek (BW) geldt niet voor de toegang tot een account en de inhoud ervan, omdat de inhoud van (e-mail)account geen goed is in de zin van artikel 3:1 BW. Maar zelfs als de erfgenamen partij zouden zijn geworden bij de Microsoft Services Agreement, impliceert dat niet meteen toegang tot het account van erflater. Microsoft voelt zich niet vrij om zonder vonnis aan de vorderingen te voldoen, omdat deze situatie in het Nederlandse recht niet (duidelijk) is geregeld, omdat er zich vreemde feiten hebben voorgedaan (inlogpogingen uit diverse landen vanaf verschillende IP-adressen na het overlijden) en omdat Microsoft onder meer op grond van de AVG rekening moet houden met de belangen van derden.
3.4.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
bevoegdheid en toepasselijk recht
4.1.
Microsoft is gevestigd in Ierland. De Nederlandse rechter heeft rechtsmacht en dient dit geschil naar Nederlands recht te beoordelen, omdat partijen geacht kunnen worden dit (stilzwijgend) te zijn overeengekomen. Microsoft heeft immers verklaard geen verweer op deze punten te voeren.
4.2.
De erven [eisers] vorderen in de kern nakoming van de overeenkomsten die [naam erflater] met Microsoft had gesloten. Een vordering tot nakoming kan in kort geding alleen worden toegewezen, indien voldoende aannemelijk is dat de bodemrechter het standpunt van de eisende partij zal volgen en indien van eiser niet kan worden gevergd dat hij de uitslag van de bodemprocedure afwacht.
4.3.
Het spoedeisend belang volgt uit de aard van de vorderingen en is overigens ook niet betwist.
Afgifte alle overeenkomsten (1.a) en verbod verwijdering bestanden (1.c)
4.4.
Ter zitting heeft Microsoft verklaard dat zij niet bekend is met een andere overeenkomst met [naam erflater] dan de Microsoft Services Agreement (MSA) op basis waarvan Microsoft diensten inzake e-mail (Hotmail) en opslag (OneDrive) heeft verleend. Ook heeft Microsoft verklaard dat zij het account heeft geblokkeerd en de inhoud niet heeft gewijzigd na het overlijden van [naam erflater] of zal wijzigen. Niet gesteld of gebleken is dat er reden is om aan de juistheid van deze verklaringen te twijfelen. Dit betekent dat de vorderingen 1.a en 1.c bij gebrek aan belang zullen worden afgewezen.
Toegang tot het account
4.5.
Resteert vordering 1.b. Inhoudelijk draait het geschil om de vraag of erfgenamen recht hebben op toegang tot de digitale accounts van de overledene.
4.6.
Op grond van artikel 4:182 BW volgen de erfgenamen met het overlijden van de erflater hem van rechtswege op in zijn voor overgang vatbare rechten en in zijn bezit en houderschap. Zij zijn verkrijgers onder algemene titel in de zin van artikel 3:80 BW en zetten de rechtspositie van de erflater voort. Een overeenkomst is een voor overgang vatbaar recht in bedoelde zin, tenzij 1) de wet anders bepaalt of 2) uit de overeenkomst zelf anders voortvloeit. Het is aan Microsoft om voldoende aannemelijk te maken dat zich een uitzonderingsgrond voordoet.
4.7.
De eerste uitzonderingsgrond doet zich niet voor. Voor een overeenkomst als de MSA is op de hoofdregel in de wet geen uitzondering gemaakt, zoals dat wel het geval is voor bepaalde ‘hoogstpersoonlijke’ overeenkomsten als huur, schenking, de arbeidsovereenkomst, e.d. Ook de AVG beperkt de vererfbaarheid niet, omdat de AVG in Nederland (in de UAVG) niet van toepassing is verklaard op overleden personen.
4.8.
De volgende vraag is of zich de tweede uitzonderingsgrond voordoet. Artikel 6:249 BW bepaalt dat de rechtsgevolgen van een overeenkomst mede gelden voor de rechtverkrijgenden onder algemene titel, tenzij uit de overeenkomst iets anders voortvloeit.
4.9.
In de MSA is hierover niets bepaald. Behalve uit een uitdrukkelijk beding kan echter ook uit de strekking van de overeenkomst voortvloeien dat de contractuele rechtsbetrekking een (te) persoonlijk karakter heeft om te kunnen overgaan onder algemene titel. De strekking van de MSA is dat deze de consument recht geeft op diensten als het faciliteren van e-mailverkeer en het opslaan van berichten en bestanden en dergelijke. Dat daaruit voortvloeit dat de MSA een zodanig persoonlijk karakter heeft dat deze niet kan overgaan onder algemene titel is door Microsoft niet aannemelijk gemaakt. Microsoft heeft nog aangevoerd dat de inhoud van een (e-mail)account geen goed is in de zin van artikel 3:1 BW, maar dat is voor de opvolging onder algemene titel op de voet van artikel 6:249 BW niet relevant.
4.10.
Microsoft stelt dat zij ook rekening moet houden met de rechten van derden. Aanvankelijk had Microsoft er in dit verband vooral op gewezen dat er na het overlijden van [naam erflater] diverse succesvolle inlogpogingen zijn geweest, dat deze pogingen rechtmatig kunnen zijn geweest en dat zij dient te onderzoeken welke personen daar achter zitten omdat deze mogelijk beschermd moeten worden. Dit punt is ter zitting opgehelderd en is voor de beoordeling niet meer van belang. De erven [eisers] bleken in september namelijk een oude laptop van [naam erflater] te hebben geopend, waarna het e-mailaccount verscheen. Voordat zij echter de mail hadden kunnen inzien, was de batterij van de laptop op. Toen zij deze opnieuw hadden opgestart, konden zij niet meer in het account zonder wachtwoord (dat zij niet hadden en niet hebben).
4.11.
Wel handhaaft Microsoft het volgende verweer. Er zullen persoonsgegevens van derden in het e-mail account staan, waar Microsoft als verwerkingsverantwoordelijke zorgvuldig mee om dient te gaan. Deze derden zullen auteursrecht hebben op deze e-mails, en hun persoonlijke belangen moeten wellicht worden beschermd vanuit het oogpunt van gegevensbescherming.
4.12.
Naar voorlopig oordeel slaagt dit verweer van Microsoft niet. Daartoe wordt het volgende overwogen.
4.12.1.
In Nederland bestaat geen wettelijke regeling van digitale nalatenschappen. De Nederlandse juridische situatie lijkt op die in Duitsland [1] . Daar bestaat ook de saisine en is ook geen specifieke wettelijke regeling van digitale nalatenschappen. Het Bundesgerichtshof (BGH) – de hoogste Duitse rechter – heeft over de toegang van erfgenamen tot een digitaal account van een erflater twee standaardarresten gewezen, op 12 juli 2018 (BGH III ZR 183/17) en 27 augustus 2020 (ECLI:DE:BGH:2020:270820BIIIZB30.20.0). Het ligt voor de hand om daarbij aansluiting te zoeken nu richtinggevende jurisprudentie in Nederland ontbreekt. In die casus wilde een moeder in haar hoedanigheid van erfgename toegang tot het Facebook account van haar overleden dochter. Het BGH oordeelde in het eerste arrest dat Facebook de erfgenamen als rechtsopvolgers van de overledene toegang tot het account moet geven en moet zorgen dat de informatie bewaard blijft. De aard van de overeenkomst verzet zich daartegen niet en in het bijzonder is deze niet van hoogstpersoonlijke aard. Het is volgens het BGH ook niet nodig om onderscheid te maken tussen vermogens- en hoogstpersoonlijke inhoud; ook fysieke dagboeken en brieven vererven immers. De belangen van derden of de AVG maken dit alles volgens het BGH niet anders. Zo moeten de ‘vrienden’ op een sociaal netwerk er ook bij leven van de accounthouder rekening mee houden dat derden ofwel door misbruik ofwel door toestemming van de accounthouder toegang kunnen krijgen; bij zijn overlijden moeten ze rekening houden met de vererving van de overeenkomst.
4.12.2.
Toen Facebook de moeder vervolgens de inhoud in pdf op een USB-stick gaf, kwam de moeder daartegen op. Daarop besliste het BGH in het tweede arrest dat de erfgenaam als rechtsopvolger onder algemene titel niet in een mindere positie mag worden gesteld dan de erflater. De erfgenaam moet dezelfde toegang krijgen en zich op dezelfde manier door het account en de pagina’s kunnen bewegen als de overledene.
4.12.3.
In lijn met deze arresten wordt voorshands geoordeeld dat de rechten uit de MSA van [naam erflater] bij zijn overlijden van rechtswege integraal zijn overgegaan op zijn erfgenamen.
4.13.
De erven [eisers] hebben groot belang bij spoedige toegang tot het account, onder meer omdat zij informatie over abonnementen e.d. van de overledene uit de e-mails en bestanden hopen te verkrijgen waarmee zij de nalatenschap kunnen afwikkelen, en omdat zij daaruit meer te weten hopen te komen over de omstandigheden van de dood van hun zoon en broer. Tenslotte hopen zij uit de e-mails namen en (mail)adressen van vrienden en bekenden van hun zoon te kunnen destilleren, zodat zij deze over zijn overlijden kunnen informeren.
4.14.
Vordering 1.b zal gezien dit alles worden toegewezen. Microsoft dient de erven [eisers] toegang tot het account te verlenen door het wachtwoord te resetten en aan tenminste één ander account (van een van de eisers) de mogelijkheid te bieden vervolgens een nieuw wachtwoord in te stellen. Microsoft heeft aannemelijk gemaakt dat zij niet op een andere manier toegang kan verlenen, aangezien zij niet beschikt over het wachtwoord van [naam erflater] .
4.15.
De gevorderde dwangsom zal worden toegewezen op de wijze als vermeld in de beslissing. Om Microsoft genoeg tijd te geven om het wachtwoord te resetten wordt de dwangsom pas verbeurd 20 dagen na betekening van het vonnis. De voorzieningenrechter vertrouwt er echter op dat Microsoft na ontvangst van dit vonnis zo spoedig als redelijkerwijs mogelijk het wachtwoord zal resetten zodat de erfgenamen eindelijk toegang hebben tot het account van [naam erflater] .
4.16.
Microsoft zal als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van erven [eisers] worden begroot op:
- dagvaarding € 98,52
- griffierecht 309,00
- salaris advocaat
1.016,00
1.016,00
Totaal € 1.423,52
4.17.
Ook de wettelijke rente en de nakosten zullen worden toegewezen zoals gevorderd, met dien verstande dat onder de nakosten niet zijn begrepen de vertaalkosten van het vonnis (en deze kosten ook niet bij wijze van schadevergoeding kunnen worden toegewezen, nu de kosten niet zijn gespecificeerd).
5.De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1.
gebiedt Microsoft aan de erven [eisers] op de hiervoor onder 4.14 omschreven wijze toegang te verschaffen tot alle aan wijlen de heer [naam erflater] toebehorende data of waarover hij kon beschikken uit hoofde van de met hem gesloten MSA, zoals opgeslagen door of in opdracht van Microsoft in de zogenoemde cloud of anderszins, hieronder begrepen doch niet beperkt tot de mailboxen van de heer [naam erflater] , waaronder de mailboxen behorende bij het
e-mail adres [e-mailadres] ,
5.2.
veroordeelt Microsoft om aan de erven [eisers] een dwangsom te betalen van € 10.000,00 voor iedere dag of gedeelte daarvan, te rekenen vanaf de 20e dag na betekening van dit vonnis, dat zij niet aan de in 5.1 uitgesproken veroordeling voldoet, tot een maximum van € 500.000,00 is bereikt,
5.3.
veroordeelt Microsoft in de proceskosten, aan de zijde van de erven [eisers] tot op heden begroot op € 1.423,52, te vermeerderen met de wettelijke rente over dit bedrag met ingang van veertien dagen na betekening van dit vonnis tot aan de voldoening,
5.4.
veroordeelt Microsoft in de na dit vonnis ontstane kosten, begroot op € 163,00 aan salaris advocaat, te vermeerderen met € 85,00 en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit vonnis plaatsvindt, en te vermeerderen met de wettelijke rente over de nakosten met ingang van veertien dagen na de betekening van dit vonnis tot aan de voldoening,
5.5.
verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
5.6.
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. R.A. Dudok van Heel voorzieningenrechter, bijgestaan door mr. M.A.H. Verburgh, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 1 december 2021. [2]