Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Afdeling privaatrecht, voorzieningenrechter civiel
zaaknummer / rolnummer: C/13/716771 / KG ZA 22-357 HH/MV
Vonnis in kort geding van 28 april 2022
in de zaak van
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
[eiseres],
gevestigd te [vestigingsplaats],
eiseres bij conceptdagvaarding,
advocaat mr. J.O. de Wilde te 's-Hertogenbosch,
tegen
[gedaagde]
gevestigd en kantoorhoudende te Amsterdam,
gedaagde, vrijwillig verschenen,
advocaat mr. G.J. Wilts te Amsterdam.
1.De procedure
Tijdens de mondelinge behandeling van dit kort geding op 26 april 2022 heeft eiseres de dagvaarding toegelicht. Gedaagde, hierna ook te noemen de notaris, heeft zich gerefereerd aan het oordeel van de voorzieningenrechter. Eiseres heeft producties in het geding gebracht. De notaris heeft een pleitnota in het geding gebracht.
Bij de mondelinge behandeling waren – voor zover van belang – aanwezig:
Bij de mondelinge behandeling waren – voor zover van belang – aanwezig:
aan de zijde van eiseres: statutair bestuurders […] en […] en
juridisch adviseur […] met mr. De Wilde en zijn kantoorgenoot mr. R. Herculeijns.
De notaris was aanwezig met mr. Wilts.
juridisch adviseur […] met mr. De Wilde en zijn kantoorgenoot mr. R. Herculeijns.
De notaris was aanwezig met mr. Wilts.
Na verder debat is vonnis bepaald op 28 april 2022.
2.De feiten
2.1.
Eiseres is aandeelhouder in het kapitaal van [dochtervennootschap 1] en [dochtervennootschap 2]. Deze vennootschappen exploiteren een scheepswerf, gespecialiseerd in het ontwerpen en bouwen van luxe jachten.
2.2.
De aandelen van eiseres worden gehouden door de Cypriotische vennootschap [moedervennootschap]. De
ultimate beneficial owners(de UBO’s) van deze laatste vennootschap zijn [persoon 1], zijn echtgenote [persoon 2] en zijn zoon [persoon 3]. Zij hebben de Russische nationaliteit.
ultimate beneficial owners(de UBO’s) van deze laatste vennootschap zijn [persoon 1], zijn echtgenote [persoon 2] en zijn zoon [persoon 3]. Zij hebben de Russische nationaliteit.
2.3.
Op 7 april 2022 heeft de Australische overheid, naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne, [persoon 1] op de Australische sanctielijst geplaatst. Op 13 april 2022 heeft de Britse overheid bekendgemaakt dat, in overleg met de EU, [persoon 1] op de Britse sanctielijst is geplaatst.
2.4.
Tot 21 april 2022 was [persoon 1] aandeelhouder en bestuurder van Lukoil.
2.5.
Eiseres is voornemens om alle door haar gehouden aandelen in [dochtervennootschap 1] en [dochtervennootschap 2] te verkopen en leveren aan een nog op te richten stichting (“Stichting Continuïteit […]”). De door de stichting te betalen koopprijs zal niet worden voldaan op de leveringsdatum, maar worden omgezet in een lening.
2.6.
In het kader van de voorgenomen transactie heeft eiseres de notaris verzocht haar medewerking te verlenen aan het opstellen en passeren van diverse notariële aktes. Bij brief van 22 april 2022 heeft de advocaat van eiseres de notaris – kort gezegd – gesommeerd om ministerie te verlenen en schriftelijk te bevestigen dat zij onvoorwaardelijk bereid is haar medewerking te verlenen.
2.7.
Bij brief van 22 april 2022 heeft de notaris als volgt geantwoord:
Zoals reeds eerder telefonisch en per e-mail toegelicht, informeer ik u hierbij dat ik op grond van het bepaalde in artikel 21 lid 2 van de Wet op het notarisambt mijn dienst weiger. Deze weigering houdt verband met hetgeen ook in uw brief is aangehaald, te weten dat ik geen medewerking kan verlenen aan transacties die potentieel bijdragen aan het ontwijken van maatregelen en sancties, die door (Europese) sanctielijsten beogen te worden nageleefd.
Zoals reeds eerder telefonisch en per e-mail toegelicht, informeer ik u hierbij dat ik op grond van het bepaalde in artikel 21 lid 2 van de Wet op het notarisambt mijn dienst weiger. Deze weigering houdt verband met hetgeen ook in uw brief is aangehaald, te weten dat ik geen medewerking kan verlenen aan transacties die potentieel bijdragen aan het ontwijken van maatregelen en sancties, die door (Europese) sanctielijsten beogen te worden nageleefd.
3.Het geschil
3.1.
Eiseres vordert de notaris op grond van haar ministerieplicht te bevelen met onmiddellijke ingang haar medewerking te verlenen aan de voorgenomen transacties, en alle noodzakelijke handelingen hiertoe te verrichten.
3.2.
Eiseres stelt hiertoe – samengevat weergegeven – dat [persoon 1] op dit moment reeds een risico vormt voor de continuïteit van de scheepswerf omdat hij op de Australische en Britse sanctielijst staat. Gevolg hiervan is onder meer dat de scheepswerf van eiseres mogelijk niet langer wordt toegelaten op grote jachtshows, dat leveranciers uit bijvoorbeeld Groot-Brittannië hun leveringen hebben stopgezet en dat bepaalde klanten geen termijnbetalingen meer mogen doen. Weliswaar staat [persoon 1] op dit moment niet op de sanctielijst van de EU, maar eiseres heeft begrepen dat op 28 of 29 april 2022 nieuwe Europese sancties worden uitgevaardigd, die zich met name zullen richten op de olie- en gasindustrie. Er bestaat dus een reële mogelijkheid dat [persoon 1] op die nieuwe sanctielijst komt te staan. Een faillissement van de scheepswerf lijkt dan onvermijdelijk, waardoor de werkgelegenheid van ongeveer 1.000 medewerkers (500 in vaste dienst, 500 ingezet op basis van een overeenkomst van opdracht dan wel via een uitzendbureau) in gevaar komt en waarvan ook toeleveranciers de dupe worden. Eiseres heeft om die reden een groot en spoedeisend belang om zo snel als mogelijk haar banden te verbreken met haar Russische UBO’s. Hiervoor is vereist dat de notaris haar medewerking verleent aan uitvoering van de voorgenomen transactie. De transactie is op dit moment niet verboden. Met die transactie worden mogelijke sancties evenmin omzeild of ontdoken. Op grond van de te sluiten leningsovereenkomst blijft de stichting de koopprijs voor de aandelen schuldig. Indien de UBO’s op de EU-sanctielijst worden geplaatst, zal hun vordering op de stichting worden bevroren. Het betreft overigens een vordering op een ‘lege’ stichting en eiseres zal er niet aan mee werken dat de lening op enigerlei wijze versneld zal worden afgelost.
Tot slot acht eiseres van belang te vermelden dat [persoon 1] zich blijkens een nieuwsbericht op de website van CNN expliciet heeft uitgesproken tegen de oorlog in Oekraïne. Om die reden is hij Rusland ontvlucht.
Tot slot acht eiseres van belang te vermelden dat [persoon 1] zich blijkens een nieuwsbericht op de website van CNN expliciet heeft uitgesproken tegen de oorlog in Oekraïne. Om die reden is hij Rusland ontvlucht.
3.3.
De notaris heeft – samengevat weergegeven – aangevoerd dat zij niet onwelwillend staat tegenover het verlenen van haar ministerie, maar dat het haar niet zonder meer vrijstaat om dat te doen. De notaris is er voor beducht medewerking te verlenen aan transacties die potentieel bijdragen aan het ontwijken van maatregelen en sancties die door de EU-sanctielijsten beogen te worden nageleefd. In dit geval bestaat de reële mogelijkheid dat een of meerdere UBO’s van eiseres op EU-sanctielijsten komen te staan. [persoon 1] behoort of behoorde tot de
inner circlevan de Russische president Poetin. Mede gezien de aanwijzingen hierover van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) dient de notaris dan ook grote terughoudendheid en zorgvuldigheid te betrachten. De notaris heeft deze casus om die reden ook besproken met collega’s van andere kantoren. Daarbij was de breed gedragen opvatting dat notarissen in kwesties als deze niet zonder meer hun ministerie mogen verlenen.
inner circlevan de Russische president Poetin. Mede gezien de aanwijzingen hierover van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) dient de notaris dan ook grote terughoudendheid en zorgvuldigheid te betrachten. De notaris heeft deze casus om die reden ook besproken met collega’s van andere kantoren. Daarbij was de breed gedragen opvatting dat notarissen in kwesties als deze niet zonder meer hun ministerie mogen verlenen.
4.De beoordeling
4.1.
Artikel 21 lid 2 van de Wet op het notarisambt (Wna) luidt als volgt:
De notaris is verplicht zijn dienst te weigeren wanneer naar zijn redelijke overtuiging of vermoeden de werkzaamheid die van hem verlangd wordt leidt tot strijd met het recht of de openbare orde, wanneer zijn medewerking wordt verlangd bij handelingen die kennelijk een ongeoorloofd doel of gevolg hebben of wanneer hij andere gegronde redenen voor weigering heeft.
De notaris is verplicht zijn dienst te weigeren wanneer naar zijn redelijke overtuiging of vermoeden de werkzaamheid die van hem verlangd wordt leidt tot strijd met het recht of de openbare orde, wanneer zijn medewerking wordt verlangd bij handelingen die kennelijk een ongeoorloofd doel of gevolg hebben of wanneer hij andere gegronde redenen voor weigering heeft.
4.2.
In een interne richtlijn van de KNB die gaat over het verlenen van diensten in zaken met Russische belangen staat onder meer het volgende:
Niet alle gevallen zijn duidelijk. Er is soms een grijs gebied. Bijvoorbeeld de casus waarin een cliënt of de meerderheidsaandeelhouder van een cliënt niet op een sanctielijst staat maar zich bevindt in kringen van wel gesanctioneerden. De vraag wat te doen in een geval dat zich bevindt in het grijze gebied is lastig in zijn algemeenheid te beantwoorden. De ministerieplicht van de notaris zoals verwoord in artikel 21 lid 1 Wna staat voorop. De notaris is in beginsel verplicht zijn of haar diensten te verlenen. Voor dienstweigering moet de notaris blijkens artikel 21 lid 2 Wna een gegronde reden hebben. Soms is sprake van een vermoeden dat iets niet goed zit. Het bestaan van een redelijke overtuiging of een redelijk vermoeden van in casu het schenden of omzeilen van sancties is blijkens artikel 21 lid 2 Wna voldoende voor het (moeten) weigeren of beëindigen van een opdracht. Bij gerede twijfel aan de goede bedoelingen van zijn of haar cliënt is de notaris verplicht zijn of haar diensten te weigeren, althans dient de notaris zich eerst door nader onderzoek te overtuigen van het ongeoorloofde karakter ervan (…). Goed (cliënten)onderzoek en zo nodig doorvragen is in deze gevallen steeds van belang. (…)
Niet alle gevallen zijn duidelijk. Er is soms een grijs gebied. Bijvoorbeeld de casus waarin een cliënt of de meerderheidsaandeelhouder van een cliënt niet op een sanctielijst staat maar zich bevindt in kringen van wel gesanctioneerden. De vraag wat te doen in een geval dat zich bevindt in het grijze gebied is lastig in zijn algemeenheid te beantwoorden. De ministerieplicht van de notaris zoals verwoord in artikel 21 lid 1 Wna staat voorop. De notaris is in beginsel verplicht zijn of haar diensten te verlenen. Voor dienstweigering moet de notaris blijkens artikel 21 lid 2 Wna een gegronde reden hebben. Soms is sprake van een vermoeden dat iets niet goed zit. Het bestaan van een redelijke overtuiging of een redelijk vermoeden van in casu het schenden of omzeilen van sancties is blijkens artikel 21 lid 2 Wna voldoende voor het (moeten) weigeren of beëindigen van een opdracht. Bij gerede twijfel aan de goede bedoelingen van zijn of haar cliënt is de notaris verplicht zijn of haar diensten te weigeren, althans dient de notaris zich eerst door nader onderzoek te overtuigen van het ongeoorloofde karakter ervan (…). Goed (cliënten)onderzoek en zo nodig doorvragen is in deze gevallen steeds van belang. (…)
4.3.
Met de voorgenomen transactie worden op dit moment geen sancties overtreden. Desalniettemin heeft de notaris haar medewerking (vooralsnog) geweigerd omdat zij “
geen medewerking kan verlenen aan transacties die potentieel bijdragen aan het ontwijken van maatregelen en sancties, die door (Europese) sanctielijsten beogen te worden nageleefd” (zie onder 2.7 van dit vonnis).
geen medewerking kan verlenen aan transacties die potentieel bijdragen aan het ontwijken van maatregelen en sancties, die door (Europese) sanctielijsten beogen te worden nageleefd” (zie onder 2.7 van dit vonnis).
4.4.
Niet is weersproken dat [persoon 1] behoort of behoorde tot de
inner circlevan de Russische president Poetin en zich daarmee bevindt in de kring van gesanctioneerden. Vaststaat dat [persoon 1] is geplaatst op de Australische en Britse sanctielijsten. Partijen zijn het erover eens dat de reële mogelijkheid bestaat dat [persoon 1] (op korte termijn) op de sanctielijst van de EU-komt te staan. Er is dan ook sprake van een geval dat zich bevindt in het grijze gebied als genoemd in de interne richtlijn van de KNB.
inner circlevan de Russische president Poetin en zich daarmee bevindt in de kring van gesanctioneerden. Vaststaat dat [persoon 1] is geplaatst op de Australische en Britse sanctielijsten. Partijen zijn het erover eens dat de reële mogelijkheid bestaat dat [persoon 1] (op korte termijn) op de sanctielijst van de EU-komt te staan. Er is dan ook sprake van een geval dat zich bevindt in het grijze gebied als genoemd in de interne richtlijn van de KNB.
4.5.
De voorgenomen transactie heeft voorts tot doel de beoogde gevolgen van een mogelijke plaatsing op de EU-sanctielijst op voorhand weg te nemen. Dit, in combinatie met hetgeen onder 4.4 is overwogen, maakt dat de notaris een “
redelijke overtuiging of een redelijk vermoeden” kon hebben van het schenden of omzeilen van sancties, zoals bedoeld in de richtlijn van de KNB. Dat de notaris hierbij niet over één nacht ijs is gegaan, blijkt wel uit het feit dat zij deze kwestie heeft besproken met collega-notarissen, waarbij kennelijk de breed gedragen opvatting was dat een notaris niet zonder meer zijn of haar ministerie mag verlenen. Eiseres heeft op de mondelinge behandeling van dit kort geding geen nadere stukken of argumenten ingebracht die tot een ander oordeel dan dat van de notaris zouden moeten leiden. Conceptstukken van de voorgenomen transactie zijn niet in het geding gebracht. In de dagvaarding is opgenomen dat in productie 3 de “verkoopmodaliteiten in het kader van de voorgenomen transactie” zijn opgenomen, maar deze productie was ten tijde van de mondelinge behandeling nog niet beschikbaar. Voorts is in de dagvaarding opgenomen dat als gevolg van de voorgenomen transactie de huidige UBO’s geen enkele zeggenschap meer hebben in de onderneming, maar of dit juist is (en of zij niet toch een financieel belang houden) kan in dit kort geding, bij gebrek aan relevante stukken, niet worden vastgesteld. Eiseres heeft weliswaar gesteld dat de leningsovereenkomt ter zake van de koopsom een vordering is op een ‘lege’ stichting en dat zij er niet aan mee zal werken dat die lening op enigerlei wijze versneld zal worden afgelost, maar of dat zo is kan niet worden vastgesteld. Het is immers zo dat de stichting na de transactie de aandelen in de scheepswerf zal houden die als vermogensbestanddeel voor uitwinning vatbaar zijn. Of en in hoeverre die aandelen (en door wie) kunnen worden uitgewonnen, en of dat door eiseres kan worden voorkomen, is dan ook niet na te gaan, nu de transactiestukken (nog) niet beschikbaar zijn. Evenmin is bekend wat het standpunt is over de voorgenomen transacties van de UBO’s en van de Cypriotische vennootschap [moedervennootschap], de aandeelhouder van eiseres. De voorzieningenrechter beschikt al met al slechts over een zeer summier dossier. Zij beschikt niet over meer of andere informatie dan de notaris, en evenmin over nieuwe informatie, en kan dus niet tot een ander oordeel komen dan de notaris. De conclusie is dat de weigering van de notaris om haar ministerie te verlenen voorshands berust op terechte gronden.
redelijke overtuiging of een redelijk vermoeden” kon hebben van het schenden of omzeilen van sancties, zoals bedoeld in de richtlijn van de KNB. Dat de notaris hierbij niet over één nacht ijs is gegaan, blijkt wel uit het feit dat zij deze kwestie heeft besproken met collega-notarissen, waarbij kennelijk de breed gedragen opvatting was dat een notaris niet zonder meer zijn of haar ministerie mag verlenen. Eiseres heeft op de mondelinge behandeling van dit kort geding geen nadere stukken of argumenten ingebracht die tot een ander oordeel dan dat van de notaris zouden moeten leiden. Conceptstukken van de voorgenomen transactie zijn niet in het geding gebracht. In de dagvaarding is opgenomen dat in productie 3 de “verkoopmodaliteiten in het kader van de voorgenomen transactie” zijn opgenomen, maar deze productie was ten tijde van de mondelinge behandeling nog niet beschikbaar. Voorts is in de dagvaarding opgenomen dat als gevolg van de voorgenomen transactie de huidige UBO’s geen enkele zeggenschap meer hebben in de onderneming, maar of dit juist is (en of zij niet toch een financieel belang houden) kan in dit kort geding, bij gebrek aan relevante stukken, niet worden vastgesteld. Eiseres heeft weliswaar gesteld dat de leningsovereenkomt ter zake van de koopsom een vordering is op een ‘lege’ stichting en dat zij er niet aan mee zal werken dat die lening op enigerlei wijze versneld zal worden afgelost, maar of dat zo is kan niet worden vastgesteld. Het is immers zo dat de stichting na de transactie de aandelen in de scheepswerf zal houden die als vermogensbestanddeel voor uitwinning vatbaar zijn. Of en in hoeverre die aandelen (en door wie) kunnen worden uitgewonnen, en of dat door eiseres kan worden voorkomen, is dan ook niet na te gaan, nu de transactiestukken (nog) niet beschikbaar zijn. Evenmin is bekend wat het standpunt is over de voorgenomen transacties van de UBO’s en van de Cypriotische vennootschap [moedervennootschap], de aandeelhouder van eiseres. De voorzieningenrechter beschikt al met al slechts over een zeer summier dossier. Zij beschikt niet over meer of andere informatie dan de notaris, en evenmin over nieuwe informatie, en kan dus niet tot een ander oordeel komen dan de notaris. De conclusie is dat de weigering van de notaris om haar ministerie te verlenen voorshands berust op terechte gronden.
4.6.
De continuïteit van de scheepswerf en met name het voortbestaan van de werkgelegenheid van ongeveer 1.000 medewerkers is een terecht punt van zorg voor eiseres. Het is dan ook aannemelijk dat zij een groot belang heeft bij uitvoering van de voorgenomen transactie. In een kort geding als het onderhavige, waarin de voorzieningenrechter wordt verzocht een oordeel te geven over het al dan niet terecht weigeren door een notaris van zijn of haar ministerie, bestaat echter geen ruimte voor een nadere afweging van de belangen van de cliënt van de notaris (in dit geval eiseres).
4.7.
De gevraagde voorziening zal worden geweigerd. Eiseres zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld, gevallen aan de zijde van de notaris.
4.8.
Eiseres heeft op grond van artikel 29 lid 2 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) verzocht dit vonnis niet te publiceren. Uitgangspunt is dat vonnissen openbaar zijn. Eiseres heeft haar verzoek om hiervan af te wijken onvoldoende onderbouwd. Er is voorshands geen sprake van “zwaarwegende belangen” als bedoeld in artikel 29 lid 2 Rv. Bij publicatie van dit vonnis op www.rechtspraak.nl zullen de anonimiseringsrichtlijnen die de rechtbanken hanteren in acht worden genomen.
5.De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1.
weigert de gevraagde voorziening,
5.2.
veroordeelt eiseres in de proceskosten, aan de zijde van de notaris tot op heden begroot op € 314,- aan griffierecht en € 1.016,- aan salaris advocaat,
5.3.
verklaart deze kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. H.C. Hoogeveen, voorzieningenrechter, bijgestaan door mr. M. Veraart, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 28 april 2022. [1]