ECLI:NL:RBDHA:2016:3294

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK DEN HAAG

Team handel

zaaknummer / rolnummer: C/09/477359 / HA ZA 14-1285

Vonnis van 30 maart 2016

in de zaak van

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

WINKELS INSTALLATIETECHNIEK VORDEN B.V.,

gevestigd te Vorden,

eiseres in conventie,

verweerster in reconventie,

advocaat mr. J. Schutrups te Enschede,

tegen

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

IMTECH INDUSTRY INTERNATIONAL B.V.,

gevestigd te Coevorden,

gedaagde in conventie,

eiseres in reconventie,

advocaat mr. J.O. Berlage te Amsterdam.

Partijen zullen hierna Winkels en Imtech genoemd worden.

1.De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

de dagvaarding van 5 november 2014, met producties 1 tot en met 45;
de conclusie van antwoord in conventie tevens conclusie van eis in reconventie, met producties 1 tot en met 33;
het tussenvonnis van 8 april 2015, waarbij een comparitie van partijen is bevolen;
de conclusie van antwoord in reconventie, met producties 1 tot en met 24;
de fax van Winkels van 21 september 2015, met de ontbrekende onderdelen van haar productie 8 bij conclusie van antwoord in reconventie;
het in verkorte vorm opgemaakte proces-verbaal van comparitie van 24 september 2015, alsmede de aanvulling daarop van 28 oktober 2015, waarin onder meer is vastgelegd dat de rechtbank, in reactie op het verzoek van Imtech nader te mogen reageren op stellingen en stukken in de conclusie van antwoord in reconventie van Winkels, een nadere schriftelijke ronde zal gelasten indien zij bij het schrijven van het vonnis tot de conclusie komt dat het beginsel van hoor en wederhoor op een voor de beslissing relevant onderdeel in het geding is.

1.2.

Het proces-verbaal van de comparitie is buiten aanwezigheid van partijen opgemaakt. Partijen zijn in de gelegenheid gesteld om opmerkingen te maken over het proces-verbaal voor zover het feitelijke onjuistheden betreft. Partijen hebben daarvan gebruikgemaakt: Imtech met een brief van 10 november 2015 en Winkels met een fax van 11 november 2015, bij welke gelegenheid Winkels de rechtbank bovendien heeft verzocht het uitgebreide commentaar van Imtech buiten beschouwing te laten voor zover dat buiten voormelde instructie van de rechtbank valt. De rechtbank leest het proces-verbaal van de comparitie met inachtneming van de opmerkingen die partijen daarover hebben gemaakt voor zover het feitelijke onjuistheden betreft. Zij beschouwt die opmerkingen als partijstandpunten. Op de aanvullende stellingen heeft de rechtbank geen acht geslagen.

1.3.

Ten slotte is een datum voor vonnis bepaald.

2.De feiten

2.1.

In 2008 heeft het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam (hierna: AMC) een tender uitgeschreven voor de renovatie en uitbreiding van zijn energiecentrale (hierna: de Energiecentrale). Het AMC wenste een milieuvriendelijker warmtekrachtkoppelingcentrale voorzien van drie door een gasmotor gedreven generatoren (hierna: WKK 3, 4 en 5).

2.2.

Imtech heeft, als aannemer, ingeschreven op een drietal percelen van de Energiecentrale, te weten de aanleg van een dieselolieleiding- en pompsysteem (hierna: dieseloliesysteem), de aanleg van een smeerolieleiding- en pompsysteem (hierna: smeeroliesysteem) en de aanleg van een diesel- en smeerolieopslagsysteem in het daartoe te realiseren tankenpark (hierna: tankenpark) voor WKK 3, 4 en 5.

2.3.

Op 22 september 2008 heeft Winkels, gespecialiseerd in de opslag van brandgevaarlijke vloeistoffen, als potentieel onderaannemer een eerste offerte uitgebracht aan Imtech, waarna aangepaste offertes volgden op 9 en 24 oktober 2008. Die laatste offerte is op 26 november 2008 door Winkels mondeling nader toegelicht aan Imtech, in het bijzijn van DWA Adviesbureau (hierna: DWA), architect/adviseur van het AMC.

2.4.

Vervolgens heeft Winkels op 28 november 2008 weer een aangepaste offerte uitgebracht aan Imtech, met daarin drie verschillende opties.

2.5.

Op 18 december 2008 heeft het AMC de uitvoering van de Energiecentrale gegund aan Imtech voor een aanneemsom van € 26.500.000,= exclusief btw.

2.6.

Vervolgens hebben Winkels en Imtech verder onderhandeld over optie 2 uit de offerte van 28 november 2008, welke sloot op € 1.312.660,=. Op 11, 19 en 28 mei 2009 heeft Winkels aangepaste offertes gestuurd aan Imtech. Besprekingen tussen Winkels en Imtech daarover hebben plaatsgevonden op 12 maart, 19 mei en 28 mei 2009.

2.7.

Op 29 juni 2009 heeft Winkels een laatste offerte gestuurd aan Imtech. Die luidt, voor zover hier van belang:
[…]

Ons ref.nr. : W80194/23

Ons corr.nr. : 2900238

[…]

PRIJS exclusief BTW:

De prijs voor de leveringen en werkzaamheden, conform optie 2 van aanbieding van 28 november 2008, bedraagt bij ongedeelde opdracht:

Totaal aanbieding 28 november 2008 (optie 2) € 1.312.660,-

Totaal wijzigingen besproken op 28 mei 2009 € 12.660,-

Totaal € 1.300.000,-

[…]

LEVERINGSVOORWAARDEN:

van toepassing zijn de inkoopvoorwaarden van Imtech met inachtneming van de opmerkingen die hieronder worden genoemd en in het schrijven van d.d. 26 mei 2009 aan de heer [X] . Waar deze inkoopvoorwaarden niet voorzien gelden de Algemene Leveringsvoorwaarden Installerende Bedrijven ALIB 2007.

 Betalingstermijn 30 dagen in plaats van 60 dagen;

[…]

 Vervroegde ingebruikname zonder schriftelijke toestemming van [Winkels] is niet toegestaan. Indien zonder schriftelijke toestemming toch een ingebruikname volgt, wordt de installatie geacht te zijn goedgekeurd, voltooid en opgeleverd. […]

BETALINGSCONDITIES:

Conform het gestelde in artikel 14 van bovengenoemde voorwaarden gelden de volgende betalingstermijnen:

Betalingstermijn 1: 15% na schriftelijke opdracht, tegen een bankgarantie (€195.K), geldig t/m 1 maand na levering componenten WKK 3+4+opslag op locatie DDP Amsterdam conform laatste editie Incoterms (betalingstermijn2)

Betalingstermijn 2: 20% bij oplevering componenten WKK 3+4+opslag op locatie DDP Amsterdam conform laatste editie Incoterms.

Betalingstermijn 3: 15% bij start testen WKK 3+4+opslag

Betalingstermijn 4: 20% bij oplevering WKK 3+4+opslag

Betalingstermijn 5: 15% bij oplevering componenten WKK 5 op locatie DDP Amsterdam conform laatste editie Incoterms.

Betalingstermijn 6: 10% bij start testen WKK 5

Betalingstermijn 7: 5% bij oplevering WKK 5, tegen een bankgarantie (€.65K), geldig gedurende de garantieperiode

De betalingen dienen te geschieden binnen 30 dagen na factuurdatum.
[…]

2.8.

De algemene inkoopvoorwaarden van Imtech luiden, voor zover hier van belang:

[…]
2. Offertes; Inkooporders en het tot stand komen en annuleren van overeenkomsten

[…]

2.4

Een overeenkomst komt slechts tot stand indien en voor zover Imtech een offerte aanvaardt door middel van een schriftelijke inkooporder.
[…]

26. Wijzigingen, meerwerk, minderwerk

26.1

Imtech is gerechtigd wijzigingen in de overeenkomst te verlangen ook als deze meer- of minderwerk met zich meebrengen. De consequenties van zodanige wijzigingen (waaronder begrepen: beëindiging of ontbinding van de overeenkomst) zullen door Imtech en [Winkels] naar redelijkheid en billijkheid, gerelateerd aan de normen die ten grondslag lagen aan de overeenkomst, worden geregeld. Voor meerwerk of gewijzigd werk is uitsluitend betaling verschuldigd, indien daartoe opdracht is gegeven conform het bepaalde in 2.4. […]

2.9.

Imtech heeft de offerte van Winkels van 29 juni 2009 voor akkoord ondertekend.

2.10.

Imtech en Winkels hebben vervolgens een schriftelijke overeenkomst opgesteld en ondertekend voor het leveren, plaatsen en bedrijfsvaardig opleveren van een brandstof- en smeerolieinstallatie en tankenpark voor de Energiecentrale voor een aanneemsom van
€ 1.300.000,= exclusief btw. De schriftelijke overeenkomst van 30 juni 2009 luidt, voor zover van belang:

[…]

Conform de bij deze overeenkomst behorende gegevens, bepalingen en Algemene voorwaarden, te weten:

deze opdracht;
[Imtech] specificaties

Dieseloliesysteem IV8033-07-7313rev 01 d.d. 30 juni 2009,

Smeeroliesysteem IV8033-07-7314rev 01 d.d. 30 juni 2009,

 Imtech algemene Inkoopvoorwaarden […]

1 Vervroegde ingebruikname zonder schriftelijke toestemming van [Winkels] is niet toegestaan. Indien zonder schriftelijke toestemming toch een ingebruikname volgt, wordt de installatie geacht te zijn goedgekeurd, voltooid en opgeleverd. […]

 aanbieding [Winkels] met ref W80194/23 met corr. Nr. 2900238 d.d. 30 juni 2009 met bijbehorende

open begroting (volgens [Winkels] offerte met ref: W80194/22 datum 28 november 2008) geheel

conform onze P.O. specificaties zoals hierboven vermeld;

[…]

Prijs:

Omschrijving per specificatie Aantal Stuks prijs (Euro) Totaal prijs (Euro)

[…] 1 1.300.000,00 1.300.000,00

[…]
Betaling, voorwaarden:

Betaling zal plaatsvinden op basis van.

Betalingstermijn 2: 20% bij oplevering componenten WKK 3+4+opslag op locatie DDP Amsterdam conform laatste editie Incoterms

Betalingstermijn 3: 15% bij start testen WKK 3+4+opslag

Betalingstermijn 4: 20% bij oplevering WKK 3+4+opslag

Betalingstermijn 5: 15% bij oplevering componenten WKK 5 op locatie DDP Amsterdam conform laatste editie Incoterms.

Betalingstermijn 6: 10% bij start testen WKK 5

Betalingstermijn 7: 5% bij oplevering WKK 5, tegen een bankgarantie (€.65K), waarvan de geldigheid afloopt 1 jaar na oplevering WKK 5 […]

Voor alle betalingstermijnen geld, betaling binnen 30 dagen na factuurdatum.

[…]

Meerwerk t.o.v. bestek:

Alle meerwerken dienen vooraf schriftelijk door [Winkels] ingediend te worden bij [Imtech] ter goedkeuring.

[…]

2.11.

Oplevering van WKK 3 en 4 zou volgens de planning van het AMC, waaraan Imtech en Winkels zich blijkens de overeenkomst van 30 juni 2009 hadden geconformeerd, plaatsvinden in september 2010 en oplevering van WKK 5 in maart 2012. Voor het tankenpark was geen opleveringsmoment overeengekomen.

2.12.

In 2009 zijn Imtech en vervolgens Winkels begonnen met de uitvoering van de werkzaamheden. De uitvoering kwam herhaaldelijk stil te liggen. Als gevolg van een geschil tussen Imtech en het AMC heeft Imtech haar verplichtingen jegens AMC van 21 maart 2012 tot 10 mei 2012 opgeschort. Op verzoek van Imtech heeft ook Winkels haar werkzaamheden in die periode gestaakt. Daardoor heeft de uitvoering van de Energiecentrale verdere vertraging opgelopen. Op 25 mei 2012 heeft Imtech Winkels verzocht haar schade als gevolg van het stilleggen van de werkzaamheden te begroten. Winkels heeft die schade begroot op € 48.510,= . Imtech heeft deze schade niet vergoed.

2.13.

Op 1 juni 2012 heeft Winkels een bankgarantie ter hoogte van
€ 100.000,= gesteld ten gunste van Imtech voor de nakoming van haar verplichting tot levering van het tankenpark, dat toen nog niet was opgeleverd.

2.14.

Imtech heeft de eerste vijf termijnen van de aanneemsom aan Winkels betaald. De factuur van 17 december 2012 voor de zesde termijn van € 77.269,80 inclusief btw en van 1 oktober 2014 voor de zevende termijn van € 153.537,69 inclusief btw heeft Imtech onbetaald gelaten.

2.15.

Verder heeft Imtech de volgende facturen van Winkels ter zake meerwerk, voor in totaal € 153.212,16, onbetaald gelaten (bedragen steeds inclusief btw):

Factuur 2200132 van 23 maart 2012 ad € 17.564,40,

Factuur 2200153 van 6 april 2012 ad € 39.427,08,

Factuur 2200161 van 16 april 2012 ad € 29.922,55,

Factuur 2200191 van 22 juni 2012 ad € 15.640,32,

Factuur 2200242 van 28 november 2012 ad € 6.681,62,

Factuur 2200243 van 28 november 2012 ad € 4.199,91,

Factuur 2200274 van 31 december 2012 ad € 3.476,28,

Factuur 2300022 van 7 februari 2013 ad € 10.890,= en

Factuur 2300018 van 22 februari 2013 ad € 25.410,=.

2.16.

Winkels heeft met ingang van 18 december 2012 haar werkzaamheden voor Imtech opgeschort.

2.17.

Het AMC heeft de Energiecentrale, zonder tankenpark, in december 2012 in gebruik genomen.

2.18.

Op 28 maart 2013 heeft Imtech schriftelijk aan Winkels meegedeeld:
“Onze klant AMC heeft inmiddels bevestigd het “tankenpark” niet meer te willen realiseren en dit als minderwerk met Imtech te gaan verrekenen. Dit betekent dat Imtech deze scope tevens bij Winkels uit de hoofdopdracht zal halen.” Eveneens op 28 maart 2013 heeft Imtech onder vermelding van “Minderwerk Tankenpark” € 562.913,= exclusief btw aan Winkels gefactureerd.

2.19.

Tot en met april 2014 hebben Winkels en Imtech onderhandeld over de afrekening van het meer- en minderwerk. Op verzoek van Imtech heeft Winkels de bankgarantie voor het tankenpark met twee maanden verlengd tot en met 31 mei 2014. Partijen hebben geen overeenstemming bereikt over de afrekening van het meer- en minderwerk. Op 1 mei 2014 heeft Imtech de bankgarantie voor € 100.000,= getrokken.

3.Het geschil

in conventie

3.1.

Winkels vordert – verkort weergegeven – voor zover de wet dat toelaat uitvoerbaar bij voorraad:
(i) veroordeling van Imtech tot betaling van € 535.368,74 inclusief btw, vermeerderd met rente;
(ii) veroordeling van Imtech tot betaling van de buitengerechtelijke kosten conform de ALIB 2007 à € 19.567,53, te vermeerderen met de werkelijke kosten van de procedure op grond van artikel 15 lid 5 ALIB 2007, althans tot betaling van € 72.174,43 ter zake van de buitengerechtelijke kosten en de kosten procedure conform ALIB 2007, althans tot betaling van € 4.203,31 conform het Besluit buitengerechtelijke incassokosten, te vermeerderen met de kosten van de procedure, een en ander vermeerderd met rente;
(iii) veroordeling van Imtech in de nakosten.

3.2.

Winkels licht toe dat het door haar gevorderde bedrag van € 535.368,74 bestaat in de hoofdsom van € 381.006,68 aan resterende termijnen van de aanneemsom en opgedragen meerwerk, de wettelijke handelsrente daarover tot 1 november 2014 ten bedrage van

€ 54.204,96 en de ten onrechte getrokken bankgarantie van € 100.156,16. Winkels legt aan haar vordering ten grondslag dat bij verrekening van het meer- en minderwerk steeds dient te worden uitgegaan van een calculatie op basis van de werkelijke kosten dan wel besparingen, zoals dat ook in het verleden tussen partijen de basis vormde voor verrekening. Uitgangspunt daarvoor is artikel 26 van de algemene inkoopvoorwaarden van Imtech, aldus Winkels. Anders dan Imtech stelt, dient de verrekening van minderwerk niet plaats te vinden op basis van de zogeheten “open begroting”. In de offerte van 29 juni 2009 wordt expliciet vermeld dat de geoffreerde prijs geldt voor leveringen en werkzaamheden bij “ongedeelde opdracht”. Het schrappen van een aantal in de open begroting opgenomen werkzaamheden heeft dan ook gevolgen voor de overige in de open begroting genoemde bedragen. De open begrotingkan om die reden niet dienen als basis voor verrekening van minderwerk. Tot zover Winkels.

3.3.

Imtech voert verweer.

3.4.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

in reconventie

3.5.

Imtech vordert, verkort weergegeven, voor zover de wet dat toelaat uitvoerbaar bij voorraad:
(i) te verklaren voor recht dat Winkels tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit hoofde van de tussen partijen gesloten aannemingsovereenkomst en aansprakelijk is voor de dientengevolge door Imtech reeds geleden en nog te lijden schade, voor zover nodig op te maken bij staat;
(ii) Winkels te veroordelen tot betaling van € 925.464,47 inclusief btw, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag, te vermeerderen met de wettelijke rente ex artikel 6:119a BW vanaf de dag van opeisbaarheid van de betreffende vordering;

(iii) Winkels te veroordelen de onrechtmatige uitoefening van haar retentierecht ter zake van de digitale”as-built”-documentatie te staken, op straffe van een dwangsom van € 5.000,= per kalenderdag, vanaf datum dagtekening vonnis;

(iv) Winkels te veroordelen om aan Imtech te overhandigen alle digitale “as built”-documentatie;

met veroordeling van Winkels (i) primair, in de reële buitengerechtelijke kosten en reële proceskosten en, subsidiair, in de buitengerechtelijke kosten conform rapport Voorwerk II en (ii) in de nakosten, een en ander vermeerderd met wettelijke rente ex artikel 6:119a BW.

3.6.

Imtech legt aan de verklaring voor recht ten grondslag dat Winkels is tekortgeschoten in de engineering. De vordering tot betaling van € 925.464,47 is volgens Imtech de uitkomst van de verrekening van meer- en minderwerk, vermeerderd met de contractuele boete van € 130.000,= wegens het niet tijdig opleveren van het werk. Voorts wenst Imtech op grond van de zogeheten “bestelspecificaties” de “as built”-documentatie ten aanzien van het dieselolie- en smeeroliesysteem te ontvangen.

3.7.

Winkels voert verweer.

3.8.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4.De beoordeling

4.1.

In de kern verschillen partijen van inzicht over de wijze waarop het meer- en minderwerk moet worden afgerekend. Voor Winkels is in deze discussie voor zowel het meerwerk als het minderwerk artikel 26 van de algemene inkoopvoorwaarden van Imtech het vertrekpunt, waarbij het uiteindelijk gaat om de werkelijke kosten respectievelijk besparingen. Imtech knoopt voor wat betreft de berekening van het meerwerk eveneens aan bij artikel 26 van haar algemene inkoopvoorwaarden, maar is, zo stelt zij, tot betaling daarvan slechts verplicht indien ook aan artikel 2.4 van die voorwaarden is voldaan. Voor de berekening van het minderwerk is volgens Imtech de open begroting leidend.

in conventie

4.2.

Winkels vordert betaling van het opgedragen meerwerk en van de resterende termijnen van de aanneemsom en terugbetaling van het onder de bankgarantie getrokken bedrag. Voor wat betreft het meerwerk hanteren partijen hetzelfde uitgangspunt, te weten artikel 26 van de algemene inkoopvoorwaarden van Imtech. Dat betekent dat het meerwerk moet worden afgerekend naar redelijkheid en billijkheid. De rechtbank is van oordeel dat deze norm in dit geval meebrengt dat het meerwerk wordt afgerekend op basis van de werkelijk daarmee gemoeide kosten, zoals door Winkels bepleit, hetgeen kennelijk ook staande praktijk was voordat dit geschil zich tussen partijen voordeed. Daarnaast geldt, op grond van artikel 2.4 van de algemene inkoopvoorwaarden, dat steeds moet komen vast te staan dat Imtech het meerwerk aan Winkels heeft opgedragen.

De rechtbank zal hierna eerst per factuur beoordelen of Winkels recht heeft op betaling van het meerwerk. Daarna komen de resterende termijnen van de aanneemsom aan bod en ten slotte de bankgarantie.

Factuur 2200132 van 23 maart 2012 ad € 17.564,40

4.3.

Volgens Winkels bleek het niet mogelijk de zogenaamde BSA (Black Start Aggregaat) tank te prefabriceren in de werkplaats van Winkels zoals afgesproken, omdat op de tekeningen van Imtech geen exacte maten stonden, maar “exacte maten in het werk te bepalen” was vermeld. Daardoor heeft Winkels de BSA-tank op de bouwplaats moeten fabriceren, hetgeen extra kosten met zich bracht. Die zijn met deze factuur onder vermelding van “
Het niet prefab kunnen maken van de leidingen voor de tijdelijke voorzieningen en het BSA gedeelte i.o.m dhr [Y]” in rekening gebracht.
Op 12 augustus 2012 heeft [Y] van Imtech per e-mail aan Winkels bevestigd dat “
Afgesproken is dat wij in het werk de exacte routing bepalen”. De rechtbank maakt daar uit op dat prefab niet meer aan de orde was. Vervolgens heeft Imtech op 13 november 2012 per e-mail aan Winkels bevestigd dat de onderhavige factuur is vrijgegeven voor betaling. Daarmee heeft Imtech de vordering van Winkels ter zake van dit meerwerk erkend. De rechtbank gaat dan ook voorbij aan de betwisting door Imtech – overigens in deze procedure voor het eerst – en zal de vordering toewijzen.

Factuur 2200153 van 6 april 2012 ad € 39.427,08

4.4.

Onder vermelding van “
Aanvullende P/O, t.w. de tijdelijke ureum tank volgens onze offerte 2100295 d.d. 05-08-2011. Termijn 2 – 60% vlgsafspraak” heeft Winkels dit meerwerk in rekening gebracht.

Imtech betwist dat opdracht is verstrekt. Ter onderbouwing van haar vordering heeft Winkels de offerte voor dit meerwerk alsmede de schriftelijke inkooporder van Imtech waarmee opdracht is gegeven voor dit meerwerk, overgelegd. Weliswaar heeft Imtech nog niet de gelegenheid gehad op die stukken te reageren, maar in het feit dat Imtech, zo staat vast, op 13 november 2012 per e-mail aan Winkels bevestigd heeft dat deze factuur is vrijgegeven voor betaling, leest de rechtbank erkenning van de vordering van Winkels door Imtech.. De rechtbank zal de vordering daarom toewijzen.

Factuur 2200161 van 16 april 2012 ad € 29.922,55

4.5.

Met de vermelding “
Aanleg Ureum leidingen gebaseerd op EB-V-280-IV8033-07-0215 en zoals omschreven in onze offerte W80194/MW015. (uw reference 181098033/ [X] /0524599233)” heeft Winkels dit meerwerk in rekening gebracht.

Imtech betwist dat opdracht is verstrekt. Winkels heeft weliswaar ter onderbouwing van haar vordering de offerte voor dit meerwerk overgelegd, maar deze is niet voor akkoord door Imtech ondertekend. Ook anderszins is niet komen vast te staan dat Imtech dit meerwerk aan Winkels heeft opgedragen. Het verweer van Imtech slaagt. Deze vordering wordt daarom afgewezen.

Factuur 2200191 van 22 juni 2012 ad € 15.640,32

4.6.

Met de vermelding “
Het isoleren van de smeerolieleidingen zoals omschreven in onze offerte 2200027. Uw ref. 181098033/ [X] /0524599233” heeft Winkels dit meerwerk in rekening gebracht.

Omdat de rechtbank is gebleken dat Imtech nog niet op de door Winkels overgelegde stukken heeft kunnen reageren, zal zij daartoe bij akte alsnog in de gelegenheid worden gesteld.

Factuur 2200242 van 28 november 2012 ad € 6.681,62

4.7.

Met de vermelding “
Aanvullende P/O, t.w. de tijdelijke ureum tank volgens onze offerte 2100295 d.d. 05-08-2011. Termijn 3 – 10% na oplevering” heeft Winkels dit meerwerk in rekening gebracht.

Imtech betwist dat opdracht is verstrekt, maar de rechtbank acht de vordering toewijsbaar op de gronden zoals in 4.4 vermeld.

Factuur 2200243 van 28 november 2012 ad € 4.199,91

4.8.

Met de vermelding “
Wijzigingen op de BSA tank volgens onze offerte W80194 d.d. 22-11-2010” heeft Winkels dit meerwerk in rekening gebracht.

Imtech betwist dat opdracht is verstrekt. Ter onderbouwing van haar vordering heeft Winkels de offerte voor dit meerwerk alsmede de schriftelijke inkooporder van Imtech waarmee opdracht is gegeven voor dit meerwerk, overgelegd. Het verweer van Imtech slaagt daarom vooralsnog niet. De vordering ligt, in beginsel, voor toewijzing gereed. Omdat de rechtbank is gebleken dat Imtech nog niet op de door Winkels overgelegde stukken heeft kunnen reageren, zal zij daartoe bij akte in de gelegenheid worden gesteld.
Factuur 2200274 van 31 december 2012 ad € 3.476,28

4.9.

Met de vermelding “
Verrekening uitgevoerde meerwerkzaamheden t.b.v. WKK5 volgens opgaven en bijgevoegde getekende uitvoeringsbonnen” heeft Winkels dit meerwerk in rekening gebracht.

Imtech betwist dat opdracht is verstrekt. Ter onderbouwing van haar vordering heeft Winkels negen getekende uitvoeringsbonnen van Imtech overgelegd. Deze heeft Winkels op 27 november 2012 per e-mail aan Imtech gestuurd, met de volgende begeleidende tekst: “
Zoals afgesproken het meerwerk, wat in Syntus te vinden is onder W80194M/MW020 inclusief opdrachten van Imtech”. De rechtbank maakt hieruit op dat Imtech opdracht voor dit meerwerk heeft verstrekt. De vordering ligt, in beginsel, voor toewijzing gereed. Omdat de rechtbank is gebleken dat Imtech nog niet op de door Winkels overgelegde stukken heeft kunnen reageren, zal zij daartoe bij akte in de gelegenheid worden gesteld.

Factuur 2300022 van 7 februari 2013 ad € 10.890,= en

factuur 2300018 van 22 februari 2013 ad € 25.410,=

4.10.

Onder vermelding van “
het aanbrengen van de Ureumleiding t.b.v. van de WKK5 bij het AMC, zoals omschreven in onze offerte 2200082 d.d. 11-12-2012” heeft Winkels dit meerwerk in twee termijnen bij Imtech in rekening gebracht.

Imtech betwist dat opdracht is verstrekt. Ter onderbouwing van haar vordering heeft Winkels de offerte voor dit meerwerk alsmede de schriftelijke inkooporder van Imtech, waarmee opdracht is gegeven voor dit meerwerk, overgelegd. Het verweer van Imtech slaagt daarom vooralsnog niet. De vordering ligt, in beginsel, voor toewijzing gereed. Omdat de rechtbank is gebleken dat Imtech nog niet op de door Winkels overgelegde stukken heeft kunnen reageren, zal zij daartoe bij akte in de gelegenheid worden gesteld.

Zesde en zevende termijn aanneemsom

4.11.

Winkels vordert betaling van het niet-betaalde deel van de aanneemsom ad
€ 230.807,49. Imtech heeft daartegen aangevoerd dat niet de volledige aanneemsom verschuldigd is, omdat het tankenpark als minderwerk heeft te gelden en dus in mindering op de aanneemsom dient te worden gebracht. Nu Winkels het tankenpark een waarde toekent van € 194.993,47, kan zij ter zake de reguliere termijnen slechts een bedrag van

€ 230.807,49 minus € 194.993,47 = € 35.814,02 inclusief btw vorderen, aldus Imtech (in alinea 32-34 cva). Overigens is dat bedrag, aldus Imtech, enkel toewijsbaar indien de rechtbank van oordeel is dat de door Winkels aan het wegvallen van het tankenpark toegekende besparing juist is; Imtech is daarentegen van mening dat die besparing

€ 592.923 exclusief btw beloopt.

4.12.

Tussen partijen niet in geschil is dat het tankenpark als minderwerk moet worden beschouwd. De rechtbank dient thans te beoordelen welke besparing aan het tankenpark kan worden toegekend. Zij overweegt daartoe het volgende.

4.13.

Imtech heeft aangevoerd dat voor de bepaling van deze besparing de open begroting bij de offerte van Winkels van 29 juni 2009 leidend is. Daarin zijn de kosten voor het tankenpark gesteld op € 592.540,= exclusief btw. Een open begroting heeft geen ander doel dan het creëren van transparantie over de prijsopbouw, aldus Imtech.

4.14.

Winkels heeft daartegen aangevoerd dat partijen niet alleen bij de berekening van meerwerk, maar ook bij verrekening van minderwerk telkens zijn uitgegaan van de werkelijke kosten respectievelijk besparingen. De open begroting bij de offerte van 29 juni 2009 heeft bij verrekening van minderwerk geen rol gespeeld. . Bovendien wordt in die offerte expliciet vermeld dat de prijs geldt voor leveringen en werkzaamheden bij “ongedeelde opdracht”. Het schrappen van een aantal in die offerte opgenomen werkzaamheden heeft in dit geval direct gevolgen voor de overige in de offerte genoemde bedragen. Ook daarom leent de open begroting zich niet voor bepaling van de waarde van het minderwerk, aldus Winkels. Voorts heeft Winkels nog aangevoerd dat in de open begroting vanwege concurrentiegevoelige informatie met posten is “geschoven”. Ook om die reden kan de open begroting volgens haar niet als basis voor de verrekening van minderwerk dienen.

4.15.

De rechtbank dient te beoordelen hoe de aannemingsovereenkomst op het punt van minderwerk moet worden uitgelegd. Het gaat dan om de door partijen ondertekende en geparafeerde overeenkomst van 30 juni 2009, waarvan de offerte van 29 juni 2009 – die eveneens door partijen is geparafeerd en ondertekend – deel uitmaakt.

4.16.

Bij de beoordeling gaat het niet slechts om een (zuiver) taalkundige uitleg van de bepalingen uit de overeenkomst, maar komt het aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan die bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Steeds zijn daarbij van beslissende betekenis alle concrete omstandigheden van het geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen. Verder zijn bij de uitleg van belang de aard van de transactie, de omvang en gedetailleerdheid van de contractsbevestiging, de wijze van totstandkoming – waarbij van belang is of partijen werden bijgestaan door (juridisch) deskundige raadslieden – en de overige bepalingen van de overeenkomst. Aan de hand van deze maatstaf legt de rechtbank de aannemingsovereenkomst uit.

4.17.

Gebleken is dat er uitgebreide onderhandelingen hebben plaatsgevonden voor de totstandkoming van de overeenkomst; er zijn meerdere offertes uitgebracht door Winkels, die in verschillende besprekingen aan de orde zijn geweest. De uitkomst van die besprekingen, mede in aanmerking genomen dat in de loop van de tijd ook meer technische informatie over de Energiecentrale beschikbaar kwam, was telkens aanleiding voor Winkels een aangepaste offerte uit te brengen. Dat betekent dat bij de uitleg extra gewicht toekomt aan de taalkundige betekenis van de bewoordingen ervan en daarmee aan de term “ongedeelde opdracht”.

4.18.

Anders dan Imtech betoogt, heeft de open begroting niet of nauwelijks een rol gespeeld tussen partijen. De rechtbank maakt dat op uit de eerdere gevallen van minderwerk, zoals in geval van de beugeling (zie in reconventie hierna), waar Imtech geen aanknoping heeft gezocht bij de open begroting. Daar komt bij dat er geen relatie is tussen de open begroting en de aannemingstermijnen en dat de aannemingstermijnen evenmin enigszins te herleiden zijn tot de open begroting. Ten slotte is de open begroting niet geparafeerd door partijen.

4.19.

Tegen deze achtergrond volgt de rechtbank Winkels in haar betoog dat de prijs in haar offerte bij “ongedeelde opdracht” betekent dat een prijs voor het geheel aan werkzaamheden is bepaald. In geval van minderwerk moet de prijs voor het resterende deel in beginsel opnieuw worden bepaald; het is niet een kwestie van een post met bijbehorende prijs in mindering brengen op de totale aanneemsom. De open begroting kan daarbij derhalve niet bepalend zijn. Naar het oordeel van de rechtbank is voor het bepalen van de waarde van het minderwerk artikel 26 van de algemene inkoopvoorwaarden van Imtech uitgangspunt, waarin is bepaald dat de consequenties van zodanige wijzigingen in de overeenkomst naar redelijkheid en billijkheid, gerelateerd aan de normen die ten grondslag lagen aan de overeenkomst, moeten worden geregeld. Dat betekent, in lijn met hetgeen is overwogen ter zake van het meerwerk, dat de werkelijke besparing als gevolg van het minderwerk moet worden begroot.

4.20.

Winkels heeft de besparing wegens het tankenpark begroot op € 194.993,47 inclusief btw. Bij brief van 7 december 2012 heeft zij dit als ‘basis aanbieding’ aan Imtech bevestigd. Imtech heeft niet betoogd dat dit bedrag onredelijk of onbillijk is. Zij handhaaft slechts het standpunt dat de open begroting leidend is. De rechtbank gaat er dan ook van uit dat het bedrag van € 194.993,47 inclusief btw als redelijk en billijk is te beschouwen.

4.21.

Dat betekent dat van het restant van de niet-betaalde aanneemsom, te weten het bedrag van € 230.807,49 minus € 194.933,47 is € 35.814,02 inclusief btw, zal worden toegewezen.

Bankgarantie

4.22.

Winkels vordert terugbetaling van het uit hoofde van de bankgarantie getrokken bedrag van € 100.000,= en kosten (€ 156,60). Tussen partijen is niet in geschil dat de bankgarantie door Winkels was gesteld voor de nakoming door Winkels van haar verplichting jegens Imtech tot levering het tankenpark. Sinds Imtech het tankenpark op 28 maart 2013 als minderwerk heeft bestempeld, is er voor Winkels ter zake geen verplichting meer jegens Imtech. Imtech heeft de bankgarantie op 1 mei 2014 aldus ten onrechte uitgewonnen. Deze vordering zal dan ook worden toegewezen.

Buitengerechtelijke kosten

4.23.

Winkels vordert betaling van € 19.567,53 aan buitengerechtelijke kosten op grond van de ALIB 2007, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf datum dagvaarding. Deze vordering zal als onbetwist worden toegewezen

Beroep op opschorting/verrekening

4.24.

Voor het geval de rechtbank oordeelt dat vorderingen van Winkels voor toewijzing in aanmerking komen, wenst Imtech hetgeen zij in conventie aan Winkels verschuldigd is te verrekenen met het gevorderde in reconventie. Zoals hierna zal blijken, zal de vordering van Imtech in reconventie deels worden toegewezen. Het beroep op verrekening zal door de rechtbank worden gehonoreerd.

in reconventie

4.25.

Imtech vordert als gevolg van het minderwerk betaling van in totaal € 795.464,77 inclusief btw. De rechtbank zal hierna per minderwerk/factuur beoordelen of Imtech recht heeft op (terug)betaling daarvan.

Minderwerk tankenpark € 592.540,= exclusief btw

4.26.

Gelet op hetgeen hiervoor in conventie ten aanzien van het tankenpark is overwogen, zal deze vordering van Imtech worden afgewezen.

Extra engineering skids en tanks: € 35.000,= exclusief btw

4.27.

Imtech vordert terugbetaling van hetgeen zij heeft betaald voor deze aan haar gefactureerde werkzaamheden. Zij heeft destijds de factuur betaald, omdat was gebleken dat Winkels teveel voorfinancierde. Zij verwijst daartoe naar de onderliggende schriftelijke inkooporder van 10 januari 2011 (productie 29 Imtech), waarin is vermeld:
“Hierbij de aanvullende opdracht voor het extra engineeringswerk voor de skids en de tanks. Eea volgens uw factuur 2000548 d.d.26-05-2010. Deze betaling doen wij om de voorfinanciering van Winkels binnen de perken te houden. Verdere verrekening/betaling van Winkels richting Imtech volgt.”

4.28.

Winkels heeft daartegen aangevoerd dat het werk is verricht, goedgekeurd en voldaan. Reeds op 12 mei 2010 hebben partijen overeenstemming bereikt over deze engineeringskosten, hetgeen Winkels per e-mail op die dag heeft bevestigd aan Imtech (productie 19 Winkels):

“
[…] - Winkels kan de engineeringskosten in rekening brengen bij Imtech en daarnaast de opdracht voor tijdelijke voorzieningen tegemoet zien op voorwaarde dat de planning wordt gehaald. […] – Winkels zal de factuur voor de engineeringskosten op korte termijn sturen conform de afspraak van hedenmorgen”. De factuur volgde op 26 mei 2010 (het werk was toen al verricht) en is betaald, aldus Winkels.

4.29.

De rechtbank overweegt het volgende. Uit de e-mail van 12 mei 2010 blijkt dat onverkort opdracht is gegeven voor de werkzaamheden. De daarop volgende factuur is door Imtech betaald. Daarom is er geen grond voor terugbetaling aan Imtech. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat pas acht maanden later, namelijk in een schriftelijke inkooporder van Imtech en daarmee eenzijdig, alsnog een ‘voorbehoud’ is gemaakt. Gelet op de betwisting door Winkels had het op de weg van Imtech gelegen om haar stelling ten aanzien van dat ‘voorbehoud’ nader te onderbouwen. Nu zij dat heeft nagelaten, heeft zij haar vordering onvoldoende onderbouwd. Het verweer van Winkels slaagt daarom en de vordering zal worden afgewezen.

Engineering door Imtech WKK 3, 4 en 5: € 48.973,78 inclusief btw

4.30.

Imtech vordert betaling van € 48.973,78 inclusief btw. Zij legt aan haar vordering het volgende ten grondslag. Winkels had onder de aannemingsovereenkomst de verplichting de betreffende engineering uit te voeren. Al in oktober 2009 schoot Winkels daarin tekort en zij heeft die achterstand niet meer goed kunnen maken. In maart 2011 is schriftelijk vastgelegd dat Winkels ter zake is tekortgeschoten, waarmee het verzuim van Winkels vaststond. Imtech heeft zelf kosten gemaakt die Winkels heeft bespaard. Die kosten moet Winkels aan Imtech vergoeden.

4.31.

Winkels heeft daartegen als verweer gevoerd dat het engineeringswerkzaamheden betreft die door Imtech zouden worden uitgevoerd en niet door Winkels. Imtech als hoofdaannemer heeft de lead in de engineering en stemt af met alle leveranciers, waaronder Winkels. Winkels betwist aldus dat Imtech werkzaamheden heeft verricht waartoe zij, Winkels, onder de aannemingsovereenkomst gehouden was.

4.32.

De rechtbank is van oordeel dat het debat tussen partijen hierover onvoldoende is uitgekristalliseerd. Imtech zal daarom in de gelegenheid worden gesteld bij akte te reageren op het bij antwoord in reconventie gevoerde verweer van Winkels, waarna Winkels in de gelegenheid zal worden gesteld bij antwoordakte daarop te reageren.

Commissioning door Imtech: € 137.247,63 exclusief btw

4.33.

Imtech heeft aan haar vordering ten grondslag gelegd dat Winkels onder de aannemingsovereenkomst was belast met de “commissioning” (inbedrijfstelling) voor de door Winkels te verrichten werkzaamheden, zoals blijkt uit de bestelspecificaties en relevante bestekparagrafen. Winkels heeft zelf echter laten weten dat het voor haar niet mogelijk was het Winkelssysteem separaat van de WKK 3 en 4 en de opslag te testen en heeft van de “commissioning” afgezien, aldus Imtech. Daarmee is Winkels haars inziens tekortgeschoten in haar verplichtingen. Om de voortgang van de werkzaamheden niet onnodig te belemmeren, heeft Imtech ervoor gekozen zelf mensen in te huren voor de inbedrijfstelling. De kosten die daarmee verband houden, dient Winkels aan Imtech te vergoeden, aldus deze laatste.

4.34.

Winkels meent dat Imtech ten onrechte de “commissioning” voor de gehele Energiecentrale bij haar in rekening poogt te brengen. Winkels heeft in dit verband aangevoerd dat Imtech het geheel dient te testen en Winkels slechts voor haar deel meeloopt. Winkels was inderdaad gehouden tot bedrijfsvaardige oplevering van haar deel, zo heeft zij gesteld, en van die bedrijfsvaardige oplevering is het ook gekomen. Zij verwijst ter onderbouwing daarvan naar haar schriftelijke mededeling van 28 december 2012, waarin zij aan Imtech bevestigd dat de door haar geleverde installatie is geacht te zijn goedgekeurd, voltooid en opgeleverd, omdat de Energiecentrale zonder schriftelijke toestemming van Winkels in gebruik is genomen.

4.35.

De rechtbank overweegt het volgende. Gesteld noch gebleken is dat Imtech deze werkzaamheden (vóór de aanvang van deze procedure) als minderwerk heeft beschouwd, noch dat Imtech de aannemingsovereenkomst gedeeltelijk heeft ontbonden. De vordering van Imtech zal daarom worden afgewezen.

Beugeling door Imtech: € 143.500,= exclusief btw

4.36.

Imtech heeft aan deze vordering ten grondslag gelegd zij een deel van de aan Winkels opgedragen werkzaamheden op zich heeft genomen, omdat de Hilti-beugels met een maatvoering groter dan DN50, die door Winkels waren gehanteerd, waren afgekeurd. Imtech heeft dit in de werkbespreking van 30 maart 2011 aangekondigd. Derden hebben in totaal € 410.000,= aan Imtech in rekening gebracht voor het beugelwerk. Het aandeel van Winkels daarin beloopt 35%, te weten € 143.500, exclusief btw (productie 12 dagvaarding), aldus Imtech.

4.37.

Winkels heeft daartegen aangevoerd dat Imtech zelf opdracht heeft gegeven Hilti-beugels te gebruiken. Dit is opgetekend in het werkbesprekingsverslag van 22 juli 2010. Op 13 december 2010 heeft Imtech dit per e-mail (nogmaals) aan Winkels bevestigd. Het AMC heeft de beugels vervolgens afgekeurd. Winkels erkent dat, nu zij als gevolg daarvan ongeveer 75% van het beugelwerk niet meer zelf heeft hoeven uitvoeren, Imtech recht heeft op verrekening van minderwerk. Winkels begroot het bespaarde bedrag op € 22.272,50 (productie 11 dagvaarding) en hanteert daarbij als uitgangspunt dat bij dit soort installatiewerken 1 à 2% van de aanneemsom (€ 1.300.000) het beugelwerk betreft.

4.38.

Zoals hiervoor overwogen, is voor het bepalen van de omvang van de besparing die het minderwerk met zich brengt, artikel 26 van de algemene inkoopvoorwaarden van Imtech uitgangspunt. Het verweer van Winkels slaagt. Imtech heeft immers niet betwist dat doorgaans 1 à 2% van de aanneemsom op beugelwerk ziet, noch dat het minderwerk op 75% van het opgedragen beugelwerk zag. Voor de berekening van de besparing knoopt Imtech ten onrechte aan bij het bedrag dat derden bij haar in rekening zouden hebben gebracht voor de beugeling. De vordering van Imtech zal voor een bedrag van € 22.272,50 exclusief btw worden toegewezen.

Ontluchtingsleiding BSA tank: € 11.059,- exclusief btw

4.39.

Imtech heeft aan haar vordering ten grondslag gelegd dat deze werkzaamheden, die oorspronkelijk door Winkels zouden worden uitgevoerd, op verzoek van laatstgenoemde door haar, Imtech, zijn uitgevoerd. Tevoren is een voorlopige raming gemaakt van de kosten; Winkels wist en accepteerde dat de werkelijke kosten voor haar rekening zouden komen. Uiteindelijk waren de kosten hoger dan geraamd.

4.40.

Winkels heeft als verweer gevoerd dat in plaats van de geschatte 55 uur er 127 in rekening zijn gebracht. Daarom dient de vordering van Imtech te worden afgewezen.

4.41.

De rechtbank overweegt hierover het volgende. Partijen zijn het erover eens dat dit minderwerk betreft en dat afgesproken is dat Imtech Roermond deze werkzaamheden zou uitvoeren. Weliswaar vermeldt het interne wijzigingsformulier 55 montage-uren, maar daarbij staat expliciet vermeld dat het een “ruwe schatting” betreft. Winkels heeft verder niet betwist dat de werkelijke kosten voor haar rekening zouden komen. Het verweer van Winkels slaagt niet. De vordering van Imtech zal dan ook worden toegewezen.

Contractuele boete in verband met ontijdige oplevering: € 130.000,=

4.42.

Imtech stelt dat de oplevering van de WKK 5 uiterlijk 2 maart 2012 plaats had moeten vinden. Dat is niet gebeurd; Winkels heeft volgens Imtech nog altijd niet voldaan aan de vereisten van oplevering. Op grond van artikel 4.2 van de algemene voorwaarden is daarom vanaf 2 maart 2012 een boete verbeurd van 0,5% van de aanneemsom per dag, met een maximum van 10% ad € 130.000,=, aldus Imtech.

4.43.

Winkels heeft betwist dat zij niet heeft voldaan aan alle vereisten van oplevering. Daar komt bij dat Imtech zelf het werk van 21 maart 2012 tot 10 mei 2012 heeft stil gelegd vanwege een geschil met het AMC, waardoor vertraging is ontstaan. Winkels heeft zich, zo stelt zij, te allen tijde gehouden aan de planning van Imtech. Nu Imtech geen aanvullende feiten en omstandigheden heeft gesteld die een ander licht op de zaak werpen en bovendien vaststaat dat de Energiecentrale door het AMC in gebruik is genomen, volgt de rechtbank Imtech niet in haar stelling dat Winkels niet, althans niet tijdig, heeft opgeleverd. De vordering tot betaling van de contractuele boete wordt afgewezen.

Ter beschikking stellen dwg-files (“as built”-documentatie)

4.44.

Imtech stelt dat Winkels op basis van artikel 8.3 van de bestelspecificaties van zowel het dieselolie- als het smeeroliesysteem de “as-built”-documentatie zowel digitaal als in hard copy aan Imtech dient te zenden. Digitaal heeft Imtech die niet ontvangen; daarom vordert Imtech alsnog.

4.45.

Winkels heeft als verweer gevoerd dat zij met instemming van Imtech digitale pdf-files aan Imtech heeft gestuurd. Imtech heeft dat op 28 december 2013 per e-mail aan haar bevestigd.

4.46.

De rechtbank overweegt hierover het volgende. In artikel 8.3 van de bestelspecificaties staat vermeld dat “
Twee ‘hard copies’ van alle tekeningen en documenten” en “
Een copy op CD/DVD” beschikbaar dienen te worden gesteld. Imtech bevestigt in de e-mail van 28 december 2013 dat zij de databoeken met betrekking tot de WKK 5 goed heeft ontvangen en zij verzoekt “
Zouden wij svp ook de digitale versie mogen ontvangen op DVD, als ook destijds voor WKK3 en 4 is uitgevoerd?”. Nu uit het verweer van Winkels niet valt op te maken of de desbetreffende DVD aan Imtech is overhandigd, zal de vordering tot het overhandigen daarvan worden toegewezen. Echter, niet is vast te stellen dat Winkels aldus een retentierecht ter zake onrechtmatig heeft uitgeoefend. De daarop betrekking hebbende vordering zal dan ook worden afgewezen.

Verklaring voor recht

4.47.

Ten slotte vordert Imtech een verklaring voor recht dat Winkels is tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit hoofde van de aannemingsovereenkomst, meer in het bijzonder in de engineering. Nu een deugdelijke ingebrekestelling ontbreekt, is geen sprake van verzuim van Winkels. Bovendien wordt met het in gebruik nemen van de Energiecentrale in december 2012 het werk van Winkels geacht te zijn voltooid, goedgekeurd en opgeleverd. Deze vordering zal daarom worden afgewezen.

5.De beslissing

De rechtbank

in conventie

5.1.

verwijst de zaak naar de rol van 4 mei 2016 voor het nemen van een akte uitlating producties aan de zijde van Imtech als hiervoor onder 4.6, 4.8, 4.9 en 4.10 en voor het nemen van een akte als hiervoor onder 4.32 overwogen,

5.2.

bepaalt dat de zaak vervolgens wordt verwezen voor het nemen van een antwoordakte aan de zijde van Winkels als hiervoor onder 4.32 overwogen,

in conventie en in reconventie

5.3.

houdt alle verdere beslissingen aan.

Dit vonnis is gewezen door mr. H.F.M. Hofhuis, mr. H.W. Vogels en mr. W.A.G.J. Ferenschild en in het openbaar uitgesproken op 30 maart 2016.^[1]

ECLI:NL:RBDHA:2016:3294

Aannemingsovereenkomst energiecentrale: geschil over afrekenen meerwerk en minderwerk

Uitspraak

RECHTBANK DEN HAAG

1.De procedure

2.De feiten

3.Het geschil

in conventie

4.De beoordeling

5.De beslissing

Voetnoten