Uitspraak
vonnis
RECHTBANK GELDERLAND
Team kanton en handelsrecht
Zittingsplaats Arnhem
zaaknummer / rolnummer: C/05/298103 / KG ZA 16-92
Vonnis in kort geding van 24 maart 2016
in de zaak van
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
O.N.X. ARCHITECTEN B.V.,
statutair gevestigd te Haarlem,
kantoorhoudende te Hoofddorp,
eiseres,
advocaat mr. B.A. Boer te 's-Gravenhage,
tegen
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
BOUWCOMBINATIE HUSSELERVELD B.V.,
gevestigd te Putten,
gedaagde,
advocaat mr. C.A. Boeve te Putten.
Partijen zullen hierna O.N.X. Architecten en Husselerveld genoemd worden.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding
- de mondelinge behandeling
- de pleitnota van O.N.X. Architecten
- de pleitnota van Husselerveld.
1.2.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2.De feiten
2.1.
O.N.X. Architecten is een architectenbureau dat een concept heeft bedacht waarmee het mogelijk is om op korte termijn betaalbare nieuwbouwwoningen te realiseren. Dit concept is uitgewerkt in bestektekeningen, die voor meerdere projecten kunnen worden gebruikt. De bestektekeningen kunnen desgewenst per project of woning worden aangepast, hetgeen resulteert in aangevulde bestektekeningen die ook wel contracttekeningen worden genoemd. Vervolgens worden er tekeningen gemaakt om daadwerkelijk te kunnen bouwen, uitvoeringstekeningen of werktekeningen genaamd.
2.2.
De bestuurders van O.N.X. Architecten, de heer [naam 1] en de heer [naam 2] , hebben via hun besloten vennootschappen [naam 1] Beheer B.V. en [naam 2] Beheer B.V. de besloten vennootschap Starthuizen B.V. (hierna: Starthuizen) opgericht teneinde het bedachte concept in de praktijk uit te voeren en daarbij de bestektekeningen te gebruiken. Het doel van Starthuizen is om nieuw te bouwen grondgebonden woningen tegen een scherpe prijs aan particulieren te kunnen verkopen, teneinde het voor starters mogelijk te maken om een woning met kavel tegen een ongesubsidieerde grondprijs te kunnen kopen.
2.3.
Starthuizen is op 25 april 2014 met Slingerland Bouw B.V. (hierna: Slingerland) een samenwerkingsovereenkomst aangegaan, waarbij – kort gezegd – Starthuizen woningen zou ontwerpen conform het bedachte concept, deze woningen inclusief grond op de markt zou brengen tegen vooraf met Slingerland overeengekomen verkoopprijzen en marges en Slingerland de woningen zou realiseren conform de ontwerpen van O.N.X. Architecten.
In die overeenkomst zijn afspraken gemaakt over de kosten van Starthuizen. De architectkosten bedroegen per project € 2.500,- (exclusief BTW) per rijtjeswoning en
€ 3.750,- (exclusief BTW) per twee-onder-een-kapwoning. De projectmanagementkosten bedroegen € 4.500,- (exclusief BTW) per woning. Tevens was er een risicomarge van 50% overeengekomen. Slingerland was verantwoordelijk voor de financiering van het project en zou aan Starthuizen op factuurbasis voldoen:
bij start van de verkoop: 40% van de architectkosten,
bij de indiening van de bouwaanvraag: 50% van de architectkosten en 20% van de kosten aan projectmanagement,
bij de start van de bouw: 10% van de architectkosten en 40% van de kosten aan projectmanagement,
bij de oplevering: 40% van de kosten aan projectmanagement,
als de laatste woning zou zijn verkocht en opgeleverd: 100% winstdeling.
In de overeenkomst is voorts nog bepaald dat de verkoop van het product is voorbehouden aan Starthuizen en dat Slingerland zich zou onthouden van rechtstreekse verkoop (zonder betrokkenheid van Starthuizen) van het product of van vergelijkbare producten aan derden.
2.4.
Bouwbedrijf Doppenberg B.V. (hierna: Doppenberg) is de verplichting aangegaan om tien woningen te bouwen in Slagharen en drie woningen in Zeewolde en heeft hiertoe aannemingsovereenkomsten met particuliere kopers gesloten. Omdat Doppenberg niet zelf kon zorgdragen voor de bouw van de woningen heeft zij medio 2015 een overeenkomst gesloten met Slingerland, die als onderaannemer de woningen zou gaan bouwen. Slingerland heeft voor de verrichte werkzaamheden facturen verzonden aan Doppenberg, die Doppenberg heeft voldaan.
2.5.
De bouw van de woningen is gestart in september 2015.
2.6.
Op 20 oktober 2015 is het faillissement van Slingerland uitgesproken.
2.7.
Husselerveld heeft op verzoek van Doppenberg de verplichting tot de bouw van de woningen overgenomen van Slingerland. Zij hebben daartoe afspraken gemaakt die op schrift zijn gesteld en op respectievelijk 20 november 2015 door Husselerveld en op 23 november 2015 door Doppenberg zijn ondertekend.
2.8.
Thans is de buitenkant van de woningen nagenoeg gereed. De daken dienen nog te worden geplaatst en het metselwerk dient te worden afgerond, waarna de werkzaamheden ten behoeve van de afwerking binnen in de woning zullen plaatsvinden. De oplevering van de woningen is gepland in juli 2016.
3.Het geschil
3.1.
O.N.X. Architecten vordert dat de voorzieningenrechter
I. Husselerveld beveelt zich op straffe van verbeurte van een dwangsom met onmiddellijke ingang na betekening van dit vonnis te onthouden van iedere inbreuk op de auteursrechten van O.N.X. Architecten op het concept, de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen zoals overgelegd als productie 2 bij de dagvaarding en het openbaar maken en/of verveelvoudigen van het concept, de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen (waaronder in ieder geval is te verstaan het (doen) vervaardigen, (doen) invoeren, (doen) verkopen, te koop (doen) aanbieden, (doen) verhuren, te huur (doen) aanbieden, (doen) tentoonstellen, (doen) leveren, (doen) gebruiken, dan wel in voorraad (doen) hebben voor een van deze doeleinden of anderszins verhandelen van de inbreukmakende zaken) te staken en gestaakt te houden,
II. Husselerveld beveelt op straffe van verbeurte van een dwangsom uiterlijk binnen drie dagen na betekening van dit vonnis tot afgifte van de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen zoals overgelegd als productie 2 bij de dagvaarding en alle andere tekeningen in het bezit van Husselerveld die als afgeleide van deze tekeningen zijn te kwalificeren, alsmede binnen zeven dagen na betekening van dit vonnis een schriftelijke opgave door een registeraccountant te laten doen van de bedrijven en personen die van Husselerveld een afschrift van de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen hebben verkregen, dan wel inzicht hebben verkregen in voormelde tekeningen, onder mededeling van hun adres- en contactgegevens,
III. Husselerveld veroordeelt tot betaling van de kosten in dit geding, zoals die door O.N.X. Architecten gespecificeerd zijn overgelegd overeenkomstig het bepaalde in artikel 1019h Rv, te vermeerderen met de nakosten ad € 131,00 zonder betekening, dan wel € 199,00 in geval van betekening, een en ander te voldoen binnen veertien dagen na dit vonnis en – voor het geval voldoening van de (na)kosten niet binnen de gestelde termijn plaatsvindt – te vermeerderen met de wettelijke rente over de (na)kosten te rekenen vanaf bedoelde termijn voor voldoening,
IV. op basis van artikel 1019i Rv bepaalt dat de termijn waarbinnen een bodemprocedure aanhangig moet worden gemaakt zes maanden zal zijn, te rekenen vanaf de datum van de uitspraak van het vonnis.
3.2.
Husselerveld voert verweer.
3.3.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
4.1.
Met de aard van het onder I. tot en met IV. gevorderde en het daaraan ten grondslag gelegde acht de voorzieningenrechter het spoedeisend belang bij de gevraagde voorzieningen gegeven. O.N.X. Architecten beoogt immers met haar vorderingen de beëindiging van een in haar visie voortdurende onrechtmatige toestand.
4.2.
Kernvraag in deze zaak is of Husselerveld, die het bouwproject van Slingerland heeft overgenomen, de tekeningen van O.N.X. Architecten mag gebruiken om de woningen af te bouwen. Voordat deze vraag kan worden beantwoord, dient eerst te worden beoordeeld of, zoals O.N.X. Architecten betoogt, er een auteursrecht rust op de tekeningen en of sprake is van het verveelvoudigen en/of openbaar maken in de zin van de artikelen 12 en 13 van de Auteurswet 1912 (hierna: Aw) daarvan door Husselerveld.
4.3.
Op grond van artikel 1 Aw is het auteursrecht het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen. Op grond van artikel 10, lid 1 sub 6 respectievelijk sub 8 van de Auteurswet kunnen bouwwerken, respectievelijk de ontwerpen daarvan, voorwerp zijn van auteursrechtelijke bescherming. Ook op ontwerpen van woningen (tekeningen) kan dus auteursrecht rusten. Naar vaste rechtspraak dienen die ontwerpen, willen ze voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen, een eigen, oorspronkelijk karakter te bezitten en het persoonlijk stempel van de maker te dragen (vgl. HR 30 mei 2008, LJN BC2153, NJ 2008/556 (Endstra)). Het HvJEU heeft de maatstaf aldus geformuleerd dat het moet gaan om “een eigen intellectuele schepping van de auteur van het werk” (HvJEU 16 juli 2009, nr. C-5/08, LJN BJ3749, NJ 2011/288 (Infopaq I). Vergelijk voorts HR 22 januari 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY1529 (Stokke/H3) en HR 19 september 2014, ECLI:NL:HR:2014: 2737 (Rubik’s Cube). Hiervoor is vereist dat het te beschermen werk het resultaat is van creatieve keuzes. Het mag daarbij niet gaan om banale of triviale elementen en de keuzes van de maker mogen niet louter een technisch effect dienen of te zeer het resultaat zijn van een door technische uitgangspunten beperkte keuze.
4.4.
O.N.X. Architecten heeft als productie 2 de tekeningen/ontwerpen voor de projecten te Zeewolde en Slagharen overgelegd. Niet weersproken is dat de onderhavige bestektekeningen (contracttekeningen), uitvoeringstekeningen en werktekeningen bouwkundige ontwerpen zijn, die weliswaar ook functionele en technische elementen bevatten, maar hoofdzakelijk voortspruiten uit de creatieve keuzes van O.N.X. Architecten.
O.N.X. Architecten heeft met deze tekeningen woningen willen creëren die goedkoop en snel gebouwd kunnen worden, waarbij de tekeningen voor meerdere projecten kunnen worden gebruikt. De exacte afmetingen, de vormgeving en de indelingen van de woningen, alsook andere details, zijn daarbij zonder meer het resultaat van de creatieve inbreng van O.N.X. Architecten. De woningen bezitten daarmee een eigen karakter en kunnen in hun vormgeving oorspronkelijk genoemd worden. Daarmee is voldoende gebleken dat de tekeningen van O.N.X. Architecten auteursrechtelijk beschermde elementen bevatten, zodat zij kunnen worden gekwalificeerd als werken zoals bedoeld in artikel 10, eerste lid sub 8 van de Auteurswet. In beginsel vallen dan ook alle voor de verwezenlijking van de ontworpen woningen vereiste door O.N.X. Architecten gemaakte tekeningen, waaronder ook de zogeheten werktekeningen, onder het bereik van haar auteursrecht. Dat recht ziet immers op het gehele ontwerp voor een werk van bouwkunst.
4.5.
Ingevolge artikel 13 Aw is eerst dan sprake van verveelvoudiging van, en daarmee van een inbreuk op, een auteursrechtelijk beschermd werk indien sprake is van een gehele of gedeeltelijke bewerking of nabootsing in gewijzigde vorm, welke niet als een nieuw oorspronkelijk werk moet worden aangemerkt. Hierbij geldt dat de totaalindruk van de werken overeen moet stemmen. Niet weersproken is dat Husselerveld woningen heeft (af)gebouwd/bouwt conform de tekeningen van O.N.X. Architecten. Dit kan worden beschouwd als het nabouwen van een werk van architectuur, hetgeen als verveelvoudigen kan worden aangemerkt in de zin van voornoemd artikel. Omdat Husselerveld de woningen bouwt conform de tekeningen van O.N.X. Architecten, komt het werk aan het publiek ter beschikking en is eveneens sprake van het openbaar maken van een verveelvoudiging in de zin van artikel 12, eerste lid sub 1 Aw.
4.6.
Husselerveld heeft zich in deze procedure op het standpunt gesteld dat Slingerland alle facturen van O.N.X. Architecten volledig heeft betaald en daarmee de rechten om de woningen conform de ontwerpen van O.N.X. Architecten te bouwen heeft verkregen. Nu Husselerveld het bouwproject heeft overgenomen van Slingerland heeft Husselerveld de rechten verkregen om de woningen af te bouwen. Anders gezegd Husselerveld stelt dat zij toestemming had om de woningen conform de tekeningen van O.N.X. Architecten (af) te bouwen.
4.7.
O.N.X. Architecten voert aan dat Starthuizen een licentie van O.N.X. Architecten heeft verkregen om de tekeningen/ontwerpen te gebruiken voor de bouw van woningen. Starthuizen heeft de feitelijke bouw toegestaan aan Slingerland tegen betaling van enerzijds een exploitatievergoeding en anderzijds een vergoeding voor de door O.N.X. Architecten verrichte werkzaamheden. De winstdeling (exploitatievergoeding) en een deel van de door O.N.X. Architecten gemaakte kosten zijn evenwel onbetaald gebleven, omdat Slingerland failliet is gegaan.
4.8.
Vastgesteld kan worden dat Husselerveld de opdracht tot het (af)bouwen van de woningen te Zeewolde en Slagharen van Slingerland heeft overgenomen zonder instemming of medeweten van O.N.X. Architecten. De overname heeft kennelijk in overleg met de curator van Slingerland en Doppenberg plaatsgevonden, maar dat kan niet tot de conclusie leiden dat Husselerveld toestemming van O.N.X. Architecten heeft om het werk (de tekeningen/ontwerpen) te gebruiken/verveelvoudigen. Dat blijkt ook overigens niet uit de overgelegde stukken. De stelling van Husselerveld dat zij toestemming had van O.N.X. Architecten wordt dan ook verworpen.
4.9.
Geconcludeerd kan dus worden dat Husselerveld tijdens het afbouwen van de woningen de tekeningen/ontwerpen van O.N.X. Architecten heeft gebruikt en deze thans nog steeds gebruikt zonder dat daarvoor toestemming is verleend. Dat Husselerveld slechts de onderaannemer is, maakt het voorgaande niet anders. Husselerveld heeft de verplichting tot het afbouwen van de woningen overgenomen van Slingerland (waarbij het project, en daarmee de winst of het verlies, voor rekening en risico is van Husselerveld), zodat Husselerveld degene is die de tekeningen feitelijk verveelvoudigt. Hiermee maakt Husselerveld inbreuk op de auteursrechten die op die tekeningen rusten en handelt zij onrechtmatig jegens O.N.X. Architecten. De vorderingen zijn dan ook toewijsbaar.
4.10.
Een belangenafweging leidt niet tot een ander oordeel. Husselerveld beroept zich er op dat indien de vorderingen worden toegewezen de bouw dient te worden stopgezet, waardoor de belangen van haarzelf, die van haar ten opzichte van de kopers én de belangen van de kopers van de woningen worden geschaad, omdat een bouwstop zal leiden tot vertraging. Op zichzelf moet worden aangenomen dat een bouwstop onfortuinlijk en nadelig kan zijn, ook voor personen die niet bij dit kort geding zijn betrokken. Dat legitimeert evenwel niet om een inbreuk op het auteursrecht van O.N.X. Architecten toe te staan. O.N.X. Architecten heeft er belang bij om haar auteursrechten door middel van een verbod in een kort geding van deze strekking te beschermen tegen gebruik zonder toestemming en zonder vergoeding. Wat dat laatste betreft staat vast dat de van Slingerland (in de vorm van winstdeling) bedongen exploitatievergoeding onbetaald is gebleven. Er is anderzijds niet een goede grond waarom Husselerveld zonder zo’n vergoeding te betalen gebruik zou moeten kunnen maken van het auteursrechtelijk beschermde werk van O.N.X. Architecten. Husselerveld kan aan de bezwaren verbonden aan een staking van de bouw ontkomen door alsnog met O.N.X. Architecten tot overeenstemming te komen over een door haar te betalen exploitatievergoeding, waartoe O.N.X. Architecten ook de bereidheid heeft getoond. De voorzieningenrechter is dan ook van oordeel dat het auteursrecht van O.N.X. Architecten op haar tekeningen/ontwerpen prevaleert boven de omstandigheden die Husselerveld naar voren heeft gebracht.
4.11.
Dit betekent dat de vordering onder I. voor toewijzing gereed ligt.
4.12.
Ten aanzien van de vordering (II.) tot afgifte van de tekeningen heeft Husselerveld aangevoerd dat zij feitelijk niet over de tekeningen beschikt. In aanmerking genomen dat Husselerveld het bouwproject heeft overgenomen en thans uitvoert, rechtvaardigt dat in beginsel het vermoeden dat Husselerveld de beschikking zal hebben over de tekeningen van O.N.X. Architecten. Husselerveld heeft niet aannemelijk gemaakt dat zij in het geheel niet over tekeningen beschikt (zo heeft zij gesteld dat zij in ieder geval de werktekeningen in haar bezit heeft), zodat de vordering tot afgifte van de tekeningen/ontwerpen zal worden toegewezen. Het tweede deel van de vordering onder II. tot het laten doen van een schriftelijke opgave door een registeraccountant van de bedrijven die een afschrift hebben verkregen van de tekeningen is niet weersproken en daarmee ook toewijsbaar.
4.13.
Aan de veroordelingen zal een dwangsom worden verbonden die zal worden gematigd en beperkt als volgt.
4.14.
De voorzieningenrechter zal gelet op de onderhavige omstandigheden van het geval de termijn ex artikel 1019i Rv waarbinnen een bodemprocedure aanhangig moet worden gemaakt, bepalen op zes maanden, te rekenen vanaf de datum van dit vonnis.
4.15.
Husselerveld zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. O.N.X. Architecten heeft ex artikel 1019h Rv (integrale) veroordeling van Husselerveld in de proceskosten gevorderd. Daartoe heeft de advocaat van O.N.X. Architecten twee facturen overgelegd van in totaal € 13.709,03 (inclusief BTW en verschotten), waarbij hij heeft toegelicht dat hij veel tijd aan de zaak heeft besteed, mede uit angst om een mogelijk verweer van Husselerveld over het hoofd te zien. Husselerveld stelt zich op het standpunt dat de kosten niet redelijk en evenredig zijn.
4.16.
De voorzieningenrechter ziet aanleiding om bij de bepaling van de proceskosten in dit geval aan te sluiten bij de “Richtlijn Indicatietarieven in IE-zaken”. Terwijl de zaak betrekkelijk ongecompliceerd is, zijn er relatief veel uren besteed aan het opstellen van de dagvaarding (ruim 13,5 uur), het opstellen van de pleitnota (6 uur) en daarnaast aan de voorbereiding van de zitting (5 uur). Matiging hiervan is op haar plaats. Gelet hierop zal het bij deze kortgedingprocedure behorende indicatietarief van (maximaal) € 6.000,00 (eenvoudig kort geding) worden toegewezen. De kosten aan de zijde van O.N.X. Architecten worden in totaal begroot op:
- dagvaarding € 82,54
- griffierecht 619,00
- salaris advocaat
6.000,00
6.000,00
Totaal € 6.701,54
4.17.
De gevorderde veroordeling in de nakosten is in het kader van deze procedure slechts toewijsbaar voor zover deze kosten op dit moment reeds kunnen worden begroot. De nakosten zullen dan ook worden toegewezen op de wijze zoals in de beslissing vermeld.
5.De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1.
beveelt Husselerveld zich om binnen 24 uur na betekening van dit vonnis te onthouden van iedere inbreuk op de auteursrechten van O.N.X. Architecten op het concept, de bestektekeningen, de contracttekeningen en uitvoeringstekeningen zoals overgelegd als productie 2 bij de dagvaarding en het openbaar maken en/of verveelvoudigen van het concept, de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen (waaronder in ieder geval is te verstaan het (doen) vervaardigen, (doen) invoeren, (doen) verkopen, te koop (doen) aanbieden, (doen) verhuren, te huur (doen) aanbieden, (doen) tentoonstellen, (doen) leveren, (doen) gebruiken, dan wel in voorraad (doen) hebben voor een van deze doeleinden of anderszins verhandelen van de inbreukmakende tekeningen/ontwerpen) te staken en gestaakt te houden,
5.2.
veroordeelt Husselerveld om aan O.N.X. Architecten een dwangsom te betalen van € 1.000,00 voor iedere dag of gedeelte daarvan dat zij niet aan de in 5.1. uitgesproken hoofdveroordeling voldoet, tot een maximum van € 500.000,00 is bereikt,
5.3.
beveelt Husselerveld uiterlijk binnen drie dagen na betekening van dit vonnis tot afgifte van de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen zoals overgelegd als productie 2 bij de dagvaarding en alle andere tekeningen in het bezit van Husselerveld die als afgeleide van deze tekeningen zijn te kwalificeren, alsmede binnen veertien dagen na betekening van dit vonnis een schriftelijke opgave door een registeraccountant te laten doen van de bedrijven en personen die van Husselerveld een afschrift van de bestektekeningen, de contracttekeningen en de uitvoeringstekeningen hebben verkregen, dan wel inzicht hebben verkregen in voormelde tekeningen, onder mededeling van hun adres- en contactgegevens,
5.4.
veroordeelt Husselerveld om aan O.N.X. Architecten een dwangsom te betalen van € 500,00 voor iedere dag of gedeelte daarvan dat zij niet aan de in 5.3. uitgesproken hoofdveroordeling voldoet, tot een maximum van € 100.000,00 is bereikt,
5.5.
bepaalt de termijn waarbinnen op grond van artikel 1019i Rv een bodemprocedure aanhangig moet worden gemaakt op zes maanden na de datum van dit vonnis,
5.6.
veroordeelt Husselerveld in de proceskosten, aan de zijde van O.N.X. Architecten tot op heden begroot op € 6.701,54 te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang van de veertiende dag na betekening van dit vonnis tot de dag van volledige betaling,
5.7.
veroordeelt Husselerveld in de na dit vonnis ontstane kosten, begroot op € 131,00 aan salaris advocaat, te vermeerderen, onder de voorwaarde dat Husselerveld niet binnen veertien dagen na aanschrijving aan het vonnis heeft voldaan en er vervolgens betekening van de uitspraak heeft plaatsgevonden, met een bedrag van € 68,00 aan salaris advocaat en de explootkosten van betekening van de uitspraak, en te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over de nakosten met ingang van veertien dagen na de betekening van dit vonnis tot aan de voldoening,
5.8.
verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
5.9.
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. R.J.B. Boonekamp en in het openbaar uitgesproken in tegenwoordigheid van de griffier mr. B.J.M. Vermulst op 24 maart 2016.