Uitspraak
Rechtbank Haarlem
sector kanton, locatie Haarlem
zaak/rolnummer: 183884 /VV EXPL 02-205
datum uitspraak: 30 oktober 2002
VONNIS VAN DE KANTONRECHTER IN KORT GEDING
in de zaak van
[eiser in kort geding]
te [woonplaats]
eisende partij
hierna te noemen: [EISER]
gemachtigde mr. H.R.T.M. van Ojen
--tegen--
de stichting Nationale Stichting tot Exploitatie van Casinospelen in Nederland
statutair gevestigd te 's-Gravenhage, kantoorhoudende te Hoofddorp
gedaagde partij
hierna te noemen: Holland Casino
gemachtigde mr. Y van Gemerden
1. De procedure
[EISER] heeft Holland Casino op 2 oktober 2002 gedagvaard.
De mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden op 15 oktober 2002, waarbij de gemachtigden zich hebben bediend van pleitnotities.
Partijen hebben nog stukken in het geding gebracht.
2. De feiten
2.1 [EISER] is sedert 1976 bij Holland Casino in dienst, laatstelijk in de functie van floormanager. Zijn werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het geven van leiding aan tafelmanagers en het overige speltechnische personeel, alsmede uit het optreden als gastheer.
2.2 Op de arbeidsovereenkomst is een collectieve arbeidsovereenkomst (hierna: cao) van toepassing. Van deze cao maakt een pensioenregeling deel uit. Het pensioen is ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Casinospelen.
2.3 Artikel 5 lid 7 van de cao luidt - voor zover hier van belang - als volgt:
"De dienstbetrekking tussen werkgever en werknemer eindigt van rechtswege:
a. voor deelnemers aan de pensioenregeling op de laatste dag van de maand waarin de pensioneringsleeftijd wordt bereikt;
b. (...);
c. voor deelnemers aan de pensioenregeling die - gemeten naar de situatie per 1 januari 1992 - 25 jaar of minder dienstjaren kunnen bereiken, bestaat de mogelijkheid het dienstverband desgewenst te beëindigen (in afwijking van het onder sub a genoemde) op de laatste dag van de maand waarin de 65-jarige leeftijd wordt bereikt."
2.4 Artikel 17 lid 3 van de cao luidt als volgt:
"Conform het in lid 2 genoemde pensioenreglement bedraagt de pensioengerechtigde leeftijd per 1 januari 1992 voor alle deelnemers 62 jaar respectievelijk 65 jaar op grond van artikel 5 lid 7 sub c."
2.5 Bij het pensioenreglement behoort een Addendum, dat van toepassing is op vanaf 1 januari 1992 bij Holland Casino in dienst zijnde deelnemers, die bij het bereiken van de pensioendatum 25 jaar of korter in dienst van Holland Casino zijn geweest. In dit Addendum staat dat deze deelnemers in beginsel de mogelijkheid kan worden geboden het dienstverband voort te zetten, maar dat Holland Casino hierbij een voorbehoud kan maken op grond van sociale en/of medische aspecten.
2.6 [EISER] is deelnemer aan de pensioenregeling. Op 22 oktober 2002 is hij 62 jaar geworden.
2.7 Bij brief van 22 april 2002 heeft [EISER] Holland Casino meegedeeld dat hij wil blijven doorwerken tot zijn 65ste jaar. Hierop heeft Holland Casino bij brief van 7 mei 2002 afwijzend gereageerd.
2.8 Bij dagvaarding van 2 oktober 2002 heeft [EISER] een bodemprocedure bij de sector kanton van deze rechtbank aanhangig gemaakt. Daarin vordert [EISER] (kort gezegd) dat voor recht zal worden verklaard dat de in artikel 5 lid 7 van de cao vervatte regeling betreffende de verplichte pensionering op 62-jarige leeftijd nietig is, met veroordeling van Holland Casino om hem ook na 31 oktober 2002 tewerk te blijven stellen in zijn huidige functie.
3. De vordering
3.1 [EISER] vordert bij wijze van voorlopige voorziening (samengevat) Holland Casino op verbeurte van een dwangsom te veroordelen hem na 31 oktober 2002 in te roosteren en toe te laten tot zijn werk. Daartoe stelt [EISER] - kort en zakelijk weergegeven - het volgende.
3.2 Het dienstverband eindigt niet, omdat [EISER] fysiek of psychisch niet meer tot het verrichten van zijn werk in staat is, maar uitsluitend omdat hij 62 jaar is geworden en langer dan 25 jaar in dienst is. Werknemers van dezelfde leeftijd met een korter dienstverband mogen echter wel tot hun 65ste jaar blijven werken.
Er is sprake van ongeoorloofde discriminatie c.q. strijd met artikel 1 van de Grondwet en artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.
Onderscheid naar leeftijd is slechts toelaatbaar, indien dat objectief is gerechtvaardigd. Dit laatste moet worden beoordeeld aan de hand van drie criteria: legitimiteit, doelmatigheid en noodzakelijkheid. De door Holland Casino voor het leeftijdsonderscheid gebezigde gronden, te weten: voorkoming van vergrijzing van het personeelsbestand, beperking van de instroom van medewerkers naar de WAO en besparing van arbeidskosten, voldoen niet aan die criteria.
3.3 [EISER] stelt verder dat hij een spoedeisend belang bij de vordering heeft. Hij dient zijn werkzaamheden in ieder geval tijdens de duur van de bodemzaak te kunnen voortzetten, opdat het contact met het bedrijf en zijn collega's niet verloren gaat en zijn vaardigheden op peil blijven. Holland Casino heeft geen redelijk belang zich hiertegen te verzetten.
4.Het verweer
4.1 Holland Casino betwist de vordering en voert hiertoe het volgende aan.
De ingevolge de cao en het pensioenreglement vastgestelde leeftijd van 62 jaar voor de verplichte beëindiging van het dienstverband is redelijk en objectief gerechtvaardigd. Van ongeoorloofde discriminatie is zeker geen sprake.
In 1988 heeft Holland Casino een seniorenbeleid ontwikkeld teneinde oudere werknemers onder meer in de gelegenheid te stellen minder belastende werkzaamheden te gaan verrichten en eerder met pensioen te gaan. Als onderdeel van dat beleid is in 1992, na langdurige onderhandelingen met de vakbonden, de verplichte pensioenleeftijd naar 62 jaar verlaagd. Hierbij is een uitzondering gemaakt voor werknemers die ten gevolge van deze verlaging niet meer in staat waren hun pensioen volledig op te bouwen. Deze uitzondering is objectief gerechtvaardigd, nu zij ertoe strekt en nodig is om financiële benadeling van deze categorie werknemers te voorkomen. [EISER] lijdt geen nadeel, omdat hij wel een volledige pensioenopbouw heeft.
4.2 Het stellen van de verplichte pensioenleeftijd op 62 jaar heeft meerdere doelstellingen, die objectief gerechtvaardigd zijn. Zo kan langdurig ziekteverzuim onder oudere werknemers worden teruggedrongen en hun instroom in de WAO worden tegengegaan. Uit medisch onderzoek is gebleken dat de fysieke en psychische belasting van de medewerkers in verzwaarde functies, zoals die van [EISER], groot is. Vooral het werken in wisseldiensten en het omgaan met in toenemende mate agressieve bezoekers trekt een zware wissel op hen. In 1988 werd voorzien dat 20 tot 40% van de werknemers van 55 tot 65 jaar door de werkdruk arbeidsongeschikt zou raken. Holland Casino heeft te maken met een snel toenemende vergrijzing van het personeelsbestand: in 1997 waren 153 werknemers ouder dan 49 jaar, in 2001 waren dit er al 261. Uit kerncijfers over de WAO-instroom blijkt dat de instroomkans van deze oudere werknemers in de WAO drastisch is toegenomen: van 2,61% in 1998 naar 5,13% in 2001.
Voorts worden door de verlaging van de pensioenleeftijd de doorstroming en het promotiebeleid bevorderd. Het jaarlijkse aantal pensioneringen bij Holland Casino is gering. Vanwege haar monopoliepositie zijn de kansen voor medewerkers om elders gelijksoortig werk te vinden nagenoeg nihil. Voor [EISER] is, met het oog op zijn pensionering, reeds vorig jaar een tafelmanager tijdelijk tot floormanager benoemd. Deze benoeming is inmiddels omgezet in een vaste aanstelling.
Andere, minder ingrijpende regelingen om de doelstellingen daadwerkelijk te verwezenlijken zijn niet voorhanden, althans niet afdoende. Weliswaar bestaat het seniorenbeleid uit een pakket voorzieningen en maatregelen, maar de verplichte vervroegde pensionering vormt de facto de enige bron van doorstroming binnen Holland Casino.
4.3 Het leeftijdsontslag, zoals dat bij Holland Casino geldt, is ook in overeenstemming met de Europese en Nederlandse wet- en regelgeving. Zo blijkt uit de Europese richtlijn (EG 78/2000) voor de gelijke behandeling in arbeid en beroep dat verschil in behandeling op grond van leeftijd niet discriminatoir is, indien sprake is van een legitiem doel. Hieronder vallen met name werkgelegenheid en arbeidsmarktbeleid. Verder zijn in het wetsvoorstel "Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid" bepalingen over de pensioengerechtigde leeftijd uitgezonderd van het verbod van onderscheid naar leeftijd.
4.4 Holland Casino betwist dat [EISER] een spoedeisend belang bij de vordering heeft, nu hij reeds vanaf 1992 bekend is met de pensioenregeling. Niet valt in te zien waarom [EISER] schade zou ondervinden door het afwachten van de uitkomst van de door hem geëntameerde bodemzaak.
Ten slotte voert Holland Casino aan dat de vordering zich, gelet op de complexiteit daarvan, niet leent voor een kort geding procedure.
5. De beoordeling van het geschil
5.1 De zaak is voldoende spoedeisend, nu [EISER] op 22 oktober jl. 62 jaar is geworden. Het enkele feit dat [EISER] de bodemzaak pas onlangs aanhangig heeft gemaakt, doet niet af aan het spoedeisende karakter van de vordering. Het standpunt van Holland Casino dat de zaak niet geschikt is om in kort geding te worden beoordeeld, wordt eveneens verworpen. De omstandigheid dat het, zoals Holland Casino stelt, gaat om ingewikkelde materie, die verder strekt dan één enkel, individueel belang, behoeft immers op zichzelf geen beletsel te zijn voor een voorlopige beantwoording van de voorliggende (rechts)vragen. Redenen waarom dat in dit geval anders zou zijn, zijn niet aangevoerd.
5.2 De centrale vraag in dit kort geding is of de verwachting in voldoende mate gewettigd is dat de rechter in de bodemzaak tot het oordeel zal komen dat de in artikel 5 lid 7 van de cao vervatte regeling betreffende verplichte pensionering op 62-jarige leeftijd nietig is, omdat deze regeling als ongeoorloofde discriminatie is aan te merken.
5.3 De regeling houdt in dat het dienstverband van rechtswege eindigt bij bereiken van de leeftijd van 62 jaar. Zij maakt aldus een onderscheid naar leeftijd. Dit is niet per definitie ongeoorloofd, maar alleen indien geen objectieve rechtvaardigingsgrond voor het onderscheid bestaat. Dit laatste moet worden beoordeeld aan de hand van de criteria: legitimiteit, doelmatigheid en proportionaliteit.
5.4 Bij het eerste criterium, de legitimiteit, gaat het erom of de verlaging van de pensioenleeftijd van 65 naar 62 jaar op rechtmatige gronden berust. Dit is, naar het voorlopig oordeel van de kantonrechter, inderdaad het geval.
Hierbij is ten eerste van belang dat de regeling in de cao is opgenomen als resultaat van onderhandelingen met de vakbonden. Het betreft dus niet een eenzijdig, door de werkgeefster opgelegde maatregel.
Verder is van belang dat de verplichte, vervroegde pensionering is ingevoerd als middel om de doorstroming binnen Holland Casino te bevorderen. Holland Casino heeft in dit verband vooralsnog voldoende aannemelijk gemaakt dat: (i) het aantal pensioneringen per jaar binnen haar organisatie zeer gering is, (ii) het aantal medewerkers van 30 tot 49 jaar aanzienlijk groter is dan het aantal medewerkers van 49 jaar en ouder, (iii) zij binnen Nederland een monopoliepositie inneemt, waardoor het nagenoeg onmogelijk is voor medewerkers om extern een gelijksoortige functie te vinden.
Deze omstandigheden, in onderling verband en samenhang beschouwd, brengen - naar het voorlopig oordeel van de kantonrechter - mee dat Holland Casino een reëel belang heeft bij een maatregel om de doorstroming binnen haar organisatie te bevorderen. Waar doorstroming het belang van de werkgelegenheid dient en aldus als een instrument van arbeidsmarktbeleid is aan te merken, is - gelijk ook uit de door Holland Casino genoemde Europese richtlijn (78/2000) blijkt - sprake van een gerechtvaardigde c.q. legitieme grond.
Ook de overige, door Holland Casino voor het vervroegen van de pensioenleeftijd genoemde gronden, waaronder het terugdringen van langdurig ziekteverzuim en het beperken van de instroom van werknemers in de WAO, voldoen aan het vereiste van legitimiteit, nu zij er (mede) toe strekken de gezondheid van werknemers te beschermen.
5.5 De volgende vraag is of aan het doelmatigheidsvereiste is voldaan. Anders gezegd: is het verlagen van de pensioenleeftijd een geschikt middel om de doelstelling(en) te verwezenlijken. Naar het voorlopig oordeel van de kantonrechter is ook dit het geval, in ieder geval waar het de bevordering van de doorstroming betreft. Het behoeft immers nauwelijks betoog dat de verlaging van de pensioenleeftijd een snellere doorstroming bewerkstelligt.
Wat minder duidelijk is of de verlaging van de pensioenleeftijd ook daadwerkelijk resulteert in een beperking van de instroom naar de WAO en terugdringing van het ziekteverzuim. In het kader van de marginale beoordeling in dit kort geding kan wel worden geconcludeerd dat een relevant verband niet onaannemelijk is.
5.6 Ook de vraag of de verlaging van de pensioenleeftijd van 65 naar 62 jaar aan het proportionaliteitsvereiste voldoet dient naar het voorlopig oordeel van de kantonrechter bevestigend te worden beantwoord. Dit mag als volgt worden toegelicht.
Holland Casino heeft aangevoerd dat andere, minder vergaande middelen om de doelstellingen te verwezenlijken, niet afdoende zijn en de verplichte vervroegde pensionering vrijwel de enige bron van doorstroming binnen haar organisatie is. Regelingen op basis van (uitsluitend) vrijwilligheid zijn minder beheersbaar en minder effectief. [EISER] heeft dit weliswaar betwist, waarbij hij onder meer, in overigens algemene termen, heeft verwezen naar regelingen "in het bedrijfsleven, bij de overheid en het onderwijs", maar uit het enkele feit dat in andere sectoren wel vrijwillige regelingen om vervroegd met werken te stoppen bestaan, mag natuurlijk niet (zonder meer) worden afgeleid dat de bij Holland Casino geldende regeling niet nodig is om o.m. de doorstroming te bevorderen, temeer niet nu - naar wel aannemelijk is geworden - de werknemers van Holland Casino erg "honkvast" zijn.
5.7 Het beroep van [EISER] op de in het Addendum opgenomen uitzondering faalt. Het onderscheid in kwestie is - naar Holland Casino terecht heeft gesteld - objectief gerechtvaardigd, nu dit ertoe strekt en nodig is om financiële benadeling van deze categorie werknemers te voorkomen. Onweersproken is dat [EISER] geen nadeel lijdt, omdat hij wel een volledige pensioenopbouw heeft.
5.8 Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen luidt het voorlopige oordeel dat het niet (in voldoende mate) waarschijnlijk is dat het leeftijdsontslag van [EISER] in de bodemprocedure als discriminatoir zal worden aangemerkt.
5.9 Resteert de vraag of [EISER] een dermate zwaarwegend belang heeft om tenminste voorlopig als floormanager werkzaam te kunnen blijven, dat de vordering reeds daarom moet worden toegewezen. [EISER] stelt dat hij anders het contact met het bedrijf en zijn collega's en ook zijn vaardigheden zal verliezen. De kantonrechter acht dit niet (voldoende) aannemelijk, gelet op het lange dienstverband, de aard van de door [EISER] verrichte werkzaamheden en de omstandigheid dat de bodemprocedure binnen een redelijke termijn zal kunnen worden afgewikkeld. Daartegenover staat dat Holland Casino, naar zij ter zitting heeft gesteld, reeds een van haar voormalige tafelmanagers, met het oog op het vertrek van [EISER], tot floormanager heeft bevorderd. Van Holland Casino kan redelijkerwijze niet worden verlangd die situatie, mede in het licht van hetgeen onder 5.8 is overwogen, in dit stadium ongedaan te maken.
5.10 Het voorgaande leidt ertoe dat de voorlopige voorziening zal worden geweigerd.
5.11 Hetgeen partijen verder hebben aangevoerd, behoeft in het licht van hetgeen is overwogen en beslist, geen bespreking.
5.12 De proceskosten komen voor rekening van [EISER] omdat deze in het ongelijk is gesteld.
Beslissing
De kantonrechter:
- weigert de gevorderde voorlopige voorziening;
- veroordeelt [EISER] tot betaling van de proceskosten, die aan de kant van Holland Casino tot en met vandaag worden begroot op € 360,-- aan salaris gemachtigde.
Dit vonnis is gewezen door mr. E.P. Stolp en uitgesproken op de openbare terechtzitting van 30 oktober 2002.