Uitspraak
RECHTBANK NOORD-HOLLAND
Afdeling Publiekrecht, Sectie Straf
Locatie Alkmaar
Meervoudige strafkamer
Parketnummer: 15/700256-14 (P)
Uitspraakdatum: 23 maart 2015
Tegenspraak (art 279 Sv)
Vonnis
Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de openbare terechtzittingen van 19 januari 2015 en 9 maart 2015 in de zaak tegen:
[verdachte],
geboren op [geboortedatum] te [geboorteplaats],
ingeschreven in de basisadministratie persoonsgegevens op het adres [adres].
De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officier van justitie
mr. A.F. van Kooij en van wat de raadsman van verdachte, mr. B.M. Beg, advocaat te Amsterdam, naar voren heeft gebracht. Verdachte is zelf niet verschenen.
1.Tenlastelegging
Aan verdachte is ten laste gelegd dat:
hij op een of meerdere tijdstip(pen) in of omstreeks de periode van 08 november 2013 tot en met 28 november 2013 in de gemeente Alkmaar (telkens) opzettelijk beledigend de fractievoorzitter van de Onafhankelijke Partij Alkmaar, [aangever] en/of het openbaar gezag, te weten de wethouder voor de Onafhankelijke Partij Alkmaar, [aangeefster] en/of (de [overige] leden van) de Onafhankelijke Partij Alkmaar en/of het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Alkmaar, in het openbaar bij geschrift heeft beledigd, immers heeft verdachte toen en daar (telkens) op (een of meerdere - voor eenieder toegankelijke - website['s] op) internet de/het (na-)volgende beledigende tekst(en) en/of bericht(en) geplaatst en/of geplaatst gehouden, te weten:
- " De stank uit het plaatselijke Gemeentehuis begint zich te verspreiden over heel Nederland. Het begint hier te ruiken naar Nazi-toestanden." en/of
- Toen Hitler en de nazi's de macht in Duitsland over gingen nemen, had dat ook gevolgen voor de kunst. Er werd onderscheid gemaakt tussen 'goede' en 'slechte' kunst (...) Duidelijk is dat de kunstwerken geen on-Duitse en pacifistische kenmerken mocht vertonen. Vervang de nazi's door OPA en Duitsland voor Alkmaar en je komt op dezelfde kunstfilosofie uit. Het doet hier ook nog eens denken aan de schandelijke Nederlandse kultuurkamer, in '41 door de bezetter in het leven geroepen om de kunst aan banden te leggen." en/of
- " Wij hebben in een snelle actie OPA beschuldigd van Nazi-praktijken. Dat hebben we maar gauw van de site gehaald, want niemand kan blijkbaar nog goed lezen. We hebben niet gezegd dat OPA-leden Nazi's zijn. Integendeel; het zijn doodgoeie mensen, die van een borreltje houden. Er zit zelfs een huisschilder bij. Alleen dat de OPA-leiding Nazi-trekjes vertoont. Met betrekking tot de kunst.... De cultuurwethouder [aangeefster] wil namelijk alleen kunst van vroeger. Dit doet denken aan de entartete kunst in Hitler - Duitsland" althans (telkens) woorden van gelijke beledigende aard en/of strekking.
2.Voorvragen
De rechtbank heeft vastgesteld dat de dagvaarding geldig is, dat zijzelf bevoegd is tot kennisneming van de zaak, dat het Openbaar Ministerie ontvankelijk is in zijn vervolging en dat er geen redenen zijn voor schorsing van de vervolging.
3.InleidingOp 10 november 2013 is op het internet blog “Go-72” een artikel geplaatst met de titel “De Kultuurkamer terug in Alkmaar”. In het artikel worden de hierboven onder het eerste en tweede gedachtestreepje tenlastegelegde bewoordingen gebruikt. Op 28 november 2013 wordt wederom een artikel op het blog geplaatst onder de titel “OPA nieuwsbrief # 1”.Uit dit artikel zijn de onder het derde gedachtestreepje in de tenlastelegging opgenomen zinnen afkomstig. Verdachte heeft verklaard beide artikelen te hebben geplaatst.Op 4 november 2013 heeft [aangeefster] (hierna: [aangeefster]), wethouder voor de Onafhankelijke Partij Alkmaar (hierna: OPA) in het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Alkmaar (hierna: het College) aangifte gedaan van belediging namens zichzelf, de fractievoorzitter van de OPA,[aangever], en de politieke partij OPA. Op 18 december 2013 heeft de burgemeester van Alkmaar aangifte van belediging gedaan namens het College van de gemeente Alkmaar.
De rechtbank dient thans te beoordelen of verdachte zich door de door hem gebruikte bewoordingen in voornoemde artikelen in strafrechtelijke zin heeft schuldig gemaakt aan belediging van de aangevers.
3.1.
Standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie heeft gerekwireerd tot bewezenverklaring van het ten laste gelegde feit. Zij heeft daartoe aangevoerd dat indien je iemand ervan beschuldigt hetzelfde gedachtengoed te hebben als de nazi’s je hem hiermee beschadigt. De gebruikte teksten op zich zijn beledigend en de aangevers voelen zich hierdoor ook beledigd. De teksten zijn openbaar en opzettelijk op het internet geplaatst. De officier van justitie stelt zich voorts op het standpunt dat de bijzondere strafuitsluitingsgrond van artikel 266 lid 2 Sr niet van toepassing is. In zoverre verdachte als journalist kritiek heeft willen leveren op het kunstbeleid en daarmee een bijdrage heeft willen leveren aan het openbaar debat, heeft hij daarbij naar mening van het openbaar ministerie een grens overschreden. Politici moeten wel tegen kritiek kunnen, maar de kritiek mag niet disproportioneel zijn. Ook in het kader van de vrijheid van meningsuiting mag niet alles gezegd worden en is het soms nodig deze in te perken hetgeen artikel 10 van het EVRM ook toelaat. Het aan de orde stellen van het kunstbeleid had, aldus de officier van justitie, ook op een andere wijze kunnen plaatsvinden.
3.2.
Standpunt van de verdediging
Verdachte betwist zich aan belediging te hebben schuldig gemaakt. Hij heeft in zijn verhoren bij de politie verklaard dat hij als journalist het cultuurbeleid van de gemeente Alkmaar en de politieke partij OPA, en in het bijzonder het beleid van de wethouder van cultuur, [aangeefster], aan de orde heeft willen stellen om op deze wijze het politiek debat op gang te helpen. Hij heeft daarbij gechargeerd om meer bereik te krijgen.
De raadsman heeft zich ter zitting namens verdachte op het standpunt gesteld dat verdachte dient te worden vrijgesproken van het tenlastegelegde. De door verdachte gebruikte bewoordingen zijn zijns inziens niet beledigend in de zin van artikel 266 en/of 267 Sr. Verdachte heeft een vergelijking willen maken met de onder het naziregime ingestelde Kultuurkamer, waarbij de overheid bepaalde wat kunst was en hij heeft daarbij gebruik gemaakt van een hyperbool als stijlfiguur. Bij verdachte ontbrak het opzet om te beledigen. Uit de verklaringen die de getuigen hebben afgelegd, blijkt, naar de mening van de raadsman, dat zij op grond van evidente misinterpretaties van de uitlatingen van verdachte tot de conclusie zijn gekomen dat hij de intentie heeft gehad hen persoonlijk te beledigen. Zo heeft [aangever] verklaard dat hij niet wist hoe verdachte het precies bedoelde, maar dat het zo bij hem overkwam. Ten aanzien van de aangifte van de burgemeester namens het College wijst de raadsman erop dat uit de getuigenverklaring van de burgemeester nergens naar voren komt waardoor het College zich beledigd voelde, maar slechts hoe het de burgemeester geraakt heeft.
Vervolgens heeft de raadsman zich op het standpunt gesteld dat artikel 10 EVRM, eerste lid, weinig ruimte laat voor beperkingen van het recht op vrije meningsuiting ten aanzien van politieke uitlatingen of uitlatingen over onderwerpen die het publiek belang raken. Volgens de Europese rechtspraak dienen in zodanig geval de autoriteiten zich terughoudend op te stellen bij het hanteren van strafrechtelijke vervolging indien andere mogelijkheden beschikbaar zijn als antwoord op onterechte kritiek of aanvallen.
3.3.
Oordeel rechtbank
De rechtbank stelt eerst voorop tegen welke achtergrond de tenlastelegging dient te worden beoordeeld.
Artikel 10 lid 1 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) garandeert het recht op vrije meningsuiting:
“Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen.”
Die garantie is echter niet absoluut. In het tweede lid van artikel 10 EVRM worden beperkingen op dat recht opgenomen. Eén van die beperkingen is dat er bij wet regels kunnen worden gesteld om de vrijheid van meningsuiting in te perken in verband met de bescherming van de goede naam van een ander.
Uit vaste rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) volgt dat grote voorzichtigheid in acht dient te worden genomen bij de vraag in hoeverre inbreuk gemaakt kan worden op het recht van vrijheid van meningsuiting. Het Europese Hof heeft daarbij aangegeven, dat een van de essentiële beginselen van een democratische maatschappij en de ontwikkeling ervan, bestaat uit de vrijheid van meningsuiting.
In de onderhavige zaak spelen daarbij nog twee factoren een rol; allereerst zijn de uitlatingen gedaan door een journalist en daarnaast betreffen de uitlatingen onder meer politici in en van de gemeente Alkmaar.
Door het EHRM wordt in vaste rechtspraak uitdrukkelijk verwezen naar de omstandigheid, dat een journalist, die de intentie heeft gehad een bijdrage te leveren aan een maatschappelijk debat, niet te snel belemmerd mag worden in zijn werkzaamheden. De pers speelt immers een belangrijke rol in een democratische samenleving; het EHRM benoemt de rol van de pers als “publieke waakhond”. Artikel 10 EVRM beschermt daarbij niet alleen het recht om populaire opvattingen en ideeën te spuien, maar beschermt ook informatie en ideeën die beledigen, grieven of shockeren. Het laat daarbij weinig ruimte voor beperkingen van het recht op vrije meningsuiting ten aanzien van politieke uitlatingen of uitlatingen met betrekking tot het publiek belang. [1]
In de onderhavige zaak dient de rechtbank vast te stellen of verdachte met zijn uitlatingen de grens heeft overschreden die door de rechtspraak van het Europese Hof wordt getrokken en of hij de aangevers heeft beledigd.
Zich beledigd voelen is een subjectieve ervaring. Bij het strafrechtelijke begrip beledigen is een zekere objectivering nodig. De rechter dient bij de beoordeling hiervan allereerst te beoordelen of de uiting op zichzelf beledigend is, met andere woorden, of de gedane uiting op zichzelf geschikt is om iemands waardigheid, die hem in het maatschappelijk verkeer toekomt, aan te randen.
In de tweede plaats dient te worden beoordeeld of de context waarin de uiting is gedaan het beledigend karakter van de uiting wegneemt dan wel het omgekeerde, of die context aan die uiting die op zichzelf niet beledigend is, dat karakter juist wel verleent.
Ten slotte komt de vraag aan de orde of de uiting al dan niet onnodig grievend is.
De rechtbank overweegt hieromtrent als volgt.
Verdachte heeft als journalist op zijn blog een serie artikelen geplaatst, waarbij hij zich kritisch uitlaat over het door de gemeente Alkmaar en OPA gevoerde cultuurbeleid en in het bijzonder het beleid van de wethouder van cultuur [aangeefster]. Na jarenlang overleg en onderhandelingen was in de gemeente Alkmaar in 2011 het zogenoemde Yxie-project afgerond. Er zou een kunstencentrum worden geopend: een “cultuurpodium voor woord, beeld en geluid”. Het inmiddels nieuwe college van B & W besloot echter een eind te maken aan het project. Onder meer daartegen ageerde verdachte in zijn blogs.
Verdachte heeft in het vijfde artikel van zijn serie, met als titel: “De Kultuurkamer terug in Alkmaar”, van 10 november 2013 de volgende teksten gebruikt:
“De stank uit het plaatselijke Gemeentehuis begint zich te verspreiden over heel Nederland. Het begint hier te ruiken naar Nazi-toestanden.”
“Toen Hitler en de nazi's de macht in Duitsland over gingen nemen, had dat ook gevolgen voor de kunst. Er werd onderscheid gemaakt tussen 'goede' en 'slechte' kunst (...) Duidelijk is dat de kunstwerken geen on-Duitse en pacifistische kenmerken mocht vertonen.
Vervang de nazi's door OPA en Duitsland voor Alkmaar en je komt op dezelfde kunstfilosofie uit. Het doet hier ook nog eens denken aan de schandelijke Nederlandse kultuurkamer, in '41 door de bezetter in het leven geroepen om de kunst aan banden te leggen.”
Deze tekst heeft enkele uren op het blog gestaan. Verdachte heeft de tekst na verschillende reacties verwijderd.
In het artikel “OPA nieuwbrief # 1 van 28 november 2013 heeft verdachte de volgende tekst gebruikt:
“Wij hebben in een snelle actie OPA beschuldigd van Nazi-praktijken. Dat hebben we maar gauw van de site gehaald, want niemand kan blijkbaar nog goed lezen. We hebben niet gezegd dat OPA-leden Nazi's zijn. Integendeel; het zijn doodgoeie mensen, die van een borreltje houden. Er zit zelfs een huisschilder bij. Alleen dat de OPA-leiding Nazi-trekjes vertoont. Met betrekking tot de kunst.... De cultuurwethouder [aangeefster] wil namelijk alleen kunst van vroeger. Dit doet denken aan de entartete kunst in Hitler – Duitsland.”
Dat de aangevers, in het bijzonder [aangeefster], de door verdachte gebruikte bewoordingen als een aantasting van hun eer en goede naam ervaren acht de rechtbank op zichzelf voorstelbaar. [aangeefster] heeft dat in haar verklaring bij de rechter-commissaris ook duidelijk onder woorden gebracht. Echter, uit de door verdachte gebruikte bewoordingen blijkt dat hij zich keert tegen het cultuurbeleid van de wethouder en OPA en zich niet richt op de persoon van aangeefster. Verdachte ageert in zijn betoog tegen het cultuurbeleid en vervolgens maakt hij daarbij een – al dan niet sterk overdreven – vergelijking met de wijze waarop kunst onder het nazi-regime aan banden werd gelegd door onder meer de instelling van de Kultuurkamer.
[aangever], fractievoorzitter van OPA en van beroep huisschilder, heeft verklaard zich met name beledigd te hebben gevoeld door de door verdachte gebruikte zin: “Er zit zelfs een huisschilder bij”, omdat hij meent dat hij op deze wijze wordt vergeleken met Hitler. Ook hij heeft in zijn verklaring bij de rechter-commissaris zijn beledigde gevoel duidelijk gemaakt. [aangever] heeft daarbij ook aangegeven dat hij natuurlijk niet wist hoe verdachte dat precies bedoelde, maar dat het zo bij hem overkwam. Naar het oordeel van de rechtbank volgt uit feitelijke lezing van de door verdachte gebruikte bewoordingen niet dat verdachte [aangever] heeft willen vergelijken met Hitler, maar slechts dat onder de OPA-leden een huisschilder is. Aanwijzingen van het opzettelijk beledigend karakter van de term huisschilder zijn in de stukken van het dossier niet te vinden. De rechtbank laat daarbij in het midden of Hitler ooit werkelijk huisschilder is geweest, of dat dit slechts een hardnekkige mythe is. De meldingen daarover in historische bronnen lopen uiteen.
In de door de burgemeester namens het College gedane aangifte heeft de burgemeester verklaard dat het College zich beledigd heeft gevoeld door de zinsnede: “Vervang de nazi's door OPA en Duitsland voor Alkmaar en je komt op dezelfde kunstfilosofie uit. Het doet hier ook nog eens denken aan de schandelijke Nederlandse kultuurkamer, in '41 door de bezetter in het leven geroepen om de kunst aan banden te leggen.” Desgevraagd heeft de burgemeester in het verhoor door de rechter-commissaris bevestigd dat het deze zinsnede was waardoor het College zich beledigd voelde zonder echter concreet te maken waarom dat het geval was. De burgemeester heeft wel toegelicht waarom hij zich beledigd voelde, namelijk door de vergelijking met de nazi’s. Nog daargelaten de juistheid van deze interpretatie, zoals hiervoor overwogen, is het de rechtbank niet duidelijk geworden waardoor de burgemeester, dan wel het College, zich beledigd voelde, nu de burgemeester en het College in deze zinsnede in het geheel niet genoemd worden.
Verdachte heeft door sterk te overdrijven een vergelijking gemaakt tussen het cultuurbeleid van de gemeente Alkmaar, en in het bijzonder het beleid van de wethouder van cultuur, met de Kultuurkamer zoals ingesteld onder het naziregime. Naar het oordeel van de rechtbank zijn deze woorden, niet beledigend in strafrechtelijke zin. Bij de beoordeling daarvan is ook de wijze waarop deze uitingen zijn gedaan, in een artikel op een blog, van belang. Dat aangevers de bewoordingen wel zo hebben ervaren doet daar niet aan af.
Ook de context waarin de artikelen zijn geschreven maakt dat niet anders. De gewraakte alinea’s maken onderdeel uit van een serie artikelen die verdachte over het onderwerp cultuurbeleid van de gemeente Alkmaar heeft geschreven. Verdachte is werkzaam als journalist en heeft verklaard hiermee een bijdrage te hebben willen leveren aan het politieke debat. Wanneer de ten laste gelegde bewoordingen, in samenhang met de overige tekst van de artikelen, worden gelezen, mede bezien in de context en de inhoud van de artikelen, kan niet gezegd worden dat de betreffende bewoordingen nodeloos grievend zijn.
De rechtbank is dan ook van oordeel dat de tenlastegelegde uitlatingen niet beledigend zijn in de zin van artikel 266 en/of 267 Sr en zal verdachte van het tenlastegelegde vrijspreken. Verdachte heeft met zijn uitlatingen de grenzen van de vrijheid van meningsuiting niet overschreden.
4.Beslissing
De rechtbank:
Verklaart niet bewezen wat aan verdachte is ten laste gelegd en spreekt hem daarvan vrij.
Samenstelling rechtbank en uitspraakdatum
Dit vonnis is gewezen door
mr. L.J. Saarloos, voorzitter,
mr. N. Cuvelier en mr. G.D.M. Hoedemaker, rechters,
in tegenwoordigheid van mr. M. van Randeraat, griffier,
en uitgesproken op de openbare terechtzitting van 23 maart 2015.
Mr. G.D.M. Hoedemaker is buiten staat dit vonnis mede te ondertekenen.