Uitspraak
vonnis
RECHTBANK NOORD-HOLLAND
Afdeling privaatrecht
Zittingsplaats Haarlem
zaaknummer / rolnummer: C/15/259738 / KG ZA 17-422
Vonnis in kort geding van 14 juni 2017
in de zaak van
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
TUI AIRLINES NEDERLAND B.V.,
gevestigd te Schiphol-Rijk, gemeente Haarlemmermeer,
eiseres,
advocaat mr. K.J. Krzeminski te Rotterdam,
tegen
de stichting
STICHTING AIRPORT COORDINATION NETHERLANDS,
gevestigd te Schiphol, gemeente Haarlemmermeer,
gedaagde,
advocaat mr. A.H. Gaastra te Schiphol.
Partijen zullen hierna TUI en SACN genoemd worden.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding met producties
- de brief van 6 juni 2017 van mr. Gaastra met als bijlagen 15 producties van de zijde van SACN
- de mondelinge behandeling op 7 juni 2017
- de pleitnota van TUI
- de pleitnota van SACN.
1.2.
Na uitroeping van de zaak zijn verschenen:
- [A.], directielid TUI Nederland
- [B.], manager commercial & operational flightplanning TUI
- [C.] en mr. Krzeminski voornoemd
- [D.], managing director SACN
- [E.], slotcoördinator SACN
- [F.], adviseur beleid en ontwikkeling SACN
- mr. Gaastra voornoemd.
1.3.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2. De feiten
2.1.
TUI is een Nederlandse luchtvaartmaatschappij die handelt onder de naam TUI fly. TUI voert voornamelijk vakantievluchten uit, zowel op charter- als lijndienstbasis. TUI is de eigen luchtvaartmaatschappij van TUI Nederland.
2.2.
Een groot deel van de reizen van TUI begint of eindigt met een vlucht die op de luchthaven Schiphol vertrekt of aankomt tussen 23:00 uur en 06:59 uur. Voor de uitvoering van deze nachtvluchten is een nachtslot vereist.
2.3.
In Verordening (EEG) nr. 95/93 van de Raad van 18 januari 1993 betreffende gemeenschappelijke regels voor de toewijzing van „slots” op communautaire luchthavens (hierna: de Slotverordening), zoals gewijzigd, is onder meer het volgende opgenomen:
“Artikel 1
Werkingssfeer
1. Deze verordening is van toepassing op communautaire luchthavens.
(…)
Artikel 2
Definities
In deze verordening wordt verstaan onder:
a.
a) „slot”: door een coördinator overeenkomstig deze verordening gegeven toestemming om op een welbepaalde datum en tijd de gehele voor de uitvoering van een luchtdienst noodzakelijke luchthaveninfrastructuur op een gecoördineerde luchthaven te gebruiken om te landen of op te stijgen, zoals toegewezen door een coördinator overeenkomstig deze verordening;
a) „slot”: door een coördinator overeenkomstig deze verordening gegeven toestemming om op een welbepaalde datum en tijd de gehele voor de uitvoering van een luchtdienst noodzakelijke luchthaveninfrastructuur op een gecoördineerde luchthaven te gebruiken om te landen of op te stijgen, zoals toegewezen door een coördinator overeenkomstig deze verordening;
(…)
g) „gecoördineerde luchthaven”: elke luchthaven waarop een luchtvaartmaatschappij of andere exploitant van vliegtuigen, om te kunnen landen of opstijgen, moet beschikken over een door een coördinator toegewezen slot, met uitzondering van overheidsvluchten, noodlandingen en humanitaire vluchten;
(…)
Artikel 4
De bemiddelaar inzake de dienstregelingen en de coördinator
1. De lidstaat die verantwoordelijk is voor een luchthaven met bemiddeling inzake de dienstregelingen of een gecoördineerde luchthaven, benoemt, (…) een gekwalificeerde natuurlijke of rechtspersoon als bemiddelaar inzake de dienstregelingen respectievelijk luchthavencoördinator. (…)
2. De lidstaat die verantwoordelijk is voor een luchthaven met bemiddeling inzake de dienstregelingen of een gecoördineerde luchthaven, zorgt ervoor dat:
(…)
b) De coördinator op een gecoördineerde luchthaven onafhankelijk is, doordat deze functioneel los staat van elke belanghebbende partij. (…)
c) De coördinator zijn taken overeenkomstig deze verordening op onpartijdige, niet-discriminerende en transparante wijze verricht.
(…)
5. De coördinator is als enige verantwoordelijk voor de toewijzing van slots. Hij wijst de slots in overeenstemming met de bepalingen van deze verordening toe en treft de nodige voorzieningen om slots in dringende gevallen buiten de kantooruren te kunnen toewijzen.
(…)
Artikel 6
Coördinatieparameters
1. Op een gecoördineerde luchthaven draagt de verantwoordelijke lidstaat er zorg voor dat de parameters voor de toewijzing van slots tweemaal per jaar worden vastgesteld, waarbij rekening wordt gehouden met alle relevante technische, operationele en milieubeperkingen en de eventuele veranderingen die hierin zijn opgetreden.
(…)
Artikel 8
Procedure voor de toewijzing van slots
1. Reeksen slots worden uit de slotpool aan luchtvaartmaatschappijen die een aanvraag hebben ingediend, toegewezen als toestemming om de luchthaveninfrastructuur te gebruiken om te landen of op te stijgen gedurende de dienstregelingsperiode waarvoor zij zijn aangevraagd. (…)”
2.4.
Schiphol is een gecoördineerde luchthaven in de zin van artikel 2 onder g van de Slotverordening.
2.5.
SACN heeft de exclusieve bevoegdheid voor toewijzing van slots op Schiphol.
2.6.
Bij brief van 4 oktober 2016 heeft Schiphol de capaciteitsdeclaratie voor het zomer seizoen van 2017 aangeboden, waarbij is uitgegaan van een maximale capaciteit van 32.000 nachtbewegingen.
2.7.
SACN heeft op 3 maart 2017 op haar website haar (nieuwe) beleid omtrent de slotallocatie, vastgelegd in het document Working procedure non-historic night slot allocation, gepubliceerd. SACN is daarbij uitgegaan van een maximum van 32.000 nachtbewegingen.
2.8.
In mei 2017 heeft Corendon Dutch Airlines B.V. (hierna: Corendon) een kort geding aanhangig gemaakt tegen SACN met als inzet het terugdraaien van de nieuwe wijze van alloceren van nachtslots door SACN. Bij vonnis van 19 mei 2017 heeft de voorzieningenrechter van deze rechtbank – kort gezegd – geoordeeld dat de beleidswijziging van SACN voor het zomerseizoen 2017, zoals vastgelegd in de Working procedure, onrechtmatig is en SACN verboden om op basis van de Working procedure tot de verdeling van nachtslots voor het zomerseizoen 2017 over te gaan en SACN geboden om – kort gezegd – het beleid van toedeling van de voorgaande jaren voort te zetten.
2.9.
Naar aanleiding van voormeld vonnis heeft op 29 mei 2017 een bespreking plaatsgevonden tussen TUI en SACN. Bij brief van dezelfde datum heeft SACN aan TUI bericht dat zij door het vonnis van 19 mei 2017 gedwongen wordt Corendon bij de eerstvolgende toedeling van nachtslots anders te behandelen dan andere partijen, waaronder TUI.
2.10.
Op 31 mei 2017 heeft SACN een nieuwe batch nachtslots toegekend aan alle partijen die daarvoor tijdig een aanvraag hadden ingediend. Corendon heeft daarbij 253 nachtslots toebedeeld gekregen en TUI 58.
3.Het geschil
3.1.
TUI vordert, bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad,
Primair:
a. SACN met onmiddellijke ingang te verbieden nachtslots op een discriminatoire wijze toe te delen door aan Corendon Nederland nachtslots te alloceren op grond van een andere methodiek dan die welke SACN ten aanzien van overige Aanvragers hanteert;
SACN te bevelen ten spoedigste haar discriminatoire toedeling van nachtslots op 31 mei 2017 ongedaan te maken dan wel te corrigeren, door alle aanvragers (alsnog) binnen 24 uur na betekening van het te dezen te wijzen vonnis volgens eenzelfde allocatiemethodiek nachtslots toe te bedelen;
aan het onder (a) omschreven verbod een dwangsomveroordeling te verbinden, in dier voege dat SACN bij iedere overtreding van dit verbod een onmiddellijk opeisbare dwangsom van EUR 2.500.000,- aan TUI verbeurt voor iedere overtreding van het verbod, te vermeerderen met een dwangsom van EUR 1.000.000 voor iedere dag of gedeelte van een dag dat deze overtreding niet wordt hersteld;
aan het onder (b) omschreven bevel een dwangsomveroordeling te verbinden, in dier voege dat SACN bij niet-naleving van dit bevel een voor iedere dag of gedeelte van een dag dat deze niet-naleving voortduurt, een onmiddellijk opeisbare dwangsom van EUR 1.000.000 aan TUI verbeurt;
Subsidiair:
een zodanige voorziening onder verbeurte van een zodanige dwangsom te treffen als de voorzieningenrechter geraden acht;
Primair en subsidiair:
SACN te veroordelen in de kosten van deze procedure, een en ander te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 14 dagen na het te dezen te wijzen vonnis, indien en voor zover SACN deze kosten niet voordien heeft voldaan;
SACN te veroordelen in de nakosten, te vermeerderen met de wettelijke rente indien en voor zover SACN dit niet binnen twee dagen na betekening van het te dezen te wijzen vonnis heeft voldaan.
3.2.
TUI legt aan haar vorderingen – kort gezegd – ten grondslag dat SACN bij de toewijzing van nachtslots op 31 mei 2017 heeft gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod zoals neergelegd in artikel 4 lid 1 sub c van de Slotverordening door ten aanzien van Corendon een andere allocatiemethode toe te passen dan ten aanzien van de andere in relevante opzichten aanvragers, waaronder TUI. TUI lijdt als gevolg van dit onrechtmatige handelen van SACN grote schade.
3.3.
SACN voert verweer.
3.4.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
De ontvankelijkheid
4.1.
Als prealabel verweer voert SACN aan dat TUI niet-ontvankelijk is in haar vorderingen, omdat de toewijzing c.q. afwijzing van aangevraagde nachtslots een bestuursrechtelijke besluit is waartegen bezwaar en beroep openstaat. Dat blijkt volgens SACN ook uit het feit dat de bestuursrechter van deze rechtbank op 31 januari 2017 in vier zaken tussen TUI en SACN een inhoudelijk oordeel heeft gegeven over de vraag of SACN de aanvraag van TUI voor nachtslots voor een deel heeft kunnen weigeren, aldus SACN.
4.2.
De bestuursrechter heeft in bovengenoemde zaken de ontvankelijkheid veronderstellenderwijze aangenomen en daar in het vonnis geen overweging aan gewijd. Die zaken betroffen bovendien niet het onderhavige besluit. Dat brengt mee dat de voorzieningenrechter in deze zaak een zelfstandig oordeel over de ontvankelijkheid moet geven. Dat oordeel luidt als volgt.
4.3.
De vorderingen van TUI richten zich op de toewijzing van nachtslots door SACN op 31 mei 2017, welke toewijzing volgens TUI in strijd is met het discriminatieverbod en het gelijkheidsbeginsel als vastgelegd in artikel 4 lid 1 sub c van de Slotverordening. Volgens TUI steunen haar vorderingen (aldus) op een civiele grondslag, te weten een zelfstandige onrechtmatige daad in de vorm van de discriminatoire wijze van toedeling van nachtslots aan verschillende aanvragers waaronder TUI.
4.4.
Dit betoog kan er echter niet aan afdoen dat de toedeling van (nacht)slots gestalte krijgt doordat SACN, de bevoegde slotcoördinator als bedoeld in artikel 4 lid 5 van de Slotverordening, op de voet van artikel 6 van de Slotverordening op de door de aanvragers ingediende aanvragen besluiten neemt. TUI heeft op zichzelf ook niet bestreden.
Naar het oordeel van de voorzieningenrechter betreft de toedeling van (nacht)slots door SACN een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling als bedoeld in artikel 1:3 van de Algemene Wet Bestuursrecht (Awb). SACN is een zelfstandig bestuursorgaan (artikel 7:3 lid 2 Wet luchtvaart) als bedoeld in artikel 1:1 Awb dat ingevolge artikel 4 van de Slotverordening bevoegd is om te beslissen over toedeling van aangevraagde (nacht)slots. Die beslissingen worden op schrift gesteld c.q. langs elektronische weg aan de aanvragers bekend gemaakt. Het lijdt geen twijfel dat de beslissingen die SACN aldus neemt op de aanvragen voor nachtslots moeten worden beschouwd als publiekrechtelijke rechtshandelingen. De beslissingen zijn er immers op gericht voor de geadresseerden een recht (om op een bepaalde datum en tijd de voor de uitvoering van een vlucht noodzakelijke infrastructuur van Schiphol te gebruiken om te landen of op te stijgen) te doen ontstaan of dit recht – bij afwijzing van de aanvraag – aan de geadresseerden te ontzeggen.
4.5.
De beslissing van SACN over toedeling van de nachtslots is dan ook een besluit als bedoeld in artikel 1:3 Awb waartegen ingevolge artikel 8:1 jo. 7:1 Awb bezwaar en beroep kan worden ingesteld, met als sequeel dat bij de bestuursrechter een voorlopige voorziening kan worden gevraagd. Dat sprake is van enige aan de Awb ontleende uitzondering op de aldus in beginsel openstaande rechtsingang via het bestuursrecht is door TUI niet aangevoerd en mede in aanmerking genomen het concreet individualiserende karakter van het onderhavige besluit, ziet de voorzieningenrechter een dergelijke uitzondering ambtshalve ook niet.
4.6.
Blijkens de ter zitting gegeven toelichting komt de toedeling van nachtslots er in de praktijk op neer dat SACN aan het begin van het seizoen de zogenoemde Slot Allocation List vaststelt waarmee de eerste batch slots wordt toegewezen. Daarna worden gedurende een zestal momenten in de loop van het seizoen nieuwe batches met slots uitgegeven waarmee de resterende beschikbare capaciteit aan nachtslots wordt verdeeld. Anders dan wellicht met de verwijzing naar rechtsoverweging 4.2 van het vonnis van de voorzieningenrechter van 19 mei 2017 door TUI wordt betoogd, doet ook de omstandigheid dat aldus sprake is van een reeks van besluiten die gezamenlijke de totale aanspraak op nachtslots bepalen niet af aan het besluitkarakter van de toedelingsbeslissingen. Die omstandigheid laat immers onverlet dat bij iedere afzonderlijke beslissing aanspraken worden toegekend (dan wel ontnomen). Een andersluidende opvatting verdraagt zich niet met het systeem van bestuursrechtelijke rechtsbescherming.
4.7.
Ter zitting heeft TUI nog betoogd dat de vorderingen zich niet richten tegen de toedeling van nachtslots door SACN als zodanig, maar tegen de methodiek die SACN daarbij hanteert. De wijze van toedeling van SACN is volgens TUI een zelfstandige onrechtmatige handeling waartegen bij de civiele rechter kan worden opgekomen. Dit betoog slaagt niet. Die wijze van toedeling manifesteert zich immers in besluiten omtrent de toedeling van nachtslots en is zonder die besluiten niet merkbaar. De gehanteerde wijze van toedeling is dan ook niet los te zien van de daaruit volgende toedelingsbesluiten en kan daarom niet als een op zichzelf staande handeling bij de civiele rechter worden aangevochten.
4.8.
De slotsom van het vorenstaande is dat tegen het gewraakte toedelingsbesluit van SACN van 31 mei 2017 door TUI bezwaar had kunnen worden gemaakt, waarna een voorlopige voorziening bij de bestuursrechter had kunnen worden gevraagd. Die openstaande bestuurlijke rechtsingang leidt ertoe dat TUI in deze civiele procedure niet-ontvankelijk is in haar vorderingen.
4.9.
TUI zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van SACN worden begroot op:
- griffierecht 618,00
- salaris advocaat
816,00
816,00
Totaal € 1.434,00
5.De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1.
verklaart TUI niet-ontvankelijk in haar vorderingen,
5.2.
veroordeelt TUI in de proceskosten, aan de zijde van SACN tot op heden begroot op € 1.434,00,
5.3.
verklaart dit vonnis wat de proceskostenveroordeling betreft uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. A.H. Schotman en in het openbaar uitgesproken in tegenwoordigheid van de griffier mr. M.C.C. Kaal op 14 juni 2017. [1]
Tegen dit vonnis kan hoger beroep worden ingesteld bij het Gerechtshof te Amsterdam binnen vier weken na de dag van de uitspraak. Het beroep moet worden ingesteld door tussenkomst van een advocaat.
Als het vonnis uitvoerbaar bij voorraad is verklaard, heeft het vonnis al wel geldende werking zolang op het (eventuele) beroep niet is beslist.