Uitspraak
vonnis
RECHTBANK NOORD-HOLLAND
Handel, Kanton en Insolventie
Zittingsplaats Haarlem
zaaknummer / rolnummer: C/15/329676 / HA ZA 22-398
Vonnis in incident van 8 februari 2023,
in de zaak van
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
PRIJSVRIJ.NL B.V.,
gevestigd te `s-Hertogenbosch,
2. de vennootschap naar Zwitsers recht
SUNMIX INTERNATIONAL GMBH,
gevestigd te Zürich, Zwitserland,
3. de stichting
STICHTING REIZIGERS BELANGEN,
gevestigd te `s-Hertogenbosch,
eiseressen in de hoofdzaak,
verweersters in het incident,
advocaat mr. H. Knotter te 's-Hertogenbosch,
tegen
de vennootschap naar Spaans recht
VUELING AIRLINES S.A.,
gevestigd te Barcelona, Spanje,
gedaagde in de hoofdzaak,
eiseres in het incident,
advocaat mr. H.T. Kernkamp te Rotterdam.
Partijen zullen hierna Prijsvrij.nl c.s. en Vueling genoemd worden. Eisers afzonderlijk zullen Prijsvrij, Sunmix en SRB genoemd worden.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding met producties 1 t/m 29
- de incidentele conclusie houdende exceptie van onbevoegdheid met producties 1 t/m 7 van de zijde van Vueling
- de conclusie van antwoord in het incident met producties 30 t/m 32 van de zijde van Prijsvrij.nl c.s.
- de akte uitlating producties van de zijde van Vueling.
1.2.
Vervolgens is vonnis bepaald in het incident.
2. De vordering in de hoofdzaak
2.1.
Het geschil in de hoofdzaak ziet – kort gezegd – op het bestaan van een verhaalsrecht voor de organisator of doorverkoper van een pakketreis die schadevergoeding heeft betaald aan een reiziger, waarbij een derde (in dit geval de luchtvaartmaatschappij) heeft bijgedragen aan de gebeurtenis die tot de schadevergoeding heeft geleid. Vueling heeft vanaf maart 2020 vluchten geannuleerd vanwege de Covid-19 pandemie en vanwege het faillissement van een aan Vueling gelieerde vliegtuigmaatschappij. Omdat deze vluchten onderdeel uitmaakten van een door Prijsvrij (als doorverkoper) aangeboden pakketreis heeft Prijsvrij de door de reizigers aan Vueling betaalde bedragen voor deze geannuleerde en niet-uitgevoerde vluchten aan de reizigers vergoed.
2.2.
Primair vorderen Prijsvrij en Sunmix betaling door Vueling van € 176.220,27. Subsidiair vordert SRB – op basis van door de reizigers verstrekte lastgevingen en volmachten – terugbetaling door Vueling van € 34.023,23. Het subsidiair gevorderde bedrag is lager dan het primair gevorderde bedrag, omdat niet alle reizigers waaraan Prijsvrij een terugbetaling heeft verricht een lastgeving en volmacht aan SRB hebben verstrekt.
2.3.
Vueling voert verweer.
3.De vordering in het incident
3.1.
Vueling vordert dat de rechtbank zich onbevoegd verklaart om van de vorderingen van Prijsvrij.nl c.s. kennis te nemen. Volgens Vueling blijkt uit het arrest van het Europese Hof van Justitie van 10 juli 2019 (ECLI:EU:C:2019:585) dat een passagier die op grond van de richtlijn 90/314/EEG betreffende pakketreizen het recht heeft om terugbetaling van een vliegticket te eisen van de reisorganisator, geen terugbetaling meer kan vorderen van de luchtvaartmaatschappij. Doordat Prijsvrij de kosten van de geannuleerde en niet-uitgevoerde vluchten aan de reizigers heeft vergoed zijn de passagiersrechten uitgewerkt. Er zijn daarom geen over te dragen rechten en er is geen sprake van subrogatie.
3.2.
Voor Sunmix geldt dat zij met Vueling heeft onderhandeld over een oplossing voor de schade als gevolg van het feit dat de vluchten van Level (de aan Vueling gelieerde luchtvaartmaatschappij) werden geannuleerd. Die onderhandelingen hebben geresulteerd in een definitieve concept overeenkomst waarin partijen een forumkeuze hebben gemaakt voor de rechtbank in Barcelona, Spanje. Ook op grond van het Verdrag van Lugano (EVEX-II verdrag) is de Spaanse rechter bevoegd. Als hoofdregel geldt op grond van artikel 2 lid 1 EVEX-II verdrag dat degene die woonplaats hebben op het gebied van een door dit verdrag gebonden staat, ongeacht hun nationaliteit worden opgeroepen voor de gerechten van die staat. Ten aanzien van verbintenissen uit overeenkomst kan deze persoon op grond van artikel 5 lid 1 onder a EVEX-II verdrag ook worden opgeroepen voor het gerecht van de plaats waar de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt, is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd. De diensten die Vueling aan Sunmix heeft verstrekt bestaan uit het verschaffen van toegang tot haar portal en het in staat stellen om vluchten voor reizigers te boeken/in te kopen als onderdeel van een vervolgens door Sunmix aan de reiziger te leveren pakketreis. Die dienst wordt verstrekt op de plaats waar Vueling kantoor houdt, dus in Barcelona. De Nederlandse rechter heeft dus geen rechtsmacht, aldus nog steeds Vueling.
3.3.
Prijsvrij.nl c.s. voeren verweer.
3.4.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling in het incident
4.1.
De vorderingen dragen een internationaal karakter, omdat Prijsvrij en SRB in Nederlands gevestigd zijn, terwijl Sunmix en Vueling in Zwitserland respectievelijk in Spanje gevestigd zijn. Zwitserland is geen EU-lidstaat en hoort ook niet bij de Europese Economische Ruimte (EER).
4.2.
De vraag of de Nederlandse rechter rechtsmacht heeft moet in beginsel worden beantwoord op grond van de Verordening (EU) nr. 1215/2012 (Brussel I bis). Op grond van de hoofdregel van artikel 4 lid 1 Brussel I bis wordt de bevoegdheid van de rechter gebaseerd op de woonplaats van de verweerder. In dit geval is dat de Spaanse rechter, omdat Vueling gevestigd is in Spanje. De bevoegdheid is slechts anders wanneer sprake is van een exclusieve bevoegdheidsregel dan wel een forumkeuzebeding waarbij een andere rechter bij uitsluiting wordt aangewezen.
Forumkeuzebeding
4.3.
Artikel 25 Brussel I bis bepaalt dat partijen, ongeacht hun woonplaats binnen of buiten de Europese Unie, een gerecht van een lidstaat kunnen aanwijzen voor de kennisneming van geschillen die naar aanleiding van een bepaalde rechtsbetrekking zijn ontstaan of zullen ontstaan. Het door partijen aangewezen gerecht is exclusief bevoegd, tenzij partijen anders zijn overeengekomen. Een forumkeuze is slechts geldig indien is voldaan aan de in artikel 25 Brussel I bis vermelde geldigheidsvereisten. Het forumkeuzebeding moet voldoende bepaalbaar het gerecht van een lidstaat aanwijzen en in een schriftelijke overeenkomst zijn vastgelegd. In dit geval is geen sprake van een rechtsgeldige forumkeuze. Dit wordt hierna toegelicht.
4.4.
Prijsvrij.nl c.s. verwijzen naar de pakketreisovereenkomst met Sunmix waarop de algemene voorwaarden van Prijsvrij.nl van toepassing zijn verklaard. In die algemene voorwaarden is de Nederlandse rechter in ’s-Hertogenbosch als bevoegde rechter aangewezen. De pakketreisovereenkomst is een overeenkomst gesloten tussen Prijsvrij dan wel Sunmix en de reiziger, waarbij luchtvaartmaatschappijen als dienstverlener hebben te gelden. Niet is gebleken dat de algemene voorwaarden van Prijsvrij van toepassing zijn op de rechtsverhouding tussen Prijsvrij, Sunmix en/of SRB en Vueling, zodat hieruit geen bevoegdheid voortvloeit. Vast staat daarnaast dat de overeenkomsten van personenvervoer geen forumkeuze bevatten, omdat de boekingsbevestigingen en de algemene voorwaarden van Vueling niets vermelden over de bevoegdheid, waardoor ook hieraan geen bevoegdheid kan worden ontleend voor de Nederlandse rechter.
4.5.
Vueling voert aan dat Sunmix en Vueling na het annuleren van de vluchten hebben onderhandeld over een oplossing voor de schade als gevolg van deze annuleringen. Volgens Vueling hebben die onderhandelingen geresulteerd in een definitief concept van een Credit Account Solution Agreement, waarin artikel 6 een forumkeuze voor de rechtbank in Barcelona in Spanje bevat. Sunmix betwist dat zij de door Vueling aangeboden kredietregeling heeft aanvaard waardoor een overeenkomst met forumkeuze tot stand is gekomen. Gelet op de omstandigheid dat het een niet ondertekende conceptovereenkomst betreft, waarbij Sunmix bovendien betoogt dat dit concept eenzijdig door Vueling is opgesteld, kan voorshands niet worden aangenomen dat Sunmix en Vueling een overeenkomst hebben gesloten waarin zij een rechtsgeldige forumkeuze hebben gemaakt. Aan de Credit Account Solution Agreement kan daarom geen bevoegdheid voor de Spaanse rechter worden ontleend.
Exclusieve bevoegdheidsregel
4.6.
Prijsvrij.nl c.s. stellen verder dat er een alternatieve bevoegdheidsgrond – onder meer ten aanzien van verbintenissen uit overeenkomst en onrechtmatige daad – bestaat, op grond waarvan de Nederlandse rechter bevoegd is. Artikel 7 Brussel I bis bevat die bijzondere bevoegdheidsgronden.
4.7.
De bevoegdheid van de rechter moet voor ieder van de vorderingen in de hoofdzaak afzonderlijk worden beoordeeld. Aan deze vorderingen ligt – kort gezegd – ten grondslag: een regresrecht wegens door Prijsvrij betaalde schadevergoeding terwijl Vueling hiertoe op grond van een overeenkomst van personenvervoer gehouden was, onrechtmatig handelen jegens Prijsvrij en Sunmix en ongerechtvaardigde verrijking. Vueling betwist dat sprake is van een overeenkomst tussen de reiziger en Vueling op grond waarvan de reiziger haar kan aanspreken op vergoeding van schade wegens annulering van de vlucht. Naar het oordeel van de rechtbank kan deze vraag bij de beoordeling van de vordering in het incident onbeantwoord blijven, omdat de Nederlandse rechter in alle hiervoor genoemde gevallen bevoegd is om van de vorderingen kennis te nemen. Dit wordt hierna toegelicht.
4.8.
Bij het bepalen van de bevoegdheid van een regresvordering dient te worden aangeknoopt bij de onderliggende rechtsverhouding. Bevoegd is de rechter van de plaats waar de verbintenis die aan de regresvordering ten grondslag ligt, is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd (ECLI:EU:C:2017:472). In dit geval is de onderliggende verbintenis een overeenkomst tussen de reiziger en Vueling. Voor zover er een overeenkomst bestaat tussen de reiziger en Vueling op grond waarvan de reiziger Vueling had kunnen aanspreken voor de geleden schade, zoals door Prijsvrij.nl c.s. gesteld en door Vueling betwist, dan gaat het om een overeenkomst tot het verrichten van een dienst, namelijk luchtververvoer van personen. Uit rechtspraak van het Hof van Justitie volgt dat in dat geval geen hoofdienst valt aan te wijzen, maar dat de plaats van vertrek en de plaats van aankomst gelijkelijk moeten worden beschouwd als de plaatsen waar de diensten uit de luchtvervoersovereenkomst hoofdzakelijk moeten worden verstrekt (HvJ EG 9 juli 2009, ECLI:EU:C:2009:439). Het gerecht in het rechtsgebied waar de plaats van vertrek of aankomst van het vliegtuig zich bevindt is bevoegd om van de vorderingen kennis te nemen. Vast staat dat de geannuleerde vluchten vanaf Schiphol in Nederland zouden vertrekken. Indien er dus overeenkomsten van personenvervoer tot stand zijn gekomen tussen de reizigers en Vueling en deze overeenkomsten de reizigers het recht gaven Vueling aan te spreken voor de geleden schade, hetgeen wellicht in de hoofdzaak zal moeten worden beoordeeld, dan is de Nederlandse rechter op grond van artikel 7 lid 1 Brussel I bis bevoegd van (regres)vorderingen die hun grondslag vinden in die overeenkomsten kennis te nemen.
4.9.
Daarnaast hebben Prijsvrij.nl c.s. een vordering tot schadevergoeding ingesteld op grond van onrechtmatige daad. Prijsvrij.nl c.s. betogen dat Vueling vluchten geannuleerd heeft, maar de reeds aan haar betaalde ticketprijzen niet aan de reizigers heeft terugbetaald. Prijsvrij heeft de reizigers alle voor de pakketreizen betaalde bedragen, waaronder de kosten van de vlucht, volledig terugbetaald. Vueling weigert deze door Prijsvrij geleden initiële vermogensschade volledig te vergoeden, wat onrechtmatig is jegens Prijsvrij en Sunmix.
4.10.
Artikel 7 lid 2 Brussel I bis voorziet ten aanzien van verbintenissen uit onrechtmatige daad in een alternatieve bevoegdheid. Op grond van dit artikel is bevoegd het gerecht waar het schadetoebrengende feit zich heeft voorgedaan of kan voordoen. Volgens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie vallen onder ‘de plaats waar het schadetoebrengende feit zich heeft voorgedaan’ zowel de plaats waar de schadeveroorzakende handeling heeft plaatsgevonden (‘Handlungsort’) als de plaats waar de schade is ingetreden (‘Erfolgsort’). De bijzondere bevoegdheidsregel van artikel 7 lid 2 Brussel I bis berust op het bestaan van een bijzonder nauwe verband tussen de vordering en de rechterlijke instantie van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan, op grond waarvan het om redenen verband houdend met een goede rechtsbedeling en nuttige procesinrichting gerechtvaardigd is dat deze laatste bevoegd is (HvJ EG 16 juni 2016, ECLI:EU:C:2016:449).
4.11.
In dit geval bestaat de directe schade van Prijsvrij uit zuivere vermogensschade. Bij directe schade die slechts bestaat uit zuivere vermogensschade moet aangesloten worden bij het nadeel dat voor iemand uit een gebeurtenis voortvloeit. Bij het lokaliseren van financiële schade gaat het om de plaats waar het direct getroffen vermogensbestanddeel zich geacht wordt te bevinden ten tijde van de schadeveroorzakende gebeurtenis. Als dit niet mogelijk is dan zal de schade zich voordoen in het land waar de benadeelde zijn woonplaats heeft dan wel gevestigd is. In beide gevallen leidt dat tot Nederland, omdat Prijsvrij in Nederland gevestigd is en een Nederlandse bankrekening aanhoudt. Dit betekent dat de Nederlandse rechter ook bevoegd is kennis te nemen van de vordering die gegrond is op een verbintenis uit onrechtmatige daad.
4.12.
Voor zover Prijsvrij haar vordering baseert op ongerechtvaardigde verrijking geldt het volgende. Een op ongerechtvaardigde verrijking gebaseerde vordering tot terugbetaling wordt in dit geval geacht voort te vloeien uit de overeenkomst van personenvervoer. De beweerde verrijking van Vueling doordat niet zij, maar Prijsvrij de kosten van de geannuleerde vluchten heeft vergoed, zou immers niet hebben plaatsgevonden zonder die overeenkomst van personenvervoer. Zoals hiervoor al is overwogen moeten bij luchtvervoer de plaats van vertrek en de plaats van aankomst gelijkelijk worden beschouwd als de plaatsen waar de diensten uit de luchtvervoersovereenkomst hoofdzakelijk moeten worden verstrekt (HvJ EG 9 juli 2009, ECLI:EU:C:2009:439). Het gerecht in het rechtsgebied waar de plaats van vertrek of aankomst van het vliegtuig zich bevindt is bevoegd om van de vorderingen kennis te nemen. Vast staat dat de geannuleerde vluchten vanaf Schiphol in Nederland zouden vertrekken. Ook de op ongerechtvaardigde verrijking gebaseerde vordering valt daarom te herleiden tot Nederland.
4.13.
Gelet op het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat de Nederlandse rechter op grond van artikel 7 Brussel I bis bevoegd is om van de vorderingen in de hoofdzaak kennis te nemen. De incidentele vordering zal daarom worden afgewezen.
Proceskosten
4.14.
Vueling zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten van het incident worden veroordeeld. De rechtbank begroot de kosten in het incident aan de zijde van Prijsvrij.nl c.s. tot op heden op € 1.196,00 (2,0 punten x tarief € 598,00).
5.De beslissing
De rechtbank
in het incident
5.1.
wijst het gevorderde af,
5.2.
veroordeelt Vueling in de kosten van het incident, aan de zijde van Prijsvrij.nl c.s. tot op heden begroot op € 1.196,00,
5.3.
verklaart deze proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad,
in de hoofdzaak
5.4.
bepaalt dat de zaak weer op de rol zal komen van
22 maart 2023voor conclusie van antwoord.
22 maart 2023voor conclusie van antwoord.
Dit vonnis is gewezen door mr. W.S.J. Thijs en in het openbaar uitgesproken op
8 februari 2023. [1]