Uitspraak
RECHTBANK OVERIJSSEL
Team Strafrecht
Zittingsplaats Almelo
Parketnummer: 08.760161.15
Datum uitspraak: 13 maart 2025
Beslissingop de vordering van het Openbaar Ministerie tot verlenging van de terbeschikkingstelling van:
[terbeschikkinggestelde],
geboren op [geboortedatum] 1994 te [geboorteplaats],
verblijvende in [verblijfplaats],
hierna te noemen: de terbeschikkinggestelde.
1.De aanleiding
De terbeschikkinggestelde is bij arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van
23 december 2016 ter beschikking gesteld met bevel tot verpleging van overheidswege, na
bewezenverklaring van de misdrijven:
- tweemaal: poging tot doodslag:
- bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht.
De terbeschikkingstelling is ingegaan op 13 februari 2017. De terbeschikkingstelling is laatstelijk verlengd bij beslissing van deze rechtbank van 28 maart 2024 en eindigt, behoudens nadere voorziening, op 13 februari 2025.
2.De stukken
De rechtbank heeft kennis genomen van de op grond van artikel 6:6:12 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) overgelegde stukken, te weten:
- het verlengingsadvies van [verblijfplaats] (hierna: de kliniek) van
9 december 2024, opgemaakt en ondertekend door drs. B. Scholten, behandelcoördinator en GZ-psycholoog en E.P.M.T. Brouns, psychiater, plaatsvervangend hoofd van de instelling en directeur patiëntenzorg;
- de wettelijke aantekeningen over de periode van 1 januari 2024 tot
16 september 2024;
- het proces-verbaal bevindingen van de politie van 17 februari 2025.
3.De procedure
Het Openbaar Ministerie heeft op 7 januari 2025 een vordering ingediend tot verlenging van de terbeschikkingstelling met twee jaren.
Het onderzoek van de zaak heeft plaatsgevonden op de openbare terechtzitting van
27 februari 2025.
De rechtbank heeft op die zitting gehoord:
- de terbeschikkinggestelde, bijgestaan door zijn raadsman mr. A.J. Sprey, advocaat te Amsterdam;
- de officier van justitie;
- M. Pepels, GZ-psycholoog en behandelcoördinator, als deskundige.
De officier van justitie heeft gepersisteerd bij de vordering.
De terbeschikkinggestelde en zijn raadsman hebben verzocht de duur van de verlenging van de maatregel van terbeschikkingstelling te beperken tot een jaar en de definitieve beslissing over de verpleging van overheidswege voor maximaal drie maanden aan te houden teneinde de reclassering de mogelijkheden van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege te laten onderzoeken. De raadsman heeft daartoe onder meer aangevoerd dat het voor de terbeschikkinggestelde van belang is dat hem perspectief wordt geboden.
4.De beoordeling
De vordering is op 7 januari 2025 ingediend. Dit is tijdig.
De rechtbank dient op grond van het bepaalde in de artikelen 38d en 38e van het Wetboek
van Strafrecht (Sr) te bepalen of de termijn van de maatregel van terbeschikkingstelling moet worden verlengd.
De rechtbank neemt bij haar overwegingen het over de terbeschikkinggestelde opgemaakte verlengingsadvies van de kliniek en de toelichting van de deskundige ter zitting in aanmerking.
Het verlengingsadvies van de kliniek
Het rapport van de kliniek houdt, zakelijk weergegeven, onder meer het volgende in.
Bij de terbeschikkinggestelde is sprake van een antisociale persoonlijkheidsstoornis.
Er is sprake van een uitgebreide justitiële en hulpverleningsgeschiedenis. De terbeschikkinggestelde pleegde de delicten tijdens proefverlof van zijn PIJ-maatregel.
De terbeschikkinggestelde verblijft sinds oktober 2019 in het kader van een tweede behandelpoging in de huidige kliniek. Er is bij de terbeschikkinggestelde geen sprake van intrinsieke motivatie om zijn gedrag te veranderen. Van behandeling in engere zin valt weinig meer te verwachten, waardoor het verloftraject als het ware het behandeltraject van de terbeschikkinggestelde is geworden, dat op geleide van gedrag en transparantie wordt vormgegeven. De nadruk van het resocialisatietraject ligt op het inslijten van gedrag dat is aangepast aan een minimale set van sociale normen en waarden, zich houden aan basale afspraken, acceptatie, begrenzing en controles door autoriteiten en openheid over plannen en intenties. Vanuit de interne resocialisatieafdeling wordt gepoogd het vervolgtraject, conform het advies van het Pieter Baan Centrum (PBC) uit 2021 over het resocialisatietraject, voort te zetten. In december 2023 is een aanvraag voor een transmuraal verlofkader, waarmee de terbeschikkinggestelde de mogelijkheid krijgt om te verhuizen naar [locatie] (de transmurale verlofvoorziening van de kliniek), afgewezen door het Adviescollege verloftoetsing tbs (AVT) omdat het gedrag van de terbeschikkinggestelde als onvoldoende basis wordt gezien voor een verantwoorde plaatsing aldaar. Hij zal volgens het advies van het AVT over een langere periode moeten laten zien dat hij zich betrouwbaar kan opstellen en zich positief ontwikkelt. Met de terbeschikkinggestelde is afgesproken dat er opnieuw een aanvraag zal worden ingediend als hij drie maanden extern werk weet vast te houden en zijn gedrag zich in een positieve richting ontwikkelt. Vanaf april 2024 heeft de terbeschikkinggestelde extern werk, eerst als belader en later als vrachtwagenchauffeur. De terbeschikkinggestelde voldoet hiermee aan de gestelde voorwaarden, waarna opnieuw transmuraal verlof wordt aangevraagd. In juli 2024 is een machtiging voor transmuraal verlof afgegeven, waarna de terbeschikkinggestelde in september 2024 wordt overgeplaatst naar [locatie]. De plaatsing heeft op zich laten wachten omdat het de terbeschikkinggestelde in de tussentijd meermalen niet lukt om zich aan de gemaakte afspraken/voorwaarden te houden of zich correct te verhouden. Met de overgang naar [locatie] wordt opnieuw zichtbaar dat het blijvend balanceren is om een adequate samenwerking met de terbeschikkinggestelde te behouden. De antisociale cognities, attitude en gedragingen van de terbeschikkinggestelde maken dat er met momenten een pas op de plaats moet worden gemaakt en het lik-op-stuk beleid geldend blijft. Met de wisseling van sociotherapeuten bij deze overgang probeert de terbeschikkinggestelde de grenzen en de rek in zijn afspraken op te zoeken. Daarnaast raakt hij vlak voor de overgang naar [locatie] zijn baan kwijt, omdat hij ontslagen wordt. Ondanks nabijheid van de kliniek blijven er onduidelijkheden over de redenen van zijn ontslag. De terbeschikkinggestelde heeft moeite met de traagheid die hij in zijn traject ervaart, maar het lukt hem niet zijn eigen aandeel hierin te zien. De reclassering wordt in het kader van Forensisch Psychiatrisch Toezicht betrokken bij het traject. Wanneer de terbeschikkinggestelde geruime tijd stabiel functioneert op [locatie] zal een wijziging verlofplan voor het praktiseren van overnachtingen aangevraagd worden om het resocialisatietraject stapsgewijs voort te zetten. Vanuit [locatie] zal tevens worden onderzocht welke vervolgstappen in de regio van herkomst haalbaar zijn voor de terbeschikkinggestelde en welke ambulante instellingen hierbij betrokken dienen te worden. Het voorgenomen resocialisatietraject kent een stapsgewijze opbouw waarin de terbeschikkinggestelde kan laten zien in hoeverre hij, bij geleidelijk toenemende vrijheden en verantwoordelijkheden, in staat is zijn gedrag onder controle te houden, zich betrouwbaar op te stellen, zijn leven op diverse levensgebieden in te vullen en zich aan de afspraken en voorwaarden te houden. Er dienen nog belangrijke stappen gezet te worden in het resocialisatietraject. De kliniek adviseert de maatregel met twee jaar te verlengen.
De toelichting van de deskundige ter zitting
De deskundige heeft het advies ter zitting gehandhaafd. Aanvullend heeft zij opgemerkt dat de terbeschikkinggestelde in december 2024 wegens een incident is teruggeplaatst in de kliniek. Het incident betrof een verdenking van een bedreiging via WhatsApp, wat te maken zou hebben met een ruzie over een geldlening. De machtiging voor transmuraal verlof is als gevolg daarvan ingetrokken. De terbeschikkinggestelde heeft na het incident zijn WhatsApp-gesprekken verwijderd, waardoor de contacten niet gecontroleerd konden worden. De terbeschikkinggestelde beschikt over vier dagen netwerkverlof per week. Het is gebleken dat hij ook niet-gescreende personen tijdens zijn verlof opzoekt. Het is van belang dat de terbeschikkinggestelde inzicht biedt in zijn mediamiddelen. In de afgelopen periode heeft daarnaast binnen de kliniek een voorval plaatsgevonden waarbij de terbeschikkinggestelde verbaal agressief is geweest en goederen heeft vernield. Voor de vernielde goederen dient een schadeafhandeling plaats te vinden, waar de terbeschikkinggestelde het op dit moment niet mee eens is. Voordat de terbeschikkinggestelde overgeplaatst kan worden naar Reso 2 dient hij het eerst eens te zijn met de schadeafhandeling. Ook zijn voor de terbeschikkinggestelde concrete extra voorwaarden opgesteld waar hij zich aan dient te houden. De terbeschikkinggestelde verblijft momenteel op een prikkelarme kamer. De verloven zullen naar verwachting de komende periode wederom worden opgebouwd. Als dat goed gaat zal de terbeschikkinggestelde worden overgeplaatst naar [locatie], waar hij minimaal een jaar moet laten zien dat hij in staat is om stabiel te functioneren en dat hij meer openheid kan geven en in samenwerking kan blijven. De beschermende factoren zullen moeten worden opgebouwd en uitgebreid, waarbij werk, vrijetijdsbesteding en netwerk van belang zijn. De terbeschikkinggestelde zal zich daarbij transparant moeten opstellen en begeleidbaar zijn. De kliniek probeert de lijn van het PBC-advies te volgen met resocialisatie in de nabijheid van de kliniek. De terbeschikkinggestelde ziet dat echter niet zitten, zodat er voor het vervolg van de resocialisatie een instelling in de regio zal moeten worden gezocht.
Het oordeel van de rechtbank
Gelet op het verlengingsadvies en hetgeen tijdens de zitting is besproken is de rechtbank van oordeel dat de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen eist dat de maatregel van terbeschikkingstelling wordt verlengd. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat de maatregel is opgelegd ter zake van misdrijven die gericht zijn tegen of gevaar veroorzaken voor de onaantastbaarheid van het lichaam van een of meer personen.
Er is nog steeds sprake van een stoornis en van recidiverisico. Aan de criteria voor verlenging is voldaan.
De rechtbank stelt vast dat de terbeschikkinggestelde zich in de resocialisatiefase van zijn behandeling bevindt. Het traject verloopt vooralsnog moeizaam. Het lukt de terbeschikkinggestelde niet om zijn eigen aandeel in de ontwikkelingen te zien. Doordat de terbeschikkinggestelde niet intrinsiek gemotiveerd is om zijn gedrag te veranderen en niet voldoende openheid geeft over zaken, komt hij niet verder in zijn resocialisatietraject. De terbeschikkinggestelde is in september 2024 vanuit de interne resocialisatieafdeling overgeplaatst naar de transmurale voorziening [locatie]. Hoewel de terbeschikkinggestelde op [locatie] een goede start lijkt te maken, wordt hij in december 2024 vanwege delictgerelateerde gedragingen teruggeplaatst in de kliniek. Hierdoor is de machtiging voor transmuraal verlof ingetrokken en zijn alle verloven stopgezet. Door deze ontwikkelingen zijn er helaas wat stappen achteruit gezet, en zal de terbeschikkinggestelde opnieuw aan de vereiste voorwaarden voor verlof moeten voldoen, zodat de nodige vervolgfases van de behandeling kunnen worden doorlopen. De kliniek legt, in navolging van het advies van het PBC destijds en een zorgconferentie om uit de behandelimpasse te komen, de nadruk in het resocialisatietraject op het inslijten van gedrag bij de terbeschikkinggestelde dat is aangepast aan een minimale set van sociale normen en waarden, zich houden aan basale afspraken, acceptatie en begrenzing en controles door autoriteiten en openheid over plannen en intenties. Achteraf gezien is het traject in de afgelopen periode te voortvarend vormgegeven. Een zorgvuldige uitbreiding van de vrijheden, waarbij telkens getoetst wordt hoe hij daarop reageert voordat de volgende stap wordt gezet, is daarvoor nodig. Verlenging van de maatregel is dan ook noodzakelijk om de beoogde vervolgstappen geleidelijk te kunnen zetten en de terbeschikkinggestelde te stabiliseren in het functioneren. Het recidiverisico wordt bij een beëindiging van de maatregel als hoog ingeschat. Gelet op het voorgaande acht de rechtbank het in dit stadium van de behandeling te vroeg om de reclassering de mogelijkheden van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege te laten onderzoeken. De rechtbank zal het aanhoudingsverzoek van de raadsman voor het opstellen van een maatregelrapport afwijzen.
De rechtbank hanteert als uitgangspunt dat, indien aannemelijk is geworden dat de behandeling en resocialisatie binnen het huidige juridisch kader meer tijd in beslag zal nemen dan de tijd die resteert bij een verlenging met een jaar, de terbeschikkingstelling in beginsel verlengd dient te worden met een termijn van twee jaren. De rechtbank stelt vast dat niet te verwachten is dat binnen een jaar gronden aanwezig zullen zijn die een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege rechtvaardigen en/of een ander juridisch kader mogelijk maken.
Gezien de problematiek van de terbeschikkinggestelde zal het beoogde traject geleidelijk en zorgvuldig gevolgd dienen te worden. Naar verwachting zal nog langere tijd nodig zijn om de terbeschikkinggestelde volledig te resocialiseren. Het is aan de terbeschikkinggestelde om de komende periode te laten zien dat hij de positieve lijn weer kan herpakken en zijn eigen verantwoordelijkheid te nemen voor het kunnen slagen van zijn traject. Hoewel het belang van het bieden van perspectief aan de terbeschikkinggestelde, gezien zijn problematiek, wordt onderkend, zal hem dat niet worden geboden met een verlenging van de terbeschikkingstelling met een jaar. Hij zal alleen al een jaar op [locatie] moeten verblijven voordat aan overplaatsing naar een passende vervolgvoorziening in de regio kan worden gedacht. De terbeschikkinggestelde doet er goed aan zich in te zetten voor het bereiken van de doelen van zijn traject. Als hij merkt dat hij daarin vooruitgang boekt, en de verschillende fases positief doorloopt, biedt dat hem hopelijk perspectief op een succesvolle afronding van zijn traject. De rechtbank ziet mede gelet op de recente ontwikkelingen geen reden om af te wijken van bovenstaand uitgangspunt. De rechtbank zal de terbeschikkingstelling daarom met twee jaren verlengen.
5.De beslissing
De rechtbank:
- wijst af het verzoek tot aanhouding voor het doen onderzoeken van de mogelijkheid van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege;
- verlengt de terbeschikkingstelling van
[terbeschikkinggestelde]met twee jaren.
[terbeschikkinggestelde]met twee jaren.
Aldus gegeven door mr. M.H. van der Lecq, voorzitter, mr. C. Verdoold en mr. R.A. Heblij, rechters, in tegenwoordigheid van Z. Demir als griffier en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 13 maart 2025.
Buiten staat
mr. Heblij is niet in staat deze beslissing mede te ondertekenen.