Uitspraak
R E C H T B A N K R O T T E R D A M
sector civiel recht
Zaak-/rolnummer: 231387 / HA ZA 05-163
Uitspraak: 8 maart 2006
VONNIS van de enkelvoudige kamer
in de zaak van:
de stichting STICHTING UITVOERING BODEM-SANERING AMOVERING TANKSTATIONS “SUBAT”,
gevestigd te Rotterdam,
eiseres,
procureur mr. R.B. Gerretsen,
advocaat mr. B.M. Winters,
- tegen -
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid EXPLOITATIEMAATSCHAPPIJ MEULENBERG URMOND B.V.,
gevestigd te Urmond (gemeente Stein),
gedaagde,
procureur mr. J.G.A. van Zuuren,
advocaat mr. F.W. Udo te Maastricht.
1. Het verloop van het geding
De rechtbank heeft kennisgenomen van de volgende stukken:
- dagvaarding d.d. 22 december 2004 en de door eiseres overgelegde producties;
- conclusie van antwoord, met producties;
- conclusie van repliek;
- conclusie van dupliek.
2. De vaststaande feiten
Als enerzijds gesteld en anderzijds erkend dan wel niet of onvoldoende gemotiveerd weersproken, gelet ook op de in zoverre niet betwiste inhoud van in het geding gebrachte producties, staat tussen partijen - voorzover van belang - het volgende vast:
2.1
Eiseres heeft tot doel - kort gezegd - het saneren van verontreinigingen van de bodem en/of het grondwater onder tankstations, die zijn veroorzaakt door de (normale) werkzaamheden bij het afleveren van motorbrandstoffen aan het wegverkeer. Om dat doel te bereiken sluit eiseres saneringsovereenkomsten
met de eigenaren van de grond waarop de sanering betrekking heeft.
Eiseres verzorgt en bekostigt, onder in de saneringsovereenkomst bepaalde voorwaarden, de sanering van de bodemverontreiniging.
2.2
Blijkens een onderhandse akte van 14 september 1993 heeft eiseres met gedaagde een “overeenkomst tot bodemsanering tankstation” gesloten met betrekking tot een verkooppunt van motorbrandstoffen gelegen aan de Mauritslaan 37 te Urmond, kadastraal bekend gemeente Urmond, sectie C nummer 190 (hierna: de locatie), zulks onder de voorwaarden en bepalingen als nader omschreven en vermeld in voornoemde akte (hierna: “de sanerings-overeenkomst”).
Artikel 9 van de saneringsovereenkomst luidt, voor zover van belang:
“(…) Indien de Eigenaar een vennootschap is, heeft de Stichting te allen tijde het recht tot inzage in het aandelenregister van de vennootschap.”
De besloten vennootschap Meulenberg Beheer BV (hierna: “Meulenberg Beheer”) is de enig aandeelhouder in gedaagde.
Op de saneringsovereenkomst zijn van toepassing de algemene voorwaarden tot bodemsanering tankstations van eiseres (hierna: de algemene voorwaarden).
2.3
Artikel 13 van de algemene voorwaarden luidt, voor zover van belang:
“ -Artikel 13 verkoop binnen 10 jaar
Indien de Locatie of een gedeelte daarvan door de Eigenaar binnen tien jaar na ondertekening van de Overeenkomst wordt verkocht, dan zal de Eigenaar de Saneringskosten, inclusief de daarmee verband houdende kosten, direct vergoeden nadat de Stichting daarom heeft verzocht e.e.a. voorzover deze kosten niet meer bedragen dan de waardevermeerdering van de Locatie als bedoeld in artikel 14.
(…)
Met verkoop wordt gelijk gesteld elke handeling die naar het oordeel van de Stichting in economisch opzicht daarmee vergelijkbaar is;
(…)
Met verkoop wordt ook gelijkgesteld een wijziging in de overwegende zeggenschap in een vennootschap die Eigenaar is van de Locatie. De Eigenaar zal de Stichting uiterlijk ten tijde van het sluiten van de overeenkomst tot verkoop van de Locatie daaromtrent informeren.
(…).”
2.4
De waardevermeerdering van de locatie als bedoeld in artikel 14 van de algemene voorwaarden (het verschil tussen de waardeschattingen vóór de sanering en nà de sanering) is getaxeerd op ƒ 117.000,-- (in euro: € 53.092,--).
2.5
Eiseres heeft de locatie gesaneerd en op 23 juli 2002 aan gedaagde opgeleverd.
De aan voormelde sanering verbonden kosten hebben bedragen € 129.366,--.
2.6
Bij brief van 23 juli 2002 heeft eiseres gedaagde - onder meer - als volgt bericht:
“(…)
Daar de saneringskosten voor uw Locatie euro 129.366,== bedragen en deze hoger zijn dan
de waardevermeerdering van euro 53.092 (nlg 117.000,==)) als vermeld in bovengenoemde Overeenkomst tot Bodemsanering Tankstation, dient u bij verkoop of een aan verkoop gelijkgestelde transactie de waardevermeerdering van euro 53.092,== met de Stichting te verrekenen.
(…)”.
2.7
Eiseres heeft gedaagde bij brief van 29 september 2003 verzocht om een afschrift van het aandeelhoudersregister van de vennootschap van gedaagde om te beoordelen of eventueel ten gevolge van overdracht of verkoop van aandelen in de periode van 14 september 1993 tot 14 september 2003 het bedrag van de saneringskosten tot maximaal het bedrag van de waardevermeerdering verschuldigd is. Eiseres heeft daarbij aangegeven dat indien zou blijken dat de aandeelhouder van gedaagde eveneens een besloten vennootschap is, zij tevens inzage wenst van het aandeelhoudersregister van die vennootschap.
Bij brief van 27 februari 2004 heeft gedaagde aan eiseres een afschrift van haar aandeelhoudersregister verstrekt.
2.8
Eiseres heeft gedaagde om vergoeding verzocht van de waardevermeerdering van de locatie ad € 53.092,--, maar heeft geen betaling van gedaagde verkregen.
3. De vordering
De vordering luidt om bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, gedaagde te veroordelen tegen behoorlijk bewijs van kwijting aan eiseres te betalen de som van € 53.092,-- te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag der dagvaarding tot aan de dag der algehele voldoening en gedaagde te veroordelen in de kosten van het geding.
Tegen de achtergrond van de vaststaande feiten heeft eiseres aan de vordering de volgende stellingen ten grondslag gelegd:
3.1
De aandelen Meulenberg Beheer zijn overgedragen binnen 10 jaar na de datum van ondertekening van de saneringsovereenkomst. Als gevolg van deze aandelen-overdracht heeft zich een wijziging voorgedaan in de zeggenschap over de vennootschap die (indirect) eigenaar is van de locatie, zodat gedaagde op grond van artikel 13 van de algemene voorwaarden de waardevermeerdering van de locatie ten bedrage van € 53.092,-- aan eiseres dient terug te betalen.
3.2
Gedaagde is tevens wettelijke rente over het gevorderde bedrag verschuldigd vanaf de dag der dagvaarding tot de dag der algehele voldoening.
4. Het verweer
Het verweer strekt tot afwijzing van de vordering met veroordeling van eiseres in de kosten van het geding.
Gedaagde heeft daartoe - kort weergegeven - het volgende aangevoerd:
4.1
De aandelenoverdracht die heeft plaatsgevonden in Meulenberg Beheer, de moedervennootschap van gedaagde, kan niet worden gelijkgesteld met “verkoop van de locatie door de eigenaar binnen tien jaar” als bedoeld in artikel 13 van de algemene voorwaarden.
Er is geen wijziging opgetreden in de zeggenschap over de vennootschap van gedaagde, eigenaar van de locatie. Ten tijde van het sluiten van de sanerings-overeenkomst had Meulenberg Beheer de overwegende zeggenschap in gedaagde en na het verstrijken van de relevante tien jaren termijn was dat eveneens het geval.
De waardevermeerdering van de locatie is niet gerealiseerd door genoemde aandelentransactie. De waarde van het perceel is niet relevant geweest voor de bepaling van de koopsom van de aandelen van Meulenberg Beheer.
4.2
In de saneringsovereenkomst is geen bepaling opgenomen dat gedaagde bij verkoop van de aandelen van haar moedervennootschap Meulenberg Beheer verplicht zou zijn enig bedrag aan eiseres te voldoen.
Gedaagde heeft, gezien de inhoud van de saneringsovereenkomst, niet begrepen of hoeven begrijpen, dat de overdracht van de aandelen in Meulenberg Beheer door eiseres zou worden aangemerkt als verkoop van de locatie in de zin van artikel 13 van de algemene voorwaarden.
4.3
De mutaties in het aandelenbezit van Meulenberg Beheer (in 1996) waren ingegeven door de wens van haar aandeelhouders de heren Meulenberg, wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, om in het kader van “estate planning” de aandelen van die vennootschap over te dragen aan hun erfgenamen, de kinderen Meulenberg.
Indien deze aandelenoverdracht zou moeten worden gezien als een verkoop van de locatie in de zin van artikel 13 van de algemene voorwaarden, dan zou eiseres aan die aandelenoverdracht in redelijkheid ongetwijfeld haar medewerking hebben verleend zonder het stellen van nadere voorwaarden, als bedoeld in artikel 15 van de algemene voorwaarden. De aandelen blijven immers in de familie en het maakt geen verschil of de aandelen vererven door het overlijden, dan wel worden verkocht en geleverd in het kader van estate planning.
4.4
Artikel 13 van de algemene voorwaarden moet worden aangemerkt als een boetebeding. In de gegeven omstandigheden, te weten het niet vermelden in de saneringsovereenkomst van de bedoeling van eiseres dat onder verkoop van de locatie mede moet worden begrepen een overdracht van de aandelen van de moedervennootschap van gedaagde en het feit dat sprake is van een overdracht onder levenden, zijn er naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid redenen om de verschuldigde boete te matigen.
5. De beoordeling
5.1
De kern van het geschil betreft de vraag of de overdracht van de aandelen van Meulenberg Beheer, de moedervennootschap van gedaagde, kan worden gelijkgesteld met “verkoop van de locatie door de eigenaar binnen tien jaar”
in de zin van artikel 13 van de algemene voorwaarden.
5.2
Eiseres stelt dat dit het geval is nu door de verkoop en overdracht van de aandelen van Meulenberg Beheer, zich een wijziging heeft voorgedaan in de zeggenschap over de vennootschap die (indirect) eigenaar is van de locatie.
Eiseres stelt verder dat de terugbetalingsregeling in de saneringsovereenkomst in het leven is geroepen om het speculeren in de (in waarde vermeerderde) onroerende zaak tegen te gaan en te voorkomen dat de SUBAT-sanering door de fiscus als een schenking zou worden beschouwd en belast.
5.3
De vraag hoe in een overeenkomst de verhouding van partijen is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen maar een taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis van zodanige partijen kan worden verwacht (HR 13 maart 1981, NJ 1981, 638).
In casu heeft als uitgangspunt te gelden dat artikel 13 van de algemene voorwaarden, gezien de terzake onbetwist gebleven stellingen van eiseres en gezien de in voormeld artikel 13 opgenomen bepaling “Met verkoop wordt gelijkgesteld elke handeling die naar het oordeel van de Stichting in economisch opzicht daarmee vergelijkbaar is (...) Met verkoop wordt ook gelijkgesteld een wijziging in de overwegende zeggenschap in een vennootschap die eigenaar is van de locatie”, bedoelt te voorkomen dat binnen tien jaar na het sluiten van de saneringsovereenkomst wordt geprofiteerd van de door de sanering gerealiseerde waardevermeerdering van de locatie.
Het criterium: “wijziging in de overwegende zeggenschap in een vennootschap die eigenaar is van de locatie” is naar het oordeel van de rechtbank voldoende objectief. Opmerking verdient in dit verband dat de wijze van formulering van deze bepaling de wederpartijen van eiseres de mogelijkheid biedt om een voorgenomen handeling die mogelijk zou kunnen worden gelijkgesteld met “verkoop” op voorhand ter toetsing aan eiseres voor te leggen.
5.4
Door de verkoop en overdracht van de aandelen in Meulenberg Beheer, is de waarde van de eigendom van de locatie overgegaan van (de aandeelhouders van) gedaagde naar de verkrijger(s) van de aandelen in Meulenberg Beheer en heeft zich een wijziging voorgedaan in de (overwegende) zeggenschap in de vennoot-schap Meulenberg Beheer, die eigenaar is van de aandelen van gedaagde, die eigenaar is van de locatie.
Nu vaststaat dat deze aandelenoverdracht heeft plaatsgevonden binnen 10 jaar na het sluiten van de saneringsovereenkomst, is daarmee naar het oordeel van de rechtbank voldaan aan artikel 13 van de algemene voorwaarden en heeft eiseres zich terecht op het standpunt kunnen stellen dat deze eigendoms-overdracht van aandelen kan worden aangemerkt als een koop en verkoop van de locatie in de zin van artikel 7: 1 BW, dan wel als een handeling die in economisch opzicht daarmee vergelijkbaar is, nu deze overdracht gelet op de artikelen 2: 191 b, eerste lid BW en 2: 204 a BW naar economische maatstaven kan worden gewaardeerd.
5.5
De stelling van gedaagde dat geen waardevermeerdering is gerealiseerd - in economische zin - moet worden verworpen, omdat vaststaat dat de waarde van de locatie als gevolg van de bodemsanering is vermeerderd, hetgeen tot uitdrukking komt in de waarde van de aandelen van gedaagde, de eigenaar
van de locatie en daarmee ook in de waarde van de aandelen van Meulenberg Beheer, die eigenaar is van de aandelen van de eigenaar van de locatie.
Hieraan doet niet af dat in boekhoudkundig en/of fiscaal opzicht geen rekening is gehouden met de meerwaarde van de grond, nu de verhouding tussen partijen niet door het voor Meulenberg Beheer geldende fiscale regime, maar door de tussen partijen gesloten saneringsovereenkomst wordt beheerst, in het bijzonder artikel 13 van de algemene voorwaarden, dat met verkoop gelijk stelt een wijziging in de overwegende zeggenschap in een vennootschap die eigenaar is van de locatie.
Evenmin doet hieraan af dat de mutatie in het aandelenbezit van Meulenberg Beheer heeft plaatsgevonden in het kader van “estate planning”, waarbij de aandeelhouders van gedaagde hun aandelen aan hun kinderen in eigendom hebben overgedragen. Deze verkrijging van aandelen onder bijzondere titel
moet immers worden onderscheiden van de verkrijging van aandelen bij vererving, die plaatsvindt onder algemene titel.
5.6
Eiseres, die met meer dan 2.000 eigenaren van gronden overeenkomsten tot bodemsanering van tankstations heeft afgesloten, heeft ook haar belang bij toepassing van artikel 13 van de algemene voorwaarden voldoende aangetoond.
Daarbij gaat het in het bijzonder om haar belang te voorkomen dat de in het kader van de SUBAT-operatie op kosten van eiseres uitgevoerde bodemsanering fiscaal als een schenking wordt beschouwd, alsmede om een consequent beleid te voeren teneinde precedentwerking en/of discriminatie tussen contractanten te voorkomen.
5.7
Het bepaalde in artikel 13 van de algemene voorwaarden brengt mee dat gedaagde na de verkoop en overdracht van de aandelen in Meulenberg Beheer gehouden was het bedrag van de saneringskosten van de locatie tot maximaal het bedrag van de vastgestelde waardevermeerdering aan eiseres terug te betalen. Nu gedaagde ondanks verzoeken daartoe van eiseres de waarde-vermeerdering ten bedrage van € 53.092,-- niet aan eiseres heeft voldaan, is zij tekort geschoten in de krachtens artikel 13 van de algemene voorwaarden op haar rustende verplichting, zodat de vordering toewijsbaar is.
Als door gedaagde onweersproken is eveneens toewijsbaar de vordering tot vergoeding van de wettelijke rente over het bedrag van € 53.092,-- vanaf de dag der dagvaarding tot aan de dag der algehele voldoening.
5.8
Naar het oordeel van de rechtbank is er geen ruimte voor matiging van de vordering. Artikel 6: 91 BW merkt als boetebeding aan ieder beding dat de schuldenaar die tekortschiet in de nakoming van zijn verbintenis, verplicht een geldsom of een andere prestatie te voldoen, ongeacht of zulks strekt tot vergoeding van schade of enkel tot aansporing om tot nakoming over te gaan.
De krachtens artikel 13 van de algemene voorwaarden op gedaagde rustende terugbetalingsverplichting, voldoet niet aan de hiervoor vermelde omschrijving van een boetebeding. De terugbetalingsverplichting strekt niet tot vergoeding van schade en is evenmin bedoeld om contractanten van eiseres aan te sporen tot het nakomen van de saneringsovereenkomst. Het staat die contractanten vrij de locatie te verkopen wanneer hen dat goeddunkt. Artikel 13 van de algemene voorwaarden verbindt daar enkel de voorwaarde aan bij verkoop van de locatie binnen 10 jaar na het sluiten van de saneringsovereenkomst, dat in dat geval de waardevermeerdering tot maximaal het bedrag van de saneringskosten aan eiseres dient te worden terugbetaald.
Toetsing van artikel 13 van de algemene voorwaarden aan de aanvaardbaarheid naar eisen van redelijkheid en billijkheid leidt, mede in aanmerking nemende de wederzijdse belangen van partijen, niet tot een ander oordeel. De rechtbank heeft daarbij in aanmerking genomen dat gesteld noch gebleken is dat gedaagde vooraf met eiseres in overleg is getreden over de financiële consequenties van de door haar gewenste eigendomsoverdracht van de aandelen van Meulenberg Beheer aan de erfgenamen van haar aandeelhouders binnen tien jaar na het sluiten van de saneringsovereenkomst.
5.9
Gedaagde wordt als de in het ongelijk gestelde partij veroordeeld in de proceskosten.
6. De beslissing
De rechtbank,
veroordeelt gedaagde om tegen behoorlijk bewijs van kwijting aan eiseres
te betalen het bedrag van € 53.092,-- (zegge: drieënvijftigduizend tweeënnegentig euro), vermeerderd met de wettelijke rente over dit bedrag vanaf 22 december 2004 tot aan de dag der algehele voldoening;
veroordeelt gedaagde in de proceskosten, tot aan deze uitspraak aan de zijde van eiseres bepaald op € 1.170,-- aan vast recht, op € 70,40 aan overige verschotten en op € 1.788,-- aan salaris voor de procureur;
verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. C. Bouwman.
Uitgesproken ter openbare terechtzitting.
275/1729