Uitspraak
Rechtbank Rotterdam
Bestuursrecht
zaaknummers: ROT 20/71 en ROT 20/1086
uitspraak van de enkelvoudige kamer van 7 februari 2023 in de zaken tussen
[naam eiser 1], te [plaatsnaam 1], eiser 1 (ROT 20/71),
gemachtigde: mr. I.J. van Meggelen, en
[naam eiser 2], te [plaatsnaam 2], eiser 2 (ROT 20/1086),
gemachtigde: mr. M.G. Pittaluga,
en
het college van burgemeester en wethouders van Schiedam, verweerder,
gemachtigde: mr. ing. D.L. van Popering.
Procesverloop
Bij besluiten van 14 mei 2019 (de primaire besluiten I en II) heeft verweerder beslist tot invordering van de met een last onder bestuursdwang van 20 december 2017 samenhangende kosten, die zijn vastgesteld op een bedrag van € 13.836,35 voor eiser 1 (verder te noemen: [naam eiser 1]) en een bedrag van € 9.685,45 voor eiser 2 (verder te noemen: [naam eiser 2]).
Bij besluit van 2 december 2019 (het bestreden besluit I) heeft verweerder het bezwaar van [naam eiser 1] ongegrond verklaard.
Bij besluit van 27 januari 2020 (het bestreden besluit II) heeft verweerder het bezwaar van [naam eiser 2] ongegrond verklaard.
Eisers hebben tegen de onderscheiden bestreden besluiten beroep ingesteld.
Verweerder heeft een verweerschrift ingediend.
Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 14 januari 2022. De zaken zijn gevoegd behandeld. [naam eiser 1] is verschenen, bijgestaan door zijn gemachtigde. [naam eiser 2] is in persoon verschenen. Verweerder heeft zich laten vertegenwoordigen door zijn gemachtigde.
Ter zitting is de behandeling geschorst teneinde verweerder alsnog in de gelegenheid te stellen een eindopname te laten maken door zijn bouwinspecteur van de uitvoering van het achterstallig onderhoud aan de woning, in het bijzijn van de betrokken aannemer en eisers, en binnen drie maanden na de zitting (uiterlijk op 14 april 2022) aan de rechtbank verslag uit te brengen van de bevindingen van de eindopname. Een en ander is vastgelegd in een proces-verbaal van de zitting, dat op 18 januari 2022 aan partijen is verzonden.
Verweerder heeft op 3 mei 2022 een document “eindopname” met bijlagen aan de rechtbank toegezonden.
Eisers hebben hierop gereageerd.
Op 31 oktober 2022 heeft een nadere zitting plaatsgevonden, waar de zaken opnieuw gevoegd zijn behandeld. [naam eiser 1] is verschenen, bijgestaan door zijn gemachtigde. [naam eiser 2] is verschenen, bijgestaan door mr. D. Kumankumah, kantoorgenoot van zijn gemachtigde. Verweerder heeft zich laten vertegenwoordigen door zijn gemachtigde, bijgestaan door [naam], bouwkundig inspecteur.
Overwegingen
1. [naam eiser 1] is bewoner/eigenaar van de woning gelegen aan de [adres 1]. [naam eiser 2] is bewoner/eigenaar van de woning gelegen aan de [adres 2]. Beide woningen zijn ontstaan bij akte van splitsing van 23 april 1981, waarbij tevens de [naam VvE] (de VvE) is opgericht. [naam eiser 1] is gerechtigd tot 10/17 deel in de gemeenschap, [naam eiser 2] tot 7/17 deel.
2. Bij besluit van 20 december 2017 is aan de VvE en aan eisers individueel een last onder bestuursdwang opgelegd in verband met achterstallig onderhoud aan de woningen. In dit besluit is vermeld welke gebreken voor 13 maart 2018 moeten zijn hersteld en is aangegeven dat, als de gebreken niet voor deze datum zijn hersteld, verweerder de gebreken zal laten herstellen door een aannemer en de kosten op de VvE en/of eisers zullen worden verhaald. Het besluit van 20 december 2017 is onherroepelijk.
3. Omdat er geen gehoor is gegeven aan de last onder bestuursdwang zijn de kosten van de last onder bestuursdwang bij primair besluit op grond van artikel 5:25 van de Awb voor 10/17 deel verhaald op [naam eiser 1] en voor 7/17 deel op [naam eiser 2]. De totale kosten voor de uitvoering van het achterstallig onderhoud bestaan uit het geoffreerde totaalbedrag van
€ 23.755,- minus het minderwerk van € 233,20 = € 23.521,80. De kosten zijn voor [naam eiser 1] gesteld op 10/17 deel van € 23.521,80, dat is een bedrag van € 13.836,35, en voor [naam eiser 2] op 7/17 deel van € 23.521,80, dat is een bedrag van € 9.685,45. Bij de bestreden besluiten heeft verweerder de primaire besluiten gehandhaafd en de bezwaren overeenkomstig het advies van de bezwaarschriftencommissie ongegrond verklaard.
4. Eisers zijn het niet eens met de bestreden besluiten en hebben in beroep aangevoerd dat zij zich niet kunnen vinden in de hoogte van het bedrag dat verweerder op hen wil verhalen. Zij hebben verweerder gevraagd om inzage in de kosten, maar daarover geen opheldering verkregen. [naam eiser 1] heeft in het bijzonder aangevoerd dat in de facturen van de aannemer verschillende werkzaamheden zijn opgevoerd die niet zijn uitgevoerd, een balkconstructie twee keer in rekening is gebracht, en werkzaamheden zijn gefactureerd die zijn uitgevoerd aan de buurpanden [adres 3] en [adres 4]. [naam eiser 2] heeft in het bijzonder aangevoerd dat volgens de facturen het merendeel van het werk is verricht door onderaannemers, maar dat er geen enkel inzicht is gegeven in de door deze onderaannemers gefactureerde bedragen. Bovendien zijn volgens hem de gefactureerde schilderwerkzaamheden niet uitgevoerd en is een aantal zaken provisorisch gerepareerd.
De rechtbank overweegt als volgt.
5. Op grond van artikel 5:25, eerste lid, van de Awb geschiedt de toepassing van bestuursdwang op kosten van de overtreder, tenzij deze kosten redelijkerwijze niet of niet geheel te zijnen laste behoren te komen. Op grond van het tweede lid van dit artikel vermeldt de last in hoeverre de kosten van bestuursdwang ten laste van de overtreder zullen worden gebracht. Op grond van het zesde lid van dit artikel stelt het bestuursorgaan de hoogte van de verschuldigde kosten vast.
6. Tussen partijen is niet in geschil dat het besluit dat ziet op de last onder bestuursdwang van 20 december 2017 in rechte vaststaat. Ook is niet in geschil dat eisers de in de last onder bestuursdwang aangegeven gebreken aan de woningen niet voor 13 maart 2018 hebben (laten) herstellen. Verder is niet in geschil dat, als het tot kostenverhaal komt, de kosten op eisers worden verhaald naar rato van de uit de splitsingsakte voortvloeiende eigendomsverhouding van 10/17 respectievelijk 7/17. In geschil is nog of verweerder de kosten juist heeft vastgesteld.
7. De rechtbank stelt voorop dat verweerder het bedrag van de kosten in bestuursdwang in beginsel in rekening mag brengen, tenzij degene op wie de kosten verhaald worden aannemelijk maakt dat het in rekening gebrachte bedrag in geen verhouding staat tot de daadwerkelijk met de toepassing van de bestuursdwang gemoeide kosten (vergelijk de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 25 mei 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1397).
8. Verweerder heeft conform zijn interne richtlijn drie aannemers aangeschreven en de werkzaamheden gegund aan de aannemer die de werkzaamheden voor de laagste prijs kon verrichten, zijnde aannemer Van den Tempel. Door deze is een tweetal offertes opgesteld, te weten offerte GEM 65, betrekking hebbende op achterstallig onderhoud, tot een totaal bedrag van € 13.255,-, en offerte GEM 62, betrekking hebbende op herstel balkon tot een totaal bedrag van € 10.500,-, zodat het totaal van de aanneemsom € 23.755,- bedraagt. Met een factuur van 9 november 2018 heeft Van den Tempel voor de eerste termijn een bedrag van € 18.150,00 (€ 15.000,- + 21% BTW € 3.150,-) in rekening gebracht, gevolgd door een tweede factuur van 15 maart 2019 (de eindafrekening) voor een bedrag van € 10.311,38. Bij deze eindafrekening is verantwoord dat sprake is van € 233,20 aan minderwerk op de totale aanneemsom van € 23.755,-.
9. Ter zitting op 14 januari 2022 is vastgesteld dat er geen eindopname heeft plaatsgevonden, laat staan dat deze heeft plaatsgevonden in aanwezigheid van eisers of door eisers aangewezen deskundigen, zoals door hen gewenst. Gelet hierop en gelet op de omvang van de door eisers betwiste kosten, is ter zitting de behandeling geschorst teneinde verweerder alsnog in de gelegenheid te stellen een eindopname te laten maken door zijn bouwinspecteur van de uitvoering van het achterstallig onderhoud aan de woningen in het bijzijn van aannemer Van de Tempel en eisers. Bepaald is dat eisers bij de eindopname (ieder) hun eigen bouwkundige kunnen meenemen. Daarbij is overwogen dat de bedoeling van de eindopname is om te beoordelen of de werkzaamheden conform offerte zijn uitgevoerd en in rekening gebracht door de aannemer, zodanig dat de vragen die bij eisers leven over het kostenverhaal kunnen worden beantwoord. Vragen die in ieder geval beantwoord dienden te worden is of een keetwagen die is geclaimd, is ingezet bij de werkzaamheden. Verder is volgens [naam eiser 1] de uitvoering van de balkconstructie twee keer in rekening gebracht en zijn er werkzaamheden in rekening gebracht die toebehoren aan de woning [adres 3] en [adres 4]. Volgens [naam eiser 2] is niet gebleken dat de aannemer gebruik heeft gemaakt van een onderaannemer, terwijl hier wel kosten voor in rekening zijn gebracht en zijn de schilderwerkzaamheden niet conform offerte uitgevoerd. Afgesproken is dat verweerder binnen drie maanden na de zitting (uiterlijk op 14 april 2022) aan de rechtbank verslag zou uitbrengen van de bevindingen van de eindopname. Daarbij is ook afgesproken dat partijen zich inspannen om tot een finale oplossing voor het financiële geschil te komen, waarbij idealiter dan de beroepen zouden kunnen worden ingetrokken. Een en ander is vastgelegd in een proces-verbaal van de zitting, dat op 18 januari 2022 aan partijen is verzonden.
10. De rechtbank stelt vast dat verweerder geen gebruik heeft gemaakt van de hem geboden gelegenheid om uiterlijk 14 april 2022 een verslag uit te brengen van een in overleg met eisers te plannen eindopname. Uit de aanvullende stukken is gebleken dat eerst op vrijdagmiddag 22 april 2022 om 17.02 uur eisers via hun gemachtigden door inspecteur woningtoezicht [naam] per mail zijn uitgenodigd voor een eindopname op dinsdag 26 april om 13.30 uur. Door beide gemachtigden is tegen deze gang van zaken bezwaar gemaakt. Daarbij is er in het bijzonder op gewezen dat niet aan de door de rechtbank gestelde termijn is voldaan, dat de datum van de eindopname op een veel te korte termijn is gepland en dat bij het bericht van 22 april een groot aantal stukken is gevoegd die nog moeten worden bestudeerd en waarom reeds veel eerder was gevraagd. De gemachtigde van [naam eiser 1] heeft nog op vrijdagavond 22 april aan verweerder bericht dat zij op 26 april vanwege vakantie niet bij de eindopname aanwezig kan zijn en dat zij in zo’n korte tijd geen deskundige bereid kan vinden om aanwezig te zijn.
11. Vervolgens heeft verweerder bij brief van 3 mei 2022 aan de rechtbank een zogenoemde eindopname toegezonden, voorzien van een groot aantal bijlagen. In de begeleidende brief heeft verweerder aangegeven dat hij na de zitting van 14 januari een eigen einddocument heeft opgesteld, dat hij ten grondslag wenste te leggen aan de uiteindelijke fysieke eindopname in het bijzijn van eisers, en dat hij eisers heeft voorgelegd om op 26 april 2022 de fysieke eindopname uit te voeren, maar dat eisers op deze datum niet aanwezig waren.
12. De rechtbank is van oordeel dat verweerder ten opzichte van eisers zeer onzorgvuldig en in strijd met het fair play beginsel heeft gehandeld. De rechtbank baseert dit oordeel allereerst op het feit dat verweerder, terwijl hem door de rechtbank – bij wijze van informele bestuurlijke lus – de gelegenheid was geboden alsnog een eindopname te laten maken in aanwezigheid van eisers, desgewenst vergezeld door hun gemachtigden en deskundigen, de gegeven termijn van drie maanden geheel ongebruikt heeft laten verlopen zonder enig bericht aan eisers. Pas na het verstrijken van deze termijn heeft verweerder de rechtbank gevraagd om uitstel van de termijn. Vervolgens heeft verweerder, op de wijze als in rechtsoverweging 10 is omschreven, de gemachtigden van eisers, zonder enig vooroverleg, uitgenodigd voor een eindopname nog geen twee werkdagen later, onder toezending van een groot aantal documenten waarom eisers reeds verschillende keren hadden verzocht. Het is volstrekt begrijpelijk dat de gemachtigden van eisers tegen deze werkwijze bezwaar aantekenen, in het bijzonder omdat verweerder de gegunde termijn van drie maanden zonder enig overleg ongebruikt heeft laten verlopen. Daarbij is het niet in lijn met de gemaakte afspraken dat verweerder een eigen einddocument heeft opgesteld, dat hij “ten grondslag wenste te leggen aan de uiteindelijke fysieke eindopname in het bijzijn van eisers”. Ten slotte hebben eisers zich er terecht over beklaagd dat verweerder in zijn brief aan de rechtbank heeft volstaan met te vermelden dat hij eisers heeft voorgelegd om op 26 april 2022 de fysieke eindopname uit te voeren en dat eisers op deze datum niet aanwezig waren. Daarmee heeft verweerder de rechtbank zeer onvolledig en daarmee onjuist geïnformeerd. Omdat eisers door de handelwijze van verweerder geen gelegenheid hebben gekregen aanwezig te zijn, desgewenst in aanwezigheid van hun gemachtigden en/of deskundigen, bij de eindopname waartoe verweerder alsnog in de gelegenheid was gesteld, kan deze eenzijdige eindopname niet als zodanig gelden, nog daargelaten dat deze eindopname niet binnen de gestelde termijn is verricht. Mede gelet op de inmiddels reeds lange duur van deze procedure, zal de rechtbank verweerder niet alsnog de gelegenheid geven voor een eindopname in aanwezigheid van eisers en zal zij de bij brief van 3 mei 2022 overgelegde nadere stukken, die reeds veel eerder hadden kunnen en dienen te worden overgelegd, buiten beschouwing laten.
13. Nu niet alsnog een eindopname heeft plaatsgevonden in aanwezigheid van eisers en de door verweerder alsnog overgelegde stukken buiten beschouwing worden gelaten, is de rechtbank van oordeel dat eisers voldoende aannemelijk hebben gemaakt dat het door verweerder in rekening gebrachte bedrag niet in verhouding staat tot de daadwerkelijk met de toepassing van de bestuursdwang gemoeide kosten. Het is duidelijk dat er door verweerder kosten zijn gemaakt, maar door de nalatigheid van verweerder is volstrekt onhelder gebleven welk deel van de kosten wel terecht is. De rechtbank is van oordeel dat dit, vanwege de genoemde nalatigheid, voor rekening en risico van verweerder dient te blijven. Dit leidt tot de conclusie dat verweerder in strijd met artikel 7:12 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) de bestreden besluiten niet heeft voorzien van een deugdelijke motivering en er niet in is geslaagd die besluiten alsnog van een deugdelijke motivering te voorzien.
14. De beroepen zijn dus gegrond vanwege strijd met het fair play beginsel en het motiveringsbeginsel en beide bestreden besluiten dienen te worden vernietigd. Omdat aan verweerder al, door middel van een informele lus, een herstelmogelijkheid was geboden, waarvan niet, althans niet deugdelijk gebruik is gemaakt, zal de rechtbank in het kader van de finale geschilbeslechting ook de beide primaire besluiten herroepen. Het gevolg is dat beide eisers niet de kosten van bestuursdwang aan verweerder hoeven te betalen.
15. Omdat de rechtbank de beroepen gegrond verklaart, bepaalt zij dat verweerder aan beide eisers het door hen betaalde griffierecht vergoedt.
16. Omdat de beroepen gegrond zijn, krijgen eisers een vergoeding voor de proceskosten die zij hebben gemaakt. Verweerder moet die vergoeding betalen. De vergoeding wordt met toepassing van het Besluit proceskosten bestuursrecht als volgt berekend. Voor eiser [naam eiser 1] levert de bijstand door een gemachtigde vijf punten op (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift en 1 punt voor het verschijnen ter hoorzitting met een waarde per punt van € 597,-, en 1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting en 1 punt voor de nadere conclusie en het verschijnen ter nadere zitting gezamenlijk, met een waarde per punt van € 837,- en wegingsfactor 1), zodat wordt toegekend € 3.705,-. Voor eiser [naam eiser 2] levert de bijstand door een gemachtigde twee punten op (1 punt voor het verschijnen ter hoorzitting met een waarde per punt van € 597,- en 1 punt voor de nadere conclusie en het verschijnen ter nadere zitting gezamenlijk, met een waarde per punt van € 837,- en een wegingsfactor 1), zodat wordt toegekend € 1.434,-.
Beslissing
De rechtbank:
- verklaart de beroepen gegrond;
- vernietigt de bestreden besluiten;
- herroept de primaire besluiten;
- bepaalt dat deze uitspraak in de plaats treedt van de vernietigde bestreden besluiten;
- bepaalt dat verweerder aan beide eisers het betaalde griffierecht van € 178,- vergoedt;
- veroordeelt verweerder in de proceskosten van eiser [naam eiser 1] tot een bedrag van € 3.705,- en in de proceskosten van eiser [naam eiser 2] tot een bedrag van € 1.434,-.
Deze uitspraak is gedaan door mr. A.S. Flikweert, rechter, in aanwezigheid van drs. S.R. Jonkergouw, griffier. De uitspraak is in het openbaar gedaan op 7 februari 2023.
de griffier is verhinderd de uitspraak
mede te ondertekenen
griffier rechter
Een afschrift van deze uitspraak is verzonden aan partijen op:
Rechtsmiddel
Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de dag van verzending daarvan hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.