Uitspraak
vonnis
RECHTBANK 'S-GRAVENHAGE
Sector civiel recht
zaaknummer / rolnummer: 304119 / KG ZA 08-171
Vonnis in kort geding van 29 april 2008
in de zaak van
de rechtspersoon naar vreemd recht
MAD DOGG ATHLETICS, INC.,
gevestigd te Venice, Californië, Verenigde Staten van Amerika,
eiseres,
procureur: mr. E. Grabandt,
advocaten: mrs. F.V.B.M. Mutsaerts en T.M. Berendsen
tegen
de besloten vennootschap
BATAVUS B.V.,
gevestigd te Heerenveen,
gedaagde,
procureur: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt,
advocaat: mr. D. van der Kolk.
Partijen zullen hierna Mad Dogg en Batavus genoemd worden.
1. De procedure
1.1. Bij exploot van 11 februari 2008 heeft Mad Dogg Batavus gedagvaard
om te verschijnen op de zitting van 16 april 2008 bij de voorzieningenrechter
van deze rechtbank. Mad Dogg heeft 48 producties overgelegd. Batavus heeft
10 producties (A tot en met J) overgelegd.
1.2. De advocaten van Mad Dogg hebben de vorderingen aan de hand van
pleitnotities en de producties nader toegelicht. Batavus heeft verweer gevoerd
bij monde van haar advocaat, eveneens aan de aan de hand van pleitnotities en
producties, en heeft geconcludeerd tot afwijzing van de vorderingen.
1.3. Partijen hebben hun stukken waaronder de pleitnotities, de producties
en gespecificeerde opgaven van de proceskosten overgelegd. Het vonnis is bepaald
op heden.
2
2. De feiten
2.1. Mad Dogg is houdster van merkrechten met betrekking tot onder meer
de woordmerken SPIN, SPINNER en SPINNING.
2.2. Mad Dogg gebruikt voornoemde merken bij de exploitatie van een rond
1990 door de Amerikaan Johnny Goldberg ontwikkeld concept voor een fitness
programma. Dit concept wordt sinds 1992 onder het merk SPINNING aangeboden
door Mad Dogg. Spinning is het staand of zittend fietsen op een speciale
hometrainer. Dit gebeurt op de maat van de muziek waarbij de deelnemers
wordt opgezweept door de instructeur.
2.3. De daarbij te gebruiken hometrainer is voorzien van een zwaar vliegwiel
welke door de trapbeweging tot snelle rotatie kan worden gebracht. Op het
stuur of in het frame zit een voorziening waarmee de weerstand verhoogd en
verlaagd kan worden en waarmee geremd kan worden. Het zadel en het stuur
zijn in hoogte en tevens naar voren en achteren te verstellen zodat voor iedereen
de juiste fietshouding gevonden kan worden.
2.4. Momenteel wordt het spinningconcept door Mad Dogg aangeboden en
gepromoot in meer dan 60 landen, waaronder Nederland.
2.5. In verband met het gebruik door Batavus van de tekens spinner en spinning
in haar catalogus 2007 heeft Mad Dogg op 4 juni 2007 Batavus gesommeerd
het gebruik van die tekens te staken. Batavus heeft zich daaraan aanvankelijk
geconformeerd maar is daar later weer op teruggekomen. Zij heeft dit
op 13 november 2007 schriftelijk bericht aan de toenmalige raadsman van Mad
Dogg.
2.6. Thans biedt Batavus op haar website www.batavus.nl een fiets aan onder
de aanduiding Ultimate Spinning S3.
Hierbij gebruikt zij de afbeelding hiernaast.
Ultimate Spinning S3
Batavus omschrijft op haar website de aangeboden fiets als volgt:
Onze spinner is professioneel en kwalitatief zeer hoogwaardig. Ideaal voor mensen die zeer veel vragen van hun spinner. Het vliegwiel is zwaar en de gebruikte onderdelen zeer duurzaam. De zwaarste workout kan de Ultimate Spinning S3 met gemak aan!
3
3. Het geschil
3.1. Mad Dogg vordert - samengevat – uitvoerbaar bij voorraad Batavus te
verbieden de tekens Spinning en Spinner of enig ander daarmee overeenstemmend
teken te gebruiken. Zij vordert daarnaast de veroordeling van Batavus tot
het doen van opgaven, de betaling van dwangsommen en tot betaling van de
volledige kosten van de procedure.
3.2. Batavus voert verweer. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor
zover van belang, nader ingegaan.
4. De beoordeling
4.1. Bij dagvaarding specificeert Mad Dogg geen van de haar toekomende
merkrechten. Als producties 2, 3 en 4 legt zij over drie bundels diverse merkinschrijvingen.
Een eiser in een merkenzaak kan als regel niet volstaan met een
datadump van merkrechten uit CTM-Online of BMB-Online. De eiser dient aan te
geven op welke rechten zij bepaaldelijk een beroep doet. In beginsel zou in deze
zaak reeds op grond van dit verzuim de vordering kunnen worden afgewezen.
Batavus doet hierop evenwel geen beroep. De voorzieningenrechter zal de vordering
daarom niet onmiddellijk afwijzen, maar de beoordeling wel beperken tot
de volgende, met het oog op de door Mad Dogg gestelde inbreuk, door de voorzieningenrechter
relevant geachte merkrechten:
• het Gemeenschapswoordmerk SPINNING met nummer 002374320, aangevraagd
op 12 september 2001 en ingeschreven op 1 augustus 2003
voor waren in de klasse 12: Bicycles and bicycle components;
• het Gemeenschapswoordmerk SPINNING met nummer 000175117, aangevraagd
op 1 april 1996 en ingeschreven op 3 april 2000 voor waren in
de klassen 9: audio and video cassettes en 28 exercise equipment en
diensten in de klasse 41: exercise training, dit woordmerk heeft de status
cancellation pending;
• het Gemeenschapswoordmerk SPINNER met nummer 000175158, aangevraagd
op 1 april 1996 en ingeschreven op 18 december 1998 voor
waren in de klasse 28: exercise equipment en diensten in de klasse 41:
exercise training; sales, advertising and promotion in connection with
the aforesaid services.
4.2. Gegeven het beroep op Gemeenschapsmerken is de voorzieningenrechter
van deze rechtbank op grond van artikel 99 GmerkVo juncto artikel 3 uitvoeringswet
GmerkVo bij uitsluiting bevoegd. De voorzieningenrechter begrijpt dat
de vordering van Mad Dogg ziet op Nederland, althans zij vordert niet het pan-
Europese verbod voorzien in artikel 99 lid 2 GmerkVo.
4.3. Batavus erkent dat zij een fiets bestemd voor spinning onder de aanduidingen
spinner en spinning via haar internet catalogus aanbiedt op de Nederlandse
markt. Deze fiets is ook vermeld in de gedrukte catalogus welke wordt
verspreid bij haar dealers (fietshandelaren) in Nederland en in Vlaams-België.
4.4. Het verweer van Batavus berust op de door haar gestelde verwording
tot soortnaam van de merken SPINNING en SPINNER. Zij stelt daartoe dat in
het Nederlandse taalgebied door het relevante publiek zowel de activiteit als de
daarvoor te gebruiken fiets worden aangeduid als spinning respectievelijk spinner.
4.5. Het relevante publiek omvat enerzijds degene die fitnesscentra bezoeken
of wel zouden willen bezoeken, anderzijds ook degenen die een fitness centrum
exploiteren en daarin een concept zoals spinning zouden willen aanbieden,
dit is in het algemeen het publiek dat bekend is met het door Mad Dogg gepromote
concept. De vraag waar het in verband met de eventuele verwording tot
generieke aanduiding om gaat, is dan welke term dit publiek gebruikt ter aanduiding
van de bedoelde activiteit en de daarbij te gebruiken fiets.
4.6. Beide partijen hebben de voorzieningenrechter in ruime mate voorzien
van screendumps van vele internet sites. Het internet wordt kennelijk door beiden
aanvaard als valide kenbron van taalkundige gebruiken van het relevante
publiek.
4.7. Volgens Mad Dogg zal dit publiek de activiteit en de te gebruiken fiets
aanduiden met de termen indoor cycling voor de activiteit, respectievelijk indoor
cycle of indoor bike voor de fiets. SPINNING en SPINNER zal dit publiek uitsluitend
gebruiken, en ook alleen mogen gebruiken, indien er sprake is van fitness
training gegeven door een officieel door een door Mad Dogg erkende instelling
opgeleide instructeur en waarbij uitsluitend fietsen worden gebruikt van door
Mad Dogg erkende leveranciers.
4.8. Batavus stelt dat het relevante publiek de activiteit en de fiets zal aanduiden
met de woorden spinning of spin(nen) respectievelijk spinner. Met name
het woord spinning valt te beschouwen als een gewoon woord uit de Nederlandse
taal. Batavus heeft daartoe een rapport overgelegd van de lexicoloog dr J.G.
Kruyt.
4.9. Naar voorlopig oordeel heeft Mad Dogg niet aannemelijk gemaakt dat er
sprake is van levend (taal-)gebruik van de door haar voorgestelde alternatieven.
Van belang is dat indoor cycling de aanduiding is voor de onder supervisie van
de Internationale Wieler Unie (UCI) georganiseerde sport die Cycle Ball en Artistic
Cycling omvat. Veel internet hits voor indoor cycling blijken in die richting te
wijzen. Daarnaast kan indoor cycling ook slaan op ander vormen van wielersport
onder dak waaronder ook vormen van fitness die weliswaar op een fiets worden
bedreven maar niet zijn aan te merken als spinning, zoals bijvoorbeeld een race-
fiets op een rollenbank.
4.10. Mad Dogg heeft weliswaar een aanzienlijk aantal internet hits overgelegd
die gebruik aantonen van indoor cycling, met of zonder spatie, ter aanduiding
van spinning als activiteit, maar in meerderheid betreffen dit hits buiten het
Nederlandse taalgebied. Wat betreft de hits in het Nederlanse taalgebied heeft
Mad Dogg onvoldoende weersproken dat het gebruik van deze alternatieve benamingen
door aanbieders van spinning gevolg is van het door haar gevolgde
aanschrijvings- en handhavingsbeleid of dat deze aanbieders zich daar toe contractueel
hebben verbonden. Dit tezamen voert naar voorlopig oordeel tot de
conclusie dat in elk geval in het Nederlanse taalgebied woorden als indoor cycling
of indoor bike niet eenduidig worden begrepen als verwijzend naar de door
Mad Dogg beoogde activiteit of de daarbij te gebruiken fiets.
4.11. Batavus heeft overgelegd een rapport met de titel ‘Incorporatie van het
woord spinning in de Nederlandse taal’. Dit rapport betreft de vraag “of spinning
voldoende in de Nederlandse taal geïncorporeerd is om als ‘beschrijvend’ te worden
beschouwd”. Daargelaten dat deze vraagstelling onjuist is, is naar voorlopig
oordeel de conclusie van de rapporteur mw dr J.G. Kruyt, niet zonder belang. Zij
concludeert:
Hoewel het woord spinning als zelfstandig woord of in woordcombinaties nog vrij
jong is, kan toch al gesteld worden dat het in een dusdanig behoorlijke mate in
het Nederlands geïncorporeerd is en bij een grote groep Nederlanders bekend is,
dat het een 'beschrijvend' karakter heeft. Dat er bedrijven zijn die productnamen
met spinning geregistreerd hebben (zie bijlage 3) doet daar niets aan af,
omdat het merendeel van de mensen die niet als zodanig herkent.
Argumenten voor deze conclusie zijn:
- Het hoge aantal hits van spinning (ca. 592.000/635.000; vgl. aerobics:
323.000/383.000 en een gewoon Nederlands woord als allerminst met
361.000/540.000). Spinning wordt al te lang en te vaak in het Nederlands gebruikt
om te verwachten dat het op afzienbare termijn zou verdwijnen.
- Taalkundige kenmerken van vernederlandsing. De vorming van samenstellingen
volgens de Nederlandse schrijfwijze (zonder spatie), waarvan er verscheidene
zijn met een hoog aantal hits. De opkomst van andere woorden, zoals het
werkwoord spinnen en het zelfstandig naamwoord spinner, nu al met twee betekenissen.
- De aard van de bronnen betreft een uitgebreide sector van de sport- en recreatiewereld,
waarin een groot publiek actief is: niet alleen mensen die van sport
(in competitiesfeer) houden, maar ook een brede laag van de bevolking die zijn
conditie en/of gewicht op peil wil houden ('bewegen moet'). Dit wordt bevestigd
door de commercie daaromheen. Tevens wordt het woord in algemene bronnen
gebruikt, zoals het Volkskrantarchief, de Volkskrantblog en algemene advertentiesites
als marktplaats.nl, speurders.nl en e-bay.nl. En, last but not least, bij de
sinds 2003 steeds populairder spinningmarathons gaat het niet alleen om een
groot aantal sporters, maar ook over een groot publiek van toeschouwers.
Het uitgebreide artikel in de Wikipedia kan gezien worden als een opstap naar
opname in de gevestigde woordenboeken.
4.12. Waar het om gaat blijft de vraag met welk(e) woord(en) het relevante
publiek zal verwijzen naar de door Mad Dogg gepromote activiteit. Naar voorlopig
oordeel is dat met het woord spinning. De door Mad Dogg gesuggereerde
alternatieven leven niet in de Nederlandse taal als termen ter omschrijving van
die activiteit.
4.13. Aan voorgaande conclusie wordt niet afgedaan door het door Mad Dogg
aangevoerde gegeven dat in de meerderheid van de gevallen waar het woord
spinning wordt gebruikt, het relevante publiek daarbij het oog heeft op de officiële
vorm van spinning welke onder het merk SPINNING wordt aangeboden. Dit
gegeven is het onvermijdelijk gevolg van de positie als marktleider van Mad
Dogg.
4.14. Dit tezamen voert voorshands tot de conclusie dat wat betreft het Nederlandse
taalgebied het woord spinning is aan te merken als de generieke benaming
van de door Mad Dogg gepromote activiteit. In zoverre is het merk
SPINNING in Nederland dan ook verworden tot een soortnaam.
4.15. Voor SPINNEN en SPINNER geldt hetzelfde. Daargelaten dat Mad Dogg
voor spinnen geen merkrechten heeft, is van belang is dat spinnen een gewoon
Nederlands woord is, dat niet alleen verwijst naar het vormen van een draad
maar ook naar de draaiende beweging, bijvoorbeeld van een spinnewiel, zoals in
het Engels het werkwoord to spin. Het Nederlandse woord spinner is dan ook
even goed aan te merken als afgeleid van het werkwoord spinnen en ziet dan
ook op degene die aan het spinnen is en dat doet op een spinner als daartoe
bestemde fiets die in het Nederlands dan ook zeer wel als spinner kan worden
aangeduid. Ten slotte geldt dat ook voor de fiets, naast spinner, weinig alternatieve
benamingen beschikbaar zijn die voor Mad Dogg acceptabel zijn en toch
eenduidig verwijzen naar toepassing van de fiets voor spinning. In plaats van
spinner zou spinfiets of spin-bike kunnen worden gebruikt maar ter zitting is
duidelijk geworden dat Mad Dogg daar ook bezwaar tegen heeft, dat ook omdat
zij merkrechten heeft met betrekking tot SPIN.
4.16. Een volgende vraag is of de verwording tot een soortnaam ook leidt tot
verval van het merkrecht. In beginsel doet zich dat enkel voor indien de verwording
tot soortnaam gevolg is van doen of nalaten van de merkhouder (artikel
50 lid 1, sub b GmerkVo.
4.17. In kort geding kan verval van het merkrecht niet worden uitgesproken.
Het criterium is dat er een redelijke mate van waarschijnlijkheid moet zijn dat
de bevoegde instantie, indien deze daartoe zou worden aangezocht, daartoe zou
besluiten. Artikel 95 GmerkVo, dat voorschrijft dat de geldigheid van het merk
als uitgangspunt dient te worden genomen, sluit niet uit dat in kort geding het
verval wordt aangenomen, maar impliceert dat de rechter in kort geding terughoudend
dient te zijn. Omdat in deze procedure onvoldoende is komen vast te
staan met betrekking tot het doen of nalaten van Mad Dogg ter handhaving van
haar rechten, zal de voorzieningenrechter in deze zaak er niet vanuit gaan dat
het merkrecht van Mad Dogg dreigt te vervallen.
4.18. De voorzieningenrechter gaat derhalve uit van geldige merken SPINNER
en SPINNING maar gaat er ook van uit dat deze merken – in het Nederlandse
taalgebied feitelijk zijn verworden tot generieke aanduidingen (soortnamen)
voor een specifieke fiets en de daarbij behorende activiteit. Dit heeft als consequentie
dat is uit te gaan van een verminderde beschermingsomvang maar ook
– omdat daar overeenkomstig criteria gelden wat betreft beschikbaarheid van
alternatieve aanduidingen - van een groter toepassingsgebied van artikel 12 sub
c GmerkVo.
4.19. Batavus doet met name een beroep op de grond sub c van voornoemde
bepaling. Zij stelt dat zij de merken SPINNER en SPINNING gebruikt om de bestemming
van de door haar aangeboden fiets aan te geven. Zij heeft ter zitting
erkend dat het marketing overwegingen waren die haar ertoe hebben gebracht
– na aanvankelijke berusting – de benamingen spinning en spinner weer te gebruiken.
Zij acht dit een eerlijk gebruik omdat het gebruik van de merken SPINNER
en SPINNING nodig is om de bestemming van de waar of dienst aan te geven.
4.20. Naar voorlopig oordeel slaagt het beroep van Batavus op artikel 12 sub
c GmerkVo. Batavus onderbouwt haar beroep met een verwijzing naar HvJ EG
17 maart 2005, IER 2005 nr 51 (Gilette). Die zaak betrof waren die onder eigen
merk werd aangeboden maar waar het merk van Gilette werd gebruikt om aan
te geven dat de waar compatibel is met producten van Gilette. Gilette leert ook
dat artikel 12 sub c GmerkVo toepasselijk is indien een derde gebruik maakt van
het merk van ene ander voor het complete product. Het toepassingsbereik van
genoemde bepaling beperkt zich dus niet tot onderdelen of accessoires, daargelaten
nog dat de door Batavus aangeboden fiets kan worden aangemerkt als een
noodzakelijk onderdeel van het door Mad Dogg onder het merk SPINNING aangeboden
fitness concept.
4.21. Batavus heeft aan de door haar aangeboden fiets de tekens spinning en
spinner verbonden als aanduiding inzake een wezenlijk kenmerk van die fiets
namelijk de bestemming als spinner te gebruiken bij spinning. Deze tekens
stemmen weliswaar overeen met de merken van Mad Dogg, maar zoals hierboven
overwogen waren er voor Batavus, gegeven de feitelijke verwording tot
soortnaam van spinner en spinning, geen reële – door het relevante publiek
eenduidig begrepen – alternatieve aanduidingen beschikbaar.
4.22. Dit is ook een eerlijk gebruik in de handel zoals bedoeld in het slot van
artikel 12 GmerkVo, omdat in beginsel iedereen fietsen ten behoeve van spinning
mag produceren en aanbieden zodat de ‘spinning’ markt als zodanig vrij
toegankelijk is. Dat Batavus ook uit marketing overwegingen de aanduidingen
spinner en spinning wil gebruiken doet daar niet aan af. Zowel het concept van
de activiteit waar het merk SPINNING op ziet als de daarvoor te gebruiken fiets
zijn op zichzelf niet beschermd. Batavus mag een dergelijke fiets op de markt
brengen. Batuvus heeft voldoende inzichtelijke gemaakt dat er voor haar een
praktische noodzaak bestaat de aanduidingen te gebruiken. Nadat zij. na daartoe
door Mad Dogg te zijn gesommeerd, zich enige tijd heeft onthouden van het
verdere gebruik van spinner en spinning, heeft zij ervaren dat het zonder die
aanduidingen niet goed mogelijk bleek om haar fiets in de ‘spinning’ markt te
zetten. Het is dan ook door die noodzaak dat zij de aanduidingen weer opnieuw
is gaan gebruiken.
4.23. Bij deze stand van zaken dienen de vorderingen van Mad Dogg te worden
afgewezen en zal zij in de kosten van het geding worden veroordeeld. Partijen
hebben gespecificeerde opgaven van hun kosten gedaan. Deze zijn over en
weer onbetwist gebleven. Batavus heeft in dit verband opgegeven het bedrag
van € 21.083,12, inclusief verschotten en exclusief BTW. Mad Dogg zal tot betaling
van dat bedrag worden veroordeeld.
De beslissing
De voorzieningenrechter:
wijst de vorderingen af;
veroordeelt Mad Dogg in de kosten van de procedure, tot heden aan de zijde
van Batavus begroot op € 21.083,12;
verklaart dit vonnis wat de kosten veroordeling betreft uitvoerbaar bij vooraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. Chr.A.J.F.M. Hensen en in het openbaar uitgesproken
op 29 april 2008, in het bijzijn van de griffier.