Uitspraak
vonnis
RECHTBANK 'S-GRAVENHAGE
Sector civiel recht
Vonnis van 19 september 2012
in de zaak met zaaknummer / rolnummer 398721 / HA ZA 11-2085 van:
de besloten vennootschap A-DIRECT AUTOMATERIALEN BV,
gevestigd te 's-Gravenhage,
eiseres,
advocaat : mr. J.F. van Duin,
tegen
de coöperatie COÖPERATIEVE RABOBANK ZUID-HOLLAND MIDDEN UA,
gevestigd te Delft,
gedaagde,
advocaat : mr. P.W. van Kooij.
De rechtbank zal de procespartijen hierna aanduiden als “A-direct Automaterialen BV” en “Rabobank Delft”.
De procedure
1.1 De rechtbank heeft bij het wijzen van dit vonnis kennis genomen van en rekening gehouden met de navolgende processtukken, waaruit ook het procesverloop blijkt:
- de dagvaarding van 1 juli 2011 tegen de eerste rolzitting van 13 juli 2011, met de producties 1 t/m 3 van A-direct Automaterialen BV;
- de conclusie van antwoord van 5 oktober 2011, met de producties 1 t/m 5 van Rabobank Delft;
- het tussenvonnis van 19 oktober 2011 en het instructieformulier van 28 november 2011 van de rechtbank;
- het proces-verbaal van de eerste comparitie van partijen van 19 januari 2012;
- het tussenvonnis van 18 april 2012 van de rechtbank;
- de op 1 juni 2012 ter griffie ontvangen nadere conclusie met productie 4 van A-direct Automaterialen BV;
- de op 1 juni 2012 ter griffie ontvangen briefakte met producties 6 t/m 8 van Rabobank Delft;
- het proces-verbaal van de tweede comparitie van partijen van 19 juni 2012;
- de rolbeslissing van 1 augustus 2012.
1.2 Vonnis door een meervoudige kamer is bepaald op vandaag.
De vaststaande feiten
2.1 Deels in afwijking van het tussenvonnis van 18 april 2012 stelt de rechtbank nu bij eindvonnis de navolgende feiten vast.
2.2 De heer [X] en zijn echtgenote [Y] exploiteerden als vennoten van de vennootschap onder firma [X] (hierna: “[de firma X]”) een agrarisch bedrijf dat zich toelegde op de komkommerteelt. De [de firma X] en haar vennoten hadden ten behoeve van hun bedrijfsuitoefening in de komkommerteelt bij hun huisbankier Rabobank Delft sinds jaren een jaarlijks rekening-courantkrediet, laatstelijk bij financieringsvoorstel van 2 november 2007 een bankkrediet (toegestane roodstand) van maximaal € 90.000,-. Het bankkrediet van [de firma X] bij Rabobank Delft werd geadministreerd onder bankrekeningnummer 313451745.
2.3 Twee neven van [X], de heren [A] en [B], zijn omstreeks februari 2007 een eigen winkel in automaterialen begonnen onder de naam A-direct Automaterialen BV in oprichting. Financiering daarvan bleek alleen mogelijk via de contacten van hun oom [X] bij Rabobank Delft. Om die reden en omdat beide neven Karadirek nog een jaar lang waren gebonden aan een concurrentiebeding bij hun voormalige werkgever, werd hun oom [X] formeel (indirect) directeur en aandeelhouder van de daartoe omstreeks maart 2008 opgerichte besloten vennootschap A-direct Automaterialen BV, waarvan de bedrijfsleiding in 2007 en 2008 feitelijk echter in handen was van zijn neven [A] en [B].
2.4 Omstreeks maart 2008 heeft [X] onder overhandiging van de eerste jaarcijfers van A-direct Automaterialen BV (in oprichting) aan zijn accountmanager van Rabobank Delft verzocht om een bankkrediet voor A-direct Automaterialen BV. Rabobank Delft heeft vervolgens in april 2008 aan [X], A-direct Automaterialen BV, [X BV] en [X Groentekwekerij BV] een financieringsvoorstel gedaan, dat [X] op 23 april 2008 namens de voornoemde vier “debiteuren en rekeninghouders” van/bij Rabobank Delft heeft ondertekend (zie productie 1 van A-direct Automaterialen BV). Ingevolge deze ondertekende overeenkomst van 23 april 2008 met de titel “financieringsvoorstel” heeft Rabobank Delft een financiering verstrekt aan de voornoemde vier debiteuren / rekeninghouders, welke financiering bestond uit een geldlening van € 100.000,- en een krediet in rekening-courant van maximaal € 50.000,-. De geldlening en het krediet werden volgens het financieringsvoorstel van Rabobank Delft geadministreerd op het daartoe geopende nieuwe bankrekeningnummer 126084254 op naam van A-direct Automaterialen BV.
2.5 In juli 2008 is [X] uitgeschreven als formeel (indirect) directeur en aandeelhouder van A-direct Automaterialen BV. Indirect directeuren en aandeelhouders van A-direct Automaterialen BV waren sindsdien [A] en [B] en sinds januari 2009 ook [C], een zoon van [X]. De handel in automaterialen liep goed en op 18 december 2009 stond er een tegoed van afgerond
€ 149.201,- op bankrekeningnummer 126084254 op naam van A-direct Automaterialen BV bij Rabobank Delft.
2.6 Met het bedrijf van [X] in de komkommerteelt (de voornoem[de firma X]) ging het door tegenslagen sinds 2008 daarentegen niet goed. In oktober 2009 heeft een schuldeiser het faillissement van [de firma X] en haar vennoten aangevraagd, waarna de vennoten [X] en [Y] aan deze rechtbank toepassing van de wettelijke schuldsanering (WSNP) hebben verzocht. Bij vonnis van 28 mei 2010 heeft de rechtbank de verzoeken tot toelating tot de wettelijke schuldsaneringsregeling afgewezen. Bij arrest van 29 maart 2011 heeft het gerechtshof te ’s-Gravenhage dat vonnis vernietigd en alsnog de wettelijke schuldsanering van [X] en zijn echtgenote, handelend onder de naam [de firma X], toegestaan.
2.7 Rabobank Delft is in de loop van 2009 op de hoogte geraakt van de financiële problemen van [de firma X] en haar vennoten. Op 18 december 2009 vertoonde de bankrekening op naam van [de firma X] met nummer 313451745 (zie rov. 2.2) een roodstand van € 61.983,09.
2.8 Per valutadatum 18 december 2009 heeft Rabobank Delft vervolgens door middel van een volgens haar contractueel toegestane verrekening het creditsaldo van afgerond
€ 149.201,- op bankrekeningnummer 126084254 op naam van A-direct Automaterialen BV (zie rov. 2.5) verminderd met het voornoemde debetsaldo van € 61.983,09 op bankrekeningnummer 313451745 op naam van [de firma X] (zie rov. 2.7), waardoor het saldo op laatstgenoemde bankrekening op naam van [de firma X] op nihil kwam te staan en het creditsaldo op eerstgenoemde bankrekening op naam van A-direct Automaterialen BV met € 61.983,09 werd verminderd. De advocaat van A-direct Automaterialen BV heeft daar buiten rechte tevergeefs tegen geprotesteerd.
De vorderingen en de geschilpunten
3.1 A-direct Automaterialen BV vordert dat de rechtbank Rabobank Delft veroordeelt tot terugbetaling van de voornoemde € 61.983,09 in hoofdsom, met de wettelijke rente daarover vanaf 18 december 2009, met proceskosten en uitvoerbaar bij voorraad.
3.2 A-direct Automaterialen BV stelt daartoe samengevat dat de door Rabobank Delft toegepaste debitering door verrekening ten eerste contractueel niet is toegestaan en dus wanprestatie onder de financieringsovereenkomst oplevert, ten tweede indien wel toegestaan naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is gelet op aard en strekking van de financieringsovereenkomst van 23 april 2008 (art. 6:248 lid 2 BW), en ten derde dat de desbetreffende algemene bankvoorwaarden voor zover die contractuele verrekening van de beide banksaldi van formeel mede-rekeninghouder [X] toestaan in de gegeven omstandigheden onredelijk bezwarend zijn voor de kleine startende ondernemer A-direct Automaterialen BV en daarom vernietigbaar (art. 6:233 onder a BW).
3.3 Rabobank Delft voert daartegen gemotiveerd verweer. Samengevat stelt zij dat de door haar op 18 december 2009 toegepaste verrekening van afgerond € 62.000,- contractueel is toegestaan krachtens de op de overeenkomst toepasselijke algemene bankvoorwaarde artikel 3 onder f en dat die verrekening in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet onaanvaardbaar en niet onredelijk bezwarend is. Dit mede omdat A-direct Automaterialen BV na die verrekening een regresvordering van afgerond € 62.000,- op [X] heeft verkregen. Daaraan doet volgens Rabobank Delft onvoldoende af dat [X] thans in de wettelijke schuldsanering zit met volgens A-direct Automaterialen BV een schuldenlast van ongeveer € 500.000,-.
De beoordeling door de rechtbank
4.1 Naar de kern genomen moet de rechtbank beslissen of Rabobank Delft zich jegens haar contractuele wederpartij A-direct Automaterialen BV in de specifieke feitelijke omstandigheden van dit geval wel of niet mag beroepen op artikel 3 onder f van haar op de overeenkomst van 23 april 2008 inzake bankrekeningnummer 126084254 toepasselijke “algemene voorwaarden voor rekening-courant van de Rabobank 2006”.
4.2 Die algemene bankvoorwaarde luidt voor zover nu relevant als volgt:
3. Rekening op naam van meer rekeninghouders.
Indien de bank de rekening voor meer rekeninghouders aanhoudt, kunnen de rekeninghouders – tenzij schriftelijk anders met de bank is overeengekomen - zowel samen als ieder afzonderlijk over een tegoed op de rekening en over een krediet beschikken en alle andere (rechts)handelingen met betrekking tot de overeenkomst verrichten, ongeacht of een tegoed op de rekening en/of een krediet op enig tijdstip in enige (andere) gemeenschap valt. (…) Hiervoor gelden de volgende bepalingen: (…) f. de bank is bevoegd een tegoed op de rekening te verrekenen met een vordering van haar op een rekeninghouder.
4.3 Naar het oordeel van de rechtbank voert A-direct Automaterialen BV in de gegeven specifieke feitelijke omstandigheden van dit geval terecht aan dat het beroep van Rabobank Delft op het hiervoor geciteerde artikel 3 onder f uit haar algemene voorwaarden jegens A-direct Automaterialen BV naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is (art. 6:248 lid 2 BW). Daartoe is het volgende redengevend.
4.4 De overeenkomst van 23 april 2008 met de titel financieringsvoorstel bevat strikt genomen drie elementen maar vormt één geheel. De drie elementen (geldlening, toegestane roodstand en bankrekeningnummer) kunnen daarom anders dan Rabobank Delft impliciet betoogt niet los van elkaar worden beschouwd en beoordeeld.
4.5 Uit de tekst, de context en de strekking van de gehele overeenkomst van 23 april 2008 volgt onmiskenbaar dat de te verstrekken geldlening, het te verstrekken rekening-courant krediet en het aan beide financieringen gekoppelde nieuwe bankrekeningnummer 126084254 op naam van A-direct Automaterialen BV door Rabobank Delft bestemd waren voor gebruik door A-direct Automaterialen BV ten behoeve van haar bedrijf in automaterialen, en dus niet voor (mede)gebruik door de formeel mederekeninghouder [X] ten behoeve van diens privézaken of diens bedrijf in de komkommerteelt. Voor dat laatste had Rabobank Delft immers al sinds jaren het afzonderlijke krediet met bankrekeningnummer 313451745 op naam van [de firma X] bestemd en verstrekt.
4.6 Ter tweede comparitie van partijen heeft [X] – onweersproken door zijn toenmalige accountmanager bij Rabobank Delft – bovendien verklaard dat Rabobank Delft hem bij de totstandkoming van de overeenkomst van 23 april 2008 letterlijk heeft gezegd dat A-direct Automaterialen BV het door hem aangevraagde krediet kon krijgen, maar dat [X] dat geld niet mocht gebruiken voor zijn tuin (de komkommerteelt). Dat geldt dan vanzelfsprekend ook voor het aan het verstrekte krediet gekoppelde bankrekeningnummer. Voorts is onvoldoende weersproken dat de bankrekening met nummer 126084254 op naam van A-direct Automaterialen BV feitelijk ook altijd is gebruikt door uitsluitend A-direct Automaterialen BV voor haar bedrijf in automaterialen, en dus niet door de formeel mederekeninghouder [X] voor diens privézaken of voor diens komkommerbedrijf.
4.7 Gelet op de verklaringen ter eerste comparitie, was ten slotte de over en weer bedoelde en verwachte strekking van het formele (mede)rekeninghouderschap van [X] dat Rabobank Delft de in de financieringspraktijk gebruikelijke extra zekerheden en verhaalsmogelijkheden zou krijgen op hoofdelijk mededebiteur en toenmalig bestuurder [X] voor bankschulden van de te financieren nieuwe onderneming van A-direct Automaterialen BV. Echter niet is destijds in maart 2008 met zoveel woorden besproken en/of expliciet in de tekst van de overeenkomst van 23 april 2008 opgenomen dat het daarnaast ook de wederzijdse bedoeling en verwachting was dat Rabobank Delft door het opnemen van [X] als mederekeninghouder door een contractuele verrekening als de onderhavige een extra verhaalsmogelijkheid zou krijgen op een eventueel creditsaldo op bankrekeningnummer 126084254 op naam van A-direct Automaterialen BV voor bankschulden van [X] en/of diens komkommerbedrijf wegens een ongeoorloofde roodstand op bankrekeningnummer 313451745.
4.8 Zo heeft A-direct Automaterialen BV het althans naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs niet hoeven te begrijpen. Het lag op de weg van Rabobank Delft om een dergelijke in de financieringspraktijk minder gebruikelijke bedoeling tot verrekening niet slechts impliciet in artikel 3 onder f van de bijgevoegde algemene bankvoorwaarden te bedingen, maar om dat vooraf expliciet te melden aan de te financieren rechtspersoon A-direct Automaterialen BV bij de totstandkoming van de overeenkomst en in de tekst van de door A-direct Automaterialen BV te ondertekenen overeenkomst zelf. Die informatieplicht heeft Rabobank Delft jegens A-direct Automaterialen BV geschonden.
4.9 Onder de hiervoor opgesomde specifieke feitelijke omstandigheden van dit geval in onderling verband beschouwd is de rechtbank van oordeel dat de door Rabobank Delft op 18 december 2009 ten nadele van A-direct Automaterialen BV toegepaste contractuele verrekening via artikel 3 onder f van de toepasselijke algemene bankvoorwaarden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. De andersluidende argumenten van Rabobank Delft leggen onvoldoende gewicht in de schaal en kunnen de rechtbank dus niet tot een andersluidend eindoordeel brengen. De overige stellingen en verweren van beide partijen kunnen na het voorgaande buiten beoordeling blijven.
4.10 De slotsom luidt dat de vordering van A-direct Automaterialen BV zal worden toegewezen. Als de in het ongelijk gestelde partij moet Rabobank Delft worden veroordeeld in de proceskosten van A-direct Automaterialen BV. De rechtbank begroot die kosten op
€ 76,31 kosten dagvaarding plus € 1.744,- griffierecht plus € 2.682,- fictief salaris advocaat, dat is in totaal € 4.502,31.
De beslissingen
De rechtbank:
- veroordeelt Rabobank Delft tot terugbetaling aan A-direct Automaterialen BV van in hoofdsom € 61.983,09, vermeerderd met de wettelijke rente over dat bedrag met ingang van 18 december 2009;
- veroordeelt Rabobank Delft tot betaling aan A-direct Automaterialen BV van € 4.502,31 aan proceskosten;
- verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. R.J. Paris, mr. H. Wien en mr. J.J. van der Helm en in het openbaar uitgesproken op 19 september 2012.