Uitspraak
vonnis
RECHTBANK UTRECHT
Sector handels- en familierecht
zaaknummer / rolnummer: 275754 / KG ZA 09-1090
Vonnis in kort geding van 6 november 2009
in de zaak van
de besloten vennootschap
ATOOMSTROOM B.V.,
gevestigd te Amsterdam,
eiseres,
advocaat: mr. H.P. Plas,
tegen
de stichting
KENNISCENTRUM MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN, h.o.d.n. MVO NEDERLAND,
gevestigd te Utrecht,
gedaagde,
advocaat: mr. C. Zwetsloot.
Partijen zullen hierna Atoomstroom en MVO Nederland genoemd worden.
1. De procedure
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding
- de mondelinge behandeling
- de pleitnota van Atoomstroom
- de pleitnota van MVO Nederland.
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.
2. De feiten
2.1. Atoomstroom is leverancier van door kernenergie opgewekte elektriciteit.
2.2. MVO Nederland is een kennis- en netwerkorganisatie die in 2004 is opgericht door het Ministerie van Economische Zaken met het doel bedrijven te stimuleren om maatschappelijk verantwoord te ondernemen.
2.3. In maart 2009 is Atoomstroom partner van MVO Nederland geworden.
2.4. Op 25 mei 2009 heeft MVO Nederland aan Atoomstroom een e-mail gestuurd, waarin zij bericht dat is besloten om vanaf 2009 een financiële bijdrage aan de partners te vragen. In de e-mail staat voorts:
“Over een paar weken zullen wij u verder informeren over de procedure en de betaling voor het partnerschap van MVO Nederland. (…) Op dat moment kunt u besluiten of u bereid bent om uw huidige partnerschap om te zetten in een betaald partnerschap, of dat u zich als partner van MVO Nederland wilt laten uitschrijven.”
2.5. Op 22 juni 2009 heeft MVO Nederland wederom een e-mail aan Atoomstroom gestuurd, met – voor zover van belang – de volgende inhoud:
“U blijft toch ook partner van MVO Nederland?”
(…)
“Wij rekenen op uw blijvende betrokkenheid!”
(…)
“Aanmeldprocedure
• U kunt u eenvoudig aanmelden door onderstaande link te volgen.
• Bij uw aanmelding vragen we u, om opnieuw uw gegevens achter te laten. Zo beschikken wij over de meest actuele informatie en kunnen wij u gerichter van dienst zijn.
• Wij vragen u ook het nieuwe manifest te onderschrijven. Dit manifest heeft o.a. als uitgangspunt dat bedrijven bij alle bedrijfsbeslissingen streven naar een zorgvuldige balans tussen people, planet en profit.
• Na uw aanmelding en acceptatie van de algemene voorwaarden ontvangt u een factuur. Uw partnerschap gaat in per 1 juli 2009. (…).”
2.6. Op 10 juli 2009 heeft MVO Nederland nogmaals een e-mail aan Atoomstroom gestuurd met de volgende link: “Ja, ik blijf partner”. Atoomstroom heeft zich vervolgens via de link aangemeld als partner.
2.7. Op 15 september 2009 heeft MVO Nederland aan Atoomstroom een e-mail gestuurd met ondermeer de volgende inhoud:
“Hartelijk dank voor uw aanmelding. Wij waarderen het enorm dat u uw partnerschap heeft verlengd/heeft besloten om partner te worden van MVO Nederland en de intentie heeft uitgesproken om een actieve bijdrage te leveren aan de groei van MVO binnen uw eigen organisatie én daarbuiten.
U ontvangt binnenkort van ons via e-mail een factuur. Zodra wij uw betaling hebben ontvangen, zullen wij u binnen twee weken het digitale informatiepakket toesturen. Vanaf dat moment bent u officieel partner van MVO Nederland.”
2.8. Op 17 september 2009 heeft MVO Nederland aan Atoomstroom per e-mail bericht dat zij de aanvraag van Atoomstroom heeft bestudeerd en intern heeft besproken, en dat zij op basis daarvan heeft besloten de aanmelding voor een partnerschap van MVO Nederland niet te honoreren en geen overeenkomst voor partnerschap met Atoomstroom te sluiten.
2.9. Op 23 september 2009 heeft MVO Nederland een e-mail gestuurd aan Atoomstroom met de volgende inhoud:
“Zoals net telefonisch besproken stuur ik je hierbij onze uitsluitingscriteria toe op basis waarvan wij hebben besloten de aanvraag voor partnerschap van Atoomstroom niet te honoreren.
Uitsluitingscriteria Partnerschap MVO Nederland
MVO Nederland beoordeelt elke aanvraag voor partnerschap vooraf. Daarbij wordt gekeken of het bedrijf het manifest en de algemene voorwaarden heeft ondertekend. Er wordt beoordeeld of de partner niet in strijd handelt met het bepaalde in het manifest en of het bedrijf voldoet aan het partnerprofiel. Om dit te kunnen beoordelen hanteert MVO Nederland een aantal uitsluitingscriteria.
Voor ondernemingen en organisaties gelden de volgende uitsluitingscriteria.
Kernenergie:
• Ondernemingen en organisaties die uitsluitend (of voor de meerderheid van hun bedrijfsactiviteiten) kernenergie opwekken, kerncentrales exploiteren of nucleaire producten verhandelen of distribueren.
• Ondernemingen die als toeleverancier zich specifiek (of voor de meerderheid van hun bedrijfsactiviteiten) op deze sector richten.”
2.10. Op 25 september 2009 heeft MVO Nederland per e-mail aan Atoomstroom een factuur gestuurd met het onderwerp “Partnerbijdrage 2009”. Atoomstroom heeft deze factuur op dezelfde dag voldaan. Eveneens diezelfde dag heeft MVO Nederland aan Atoomstroom per e-mail bericht dat de factuur ten onrechte was verzonden wegens een tijdelijk defect in het administratieve systeem. Tevens heeft MVO Nederland in de e-mail, onder verwijzing naar artikel 5.5 van de algemene voorwaarden het partnerschap per direct beëindigd.
2.11. De algemene voorwaarden luiden – voor zover hier van belang – als volgt:
“Artikel 3 Aanbiedingen, tarieven en uitvoering van de Overeenkomst
3.1 Alle aanbiedingen van MVO zijn vrijblijvend.
(…)
Artikel 5 Duur en beëindiging van de Overeenkomst
(…)
5.2 Een Overeenkomst die is aangegaan voor onbepaalde tijd kan door iedere partij worden opgezegd met inachtneming van een termijn van ten minste 2 kalendermaanden.
(…)
5.5 Indien Opdrachtgever in strijd handelt met het bepaalde in het Manifest, de Overeenkomst of de Algemene Voorwaarden is Opdrachtgever direct in verzuim. MVO Nederland is – onder voorbehoud van alle rechten die haar in dat geval toekomen – gerechtigd de Overeenkomst met onmiddellijke ingang op te zeggen. Een zelfde recht komt MVO Nederland toe in het geval zij van mening is dat Opdrachtgever niet c.q. niet meer voldoet aan het partnerprofiel.
(…)
6.2 Een opdrachtgever die uit hoofde van de Overeenkomst het logo Partner van MVO Nederland ontvangt, is gerechtigd gedurende de looptijd van de Overeenkomst dit logo in haar digitale uitingen te gebruiken, mits niet de indruk wordt gewekt dat het een keurmerk is. (…)”
2.12. In het manifest is onder meer als uitgangspunt opgenomen dat de partners bij alle bedrijfsbeslissingen streven naar een zorgvuldige balans tussen people, planet en profit.
2.13. Artikel 2.3 aanhef en onder a van de statuten van MVO Nederland luidt als volgt:
“Tot de werkzaamheden van de stichting behoren evenwel niet:
a. het zelfstandig beoordelen van ondernemingen op het voldoen aan (aspecten van) MVO.”
3. Het geschil
3.1. Atoomstroom vordert – samengevat – te bevelen dat MVO Nederland de verplichtingen uit de overeenkomst met betrekking tot het partnerschap van Atoomstroom bij MVO Nederland naleeft totdat de overeenkomst door een rechtsgeldige opzegging is beëindigd, op straffe van een dwangsom van € 500,- per dag voor zover MVO Nederland in gebreke blijft aan het bevel te voldoen.
3.2. MVO Nederland voert verweer.
4. De beoordeling
4.1. Nu het geschil gaat om de nakoming van een (duur)overeenkomst, die door MVO Nederland thans in het geheel niet wordt nagekomen en voldoende aannemelijk is gemaakt dat Atoomstroom belang heeft bij de nakoming van de overeenkomst, is de voorzieningenrechter van oordeel dat Atoomstroom voldoende spoedeisend belang heeft bij de vordering.
De overeenkomst
4.2. Atoomstroom stelt zich op het standpunt dat zij het aanbod van MVO Nederland om partner te blijven heeft aanvaard en dat daarmee een overeenkomst tot stand is gekomen.
4.3. MVO Nederland is van mening dat geen overeenkomst tot stand is gekomen. Volgens haar is de aanmelding van Atoomstroom het aanbod en heeft MVO Nederland dat aanbod niet aanvaard. Subsidiair voert MVO Nederland aan dat een aanbod van MVO Nederland op grond van artikel 3.1 van de algemene voorwaarden altijd vrijblijvend wordt gedaan.
4.4. De voorzieningenrechter overweegt dat vanaf maart 2009 tussen partijen een overeenkomst met betrekking tot het partnerschap bestond. In de zomer van 2009 heeft MVO Nederland besloten het partnerschap te wijzigen, in die zin dat vanaf dat moment een financiële bijdrage aan de partners werd gevraagd, de partners een manifest dienden te onderschrijven en de partners de algemene voorwaarden dienden te accepteren. De voorzieningenrechter is voorshands van oordeel dat de uitnodiging in de e-mails van MVO Nederland om onder deze nieuwe voorwaarden partner van MVO Nederland te blijven dient te worden beschouwd als een aanbod tot een wijziging van de reeds bestaande overeenkomst tussen partijen. Doordat Atoomstroom heeft aangegeven dat zij ook onder die nieuwe voorwaarden partner bij MVO Nederland wil blijven, is het aanbod tot wijziging van de overeenkomst aanvaard en is de overeenkomst aldus naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter in gewijzigde vorm voortgezet. De voorzieningenrechter acht voorts voldoende aannemelijk gemaakt dat Atoomstroom de voorwaarden heeft vervuld die door MVO Nederland van haar werden gevraagd om partner te blijven. Zij heeft immers het manifest onderschreven, de algemene voorwaarden geaccepteerd en de factuur voldaan.
4.5. Naast de hiervoor genoemde voorwaarden heeft MVO Nederland in haar e-mails die voorafgingen aan de reactie van Atoomstroom dat zij partner wilde blijven, geen andere voorwaarden gesteld of voorbehouden gemaakt ten aanzien van het partnerschap. De voorzieningenrechter is vooralsnog dan ook van oordeel dat het aanbod van MVO Nederland niet als een vrijblijvend aanbod kan worden beschouwd. Weliswaar stelt MVO Nederland dat in de algemene voorwaarden is bepaald dat al haar aanbiedingen vrijblijvend geschieden, maar de voorzieningenrechter acht niet aannemelijk gemaakt dat deze bepaling uit de algemene voorwaarden ook van toepassing is op het desbetreffende aanbod. Op dat moment waren de algemene voorwaarden immers nog niet door Atoomstroom aanvaard en waren partijen daar naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter aldus nog niet aan gebonden.
4.6. Partijen verschillen voorts van mening over de vraag of de overeenkomst voor bepaalde dan wel onbepaalde tijd is aangegaan. Volgens Atoomstroom betreft het een overeenkomst voor bepaalde tijd. Atoomstroom voert daartoe aan dat op de website van MVO Nederland wordt vermeld dat het partnerschap duurt tot 1 januari 2010. Volgens MVO Nederland gaat het om een overeenkomst voor onbepaalde tijd en heeft de datum op de website betrekking op de periode tot wanneer de jaarlijkse financiële bijdrage is berekend. Nu door MVO Nederland is betwist dat het een overeenkomst voor bepaalde tijd betreft en voorts uit de door Atoomstroom overgelegde documenten niet blijkt dat aan het partnerschap een termijn is verbonden, had het op de weg van Atoomstroom gelegen om haar stelling nader te onderbouwen. Nu zij dat niet heeft gedaan, acht de voorzieningenrechter onvoldoende aannemelijk gemaakt dat er een termijn is verbonden aan het partnerschap en gaat de voorzieningenrechter er in het kader van dit kort geding vanuit dat het een overeenkomst voor onbepaalde tijd betreft.
Opzegging van de overeenkomst met onmiddellijke ingang
4.7. Atoomstroom stelt zich op het standpunt dat geen geldige opzegging heeft plaatsgevonden. Zij voert daartoe aan dat artikel 5.5 van de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend is en derhalve vernietigbaar, alsmede dat toepassing van dit artikel in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Voorts stelt Atoomstroom dat het besluit van MVO Nederland in strijd is met artikel 2.3 van haar statuten.
4.8. MVO Nederland is van mening dat zij op grond van artikel 5.5 gerechtigd was de overeenkomst met onmiddellijke ingang te beëindigen. Atoomstroom kan volgens MVO Nederland het manifest niet onderschrijven. Voorts voert zij aan dat Atoomstroom het logo van MVO Nederland hanteert als keurmerk, dan wel die indruk wekt, en dat Atoomstroom daardoor in strijd met artikel 6.2 van de algemene voorwaarden handelt. Tot slot voert zij aan dat Atoomstroom volgens haar niet voldoet aan het partnerprofiel.
4.9. De voorzieningenrechter is voorshands van oordeel dat niet is komen vast te staan dat Atoomstroom in strijd handelt met het manifest, de overeenkomst of de algemene voorwaarden, waardoor Atoomstroom op grond van artikel 5.5. van de algemene voorwaarden direct in verzuim zou zijn geraakt en de overeenkomst met onmiddellijke ingang zou kunnen worden opgezegd.
MVO Nederland voert aan dat Atoomstroom het manifest niet onderschrijft dan wel niet zou kunnen onderschrijven, omdat kernenergie niet maatschappelijk gelegitimeerd is. Voor zover dat al het geval is, is de voorzieningenrechter echter vooralsnog van oordeel dat daarmee nog niet is gezegd dat Atoomstroom niet – zelf – als uitgangspunt kan hebben dat zij maatschappelijk verantwoord wil ondernemen. Atoomstroom stelt ook dat zij de intentie heeft om maatschappelijk verantwoord te ondernemen en daarmee onderschrijft zij naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter de uitgangspunten van het manifest. Of Atoomstroom ook daadwerkelijk maatschappelijk verantwoord onderneemt kan in het midden blijven. Conform artikel 2.3. van de statuten van MVO Nederland is het immers niet aan MVO Nederland om dat te bepalen.
MVO Nederland voert voorts aan dat Atoomstroom het logo van MVO Nederland hanteert als keurmerk, dan wel die indruk wekt, en dat Atoomstroom daardoor in strijd met artikel 6.2 van de algemene voorwaarden handelt. Zij baseert zich daarbij op een tweetal opmerkingen van Atoomstroom in een e-mailwisseling tussen partijen. Atoomstroom heeft daarin geschreven dat het partnerschap een belangrijk onderdeel is van haar marketing- en brandingstrategie, en dat het voor haar belangrijk is om partner te blijven omdat zij Atoomstroom nadrukkelijk wil neerzetten als een uiting van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De voorzieningenrechter is voorshands van oordeel dat uit deze opmerkingen, die in correspondentie tussen partijen – en dus niet richting derden – zijn geuit, niet volgt dat Atoomstroom het logo van het partnerschap hanteert als keurmerk. Daarvan zou naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter pas sprake zijn indien Atoomstroom – met gebruikmaking van het logo – aan derden bericht dat uit het partnerschap bij Atoomstroom blijkt dat zij daadwerkelijk maatschappelijk verantwoord onderneemt. Dat is evenwel niet aangevoerd of gebleken.
4.10. In artikel 5.5 van de algemene voorwaarden is tevens opgenomen dat een opzegging met onmiddellijke ingang kan plaatsvinden indien een onderneming niet (meer) voldoet aan het partnerprofiel. Blijkens de overgelegde uitsluitingscriteria van het partnerschap behoren ondernemingen die zich voornamelijk richten op kernenergie niet tot de doelgroep van de stichting. Atoomstroom valt onder deze uitsluitingscriteria. De voorzieningenrechter is evenwel voorshands van oordeel dat de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid eraan in de weg staat dat Atoomstroom met onmiddellijke ingang van het partnerschap kan worden uitgesloten nu zij niet (langer) aan het partnerprofiel voldoet. De voorzieningenrechter acht daarvoor van belang dat de uitsluitingscriteria zijn opgenomen in een intern document, dat op ieder moment eenzijdig door MVO Nederland kan worden aangepast. Dit document was ten tijde van de opzegging niet bij Atoomstroom bekend en zij kon op dat moment dus ook niet weten dat zij niet (langer) aan het partnerprofiel voldeed. Daarentegen was zij juist al gedurende enkele maanden partner bij MVO Nederland en was zij zelfs (meermalen) gevraagd om ook onder de nieuwe voorwaarden partner bij MVO Nederland te blijven, hetgeen naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter bij Atoomstroom terecht de indruk wekte dat zij in elk geval tot dat moment wel tot de doelgroep van MVO Nederland behoorde. De voorzieningenrechter is derhalve voorshands van oordeel dat het niet redelijk en billijk was om Atoomstroom per direct van het partnerschap uit te sluiten nadat MVO Nederland had bepaald dat Atoomstroom niet voldeed aan het partnerprofiel.
Nu de voorzieningenrechter de opzegging met onmiddellijke ingang reeds naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar acht, behoeft de vraag of de bepaling uit de algemene voorwaarden ook onredelijk bezwarend, en derhalve vernietigbaar, is geen behandeling meer.
Opzegging van de overeenkomst met een termijn van twee maanden
4.11. MVO Nederland heeft zich – subsidiair – op het standpunt gesteld dat de opzegging van 25 september 2009 dient te worden begrepen als een opzegging op grond van artikel 5.2 van de algemene voorwaarden, waardoor op dat moment is opgezegd met een termijn van 2 maanden en de overeenkomst aldus zal eindigen op 25 november 2009.
4.12. Een opzegging met een termijn van 2 maanden op grond van artikel 5.2 van de algemene voorwaarden is volgens Atoomstroom eveneens in strijd met de redelijkheid en billijkheid, omdat Atoomstroom naar haar mening alle voorwaarden voor het aangaan van het partnerschap heeft vervuld.
4.13. De voorzieningenrechter is vooralsnog van oordeel dat de opzegging met een termijn van 2 maanden niet in strijd is met de redelijkheid en de billijkheid. Atoomstroom heeft weliswaar naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter de voorwaarden voor de aanvang van het partnerschap vervuld, maar in het kader van dit kort geding is ook komen vast te staan dat Atoomstroom (inmiddels) niet meer past binnen het partnerprofiel van MVO Nederland. Hoewel de voorzieningenrechter zich afvraagt of een dergelijke kennis- en netwerkorganisatie niet juist gebaat is met een breed debat tussen verschillende soorten ondernemingen die allen een (eigen) visie hebben op maatschappelijk verantwoord ondernemen, staat het de stichting naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter in beginsel vrij om te bepalen welke ondernemingen zich bij haar stichting mogen aansluiten en met welke ondernemingen zij de samenwerking niet wil aangaan dan wel niet wil voortzetten. Dat zou anders kunnen zijn indien het partnerschap van MVO Nederland dient te worden beschouwd als een keurmerk. Nu het hier evenwel gaat om een kennis- en netwerkorganisatie, is daarvan naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter geen sprake.
4.14. Gelet op artikel 5.2 van de algemene voorwaarden bedraagt de opzegtermijn voor een overeenkomst van onbepaalde tijd ten minste twee maanden. Niet gesteld of gebleken is dat een termijn van 2 maanden onredelijk en onbillijk is. Nu MVO Nederland voor het eerst bij de mondelinge behandeling van dit kort geding op 23 oktober 2009 haar opzegging heeft gebaseerd op artikel 5.2 van de algemene voorwaarden, is de voorzieningenrechter voorshands van oordeel dat de termijn op die dag is gaan lopen. Hetgeen betekent dat de overeenkomst per 23 december 2009 zal zijn beëindigd. De voorzieningenrechter zal zodoende bevelen dat MVO Nederland tot die tijd haar verplichtingen uit de overeenkomst naleeft. De voorzieningenrechter zal daaraan tevens de gevorderde dwangsom verbinden.
Proceskosten
4.15. MVO Nederland zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van Atoomstroom worden begroot op:
- dagvaarding EUR 72,25
- vast recht 262,00
- salaris advocaat 816,00
Totaal EUR 1.150,25
5. De beoordeling
De rechtbank,
5.1. beveelt gedaagde na betekening van dit vonnis de verplichtingen jegens Atoomstroom, voortvloeiende uit de overeenkomst die zij met Atoomstroom heeft gesloten met betrekking tot het partnerschap van MVO Nederland na te komen tot 23 december 2009, waaronder mede is begrepen de vermelding van Atoomstroom als partner op de website van MVO Nederland, het toegang verschaffen tot het besloten gedeelte van de website www.mvonederland.nl en het ter beschikking stellen van het logo van MVO Nederland aan Atoomstroom;
5.2. bepaalt dat MVO Nederland voor iedere dag of gedeelte daarvan dat zij in strijd handelt met het onder 5.1 bepaalde, aan Atoomstroom een dwangsom verbeurt van € 500,-;
5.3. veroordeelt MVO Nederland in de proceskosten, aan de zijde van Atoomstroom tot op heden begroot op EUR 1.150,25;
5.4. verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door M.J. Smit en in het openbaar uitgesproken op 6 november 2009.?