ECLI:NL:GHAMS:2014:1604

• Datum uitspraak: 24 april 2014
• Publicatiedatum: 6 mei 2014
• Zaaknummer: 23-005561-13
• Instantie: Gerechtshof Amsterdam
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Hoger beroep
• Rechters: D. Radder; J.A.M. de Wit; J.M. Bruins
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Terugwijzing van een jeugdstrafzaak naar de rechtbank wegens overschrijding van de redelijke termijn

In deze zaak heeft het gerechtshof Amsterdam op 24 april 2014 uitspraak gedaan in hoger beroep tegen een vonnis van de rechtbank Amsterdam van 9 december 2013. De zaak betreft een jeugdstrafzaak waarin de officier van justitie ten onrechte niet-ontvankelijk was verklaard vanwege een overschrijding van de redelijke termijn. De verdachte, geboren in 1996, was op 17 januari 2012 aangehouden, waarna de termijn voor de redelijke behandeling van de zaak begon. De rechtbank had op 9 december 2013 vonnis gewezen, maar het hof oordeelde dat de behandeling van de zaak meer dan 23 maanden had geduurd, wat een aanzienlijke overschrijding van de redelijke termijn is. Het hof stelde vast dat er geen bijzondere omstandigheden waren die deze lange duur konden rechtvaardigen. De advocaat-generaal had gevorderd dat de zaak terug zou worden verwezen naar de rechtbank, en het hof volgde dit verzoek. Het hof benadrukte dat elke verdachte recht heeft op een behandeling binnen een redelijke termijn, zoals vastgelegd in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De overschrijding van de termijn leidt niet tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie, maar kan wel in de strafmaat worden verdisconteerd. Het hof vernietigde het vonnis van de rechtbank en wees de zaak terug naar de rechtbank Amsterdam voor verdere behandeling.

Uitspraak

parketnummer: 23-005561-13

datum uitspraak: 24 april 2014

TEGENSPRAAK

Arrest van het gerechtshof Amsterdam gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank Amsterdam van 9 december 2013 in de strafzaak onder parketnummer 13-864064-13 tegen

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1996,

adres: [adres].

Onderzoek van de zaak

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep van 10 april 2014 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering, het onderzoek op de terechtzitting in eerste aanleg.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal en van hetgeen door de verdachte en de raadsman naar voren is gebracht.

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat het hof de zaak zal terugwijzen naar de rechtbank.

Tenlastelegging

Aan de verdachte is ten laste gelegd dat

1

primair:

hij in of omstreeks de periode van 4 januari 2012 tot en met 6 januari 2012 te Heemstede, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening een auto (merk/type Volkswagen/Passat, kenteken [kenteken 1]) heeft weggenomen, in elk geval enig goed, geheel of ten dele toebehorende aan [benadeelde] en/of Alphabet Nederland B.V., in elk geval aan een ander of anderen dan aan verdachte en/of zijn mededader(s), waarbij verdachte en/of zijn mededader(s) zich de toegang tot de plaats des misdrijfs heeft/hebben verschaft en/of de/het weg te nemen goed onder zijn/hun bereik heeft/hebben gebracht door middel van een niet voor gebruik door hem, verdachte, en/of zijn mededader(s) bestemde en aldus valse sleutel.

1

subsidiair:

hij op een of meer tijdstip(pen) gelegen in of omstreeks de periode van 4 januari 2012 tot en met 6 januari 2012 te Heemstede en/of Amsterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, een auto (merk/type Volkswagen/Passat, (origineel) kenteken
[kenteken 1]) heeft verworven en/of voorhanden heeft gehad, terwijl hij en/of zijn mededader(s) ten tijde van de verwerving of het voorhanden krijgen wist(en), althans redelijkerwijs had(den) moeten vermoeden, dat het (een) door diefstal, in elk geval (een) door misdrijf verkregen goed betrof.

2:

hij in of omstreeks de periode van 05 januari 2012 tot en met 06 januari 2012 te Amsterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening heeft weggenomen kentekenplaten met kenteken [kenteken 2], in elk geval enig goed, geheel of ten dele toebehorende aan [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2], in elk geval aan een ander of anderen dan aan verdachte en/of zijn mededader(s).

3:

hij in of omstreeks de periode van 13 januari 2012 tot en met 14 januari 2012 te Heemstede, in elk geval in Nederland, ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening in/uit een woning, gelegen aan de Anton Mauvestraat [straatnummer] weg te nemen geld en/of (een) goed(eren) naar zijn en/of hun gading, geheel of ten dele toebehorende aan [benadeelde], in elk geval aan een ander of anderen dan aan verdachte en/of zijn mededader(s) en zich daarbij de toegang tot die woning te verschaffen en/of die/dat weg te nemen geld en/of goed(eren) onder zijn/hun bereik te brengen door middel van braak, verbreking en/of inklimming, met een of meer van zijn mededader(s), althans alleen, - naar die woning is gegaan waarna hij verdachte en/of zijn mededader(s) - (vervolgens) een stoel tegen de/een (tuin)deur behorend bij (de tuin van) die woning heeft/hebben geplaatst en/of - (vervolgens) voornoemde (tuin)deur met behulp van een bezemsteel, althans een soortgelijk voorwerp, heeft/hebben geopend en/of - (vervolgens) over voornoemde (tuin)deur, althans omheining, is/zijn geklommen en/of - (vervolgens) de tuin behorend bij die woning heeft/hebben betreden.

4:

(gevoegde zaak 13/864575-12) hij op een of meer tijdstip(pen) gelegen in of omstreeks de periode van 24 mei 2011 tot en met 26 september 2011 te Obdam en/of Castricum en/of Oosterhout (NB) en/of Amsterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, met het oogmerk om zich en/of (een) ander(en) wederrechtelijk te bevoordelen (telkens) door het aannemen van een valse naam en/of van een valse hoedanigheid en/of door een of meer listige kunstgrepen en/of door een samenweefsel van verdichtsels, - een persoon, te weten [slachtoffer 3], heeft bewogen tot de afgifte van 110,- euro, in elk geval enig goed/bedrag, en/of - een persoon, te weten [slachtoffer 4], heeft bewogen tot de afgifte van 110,- euro, in elk geval enig goed/bedrag, en/of - een persoon, te weten [slachtoffer 5], heeft bewogen tot de afgifte van 110,- euro, in elk geval enig goed/bedrag, hebbende verdachte en/of zijn mededader(s) toen aldaar (telkens) met vorenomschreven oogmerk - zakelijk weergegeven - valselijk en/of listiglijk en/of bedrieglijk en/of in strijd met de waarheid (een) mobiele telefoon(s) (merk Blackberry), althans een (aantal) artikel(en), te koop aangeboden op internet, te weten op de website www.marktplaats.nl, en/of (vervolgens) met die [slachtoffer 3] en/of die [slachtoffer 4] en/of die [slachtoffer 5] via email contact gehad, en/of (vervolgens) voor die mobiele telefoon(s) (merk Blackberry), althans voor dat/die artikel(en), de koop gesloten, en/of (aldus) zich voorgedaan als bonafide verkoper, waardoor die [slachtoffer 3] en/of [slachtoffer 4] en/of [slachtoffer 5] (telkens) werd(en) bewogen tot bovenomschreven afgifte.

5:

(gevoegde zaak 13/736458-12) hij in of omstreeks de periode van 23 februari 2012 tot en met 5 juni 2012 te Amsterdam, in elk geval in Nederland, terwijl hij toen de leeftijd van 12 jaar had bereikt, niet heeft voldaan aan zijn verplichting om overeenkomstig de Leerplichtwet 1969, de school waar hij als leerling was ingeschreven, te weten Wellantcollege (VMBO Sloten), geregeld te bezoeken.

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zal het hof deze verbeterd lezen. De verdachte wordt daardoor niet in de verdediging geschaad.

Vonnis waarvan beroep

Tegen het vonnis, waarin de rechtbank de officier van justitie wegens overschrijding van de redelijke termijn niet-ontvankelijk heeft verklaard in de vervolging, is de officier van justitie in hoger beroep gekomen. Dit vonnis kan niet in stand blijven op de gronden als hierna vermeld.

Procesverloop

Het hof stelt, in navolging van de rechtbank, wat betreft het procesverloop het volgende

vast.

De verdachte is op 17 januari 2012 aangehouden en vervolgens in verzekering gesteld, zodat hij er op die datum mee bekend is geraakt dat er tegen hem een strafvervolging zou worden ingesteld. Het hof stelt vast dat de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn daarom is aangevangen op 17 januari 2012.

De zaak van de verdachte is op 9 december 2013 inhoudelijk door de rechtbank behandeld, waarna de rechtbank eveneens op 9 december 2013 vonnis heeft gewezen.

De officier van justitie heeft op 11 december 2013 hoger beroep ingesteld. Op 19 december 2013 is de aanzegging hoger beroep uitgereikt aan de verdachte. De stukken zijn ter griffie van dit hof binnengekomen op 23 januari 2014.

Ontvankelijkheid van het openbaar ministerie (OM)

De advocaat-generaal heeft betoogd dat de rechtbank ten onrechte het openbaar ministerie niet-ontvankelijk heeft verklaard, nu de Hoge Raad expliciet geoordeeld heeft dat ook in jeugdzaken een overschrijding van de redelijke termijn niet leidt tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie, maar dient te worden verdisconteerd in de strafmaat.

De raadsman van de verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep naar voren gebracht dat de rechtbank uitvoerig heeft gemotiveerd waarom het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard en hij heeft het hof primair verzocht het vonnis te bevestigen. De raadsman heeft daartoe – kort gezegd – aangevoerd dat er geen bijzondere omstandigheden zijn die de termijnoverschrijding kunnen rechtvaardigen en dat het voortzetten van de zaak geen pedagogische meerwaarde heeft.

Het hof stelt voorop dat elke verdachte recht heeft op een behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn. Deze in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) neergelegde waarborg strekt ertoe te voorkomen dat een verdachte langer dan redelijk is onder de dreiging van een strafvervolging zou moeten leven.

In de Nederlandse rechtspraak is aanvaard hetgeen de Hoge Raad in zijn standaardarrest van 3 oktober 2000 als maatstaf heeft geformuleerd, namelijk dat als uitgangspunt voor gevallen waarin het strafrecht voor jeugdigen wordt toegepast geldt dat de behandeling van de zaak ter terechtzitting in eerste aanleg dient te zijn afgerond met een eindvonnis binnen 16 maanden nadat de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn is aangevangen, tenzij er sprake is van bijzondere omstandigheden.

In de onderhavige zaak is sinds de aanvang van de vervolging tot aan het wijzen van eindvonnis op 9 december 2013 een periode verstreken van bijna 23 maanden.

Het hof stelt met de rechtbank vast dat er geen sprake is van bijzondere omstandigheden die de lange duur van de behandeling in eerste aanleg zouden kunnen verklaren of rechtvaardigen.

Evenals de rechtbank is het hof dan ook van oordeel dat dit een zeer forse overschrijding van de redelijke termijn is en dus een vormverzuim in de zin van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering oplevert.

Het hof stelt dat niet-ontvankelijkheid van het OM ter zake van vormverzuimen slechts in uitzonderlijke gevallen in aanmerking komt, namelijk alleen als het vormverzuim daarin bestaat dat de met de opsporing of vervolging belaste ambtenaren ernstig inbreuk hebben gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde waardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is te kort gedaan.

(HR 3 oktober 2000, NJ 2000,721)

Het hof overweegt dat de overschrijding van de redelijke termijn, ook wanneer deze zeer aanzienlijk is, volgens vaste rechtspraak in de regel niet tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging leidt (HR 17 juni 2008, LJN BD2578). De hiervoor bedoelde 16-maandennorm houdt een strengere maatstaf in voor de beoordeling van de met een jeugdzaak gemoeide behandelperiode, maar aan overschrijding dienen blijkens de rechtspraak van de Hoge Raad geen andere consequenties te worden verbonden dan in zaken betreffende meerderjarige verdachten (HR 30 maart 2010, LJN BL3228). Vermindering van de op te leggen straf is telkens de aangewezen sanctie.

De rechtbank heeft onder meer overwogen dat de op 1 april 2013 in werking getreden wijziging van de verjaringsregels afbreuk doet aan een belangrijk argument dat (mede) ten grondslag lag aan de door de Hoge Raad in zijn arrest van 17 juni 2008 geformuleerde regel, waardoor de niet-ontvankelijkheidsregels genuanceerd moeten worden.

Anders dan de rechtbank ziet het hof in de gewijzigde verjaringsregels geen aanleiding de door de Hoge Raad in zijn arrest van 17 juni 2008 duidelijk omschreven regel ten aanzien van niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie te nuanceren. Dat – zoals de Hoge Raad heeft overwogen – ook de verjaringsregels de verdachte bescherming bieden tegen inactiviteit van politie en/of justitie, geldt immers nog steeds, ook na de verruiming van deze verjaringsregels

Overigens is het hof met de advocaat-generaal van oordeel dat artikel 36 van het Wetboek van Strafvordering de verdachte de mogelijkheid biedt om een verklaring dat de zaak is geëindigd uit te lokken, hetgeen in deze zaak niet is geschied.

Voorts heeft de rechtbank – kort gezegd – overwogen dat artikel 3, eerste lid, en artikel 40, tweede lid, sub b onder iii, van het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK) tot een strengere beoordeling van termijnoverschrijding nopen. Deze bepalingen houden in de opdracht dat bij alle maatregelen die kinderen betreffen de belangen van het kind de eerste overweging vormen respectievelijk de opdracht tot afdoening van strafzaken zonder vertraging door de bevoegde, onafhankelijke en onpartijdige autoriteit of rechterlijke instantie.

Naar het oordeel van het hof evenwel, kan uit de bewoordingen van deze verdragsbepalingen niet meer worden afgeleid dan een instructienorm die de verdragspartijen opdraagt zich maximaal in te spannen bij de afdoening van strafzaken die jeugdigen betreffen. Dat dit een beschermingsniveau oplevert dat een aanvulling biedt op het beschermingsniveau dat voortvloeit uit het EVRM, kan uit de redactie van de bepalingen, noch uit de rechtspraak worden afgeleid.

De veronderstelling van de rechtbank dat de verdragsverplichtingen die voortvloeien uit het IVRK niet volledig zijn geïncorporeerd in de door de Hoge Raad aan de feitenrechtspraak gegeven vuistregels voor beoordeling van ‘undue delay’ in jeugdstrafzaken, wordt door het hof evenmin gedeeld. Voor een dergelijke conclusie bieden de arresten van de Hoge Raad die daarop betrekking hebben geen steun.

Een en ander houdt in dat het bijzondere karakter van het jeugdstrafrecht, in het bijzonder het pedagogische motief, wat betreft het recht op een tijdige behandeling van een strafzaak geacht moet worden zijn weerslag te hebben gekregen in de strengere 16-maandennorm. Overigens is de systematiek van beoordeling en sanctionering niet anders dan die in het meerderjarigenstrafrecht.

Daarnaast biedt de rechterlijke straftoemetingsvrijheid vrijwel onbegrensde ruimte om met tijdsverloop rekening te houden.

De door de rechtbank in haar vonnis besproken bijzondere omstandigheden van het geval, zoals het feit dat het geen ingewikkelde zaak betreft, de omstandigheid dat de verdachte een
first offender is en het advies van de Raad voor de Kinderbescherming, dat inhoudt dat de pedagogische meerwaarde van bestraffing na zoveel tijd gering is, kunnen hierin eveneens worden betrokken. Ook in onderlinge samenhang bezien vormen deze specifieke feiten en omstandigheden echter onvoldoende grond om de beslissing tot niet-ontvankelijkverklaring te dragen.

Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen is het hof van oordeel dat de schending van de redelijke termijn niet leidt tot niet-ontvankelijkheid van het OM, nu niet is gebleken van een situatie dat doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is te kort gedaan. De overschrijding van de redelijke termijn kan in de strafmaat worden gecompenseerd.

Het hof komt derhalve tot het oordeel dat de rechtbank de officier van justitie ten onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard in de vervolging, zodat het bestreden vonnis niet in stand kan blijven.

Het hof acht het hoger beroep van de officier van justitie gegrond.

De raadsvrouw heeft namens de verdachte subsidiair verzocht dat het hof bij gegrondverklaring van het hoger beroep en vernietiging van het vonnis toepassing zal geven aan het bepaalde in artikel 423, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering en de zaak zal terugwijzen naar de rechtbank.

Het hof zal dat verzoek toewijzen en dienovereenkomstig beslissen.

BESLISSING

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht:

Wijst de zaak terug naar de rechtbank Amsterdam, teneinde met inachtneming van dit arrest recht te doen.

Dit arrest is gewezen door de meervoudige strafkamer van het gerechtshof Amsterdam, waarin zitting hadden mr. D. Radder, mr. J.A.M. de Wit en mr. J.M. Bruins, in tegenwoordigheid van mr. S. Ourahma, griffier, en is uitgesproken op de openbare terechtzitting van dit gerechtshof van 24 april 2014.

Mr. J.M. Bruins en mr. J.A.M. de Wit zijn buiten staat dit arrest mede te ondertekenen.

[...]