Uitspraak
GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN
locatie Arnhem
afdeling civiel recht
zaaknummer gerechtshof 200.310.086
(zaaknummers rechtbank Overijssel 8192115 en 8192152)
beschikking van 20 oktober 2022
inzake
Stichting BELANA Bewind & inkomensbeheer,
gevestigd te [vestigingsplaats1] ,
verzoekster in hoger beroep, verder te noemen: [verzoekster]
advocaat: mr. G. Yousef te Enschede,
en
[naam1], handelende onder de naam
[naam2],
[naam2],
gevestigd te [vestigingsplaats2] ,
in de hoedanigheid van bewindvoerder van:
in de hoedanigheid van bewindvoerder van:
[naam3], verder te noemen: [naam3] ,
wonende te [woonplaats1] ,
en
[naam4], verder te noemen: [naam4] ,
wonende op een geheim adres,
verweerder in hoger beroep, verder te noemen: [naam2] ,
advocaat: mr. T. Şeker te Enschede.
1.Het geding in eerste aanleg
Het hof verwijst voor het geding in eerste aanleg naar de beschikking van de kantonrechter in de rechtbank Overijssel, team Toezicht- Bewindsbureau, zittingsplaats Almelo, van 1 februari 2022, uitgesproken onder voormelde zaaknummers.
2.Het geding in hoger beroep
2.1
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- het beroepschrift met producties, ingekomen op 29 april 2022;
- een journaalbericht van 26 juli 2022 van mr. Yousef met een akte houdende overlegging producties met productie 9 en 10;
- het verweerschrift van [naam2]
.
.
2.2
De mondelinge behandeling heeft op 17 augustus 2022 plaatsgevonden.
Verschenen zijn:
- [naam5] namens [verzoekster] , bijgestaan door haar advocaat mr. Yousef;
- [naam1] namens [naam2] , bijgestaan door haar advocaat mr. Şeker;
- [naam3] en [naam4] .
3.De feiten
3.1
In twee afzonderlijke beschikkingen van 3 september 2015 is een bewind en mentorschap ingesteld ten aanzien van [naam3] en [naam4] wegens de lichamelijke en geestelijke toestand van [naam3] en [naam4] , met benoeming van [verzoekster] tot bewindvoerder.
3.2
Bij beschikkingen van 23 mei 2019 heeft de kantonrechter [verzoekster] per 1 juni 2019 ontslagen als bewindvoerder en mentor wegens gewichtige redenen op grond van de artikelen 1:448 lid 2 en 1:461 lid 2 van het Burgerlijk Wetboek (BW) en is [naam1] , handelende onder de naam [naam2] Bewindvoering, gevestigd te [vestigingsplaats1] , benoemd tot opvolgend bewindvoerder en mentor.
3.3
[naam2] heeft op 1 november 2019 een verzoek bij de kantonrechter ingediend om [verzoekster] te veroordelen voor geleden schade. De schade bedraagt volgens [naam2] in totaal € 12.308,44, bestaande uit:
a. a) € 1.065,00 wegens de intakekosten van [naam2] ;
b) € 232,64 wegens te veel betaalde kosten voor het bewind en mentorschap;
c) € 650,40 wegens betaalde kosten serviceabonnement;
d) € 798,00 extra uren gemaakt door [naam2] ;
e) € 9.562,40 wegens teveel in rekening gebrachte kosten voor het mentorschap en de hogere beloning in verband met problematische schulden.
4.De omvang van het geschil
4.1
Bij de bestreden beschikking heeft de kantonrechter vastgesteld dat [verzoekster] is tekortgeschoten in haar taak als bewindvoerder en mentor en is [verzoekster] veroordeeld tot betaling van een bedrag van € 11.385,51 aan [naam3] en [naam4] .
4.2
[verzoekster] is het niet eens met de beslissing van de kantonrechter en is met vijf grieven in hoger beroep gekomen van de bestreden beschikking.
[verzoekster] verzoekt het hof de bestreden beschikking te vernietigen, de vorderingen van [naam2] alsnog volledig af te wijzen, althans haar hierin niet-ontvankelijk te verklaren, onder gegrondverklaring van de beroepsgronden, kosten rechtens.
4.3
[naam2] voert verweer en verzoekt het hof de verzoeken van [verzoekster] af te wijzen en de bestreden beschikking te bekrachtigen.
5.De motivering van de beslissing
5.1
Een bewindvoerder is jegens de rechthebbende aansprakelijk indien hij in de zorg van een goed bewindvoerder tekortschiet, tenzij de tekortkoming hem niet kan worden toegerekend (artikel 1:444 van het Burgerlijk Wetboek (BW)). De kantonrechter kan de schade vaststellen die de rechthebbende heeft geleden door tekortschietend bewind van de bewindvoerder en de bewindvoerder veroordelen die schade aan de rechthebbende te vergoeden (artikel 1:445 lid 5 BW in combinatie met artikel 1:362 BW). Hetzelfde geldt voor een mentor (artikel 454 lid 2 BW).
5.2
[verzoekster] voert aan dat niet alleen sprake moet zijn van een tekortkoming en verwijtbaarheid dan wel toerekenbaarheid, maar dat ook daadwerkelijk schade moet zijn geleden.
5.3
Het hof overweegt als volgt. Artikel 236 lid 1 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) bepaalt dat beslissingen die de rechtsbetrekking in geschil betreffen en zijn vervat in een in kracht van gewijsde gegaan vonnis, in een ander geding tussen dezelfde partijen bindende kracht hebben. Die bindende kracht, in de praktijk veelal aangeduid als het ‘gezag van gewijsde’, kan worden ingeroepen als in een geding tussen dezelfde partijen eenzelfde geschilpunt wordt voorgelegd als in een eerder geding en de beslissing die in het dictum van de eerdere uitspraak is gegeven (mede) berust op een beslissing over dat geschilpunt, ongeacht of wat gevorderd wordt hetzelfde is. Heeft het andere geding (mede) betrekking op andere geschilpunten dan die waarover in het eerdere geding is beslist, dan strekt het gezag van gewijsde van de beslissing in het eerdere geding zich niet uit tot die andere geschilpunten. Het antwoord op de vraag of in het eerdere geding sprake is geweest van beslissingen aangaande een geschilpunt dat dezelfde rechtsbetrekking betreft als in het andere geding, is afhankelijk van de grondslag van de vordering of het verweer, het processuele debat en de gegeven beslissingen. Dat vergt uitleg van de in de eerdere procedure gedane uitspraak, mede in het licht van de gedingstukken waarop die uitspraak berust (HR 18 december 2020, ECLI:NL:HR:2020:2099).
5.4
De kantonrechter heeft in de beschikkingen van 23 mei 2019 overwogen dat [verzoekster] toerekenbare fouten heeft gemaakt en dat [verzoekster] niet of te laat reageerde op verzoeken van de rechtbank waardoor de kantonrechter geen adequaat toezicht kon houden. Het hoger beroep dat [verzoekster] tegen deze beschikking bij dit hof heeft ingesteld, is inmiddels ingetrokken door [verzoekster] . Daarmee staat vast dat [verzoekster] door de kantonrechter is ontslagen als bewindvoerder en mentor, omdat [verzoekster] is tekortgeschoten in haar taakuitoefening.
Dit feit vormt ook de grondslag voor deze schadevergoedingsprocedure en de ontslagbeschikkingen van 23 mei 2019 hebben daarom in deze procedure bindende kracht. Het hof hoeft in deze procedure niet opnieuw vast te stellen of sprake is geweest van tekortschietend bewind en mentorschap, dat is een vaststaand gegeven. Aan de orde in deze procedure is de inhoud en omvang van de schadevergoedingsplicht.
5.5
Op de inhoud en omvang van de schadevergoedingsplicht is titel 1 afdeling 10 Boek 6 BW van toepassing. Vastgesteld moet worden in deze procedure of, en zo ja hoeveel, vermogensschade [naam3] en [naam4] door het tekortschietend bewind en mentorschap van [verzoekster] hebben geleden (artikel 6:95 BW). Voor de omvang van deze schade vergelijkt het hof de huidige situatie met de situatie in het geval [verzoekster] de belangen van [naam3] en [naam4] wel naar behoren zou hebben behartigd en niet zou zijn tekortgeschoten in de zorg van een goed bewindvoerder en mentor.
Grief 1 intakekosten
5.6
[verzoekster] stelt in haar eerste grief dat de kantonrechter de door [naam2] in rekening gebrachte intakekosten van € 1.065,- niet als een schadepost had moeten toekennen, omdat [naam3] en [naam4] deze schade (nog) niet daadwerkelijk hebben geleden.
5.7
Gebleken is dat de bijzondere bijstand voor de intakekosten door de gemeente aan [naam3] en [naam4] is toegekend met de opdracht aan [naam2] om de kosten te verhalen op [verzoekster] . [naam2] heeft hieraan uitvoering gegeven met het door haar in eerste aanleg ingediende verzoek.
Anders dan [verzoekster] beweert, is niet van belang of wel voldoende vast staat dat de gemeente de bijzondere bijstand zal terugvorderen, nadat [verzoekster] deze kosten ten behoeve van [naam3] en [naam4] heeft voldaan. Doorslaggevend is dat de intakekosten niet zouden zijn gemaakt indien [verzoekster] niet in haar taken zou zijn tekortgeschoten en niet zou zijn ontslagen.
Ten overvloede vermeldt het hof dat de bewindvoerder van [naam3] en [naam4] de verplichting heeft om een vergoeding van de intakekosten door [verzoekster] te melden bij de gemeente. Vermoedelijk zal de gemeente dan overgaan tot terugvordering van het bedrag van de intakekosten en daartoe een besluit afgeven.
Het hof is op grond van het vorenstaande van oordeel dat de beslissing van de kantonrechter ten aanzien van de intakekosten moet worden bekrachtigd. De eerste grief van [verzoekster] faalt.
Grief II kosten serviceabonnement
5.8
In haar tweede grief stelt [verzoekster] dat de kantonrechter ten onrechte heeft overwogen dat [verzoekster] niet heeft aangetoond dat de kosten voor het serviceabonnement van € 21,68 per maand bij [verzoekster] IF noodzakelijk waren. Het was volgens [verzoekster] noodzakelijk een verzekering af te sluiten en de diensten die werden aangeboden met het serviceabonnement waren ook noodzakelijk. In het algemeen verkeren de cliënten van [verzoekster] in een situatie waarbij zij statistisch gezien vaker betrokken zijn bij schadeveroorzakende gevallen en zij moeten vaker een beroep doen op een verzekering. Voor aansprakelijkheid en inboedelschade moeten alle cliënten in beginsel verzekerd zijn. [naam3] en [naam4] hebben daadwerkelijk een beroep moeten doen op hun verzekering, omdat er in 2017 bij hen is ingebroken. Het is niet zo dat [verzoekster] IF [naam3] en [naam4] heeft laten betalen voor diensten die via de bewindvoerdersbeloning al zijn betaald. [verzoekster] verwijst naar artikel 3 lid 2 van de Regeling beloning curatoren, bewindvoerders en mentoren (verder ook: de beloningsregeling) en voert aan dat assurantiewerkzaamheden niet in de forfaitaire vergoeding zijn betrokken. De cliënten van [verzoekster] zijn door de constructie niet financieel benadeeld en de diensten zijn reeds afgenomen. Indien [verzoekster] deze moet terugbetalen dan worden [naam3] en [naam4] verrijkt ten koste van [verzoekster] .
5.9
[naam2] voert verweer en stelt dat het feit dat [verzoekster] in beginsel zorg dient te dragen voor een aansprakelijkheids- en inboedelverzekering niets af doet aan het feit dat sprake is van belangenverstrengeling met de door [verzoekster] gehanteerde constructie, inhoudende dat [verzoekster] serviceabonnementen afsloot bij een aan [verzoekster] gelieerde onderneming ( [verzoekster] IF).
5.1
Het hof stelt vast dat het probleem bij de door [verzoekster] gehanteerde constructie is gelegen in het gebrek aan transparantie en belangenverstrengeling. De constructie maakte dat de kantonrechter niet goed toezicht kon houden op de uitvoering van het bewind. Dit vormde (mede) een grond voor ontslag van [verzoekster] als bewindvoerder. In deze procedure moet echter voor de omvang van de schade, zoals hiervoor al is overwogen, de situatie worden vergeleken met een situatie in het geval [verzoekster] de belangen van [naam3] en [naam4] wel naar behoren zou hebben behartigd en niet zou zijn tekortgeschoten. [naam2] heeft niet geconcretiseerd dat [naam3] en [naam4] daadwerkelijke financiële schade hebben geleden als gevolg van de door [verzoekster] gehanteerde constructie, terwijl [verzoekster] uitgebreid gemotiveerd heeft dat dat niet het geval is geweest. Daarom is het hof van oordeel dat het verzoek van [naam2] om een schadevergoeding toe te kennen van € 650,40 wegens de kosten van het serviceabonnement alsnog moet worden afgewezen. De grief van [verzoekster] slaagt in zoverre.
Grief III extra uren voor onderzoek en opstellen van de aansprakelijkheidsstelling
5.11
[verzoekster] stelt dat de kantonrechter geen extra uren voor werkzaamheden door [naam2] had moeten toekennen, omdat [naam2] de uren niet met een urenspecificatie heeft onderbouwd en geen sprake was van een moeizame overdracht van het volledig digitale dossier. [naam2] heeft nagelaten bij de kantonrechter om een machtiging voor extra uren te verzoeken, daarvoor had dan vervolgens bijzondere bijstand kunnen worden verzocht.
5.12
Het hof is van oordeel dat deze grief van [verzoekster] slaagt. [naam2] heeft de extra uren niet gespecificeerd en verantwoord. Dat klemt te meer nu [naam2] ook een vergoeding voor de intake van [naam3] en [naam4] ontvangt. [naam2] heeft onvoldoende toegelicht en aannemelijk gemaakt dat naast de intake-uren nog meer tijd moest worden besteed aan het dossier van [naam3] en [naam4] . Van [naam2] als verzoekende partij wordt verwacht dat zij haar schadeverzoek voldoende nader onderbouwt.
De veroordeling door de kantonrechter van [verzoekster] tot het betalen van € 332,50 (vijf uren maal het uurtarief van € 66,50) ter zake extra uren zal daarom door het hof worden vernietigd.
Grief IV (hoogte) beloning bewind en mentorschap
IVa beloning bewind
5.13
In onderdeel IVa stelt [verzoekster] dat de kantonrechter ten onrechte heeft overwogen dat in het bewind van [naam3] en [naam4] mogelijk sprake was van problematische schulden, maar dat [verzoekster] niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij werkzaamheden heeft verricht in het kader van problematische schulden zoals vermeld in de toelichting op de beloningsregeling. Onder randnummer 42. van haar beroepschrift geeft [verzoekster] een uitgebreide opsomming met urenspecificatie van de werkzaamheden die zij heeft verricht in het het kader van de problematische schulden over de periode 2015 tot en met april 2019. [verzoekster] stelt in 2015 8,5 uren, in 2016 14 uren, in 2017 11.1 uren, in 2018 11uren en in 2019 7,1 uren bezig te zijn geweest met diverse werkzaamheden. Het betreft dan onder meer het ongedaan maken van beslagen waarbij de beslagvrije voet niet werd geëerbiedigd, het stabiliseren van de financiële situatie en schuldbemiddeling.
5.14
Het hof constateert dat vast staat dat in de bewinden van [naam3] en [naam4] sprake is van problematische schulden. [naam2] heeft dat tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep beaamd. [naam2] is echter van mening dat [verzoekster] niet adequaat met de schulden is omgegaan. [naam2] verwijt [verzoekster] onder meer dat zij onvoldoende aan de zorgverzekeringsschuld heeft gedaan, temeer nu van [naam3] en [naam4] beiden met ernstige gezondheidsklachten kampen. Indien de zorgverzekeringschuld zou zijn afgekocht dan hadden [naam3] en [naam4] weer een gewone zorgverzekering kunnen afsluiten. [naam2] heeft geen nader bewijs aangeboden van haar stelling dat [verzoekster] geen werkzaamheden in het kader van de problematische schulden heeft verricht.
5.15
Naar het oordeel van het hof heeft [verzoekster] in hoger beroep voldoende nader onderbouwd dat zij diverse werkzaamheden in het kader van de aanpak van de problematische schulden heeft verricht, ook al had volgens [naam2] meer op dit gebied kunnen worden gedaan door [verzoekster] . Niet is komen vast te staan of en in welke mate [naam3] en [naam4] schade hebben geleden. Daarom slaagt onderdeel a van grief VI. Het hof zal de bestreden beschikking vernietigen ten aanzien van de herberekening die de kantonrechter heeft gemaakt op basis van een jaarbeloning voor een bewindvoerder zonder dat sprake is van problematische schulden en het verzoek van [naam2] in eerste aanleg op dit punt alsnog afwijzen.
IVb beloning mentorschap
5.15
In onderdeel IVb stelt [verzoekster] vervolgens dat de kantonrechter ten onrechte heeft overwogen dat [verzoekster] geen uitvoering heeft gegeven aan het mentorschap en vervolgens de in rekening gebrachte mentorschapsvergoeding als schade heeft aanmerkt. [verzoekster] geeft onder randnummer 47. van haar beroepschrift wederom een uitgebreide opsomming met urenspecificatie van de werkzaamheden die ten aanzien van de verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding zijn verricht. In 2015 zijn 13 uren, in 2016 25,4 uren, in 2017 44,85 uren, in 2018 25,2 en in 2019 14,55 uren aan de invulling van het mentorschap van [naam3] en [naam4] besteed volgens [verzoekster] .
5.16
Het hof is van oordeel dat onderdeel b van grief IV eveneens slaagt. [verzoekster] was mentor ten aanzien van [naam3] en [naam4] . Daaraan is op basis van de hiervoor vermelde beloningsregeling een vaste vergoeding gekoppeld. De uren die aan het mentorschap worden besteed hoeven niet aan de kantonrechter te worden verantwoord. Vast staat dat [verzoekster] wel enige activiteiten als mentor heeft verricht en het is niet relevant hoeveel tijd [verzoekster] exact aan het mentorschap heeft besteed.
5.17
[naam2] heeft wel gesteld op welke punten [verzoekster] als mentor niet is opgetreden zoals van haar mocht worden verwacht. Zij voert aan dat [verzoekster] niet heeft omgekeken naar de dagbesteding van [naam3] en [naam4] waardoor zij in een sociaal isolement belandden. Er zijn gelden geweigerd om bij elkaar op bezoek te kunnen in het ziekenhuis, waardoor [naam3] en [naam4] bezittingen moesten verkopen voor de taxikosten. Of het mogelijk is huishoudelijke hulp in te zetten is nooit door [verzoekster] onderzocht. [verzoekster] is drie keer in zeven jaar op huisbezoek geweest. [verzoekster] heeft niets gedaan met de schulden die zijn ontstaan door de vele lichamelijke klachten en [verzoekster] heeft niets ondernomen toen sprake was van een huisuitzetting. [verzoekster] betwist dat zij onvoldoende heeft gedaan. [naam2] heeft geen bewijs aangeboden en ook niet toegelicht welke schade is ontstaan door dit handelen of nalaten. Voor het hof is niet komen vast te staan dat [verzoekster] op bepaalde momenten geen actie heeft ondernomen als mentor terwijl dat wel nodig was en evenmin dat daardoor schade is ontstaan.
De beslissing van de kantonrechter waarbij de in rekening gebrachte mentorschapsvergoeding als schade is aangemerkt en [verzoekster] is veroordeeld deze schade te vergoeden, zal daarom door het hof worden vernietigd.
IVc herberekening beloning [verzoekster]
5.17
Nu het hof van oordeel is dat het verzoek van [naam2] in eerste aanleg om [verzoekster] te veroordelen tot betaling van € 9.562,40 wegens teveel in rekening gebrachte bewind- en mentorschapkosten alsnog moet worden afgewezen, komt het hof niet meer toe aan een inhoudelijke bespreking van grief IVc.
Grief V de kantonrechter kon niet tot een veroordeling van [verzoekster] komen
Grief V mist zelfstandige betekenis en zal daarom niet afzonderlijk worden besproken.
6.De slotsom
6.1
Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, zal het hof de bestreden beschikking bekrachtigen voor zover deze ziet op de beslissing over de intakekosten in verband met de overname van het bewind en mentorschap van [naam3] en [naam4] door [naam2] . Het hof zal de bestreden beschikking vernietigen ten aanzien van de overige schadevergoedingsverzoeken die [naam2] in eerste aanleg heeft gedaan en deze alsnog afwijzen. Het hof zal de beslissing ambtshalve uitvoerbaar bij voorraad verklaren.
6.2
Nu beide partijen voor een deel in het ongelijk worden gesteld, zullen de kosten van het hoger beroep worden gecompenseerd zoals hierna vermeld.
7.De beslissing
Het hof, beschikkende in hoger beroep:
bekrachtigt de beschikking van de kantonrechter in de rechtbank Overijssel, Team Toezicht-Bewindsbureau, zittingsplaats Almelo, van 1 februari 2022, alleen voor zover deze ziet op de beslissing ten aanzien van het schadevergoedingsverzoek wegens de intakekosten van [naam2] in verband met de overname van het bewind en mentorschap van [naam3] en [naam4] , in die zin dat [verzoekster] wordt veroordeeld tot betaling van een bedrag van € 1.065,- aan [naam3] en [naam4] ;
vernietigt de beschikking van de kantonrechter in de rechtbank Overijssel, team Toezicht- Bewindsbureau, zittingsplaats Almelo, van 1 februari 2022, voor zover deze ziet op de beslissingen ten aanzien van de schadevergoedingsverzoeken wegens kosten serviceabonnement, extra uren gemaakt door [naam2] en wegens teveel in rekening gebrachte bewind- en mentorschapskosten, en in zoverre opnieuw beschikkende:
wijst deze verzoeken af;
verklaart deze beschikking uitvoerbaar bij voorraad;
compenseert de kosten van het geding in hoger beroep in die zin, dat iedere belanghebbende de eigen kosten draagt;
wijst het meer of anders verzochte af.
Deze beschikking is gegeven door mrs. J.H. Lieber, R. Prakke-Nieuwenhuizen en M.H.F. van Vugt, bijgestaan door de griffier, en is op 20 oktober 2022 uitgesproken door mr. J.H. Lieber in het openbaar in tegenwoordigheid van de griffier.