Uitspraak
GERECHT IN EERSTE AANLEG VAN CURAÇAO
Zaaknummer: CUR202101260 tot en met CUR202101267
Vonnis in kort geding d.d. 28 juni 2021
inzake
1.de stichting STICHTING SUNSET HEIGHTS,
gevestigd in Curaçao,
2. [bewoner 1],
3. [bewoner 2],
4. [bewoner 3],
5. [bewoner 4],
6. [bewoner 5],
7. [bewoner 6],
8. [bewoner 7],
allen wonende in Curaçao,
eisers,
gemachtigde: mr. M.D. van den Brink,
tegen
de naamloze vennootschap J&M EGG’S FARM MODERNO N.V.,
gevestigd in Curaçao,
gedaagde,
gemachtigden: mrs. A.C. van Hoof en E.G.I. van der Plank.
Partijen zullen hierna de bewoners en Moderno worden genoemd.
1.Verloop van de procedure
1.1.
De bewoners hebben op 19 mei 2021 een verzoekschrift ingediend. Vervolgens heeft op 14 juni 2021 de mondelinge behandeling plaatsgevonden. Voorafgaand aan de zitting zijn door beide partijen (nadere) producties in het geding gebracht. Ter zitting is een aantal van de bewoners verschenen, bijgestaan door hun gemachtigde. Namens Moderno zijn onder meer de directeur van Moderno en de gemachtigden verschenen. De gemachtigden hebben het woord gevoerd, mede aan de hand van door hen overgelegde pleitnotities. Beide partijen hebben daarnaast een eigen deskundige meegebracht. De partijdeskundigen hebben ter zitting eveneens hun standpunt naar voren gebracht.
1.2.
Vonnis is bepaald op vandaag.
2. De feiten
2.1.
De bewoners zijn woonachtig in de wijken Sunset Heights en Sun Valley. Deze wijken zijn in de periode 1990-1993 ontwikkeld.
2.2.
Ten oosten van deze wijken, op enkele honderden meters, exploiteert Moderno te Zee en Landzicht z/n een pluimveebedrijf middels legbatterijen. Moderno heeft het pluimveebedrijf in 1990 gekocht. Het bedrijf is in de loop van de jaren uitgebreid wat betreft het aantal kippen.
2.3.
Vanaf ongeveer 2010 hebben bewoners van Sunset Heights en Sun Valley in toenemende mate geklaagd over stank- en vliegenoverlast.
2.4.
Naar aanleiding van een klacht over stank door eiser [bewoner 2] heeft de inspectie van het ministerie van Gezondheid, Milieu en Natuur (GMN) in de periode van 28 oktober 2013 tot en met 7 november 2013 onderzoek gedaan. Er is stank geconstateerd in de wijk Sunset Heights. Vervolgens wordt een bezoek gebracht aan Moderno. In het rapport staat daarover:
(…) Eenmaal binnen constateerden wij dezelfde geur van bij Sunset Heights. (…) Vervolgens liet de eigenaar [zien,
toevoeging gerecht], wat de stank overlast veroorzaker was. Het bleek een groot puinhoop (berg) van kippenmest te zijn, waarvan we een behoorlijke concentratie van de stank konden ruiken. (…).
toevoeging gerecht], wat de stank overlast veroorzaker was. Het bleek een groot puinhoop (berg) van kippenmest te zijn, waarvan we een behoorlijke concentratie van de stank konden ruiken. (…).
De inspectie heeft Moderno opgedragen de mest te verwijderen. Daarna is opnieuw een onderzoek gedaan in de wijk Sunset Heights, waarover in het rapport is vermeld dat minder geur dan de eerste keer is geconstateerd.
2.5.
Op 14 april 2016 is aan de heer [directeur], directeur van Moderno, een last onder dwangsom opgelegd, waarin [directeur] wordt gesommeerd om bepaalde maatregelen te nemen ten aanzien van de kippenmest. Bij beslissing van het gerecht van 12 oktober 2017 op grond van de Landsverordening administratieve rechtspraak is deze last onder dwangsom vernietigd. In de uitspraak staat onder meer:
(…)
2.3.
De opmaat naar het bestreden besluit vormde de brief van 17 september 2015 van de kant van verweerder aan Egg Farm [Moderno, toevoeging gerecht] waarin wordt gerefereerd aan inspectie op 1 september 2015, waarbij onder meer zou zijn geconstateerd dat er stankoverlast is door de opslag van kippenmest op het bedrijfsterrein. Daarbij wordt Egg Farm verder gemaand, (…), per direct onder meer de volgende maatregelen toe te passen:
6. Dierlijk afval (i.d.g. kippenmest), al dan niet vochtig, moet in een goed afsluiten, luchtdichte container of daaraan gelijkwaardige voorziening worden opgeslagen. (…)
7. Het bewaren van kippenmest/afvalstoffen moet op een ordentelijke wijze geschieden binnen de inrichting; van afvalstoffen/kippenmest afkomstige geur, stof of percolaat mag niet buiten de inrichting kunnen verspreiden.
(…)
4.3.
Naar het oordeel van het Gerecht voldoen, met name de hiervoor weergegeven onder nummer 6 en 7 bij het bestreden besluit opgelegde voorlopige voorschriften niet aan de maatstaf dat ze klaarblijkelijk als voorschrift aan de te verlenen hindervergunning voor de exploitatie van het pluimveebedrijf verbonden zouden kunnen worden, nu verweerder noodzaak, noch doeltreffendheid daarvan aannemelijk heeft gemaakt. (…) het Gerecht moet vaststellen dat verweerder geen door daartoe bevoegde (toezichthoudende) ambtenaren opgestelde rapporten waarop het bestreden besluit zou kunnen steunen, heeft overgelegd, nog daargelaten dat nimmer op objectieve wijze is vastgesteld door middel van metingen/berekeningen wat de intensiteit is van de geuruitstoot en in hoeverre die bijdraagt aan de stankhinder in de betrokken woonbuurten, dan wel wie de veroorzaker is van de vliegenplaag. (…)
Wat betreft de doeltreffendheid van de voorlopige voorschriften 6 en 7 heeft [directeur] met kracht van argumenten bestreden dat die effectief zouden kunnen zijn, (…). Bij gebreke van concrete gegevens die dit weerleggen, gaat het Gerecht uit van de juistheid van die opvatting van de deskundigen. Uiteraard is verweerder daar in de toekomst (…) niet aan gebonden, maar een afwijkend standpunt ter zake zal dan moeten worden gedragen door een gedegen onderzoek en een inzichtelijke argumentatie. (…)
2.6.
In een rapport van de heer [naam], ambtenaar bij de afdeling Uitvoeringsorganisatie Milieu Natuurbeheer (UMN) van het minsterie van GMN, van 29 september 2017 is verslag gedaan van een bedrijfsbezoek aan Moderno op 19 september 2017. Dit bezoek heeft blijkens het rapport plaatsgevonden gezien het traject van handhaving en hindervergunningverlening dat toen liep. Ook kon op die manier de oplossing die Moderno had voorgesteld om stank- en vliegenoverlast tegen te gaan worden bekeken. In het rapport is opgenomen dat deze oplossing was om de kippenmest in een laag van maximaal 10 centimeter hoog te verspreiden op het terrein en zo te laten drogen. In het rapport wordt verwezen naar het rapport stankoverlast Sunset Heights van 29 september 2017, eveneens opgesteld door [naam].
2.7.
In het hiervoor onder 2.4. bedoelde rapport over stankoverlast in Sunset Heights staat onder meer:
(…) Het vermoeden bestaat dat deze stank afkomstig is van J&M Egg’s Farm Moderno N.V. (…). J&M Egg’s Farm Moderno N.V. bevindt zich namelijk bovenwinds (ten oosten) van Sunset Heights. Tevens slaat Moderno mest op een open terrein van de inrichting. Dit is vandaag weer geconstateerd bij een bezoek aan het bedrijf omstreeks 14.00.
Het is dan zeer waarschijnlijk dat als er overlast is, deze van Moderno afkomstig is. Er is namelijk geen enkele andere grote (kippen) bedrijf bovenwinds van Sunset Heights.
(…)
Observatie
Bij binnenrijden van Sunset Heights was niks te ruiken maar ten hoogte van Kaya Seru Waterloo nummer 11 was er een penetrante lucht te ruiken. Deze geur/stank was ook te ruiken in de noordelijke richting van de straat. Dit is door ons alle drie vastgesteld. Bij nader onderzoek aan het huizen daar waar de stank vnadaan kwam, was er geen indicatie dat deze van de huizen zelf afkomstig was. De geur kwam de wijk binnen van het oosten (met de wind mee).
Conclusie
Er is sprake van stankoverlast.
Deze is zeer waarschijnlijk afkomstig van het bovenwinds gelegen J&M Egg’s Farm Moderno N.V. Dit gezien heden geconstateerd is dat deze Moderno haar mest over het terrein uitsmeert. (…)
2.8.
Op 1 mei 2019 heeft deurwaarder Ersilia op verzoek van eiser [bewoner 1] een bezichtiging gedaan en proces-verbaal opgemaakt waarin is opgenomen dat er een mestgeur te ruiken was, dat de mestgeur in het zuidoostelijke gedeelte van de wijk sterker was dan in de rest van de wijk, dat de wind uit oostelijke richting kwam en dat de mestgeur door de wind werd meegevoerd. Verder heeft zij beschreven op welke plekken de mestgeur het meest hevig waarneembaar was. Tenslotte heeft zij in het proces-verbaal opgenomen dat enige wijkbewoners hem vertelden dat zij dagelijks last hebben van mestgeur en vliegen en binnenshuis moeten blijven wanneer zij thuis zijn, met gesloten deuren en ramen moeten leven en buitenshuis niets kunnen organiseren vanwege de stank en de vliegen die op alles afkomen.
2.9.
Op 17 mei 2019 heeft deurwaarder Ramazan een proces-verbaal van bezichtiging bij een aantal woningen in Sunset Heights opgemaakt waarin (steeds) is opgenomen dat hij heeft geconstateerd dat in de omgeving van voornoemde woning(en) een vreselijk stinkende mestgeur heerste in de windrichting.
2.10.
Op 16 oktober 2019 heeft de minister van Gezondheid, Milieu en Natuur (hierna: de minister van GMN) aan Moderno een hindervergunning verleend voor de exploitatie van de legbatterijen. In deze beschikking staat onder meer het volgende:
(…)
Overwegende:
dat reeds tientallen jaren een pluimveebedrijf geëxploiteerd wordt te Zee en Landzicht;
dat het pluimvee bedrijf in de jaren negentig van de vorige eeuw door J&M Egg’s Farm Moderno N.V. is overgenomen;
(…)
dat in de loop der jaren op slechts honderden meters van het bedrijf de woonwijken Sunset Heights en Sunvalley zijn gerealiseerd;
dat er in ieder geval vanaf 2010 door bewoners van genoemde woonwijken geklaagd is over stank- en vliegenoverlast;
dat J&M Egg’s Farm Moderno N.V. tot heden niet beschikt over het sinds 1994 voor het exploiteren van een inrichting benodigde hindervergunning;
(…)
dat op 12 oktober 2017 de dwangsombeschikking door het Gerecht in Eerste Aanleg is vernietigd;
(…)
dat na analyse van het bezwaarschrift dezerzijds besloten is om een heroverweging plaats te laten vinden op de opgestelde vergunningsvoorschriften en deze als zodanig aan te passen;
(…)
HEEFT BESLOTEN:
(…)
Aan de J&M Egg’s Farm Moderno N.V. vergunning te verlenen voor:
- een inrichting (Pluimvee bedrijf) voor het produceren van kippeneieren waaronder het kweken, fokken, mesten, houden, verhandelen, verladen of wegen van dieren het vorengaande zulks onder de voorschriften zoals gesteld in de aan deze beschikking gehechte bijlage genaamd
“Vergunningsvoorschriften voor J&M Egg’s Farm Moderno N.V. December 2018”.
“Vergunningsvoorschriften voor J&M Egg’s Farm Moderno N.V. December 2018”.
(…)
2.11.
In de vergunningsvoorschriften van september 2019 staat, voor zover in deze zaak van belang, onder meer het volgende:
(…)
Mest/Kadavers/Organisch materiaal
(…)
65. Dierlijk en/of organisch materiaal waaronder kippenmest, gemorst voerresten, gebroken eieren en kadavers dienen dagelijks verwijderd te worden uit de stallen.
(…)
67. Mest en organisch materiaal dient dagelijks afgevoerd te worden naar een door de overheid aangewezen locatie.
68. Eerste opvang van de mest dient plaats te vinden in een gesloten of afgedekte betonnen bak of container met vloeistofkerende of vloeistofdichte vloer, waaruit geen mestwater mag lekken.
69. Bij overmacht mag de mest tijdelijk worden opgeslagen. Het tijdelijke opslaan en/of drogen dient te gebeuren in het 326 m2 te bouwen loods zoals verzocht in bouwvergunningsverzoek van 15 september 2016 en afgegeven bouwvergunning (no. 2016-566) van d.d. 22 september 2016.
(…)
71. Het vervoeren van materialen en afvalstoffen waaronder mest en organisch materiaal dient op een stankvrije wijze te geschieden, hetzij in gesloten containers hetzij geheel afgedekt door dekzeilen teneinde stankoverlast voor de omgeving te voorkomen.
72. van mest en organisch materiaal afkomstige geur, stof of percolaat mag niet buiten de inrichting verspreiden.
73. Binnen 9 maanden na afgifte van de Hindervergunning dient er een (loopband)systeem voor het drogen van mest zijn opgezet en in werking zijn.
(…)
Houden van dieren
75. In de inrichting mag maximaal 80.000 kippen aanwezig zijn.
(…)
2.12.
Moderno heeft bezwaar gemaakt tegen de hindervergunning. Op dit bezwaar is nog geen beslissing genomen.
2.13.
Op 29 mei 2020 is in Sunset Heights een ammoniakmeting gedaan door/in opdracht van het ministerie van GMN. In het rapport is als conclusie opgenomen:
2. Conclusie
Aan de hand van de gemeten resultaten, kan er geconcludeerd worden dat er daadwerkelijk de geur van mest sterk aanwezig is. Er is geen overschrijding van de grenswaarde voor Ammoniak (NH3) waargenomen. Dit betekent dat in de periode dat gemeten is, zijn er geen concentraties die gevaarlijk voor de mensen zijn waargenomen.
3. Aanbevelingen
Gezien de mate van overlast kan er aanbevolen worden om
1. Er moeten afspraken komen voor het meten van de ammoniak bij Chicken Farm (continue)
2. De mest opgeslagen moet afgedekt worden en dagelijks afgevoerd worden.
2.14.
Op 14 mei 2021 heeft deurwaarder Ramazan opnieuw twee processen-verbaal van bezichtiging in Sunset Heights opgesteld, waarin hij heeft opgenomen dat een ‘vreselijk stinkende mestgeur’ heerste in de windrichting.
2.15.
Moderno stort de kippenmest op het eigen terrein. Vervolgens wordt dit uitgereden tot een laag van ongeveer (2 tot) 10 centimeter. Gedroogde kippenmest wordt afgehaald door gewastelers.
2.16.
Moderno houdt op dit moment ongeveer 100.000 kippen, waarvan het overgrote deel in legbatterijen. De kippen produceren per dag ongeveer 8.000 liter mest.
3.Het geschil
3.1.
De bewoners vorderen bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad,
primair
I. Moderno te verbieden om dierlijk en/of organisch materiaal, waaronder kippenmest, gemorste voerresten, gebroken eieren en kadavers te storten of te verbranden op haar bedrijfsterrein of op enige andere dan de door de overheid, al dan niet ex artikel 67 van de vergunningsvoorschriften, aangewezen locatie, op straffe van een dwangsom;
II. Moderno te veroordelen (a) om dierlijk en/of organisch materiaal, waaronder kippenmest, gemorste voerresten, gebroken eieren en kadavers dagelijks te verwijderen uit de stallen van haar bedrijf, (b) de kippenmest, in afwachting van de afvoer ervan, op te slaan in een gesloten of afgedekte betonnen bak of container met vloeistofkerende of vloeistofdichte vloer, waaruit geen mestwater mag lekken, en (c) kippenmest en organisch materiaal dagelijks af te voeren naar de door de overheid, al dan niet ex artikel 67 van de vergunningsvoorschriften, aangewezen locatie, behoudens in het geval van overmacht, in welk geval de kippenmest dient te worden opgeslagen conform het bepaalde in artikel 69 van de vergunningsvoorschriften, op straffe van een dwangsom;
subsidiair
III. zodanige veroordeling uit te spreken, in lijn met het gevorderde onder I en/of II, als het gerecht in goede justitie mag vernemen te behoren;
primair en subsidiair
IV. Moderno te veroordelen tot vergoeding van de door de bewoners gemaakte deurwaarderskosten van NAf 1.644,06 en expertisekosten van NAf 5.449,45;
V. Moderno te veroordelen in de kosten van deze procedure, onder de bepaling dat indien de gedingkosten niet binnen veertien dagen na betekening van het vonnis zijn voldaan, daarover vanaf de vijftiende dag wettelijke rente is verschuldigd.
3.2.
De bewoners leggen het volgende aan de vorderingen ten grondslag. Er is al jarenlang sprake van stank- en vliegenoverlast in de wijken Sunset Heights en Sun Valley. De bewoners kunnen hierdoor niet op een normale manier leven. De deuren en ramen moeten gesloten blijven en het is vrijwel onmogelijk om buiten te eten. Deze (onaanvaardbare) stank- en vliegenoverlast wordt veroorzaakt door Moderno. Er bevinden zich in de buurt van de wijken waarin de bewoners wonen geen andere bedrijven die de overlastgevende mestgeur kunnen produceren. Moderno stort de kippenmest op haar eigen terrein en rijdt die vervolgens over een groter oppervlak uit. Door de mest op deze manier te ‘verwerken’ houdt Moderno zich niet aan de voorschriften van de hindervergunning. De overtreding van de aan de hindervergunning verbonden voorschriften levert een onrechtmatige daad op ten opzichte van de degene wiens belangen die voorschriften beogen te beschermen. Het is evident dat voorschriften bij de hindervergunning strekken tot bescherming van de bewoners van de wijken Sunset Heights en Sun Valley. Daardoor handelt Moderno dus onrechtmatig jegens de bewoners. Dat Moderno bezwaar heeft gemaakt tegen de hindervergunning en de daarbij behorende voorschriften doet daar niet aan af. Moderno heeft een periode van negen maanden gekregen om een loopbandsysteem voor het drogen van mest op te zetten en in werking te stellen, maar zij heeft dit niet gedaan. Ook heeft Moderno te kennen gegeven geen gehoor te zullen geven aan de sommatie van de bewoners om het storten van kippenmest op het terrein van Moderno te staken. De bewoners hebben daarom een spoedeisend belang bij de gevraagde voorzieningen.
3.3.
Moderno heeft verweer gevoerd en stelt allereerst dat de bewoners niet ontvankelijk moeten worden verklaard omdat een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke procedure openstaat. Er had een handhavingsverzoek kunnen worden ingediend bij het bestuursorgaan en tegen een eventuele beslissing (of het uitblijven daarvan) hadden de bewoners bezwaar of beroep kunnen instellen en een voorlopige voorziening bij de administratieve rechter kunnen vragen. Verder heeft Moderno aangevoerd dat niet vaststaat dat sprake is van een causaal verband tussen de gestelde hinder en de activiteiten van Moderno. Zo wordt de grenswaarde van de (uitstoot van) ammoniak niet overschreden. Bovendien zijn in de directe omgeving meerdere veebedrijven actief. Verder heeft de GGD in 2010 geconstateerd dat de honden(ontlasting) in de betreffende wijken (ook) vliegen aantrekken. De weg tussen de wijken en Moderno ligt stelselmatig vol met afval en vuil, waaronder dode dieren. Ook dit kan een oorzaak zijn van de gestelde hinder.
De door Moderno gehanteerde werkwijze om natte kippenmest te verwerken tot droge meststoffen is snel en efficiënt. Uit de uitspraak van het gerecht van 12 oktober 2017 volgt dat ook het gerecht van oordeel is dat deze wijze van mestverwerking de overlast het meest beperkt. Bovendien kunnen alle hofi’s in Curaçao op deze manier gebruik maken van gratis mest. De in de voorschriften opgenomen eis dat de mest moet worden opgeslagen is in strijd met hetgeen daarover eerder door het gerecht is beslist. Als nu in een civiele zaak anders wordt beslist, is dat in strijd met de afstemmingsregel. Moderno heeft bezwaar gemaakt tegen de vergunning en de verwachting is dat de beschikking op bezwaar andere vergunningsvoorwaarden met zich zal brengen. Er is bovendien sprake van zwaarwegende belangen die maken dat een eventuele onrechtmatige gedraging moet worden geduld, zoals bedoeld in artikel 6:168 lid 1 BW. Er is een groot maatschappelijk belang dat Moderno voor de bewoners van Curaçao eieren kan produceren. Naleving van de vergunningsvoorschriften heeft onomkeerbare gevolgen voor Moderno en ook voor een groot aantal belanghebbenden. Het belang van een gering aantal bewoners weegt daar niet tegenop. Ten slotte heeft Moderno aangevoerd dat geen sprake is van een spoedeisend belang bij de vordering.
3.4.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang voor de beoordeling, nader ingegaan.
4.De beoordeling
ontvankelijkheid
4.1.
De grondslag van de vordering van de bewoners is (onrechtmatige) hinder. Op die grond vorderen zij dat Moderno maatregelen neemt om deze hinder tegen te gaan. Dat deze maatregelen samenhangen met de aan Moderno opgelegde vergunningsvoorschriften, betekent niet dat de bewoners zich (enkel) tot de bestuursrechter kunnen wenden om het Land te verzoeken handhavend op te treden. Zij hebben (ook) de mogelijkheid om zich op een civiele grondslag tot de civiele rechter te wenden en zijn daarom ontvankelijk in de vorderingen.
hinder
4.2.
Allereerst is aan de orde of de door de bewoners ervaren stank- en vliegenoverlast wordt veroorzaakt door Moderno. De door de bewoners ervaren overlast is vanaf 2010 in de loop van de jaren verder toegenomen. Deze toename van klachten valt samen met de groei van het bedrijf van Moderno. In 2017 heeft de directeur van Moderno verklaard dat hij 80.000 kippen hield. Ter zitting is verklaard dat er inmiddels 100.000 kippen zijn. De toename van het aantal kippen leidt uiteraard ook tot een toename van de hoeveelheid mest. Deze mest wordt door Moderno al jaren op het eigen terrein uitgestort. Al in 2013 is door de inspectie van het ministerie van GMN een verband geconstateerd tussen de stank in de wijk Sunset Heights en de kippenmest van Moderno. Ook is toen geconstateerd dat een afname van de mest bij Moderno leidde tot een afname van de stank in de wijken. Ook in de daaropvolgende jaren is meerdere keren stankoverlast vastgesteld in de wijken van de bewoners. Daar komt bij dat, anders dan door Moderno is aangevoerd, de door de bewoners ervaren overlast redelijkerwijs geen andere oorzaak kan hebben. Zo zijn er benedenwinds van de wijken van de bewoners geen andere (grote) agrarische bedrijven gevestigd. Dit zijn in ieder geval ook geen pluimveebedrijven, terwijl het een feit van algemene bekendheid is dat kippenmest een vrij specifieke geur heeft. Ook is niet aannemelijk dat het afval langs de weg tussen de wijken van de bewoners en Moderno dezelfde stank (overlast) veroorzaakt, ook niet als daar (zoals door Moderno gesteld) regelmatig dode dieren zouden liggen. Dat betekent dat in het kader van dit kort geding voldoende aannemelijk is dat de door de bewoners ervaren overlast wordt veroorzaakt door Moderno. De stank is iedere dag (en vrijwel doorlopend) aanwezig en een bijkomend effect is de grote hoeveelheid vliegen, waardoor de bewoners naar eigen zeggen niet meer op een normale wijze buiten kunnen leven. Dit is ook niet door Moderno betwist. De aard, de ernst en de duur van hinder is zodanig dat dit als onrechtmatig kan worden aangemerkt.
hindervergunning
4.3.
In oktober 2019 is aan Moderno een hindervergunning afgegeven, met een aantal daarbij behorende voorschriften. De hindervergunning strekt er (mede) toe om de door overlast voor de bewoners te beperken. Deze hindervergunning is tot stand gekomen nadat eerder een last onder dwangsom aan (de directeur van) Moderno is opgelegd. Deze last onder dwangsom is door het gerecht vernietigd. In deze beslissing is onder meer opgenomen dat Moderno zijn visie op het verwerken van mest (storten op het eigen terrein) met kracht van argumenten heeft onderbouwd en dat het land daar niet voldoende tegenover heeft gesteld. Anders dan door Moderno in deze procedure is gesteld, heeft het gerecht niet beslist dat de werkwijze van Moderno de overlast op de beste manier beperkt. De uitspraak van het gerecht is meegenomen in de overwegingen bij het afgeven van de hindervergunning. Ook is Moderno door het ministerie van GMN bezocht na de behandeling van de zaak op 30 augustus 2017. Het doel van dit bezoek was onder meer om de door Moderno voorgestane wijze van mestverwerking te beoordelen. De minister van GMN heeft vervolgens beslist om een hindervergunning met voorschriften af te geven waarin de door Moderno voorgestane wijze van mestverwerking niet is opgenomen. Onder meer is aan Moderno een periode van negen maanden gegeven om een (lucht)loopbandsysteem voor het drogen van mest op te zetten en in werking te stellen. De deskundige van de bewoners heeft ter zitting uitgelegd dat dit de meest logische manier is van mestverwerking, omdat op deze wijze de mest al grotendeels droogt op de band zelf, waardoor de stank zo snel mogelijk wordt verminderd.
4.4.
Moderno heeft niet betwist dat de mest niet wordt verwerkt op de wijze zoals is opgenomen in de vergunningsvoorschriften. Moderno is de mest blijven uitstorten op het eigen terrein. De deskundige van Moderno heeft naar voren gebracht dat de voorschriften zoals opgenomen in de vergunning (te veel) zijn gebaseerd op het Nederlandse klimaat. In Curaçao is veel meer zon en wind waardoor de mest snel droogt als deze wordt uitgereden. Ook is het gevaarlijk om bij warme temperaturen mest op te slaan in een metalen bak, aldus (de deskundige namens) Moderno. Het moet er voorshands echter voor worden gehouden dat door de vergunningverlener is beoordeeld dat het storten van de mest op het eigen terrein mogelijk vanuit het perspectief van Moderno de meest efficiënte (en de meest goedkope) wijze van mestverwerking is, maar dat dit onaanvaardbare overlast oplevert voor de bewoners. Daar komt bij dat op de door de bewoners overgelegde foto’s duidelijk te zien is dat de gestorte mest (zeer) vochtig is, zodat de mest ondanks de wind en de warmte op de loopband zelf kennelijk nog niet (voldoende) droogt waardoor de stank zich verspreidt als de mest wordt uitgestort en uitgereden op het terrein. Verder hebben de bewoners terecht aangevoerd dat in de vergunningvoorschriften niet is opgenomen dat de mest in een metalen bak moet worden opgeslagen, zodat Moderno niet kan worden gevolgd in haar stelling dat sprake is van explosiegevaar bij opslag van de mest in een metalen bak.
4.5.
Uit het voorgaande volgt dat voorlopig moet worden geoordeeld dat Moderno in strijd handelt met de vergunningsvoorschriften die (juist) zijn opgesteld om de hinder voor de bewoners te voorkomen. Daarmee handelt Moderno in beginsel onrechtmatig jegens de bewoners. Dat Moderno bezwaar heeft gemaakt tegen de vergunnningvoorschriften doet daar niet aan af, omdat dit de nu geldende voorschriften zijn en Moderno zich ook aan die nog niet onaantastbare voorschriften moet houden.
maatschappelijke belangen
4.6.
Moderno heeft naar voren gebracht dat van haar niet kan worden verwacht dat zij zich houdt aan de vergunningvoorschriften. In dat kader is een beroep gedaan op artikel 6:168 BW. Moderno voorziet de Curaçaose bevolking van eieren. Eieren zijn aangemerkt als basisproduct en hebben daarom een door de overheid vastgestelde maximumprijs. Bovendien voorziet Moderno de hofi’s van gratis kippenmest. Moderno stelt dat niet van haar kan worden verwacht dat zij grote investeringen doet terwijl deze nauwelijks kunnen worden terugverdiend. Toewijzing van de vorderingen zou betekenen dat de bedrijfsvoering komt stil te liggen, aldus Moderno.
4.7.
Naar voorlopig oordeel heeft Moderno onvoldoende aangevoerd om de conclusie te rechtvaardigen dat het onrechtmatig handelen door Moderno wegens zwaarwegende maatschappelijke belangen moet worden geduld. Aan Moderno is negen maanden (na afgifte van de hindervergunning) de tijd gegeven om een luchtloopbandsysteem aan te leggen. Om haar moverende redenen heeft Moderno daarvan afgezien. Dat Moderno financieel niet in staat is om een dergelijk systeem aan te leggen, is niet onderbouwd. Ook is niet onderbouwd dat de bedrijfsvoering bij toewijzing van de vorderingen geen doorgang zou kunnen vinden. Daar komt bij dat Moderno haar bedrijfsvoering steeds verder heeft uitgebreid. Het aantal kippen (en daarmee ook de opbrengst) is, ondanks het in de vergunning genoemde maximum aantal van 80.000, toegenomen tot 100.000. Niet valt in te zien waarom Moderno, zeker met deze toegenomen opbrengst, niet in staat zou zijn om de vergunningvoorschriften na te leven en (verdere) investeringen te doen. Uitgaande van het in de vergunningvoorschriften opgenomen loopbandsysteem kan redelijkerwijs worden aangenomen dat de stankoverlast afneemt en dat de mest dro(o)g(er) de loopband verlaat. De droge(re) mest kan dan alsnog worden afgehaald door de eigenaars van de hofi’s en (eventueel) overgebleven mest kan worden afgevoerd op de wijze zoals in de vergunningvoorschriften is opgenomen. Nu onvoldoende aannemelijk is geworden dat sprake is van zwaarwegende belangen die het wegnemen van de onrechtmatigheid onmogelijk maken, gaat het beroep van Moderno op artikel 6:168 lid 1 BW niet op.
4.8.
Gelet op het voorgaande zullen de vorderingen van de bewoners worden toegewezen voor zover het betrekking heeft op de (verwerking van) kippenmest, nu gesteld noch gebleken is dat Moderno zich op de andere onderdelen niet houdt aan de vergunningsvoorschriften. De veroordeling geldt alles voor zover en zolang de hindervergunning van 16 oktober 2019 en/of de daarbij behorende voorschriften voor zover deze betrekking hebben op het belang van de bewoners om geen stank- en vliegenoverlast te ervaren van kracht zijn. De bewoners hebben een spoedeisend belang bij toewijzing daarvan, wegens de voortdurende hinder en de door Moderno ingenomen stellingen. De gevorderde dwangsom zal worden toegewezen vanaf drie maanden na betekening van het vonnis, zodat Moderno in staat wordt gesteld de vereiste aanpassingen in de bedrijfsvoering te doen.
samenvatting
4.9.
De door Moderno veroorzaakte hinder in de vorm van stank- en vliegenoverlast is onrechtmatig ten opzichte van de bewoners. Van Moderno had verwacht mogen worden dat zij haar bedrijfsvoering zou aanpassen aan de vergunningvoorschriften. Dat heeft Moderno (bewust) niet gedaan. De daarvoor door Moderno aangevoerde argumenten zijn naar voorlopig oordeel niet zodanig dat de gerechtvaardigde belangen van de bewoners daarvoor moeten wijken. De vorderingen van de bewoners worden daarom toegewezen zoals in het dictum vermeld.
kosten
4.10.
De bewoners hebben kosten gemaakt om de aansprakelijkheid van Moderno voor de stankoverlast vast te laten stellen, zodat deze kosten op grond van artikel 6:96 lid 2 BW voor vergoeding in aanmerking komen. De hoogte van de gevorderde bedragen is met facturen onderbouwd en als zodanig ook niet door Moderno betwist, zodat het gevorderde bedrag zal worden toegewezen.
4.11.
Moderno zal als de in het ongelijk te stellen partij in de proceskosten worden veroordeeld. Deze kosten worden aan de zijde van de bewoners tot op heden begroot op NAf 5.100 (griffierecht NAf 3.600 en salaris gemachtigde 1.500).
5.De beslissing
Het Gerecht:
rechtdoende in kort geding:
5.1.
verbiedt Moderno om, na ommekomst van drie maanden na betekening van dit vonnis, dierlijk en/of organisch materiaal, waaronder kippenmest, te storten op haar bedrijfsterrein of op enige andere dan de door de overheid, al dan niet in artikel 67 van de vergunningsvoorschriften, aangewezen locatie, op straffe van een dwangsom van NAf 10.000 per overtreding van dit verbod, met een maximum van NAf 1.000.000, alles voor zover en zolang de hindervergunning van 16 oktober 2019 en/of de daarbij behorende voorschriften voor zover deze betrekking hebben op het belang van de bewoners om geen stank- en vliegenoverlast te ervaren van kracht zijn;
5.2.
veroordeelt Moderno om, na ommekomst van drie maanden na betekening van dit vonnis, de kippenmest dagelijks te verwijderen uit de stallen en, in afwachting van de afvoer ervan, op te slaan in een gesloten of afgedekte betonnen bak of container met vloeistofkerende of vloeistofdichte vloer, waaruit geen mestwater mag lekken, en kippenmest en organisch materiaal dagelijks af te voeren naar de door de overheid, al dan niet in artikel 67 van de vergunningsvoorschriften, aangewezen locatie, behoudens in het geval van overmacht, in welk geval de kippenmest dient te worden opgeslagen conform het bepaalde in artikel 69 van de vergunningsvoorschriften, op straffe van een dwangsom van NAf 10.000 per overtreding van dit verbod, met een maximum van NAf 1.000.000, alles voor zover en zolang de hindervergunning van 16 oktober 2019 en/of de daarbij behorende voorschriften voor zover deze betrekking hebben op het belang van de bewoners om geen stank- en vliegenoverlast te ervaren van kracht zijn;
5.3.
veroordeelt Moderno tot vergoeding van de door de bewoners gemaakte deurwaarders- en expertisekosten tot een bedrag van in totaal NAf 7.093,51;
5.4.
veroordeelt Moderno in de proceskosten, aan de zijde van de bewoners tot op heden begroot op NAf 5.100, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de vijftiende dag na betekening van het vonnis;
5.5.
verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad;
5.6.
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. C.E.M. Nootenboom-Lock, rechter, en op 28 juni 2021 uitgesproken ter openbare terechtzitting in aanwezigheid van de griffier.