Conclusie
PROCUREUR-GENERAAL
BIJ DE
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
Nummer24/03045 E
Zitting16 december 2025
CONCLUSIE
D.J.M.W. Paridaens
In de zaak
[verdachte] ,
geboren in [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1947,
hierna: de verdachte.
1.Inleiding
1.1
De verdachte is bij arrest van 26 juli 2024 door het gerechtshof 's-Hertogenbosch [1] in de zaak met parketnummer 82-24707-22 wegens "overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 3.10, eerste lid, aanhef in samenhang met onderdeel a, van de Wet natuurbescherming, opzettelijk begaan" veroordeeld zonder dat daarvoor een straf of maatregel is opgelegd.
1.2
Namens de verdachte heeft M.J.J.E. Stassen, advocaat in Tilburg, één middel van cassatie voorgesteld.
2.Het middel
2.1
Het middel klaagt over het oordeel van het hof dat de wet niet voorziet in een mogelijkheid om zonder toestemming van de grondgebruiker de eenmaal verleende toestemming van deze grondgebruiker aan anderen door te geven.
2.2
Ten laste van de verdachte is in de zaak met parketnummer 82-24707-22 bewezenverklaard dat:
“hij op 26 april 2021, te [plaats] , onverminderd artikel 3.5 eerste, vierde en vijfde lid van de Wet natuurbescherming, een in het wild levend zoogdier van een soort genoemd in de bijlage, onderdeel A, bij genoemde wet, te weten een damhert (Dama dama), opzettelijk heeft gedood.”
2.3
Het hof heeft met betrekking tot de strafbaarheid van het bewezenverklaarde overwogen:
“
Het juridisch kader (kort geschetst en voor zover in de onderhavige zaak van belang)
Het juridisch kader (kort geschetst en voor zover in de onderhavige zaak van belang)
[…]
Op grond van artikel 3.10, eerste lid onder a, van de Wet natuurbescherming (oud en hierna: de wet) is het verboden om in het wild levende zoogdieren, genoemd in de bijlage, onderdeel A, bij die wet, opzettelijk te doden of te vangen. Het damhert (Dama dama) is een zoogdier genoemd in voormelde bijlage, onderdeel A. Overtreding van artikel 3.10, eerste lid, van de Wet natuurbescherming levert een economisch delict op.
Provinciale Staten kunnen echter, ten behoeve van - kort gezegd - de bestrijding van schadeveroorzakende dieren (die niet in hun voortbestaan worden bedreigd of dat gevaar lopen) bij verordening een vrijstelling verlenen van de verboden van artikel 3.10, eerste lid, van de Wet natuurbescherming ten aanzien van door de Provinciale Staten aangewezen dierensoorten als bedoeld in dat artikel 3.10, eerste lid. Die vrijstelling wordt uitsluitend verleend aan grondgebruikers, voor handelingen als bedoeld in artikel 3.10 van de Wet natuurbescherming op door de grondgebruiker gebruikte gronden of in het omringende gebied (zie de artikelen 3.15 derde, vierde en vijfde lid, 3.8, tweede lid, en artikel 3.10, tweede lid, van de Wet natuurbescherming).
De Provinciale Staten van de provincie Zeeland heeft van deze vrijstellingsmogelijkheid gebruik gemaakt door in de Omgevingsverordening Zeeland 2018, artikel 6.19, te bepalen dat het grondgebruikers - in afwijking van artikel 3.10, eerste lid, van de Wet natuurbescherming - is toegestaan om de in bijlage K bij die verordening genoemde schadesoorten opzettelijk te doden op de door hen gebruikte gronden, ter voorkoming van in het lopende of daarop volgende jaar dreigende schade op deze gronden, of in het omringende gebied, voor zover deze gronden zijn gelegen binnen het werkgebied van de faunabeheereenheid in de provincie Zeeland. In bijlage K zijn voorts beperkingen en nadere voorwaarden en voorschriften gesteld waaraan dient te worden voldaan. Een van de in bijlage K genoemde schadesoorten betreft het damhert (Dama dama).
Op grond van artikel 3.15, zevende lid, van de Wet natuurbescherming kunnen grondgebruikers bij schriftelijke en gedagtekende toestemming de hen ingevolge het tweede tot en met vijfde lid van dat artikel toegestane handelingen door een wildbeheereenheid of door anderen doen uitoefenen.
In artikel 1.1 in combinatie met artikel 3.14 van de Wet natuurbescherming wordt een wildbeheereenheid gedefinieerd als een vereniging, waarin jachthouders met een jachtakte en anderen zich hebben georganiseerd ter uitvoering van het door de faunabeheereenheid vastgestelde faunabeheerplan en ter bevordering van een duurzame uitvoering van het beheer van populaties van in het wild levende dieren, de bestrijding van schadeveroorzakende dieren en van de jacht, een en ander in samenwerking met en ten dienste van grondgebruikers of terreinbeheerders en overeenkomstig het vastgestelde en door gedeputeerde staten goedgekeurde faunabeheerplan.
Een wildbeheereenheid kan belast worden met de uitvoering van maatregelen in het kader van schadebestrijding door grondgebruikers. Nu de wildbeheereenheid een vereniging en dus een rechtspersoon is, ligt het in de rede dat de uitvoering van die maatregelen en van de op grond van artikel 3.15, zevende lid van de Wet natuurbescherming uit te oefenen handelingen, feitelijk door natuurlijke personen namens de vereniging dienen te worden uitgevoerd, indien en voor zover dat in overeenstemming is met de door de grondgebruiker verleende - schriftelijk en gedagtekende -toestemming aan de wildbeheereenheid.
In artikel 6.20, derde lid, van de Omgevingsverordening Zeeland 2018 is bepaald dat, indien de grondgebruiker een ander toestemming geeft om de handelingen waarvan hij is vrijgesteld te verrichten, deze persoon de schriftelijke en gedagtekende toestemming van de grondgebruiker bij zich dient te dragen en op eerste vordering van een daartoe bevoegde beambte ter inzage dient te geven.
[…]
Overwegingen
Met betrekking tot beide feiten heeft de verdachte aangevoerd dat hij telkens in de veronderstelling was dat hij al dan niet met tussenkomst van de Wildbeheereenheid Schouwen de vereiste toestemming had van de grondgebruiker van de gronden in kwestie voor wie de door de Provinciale Staten van de provincie Zeeland verleende vrijstelling van het bepaalde in artikel 3.10, eerste lid, van de Wet natuurbescherming gold om op zijn grond schadeveroorzakende damherten te doden.
[…]Ten aanzien van het in de zaak met parketnummer 82-247707-22 tenlastegelegde, overweegt het hof dat [betrokkene 1] de grondgebruiker was van het perceel […] waar de verdachte op 26 april 2021 een damhert heeft doodgeschoten. [betrokkene 1] heeft geen schriftelijke en gedagtekende toestemming verleend aan de verdachte of aan de Wildbeheereenheid Schouwen, waarvan de verdachte lid was, om in het kader van schadebestrijding damherten te doden op het perceel dat bij hem in gebruik was. Door het ontbreken van die toestemming kan de verdachte geen aanspraak maken op de vrijstelling van artikel 3.15, zevende lid, van de Wet natuurbescherming. Dat na het plegen van het feit op 26 april 2021 door [betrokkene 1] alsnog schriftelijk toestemming is gegeven aan de verdachte, maakt dit niet anders.
De verdediging heeft ter terechtzitting in hoger beroep naar voren gebracht dat binnen de Wildbeheereenheid Schouwen beleid was vastgesteld dat indien aan één van haar leden op persoonlijke titel een toestemmingsverklaring van een grondgebruiker was verleend, deze toestemming kon worden ingebracht in de wildbeheereenheid en vervolgens worden doorgegeven aan ieder lid van de vereniging. [betrokkene 1] had aan [betrokkene 2] , zijnde een lid van de vereniging, toestemming verleend om damherten te doden op zijn grond in het kader van schadebestrijding. Op grond van het binnen de Wildbeheereenheid Schouwen vastgestelde beleid zou deze toestemming aan [betrokkene 2] via de vereniging worden doorgegeven aan al haar leden, dus ook aan de verdachte. In de visie van de verdediging beschikte de verdachte derhalve, net als [betrokkene 2] , over de vereiste toestemming voor de vrijstelling van het verbod om damherten te doden op zijn grond. Nu de wet niet voorziet in een mogelijkheid om zonder toestemming van de grondgebruiker de eenmaal verleende toestemming van deze grondgebruiker aan anderen door te geven, verwerpt het hof dit verweer.
Ook de omstandigheid dat [betrokkene 2] bij het feit op 26 april 2021 aanwezig zou zijn geweest, doet aan het voorgaande niet af. De regels die gelden voor jagen in gezelschap zijn immers op doden in het kader van schadebestrijding niet van toepassing. Er zijn ook verder geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het bewezenverklaarde uitsluiten. Het bovenstaande feit is strafbaar.”
2.4
De Wet natuurbescherming is per 1 januari 2024 komen te vervallen. [2] Art. 3.15 lid 7 van die wet – waarop de steller van het middel een beroep doet – luidde ten tijde van het bewezenverklaarde als volgt:
“De grondgebruiker kan bij schriftelijke en gedagtekende toestemming de hem ingevolge het tweede tot en met vijfde lid toegestane handelingen door een wildbeheereenheid of anderen doen uitoefenen.”
2.5
Op grond van de paragrafen 3.1 tot en met 3.3 van de Wet natuurbescherming was het verboden om bepaalde wilde diersoorten te doden. Deze wet maakte op dit verbod in paragraaf 3.4 een uitzondering voor schadebestrijding, overlastbestrijding en faunabeheer. Ingevolge art. 3.15 lid 2 Wet natuurbescherming kon de Minister aan de grondgebruiker [3] een vrijstelling afgeven terzake van het verbod om (kortgezegd) bepaalde wilde diersoorten te doden, ter bestrijding van schadeveroorzaking. De Wet natuurbescherming bood blijkens het hiervoor aangehaalde art. 3.15 lid 7 de mogelijkheid aan de grondgebruiker om de schadebestrijding te doen uitoefenen door een wildbeheereenheid [4] of anderen. Dat ‘doen uitoefenen’ diende echter wel gebaseerd te zijn op een schriftelijke en gedagtekende toestemming. Hiermee werd aldus de aan de grondgebruiker afgeven ‘vrijstelling’ niet overgedragen, maar stond de grondeigenaar slechts schriftelijk toe dat een wildbeheereenheid of een ander de vrijgestelde handelingen uitoefende.
2.6
Het middel stelt de vraag aan de orde of de schriftelijke toestemming van de grondgebruiker om de schadebestrijding voor de grondgebruiker te doen uitoefenen, zonder toestemming van die grondgebruiker mocht worden doorgegeven aan een wildbeheereenheid, die de toestemming conform diens statuten aan zijn leden overdraagt.
2.7
De memorie van toelichting bij de Wet natuurbescherming houdt – voor zover hier van belang – in:
“De grondgebruiker is […] bevoegd om anderen dan hijzelf in te schakelen voor de uitvoering van de bestrijding, bij schriftelijke toestemming. Hierdoor kan de grondgebruiker bijvoorbeeld een beroep doen op personen die, anders dan hijzelf, bevoegd zijn tot het gebruik van het geweer of van jachtvogels.” [5]
2.8
Het hof heeft vastgesteld dat [betrokkene 1] als grondgebruiker van het perceel waarop de verdachte een damhert heeft doodgeschoten, de verdachte noch de wildbeheereenheid Schouwen, waar de verdachte lid van was, daartoe schriftelijke en gedagtekende toestemming heeft verleend. Op basis daarvan heeft het hof geoordeeld dat de verdachte geen aanspraak kan maken op de in art. 3.15 lid 7 Wet natuurbescherming bedoelde vrijstelling. Het verweer van de verdediging dat [betrokkene 1] als grondeigenaar toestemming had verleend aan [betrokkene 2] , die lid was van wildbeheereenheid Schouwen en die toestemming door het lidmaatschap van [betrokkene 2] (zoals de statuten bepaalden) automatisch werd doorgegeven aan de wildbeheereenheid en (daarmee) aan zijn leden, waaronder de verdachte, heeft het hof verworpen. Daartoe heeft het overwogen dat de wet niet voorziet in een mogelijkheid om zonder toestemming van de grondgebruiker de eenmaal verleende toestemming van deze grondgebruiker aan anderen door te geven.
2.9
Ter beantwoording van de vraag die het middel opwerpt, stel ik voorop dat de vrijstelling een als een persoonlijk recht worden beschouwd, dat toekomt aan de grondgebruiker. [6] De grondgebruiker kon op grond van art. 13 lid 7 van de Wet natuurbescherming ervoor kiezen om de voor hem vrijgestelde handelingen te laten uitoefenen door een wildbeheereenheid of anderen, die bevoegd zijn tot het gebruik van een geweer. Het doden van een dier op het grondgebied van een grondgebruiker is immers enkel toegestaan indien en voor zover de jager in het bezit is van een jachtakte. Voor het uitoefenen van de vrijgestelde handelingen diende de grondgebruiker schriftelijk en gedagtekend toestemming te verlenen. De vrijstelling vormt immers een uitzondering op het verbod om (wilde) dieren te doden.
2.1
Tevens moet bij de beantwoording van de vraag die het middel opwerpt, worden betrokken dat de wetgever een onderscheid heeft gemaakt in het geven van toestemming aan een vereniging (wildbeheereenheid), zijnde een rechtspersoon, en een natuurlijk persoon (anderen).
2.11
In het licht van het vorenstaande meen ik dat het verlenen van toestemming door de grondgebruiker aan ‘anderen’ als bedoeld in art. 3.15 lid 7 Wet natuurbescherming persoonlijk geschiedt. Naar mijn oordeel verzet de aard van de regeling zich tegen het zonder toestemming van de grondgebruiker ‘doorgeven’ van de vorenbedoelde toestemming. Een dergelijke constructie kan er immers voor zorgen dat de grondgebruiker controle verliest over zijn gegeven toestemming, in die zin dat voor hem niet (meer) duidelijk is wie de aan hem vrijgestelde handelingen verricht.
2.12
Daarmee acht ik het oordeel van het hof noch blijk geven van een onjuiste rechtsopvatting, noch onbegrijpelijk. Voor zover de steller van het middel verder van mening is dat het arrest van het hof innerlijk tegenstrijdig is ‘gezien de eerdere overwegingen van het hof op p. 5 onderaan’ kan ik hem – bij gebrek aan nadere onderbouwing – niet volgen. De klacht doet kennelijk een beroep op de overweging van het hof, inhoudende dat het in de rede ligt dat de uitvoering van de op grond van art. 3.15 lid 7 van de Wet natuurbescherming uit te oefenen handelingen, feitelijk door natuurlijke personen namens de wildbeheereenheid dienen te worden uitgevoerd, indien en voor zover dat in overeenstemming is met de door de grondgebruiker verleende – schriftelijk en gedagtekende – toestemming
aan de wildbeheereenheid. Aan de klacht ligt daarmee een overweging van het hof ten grondslag die betrekking heeft op een wezenlijk andere (feitelijke) situatie dan de situatie – zoals hier – waarin de toestemming niet is gegeven aan een wildbeheereenheid, maar aan een natuurlijk persoon. [7]
aan de wildbeheereenheid. Aan de klacht ligt daarmee een overweging van het hof ten grondslag die betrekking heeft op een wezenlijk andere (feitelijke) situatie dan de situatie – zoals hier – waarin de toestemming niet is gegeven aan een wildbeheereenheid, maar aan een natuurlijk persoon. [7]
2.13
Het middel faalt in al zijn onderdelen.
3.Slotsom
3.1
Het middel faalt.
3.2
Ambtshalve heb ik geen grond voor vernietiging van de uitspraak van het hof aangetroffen.
3.3
Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.
De procureur-generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden
AG