Uitspraak
RECHTBANK DEN HAAG
Team Jeugd- en Zorgrecht
Zaak-/rekestnr.: C/09/683826 / FA RK 25-2914
Datum beschikking: 09 mei 2025
Aansluitende machtiging tot het verlenen van verplichte zorg
Beschikkingnaar aanleiding van het door de officier van justitie ingediende verzoek tot het verlenen van een aansluitende zorgmachtiging als bedoeld in artikel 6:4 van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz), ten aanzien van:
[betrokkene] ,
hierna te noemen: betrokkene,
geboren op [geboortedag] 1998 te [geboorteplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
advocaat: mr. N.J. Batelaan te Den Haag.
ProcesverloopBij verzoekschrift, ingekomen ter griffie op 18 april 2025, heeft de officier van justitie verzocht om een aansluitende zorgmachtiging.
Bij het verzoekschrift zijn de volgende bijlagen gevoegd:
- een op 4 april 2025 ondertekende medische verklaring van I. Borisova, psychiater, die betrokkene heeft onderzocht maar niet bij de behandeling betrokken was;
- een blanco zorgkaart;
- een zorgplan van 20 maart 2025;
- de bevindingen van de geneesheer-directeur van 17 april 2025;
- een uittreksel uit de justitiële documentatie;
- een afschrift van de politiemutaties.
De mondelinge behandeling van het verzoek heeft plaatsgevonden op 09 mei 2025. Daarbij zijn gehoord:
- betrokkene, bijgestaan door zijn advocaat;
- de psychiater, G. van Anken.
Omdat door de officier van justitie een nadere toelichting op of motivering van het verzoek niet nodig werd geacht en het de rechtbank ter zitting is gebleken dat diens aanwezigheid ook niet noodzakelijk was om tot een inhoudelijke beslissing te kunnen komen, is de officier van justitie niet gehoord.
Standpunten ter zitting
Betrokkene heeft ter zitting verteld dat het redelijk stabiel gaat en dat hij gisteren zijn depot heeft gehad waardoor hij wat wazig is op dit moment. Hij krijgt een steeds meer heldere visie op zijn toestand en wat er aan de hand is. Hij woont net in een begeleid wonen setting, dus hij moet wennen en de mensen leren kennen.
Betrokkene leest een zelfgeschreven verklaring voor:
Ik heb ingezien dat ik medicatie nodig heb, waarschijnlijk voor altijd. Dat zie ik in doordat de artsen mij dat hebben verteld en door mijn eigen ervaring. Juist nu ik dit besef stel ik er belang bij dat de medicatie goed valt en dat we steeds blijven zoeken naar een passend en goed middel. Daar probeer ik mee te laten zien dat ik de behandeling steeds serieuzer neem. Ik lees veel op internet over psychosen om te begrijpen wat het inhoudt, om te zorgen dat het onmacht bij mij wegneemt en zodat er geen nieuwe zorgmachtiging nodig is. Ik wil verder werken aan herstel en meer zelfstandigheid met behulp van de nieuwe depot vorm. Dagelijkse orale medicatie stoorde mij en het was niet meer voldoende om mij beheersbaar te houden. Ik stel voor dat er minder dwang nodig zal zijn omdat ik mij aansluit bij het medicatietraject en omdat ik therapietrouw zal blijven. Ik zou meer eigen regie willen, zodat ik positiever word en ik een uitweg zie bij deze moeilijke ziekte.
De advocaat heeft ter zitting naar voren gebracht dat het redelijk gaat met betrokkene. Hij wil het liefst vooruit kijken en gaan studeren. Hij begrijpt dat het middelengebruik onder controle moet komen. Het contact met de zorg is gerealiseerd en hij ondergaat trouw zijn depotmedicatie. Wat betreft het ernstig nadeel, logischerwijs moet daarvoor geput worden uit het verleden, maar het kan niet zo zijn dat dit tot in de lengte der jaren gebeurt. Van ernstig lichamelijk letsel was er sprake in het verleden. Ernstige psychische schade is niet aan de orde wanneer hij zijn medicatie neemt en dat doet betrokkene. Voor wat betreft eventuele financiële schade, is er sprake van een studieschuld. Betrokkene heeft een bewindvoerder en krijgt een WAJONG-uitkering. Er is geen sprake van ernstige financiële schade voor hemzelf. Wat betreft de maatschappelijke teloorgang wordt er ook geput uit het verleden. Betrokkene heeft nu een dak boven zijn hoofd en leeft zijn leven. De huidige situatie kwalificeren als maatschappelijke teloorgang kan niet. Een situatie dat betrokkene agressie oproept van derden door hinderlijk gedrag is ook niet aan de orde. Er is niet of nauwelijks sprake geweest van incidenten. Het belangrijkste element is dat betrokkene zijn medicatie nu vrijwillig inneemt.
De advocaat verzoekt primair om afwijzing van het verzoek.
Subsidiair verzoekt de advocaat om alleen de verplichte vormen van zorg toe te wijzen die daadwerkelijk voorzienbaar zijn. Medicatie en opname zijn niet aan de orde, dus niet voorzienbaar.
Meer subsidiair vraagt de advocaat om de machtiging te beperken in duur, voor een periode van zes maanden. De zorgmachtiging is zeer ingrijpend en één jaar is lang. Het is belangrijk dat aan betrokkene perspectief geboden wordt. Hij lijdt onder de druk van de zorgmachtiging en wil graag eigen regie hebben. Daarbij is het van belang dat de doelen van betrokkene worden gestimuleerd, waaronder het volgen van een opleiding.
De psychiater heeft ter zitting verteld dat er bij betrokkene sprake is van een uitgebreide psychiatrische voorgeschiedenis met chronische psychosen en middelengebruik. In juli is de zorg overgenomen vanaf het jongvolwassenen team. Men zag iemand die van goede wil is, maar door omstandigheden in zijn leven ook erg kwetsbaar is. Er is sprake van een psychiatrische kwetsbaarheid en verslavingsgevoeligheid. Betrokkene gebruikt cocaïne en cannabis. Er is ingezet op hoe dit gebruik ambulant gereguleerd kan worden en om betrokkene op medicatie in te stellen. Dit is helaas en ondanks de nieuwe blik, niet gelukt. Eerder lukte dit in het andere team ook niet. Het was noodzakelijk om betrokkene weer op te nemen. Eerst was dit in het vrijwillig kader, maar daarna maandenlang in het kader van verplichte zorg. Gezien wordt dat het betrokkene heel goed doet als hij geen middelen gebruikt, omdat er dan minder sprake is van psychotische klachten. Helaas lukt het betrokkene niet om dit langer vol te houden. Er is een switch in de medicatie gemaakt waardoor de klachten ook minder werden, maar door de bijwerkingen bleek dit geen fijn middel. Betrokkene heeft grote doelen zoals weer studeren en een eigen huis, maar op korte termijn is dit door zijn toestandsbeeld niet te realiseren. Als hem de vrijheid gegeven wordt die hij zo graag wil dan zal hij daar nog verder vanaf wijken. Hij heeft nu gelukkig een plek bij [instelling] , anders zou hij dakloos zijn. Op dit moment is zijn toestandsbeeld nog te pril om zonder machtiging te kunnen. Betrokkene heeft net een nieuw team met nieuwe mensen en er is een kans dat er een opname nodig is. De verwachting is dat dit niet vrijwillig kan. Daarbij is er sprake van ernstig nadeel in de zin van kans op lichamelijk letsel bij middelengebruik. Ook is er sprake van ernstige maatschappelijke teloorgang. Er zijn momenten dat betrokkene inzicht toont in zijn situatie en dat hij echt naar zijn doelen toe wil werken, maar dat kan een paar uur later, als hij heeft gebruikt, weer anders zijn. Betrokkene is een slaaf van zijn verslaving en heeft de wilskracht niet meer om andere dingen belangrijker te vinden dan de roes van de middelen. Het ernstig nadeel in de vorm van risico op ernstig lichamelijk letsel is chronisch aan de orde vanwege het cocaïnegebruik. Dit kan snel voor hart- en vaatproblemen zorgen. Betrokkene is nu in een goede voedingstoestand, maar eerder vergat hij bij middelengebruik om te eten en te drinken. Dit is een forse aanslag op het lichaam. De psychische schade betreft psychisch lijden van zowel betrokkene als zijn familie. Er is financiële schade omdat cocaïne een erg dure verslaving is. Betrokkene heeft recent een erfenis gekregen en het is van belang dat dit geld niet in een keer opraakt aan middelen. Ook is er sprake van maatschappelijke teloorgang. Betrokkene functioneerde op hoog niveau, maar kan dat nu niet meer. Hij woont in [instelling] bij ernstige verslaafde mensen. Hij wil zich gaan aanmelden op de Haagse hogeschool, maar dat staat in grote discrepantie met zijn huidig toestandsbeeld. Ook kan hij op momenten prikkelbaar reageren tegenover de behandelaren. De medicatie van betrokkene is omgerekend naar het depot. Het duurt ongeveer twee tot vier weken voor de prik ingewerkt is, waarna het twee tot vier weken duurt voor het uit het lichaam verdwenen is. Dan wordt een plateaufase bereikt waarin gekeken kan worden of er meer of minder medicatie nodig is. Het depot werkt vaak aanzienlijk beter dan tabletten, maar het is ook afhankelijk van hoeveel middelen er daarnaast nog gebruikt worden. Wat betreft de vormen van zorg betreft het meer drang dan echte vrijwilligheid. Qua opname is hij het afgelopen jaar twee keer opgenomen en in de jaren daarvoor steeds een keer per jaar. De psychiater pleit voor de afgifte van een zorgmachtiging voor de gehele verzochte periode, omdat het van belang is dat betrokkene en de nieuwe behandelaren dat jaar kunnen gebruiken om een goede band op te bouwen.
Beoordeling
Op 17 mei 2024 is door de rechtbank een zorgmachtiging verleend voor de duur van twaalf maanden, tot en met 17 mei 2025.
Uit de overgelegde stukken en het behandelde ter zitting is gebleken dat betrokkene lijdt aan een psychische stoornis, te weten schizofrenie en een stoornis in middelengebruik (cannabis, cocaïne, alcohol).
Ten aanzien van het ernstig nadeel overweegt de rechtbank als volgt.
Namens betrokkene is gesteld dat er ten aanzien van het ernstig nadeel enkel wordt geput uit gebeurtenissen uit het verleden. Volgens de advocaat is er thans geen sprake van ernstig nadeel. De rechtbank gaat aan dit verweer voorbij en overweegt daartoe als volgt.
Artikel 3:3 Wvggz geeft aan dat indien het gedrag van een persoon als gevolg van zijn psychische stoornis leidt tot ernstig nadeel, als uiterste middel verplichte zorg kan worden verleend. Vastgesteld dient te worden of sprake is van ernstig nadeel voor betrokkene zelf of een ander of het aanzienlijk risico daarop.
Blijkens de wetsgeschiedenis wordt met de aanduiding “aanzienlijk risico” bedoeld dat het ernstig nadeel zich nog niet hoeft te hebben voorgedaan om onvrijwillige zorg toe te kunnen passen, wel moet er een aanzienlijke kans zijn dat het zich voordoet. Of die kans aanzienlijk is, zal de zorgverantwoordelijke samen met een multidisciplinair team van ter zake kundige professionals moeten vaststellen. Serieuze plannen of dreiging, feiten die zich in het verleden hebben voorgedaan, kunnen aanwijzingen geven over de mate van waarschijnlijkheid waarin het ernstig nadeel zich zal voordoen. Ook uit het arrest van de Hoge Raad van 7 februari 2025 (ECLI:NL:PHR:2025:171) blijkt dat voor de vraag of sprake is van ernstig nadeel ook feiten uit het verleden aanwijzingen kunnen geven over de mate van waarschijnlijkheid waarin het ernstig nadeel zich zal voordoen.
Dit betekent dat bij het vaststellen van ernstig nadeel relevant is tot welk ernstig nadeel de stoornis in het verleden heeft geleid en de rechtbank neemt deze gebeurtenissen dan ook mee in haar beslissing.
De psychiater heeft tijdens de mondelinge behandeling bovendien verklaard dat het ernstig nadeel chronisch aanwezig is bij het gebruik van cocaïne en de psychiater verwacht niet dat dit beeld zal veranderen. Betrokkene is kwetsbaar en zorgt niet goed voor zichzelf op de momenten dat hij middelen gebruikt, waarbij hij lichamelijk letsel op kan lopen en zichzelf verwaarloost. In het verleden was er in ernstige mate sprake van alcohol- en cocaïnegebruik met daarbij gewichtsverlies en slaapdeprivatie. Eveneens is betrokkene dan toenemend geagiteerd, waarbij hij agressie van een ander oproept en zijn financiële middelen spendeert aan drugs. Het steunsysteem is overbelast. Betrokkene functioneerde op hoog niveau, maar is hiertoe niet meer in staat. Hij trok zich terug en ging niet meer naar zijn studie en werk. Betrokkene is ook dakloos geraakt.
De rechtbank is gelet op het voorgaande van oordeel dat het risico op herhaling van het ernstig nadeel groot is. De rechtbank oordeelt daarom dat het gedrag dat uit de stoornis voortvloeit, leidt tot het bestaan van of het aanzienlijk risico op ernstig nadeel, gelegen in:
- ernstig lichamelijk letsel;
- ernstige psychische schade;
- ernstige financiële schade;
- ernstige verwaarlozing;
- maatschappelijke teloorgang;
- de situatie dat betrokkene met hinderlijk gedrag agressie van anderen oproept.
Om het ernstig nadeel af te wenden, de geestelijke gezondheid van betrokkene te stabiliseren, de geestelijke gezondheid van betrokkene te herstellen zodanig dat hij zijn autonomie zoveel mogelijk herwint en de door de stoornis bedreigde of aangetaste fysieke gezondheid van betrokkene te stabiliseren of te herstellen, heeft betrokkene zorg nodig.
Gebleken is dat er geen mogelijkheden voor passende zorg op vrijwillige basis zijn. Betrokkene geeft aan vrijwillig mee te werken aan zijn behandeling. Echter is hij hierin ambivalent en is er aldus geen sprake van volledige en bestendige vrijwilligheid. Om die reden is verplichte zorg nodig.
De in het verzoekschrift genoemde vormen van zorg zijn gebaseerd op de medische verklaring, het zorgplan en het advies van de geneesheer-directeur. Deze vormen van verplichte zorg zijn door de rechtbank tijdens de mondelinge behandeling besproken.
Gelet op het voorgaande acht de rechtbank de volgende vormen van verplichte zorg zonder meer noodzakelijk om het ernstig nadeel af te wenden:
- toedienen van medicatie;
- verrichten medische controles;
- andere medische handelingen en therapeutische maatregelen;
- aanbrengen van beperkingen in de vrijheid het eigen leven in te richten, die tot gevolg hebben dat betrokkene iets moet doen of nalaten, waaronder het gebruik van communicatiemiddelen.
Daarnaast acht de rechtbank ook de volgende vormen van verplichte zorg noodzakelijk indien sprake is van decompensatie van het toestandsbeeld van betrokkene en/of het ernstig nadeel niet langer in het ambulante kader kan worden afgewend:
- beperken van de bewegingsvrijheid;
- opnemen in een accommodatie.
Er zijn geen minder bezwarende alternatieven die hetzelfde beoogde effect hebben. De voorgestelde verplichte zorg is bovendien evenredig en naar verwachting effectief. Uit de stukken blijkt verder dat bij het bepalen van de juiste zorg rekening is gehouden met de voorwaarden die noodzakelijk zijn om deelname van betrokkene aan het maatschappelijk leven te bevorderen, alsmede met de veiligheid van betrokkene.
Gelet op het voorgaande is voldaan aan de criteria voor en doelen van verplichte zorg als bedoeld in de Wvggz. De rechtbank ziet gelet op hetgeen de psychiater ter zitting naar voren heeft gebracht geen aanleiding om de machtiging in duur te verkorten. Betrokkene is net verhuisd en heeft een nieuw behandelteam. Het is van belang dat er een goede band opgebouwd kan worden zodat langdurige stabiliteit bereikt kan worden. De rechtbank zal het verweer van de advocaat voor zover dat ziet op de duur van de machtiging passeren.
Nu betrokkene korter dan vijf jaar aansluitend verplichte zorg heeft ontvangen zal de rechtbank de zorgmachtiging verlenen voor de duur van twaalf maanden.
Beslissing
De rechtbank:
verleent een zorgmachtiging ten aanzien van:
[betrokkene] ,
geboren op [geboortedag] 1998 te [geboorteplaats] ,
inhoudende dat bij wijze van verplichte zorg in ieder geval de volgende maatregelen kunnen worden getroffen:
- toedienen van medicatie;
- verrichten medische controles;
- andere medische handelingen en therapeutische maatregelen;
- aanbrengen van beperkingen in de vrijheid het eigen leven in te richten, die tot gevolg hebben dat betrokkene iets moet doen of nalaten, waaronder het gebruik van communicatiemiddelen;
en daarnaast ook de volgende maatregelen indien sprake is van decompensatie van het toestandsbeeld van betrokkene en/of het ernstig nadeel niet langer in het ambulante kader kan worden afgewend:
- beperken van de bewegingsvrijheid;
- opnemen in een accommodatie;
bepaalt dat deze machtiging geldt tot en met 9 mei 2026;
wijst af het meer of anders verzochte.
Deze beschikking is gegeven door mr. H.J.M. Bellekom, rechter, bijgestaan door A. van Voorden als griffier, en uitgesproken ter openbare zitting van 09 mei 2025.