ECLI:NL:HR:2025:673

• Datum uitspraak: 25 april 2025
• Publicatiedatum: 24 april 2025
• Zaaknummer: 24/02271
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Belastingrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: M.E. van Hilten; E.N. Punt; M.A. Fierstra
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie over proceskostenvergoeding in belastingzaken met betrekking tot teruggaaf van belasting van personenauto’s en motorrijwielen

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 25 april 2025 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure over de proceskostenvergoeding in belastingzaken, specifiek met betrekking tot de teruggaaf van belasting van personenauto’s en motorrijwielen (bpm). De belanghebbende, vertegenwoordigd door A.F.M.J. Verhoeven, had eerder verzoeken om teruggaaf ingediend die door de Inspecteur waren afgewezen. Na een procedure bij de Rechtbank Gelderland, waar de Rechtbank de bezwaren van de belanghebbende gegrond verklaarde, werd de Inspecteur veroordeeld tot het vergoeden van de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand. De belanghebbende ging in hoger beroep tegen de uitspraak van de Rechtbank, waarbij het Hof Arnhem-Leeuwarden de proceskostenvergoeding opnieuw vaststelde.

De Hoge Raad oordeelde dat het Hof ten onrechte was afgeweken van de door de Rechtbank toegepaste wegingsfactor bij het vaststellen van de proceskostenvergoeding. De Hoge Raad stelde vast dat de belanghebbende in een nadeliger positie was komen te verkeren door de wijziging van de wegingsfactor, wat in strijd was met de rechtsstrijd. De Hoge Raad heeft de proceskostenvergoeding voor de fase van beroep vastgesteld op € 1.814, waarbij de waarde per punt werd berekend volgens de geldende regels ten tijde van het arrest. De Hoge Raad heeft ook de Staatssecretaris veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie, maar hield verdere beslissingen aan totdat nadere gegevens waren verstrekt over de kosten van de cassatieprocedure.

Deze uitspraak benadrukt de noodzaak voor consistentie in de berekening van proceskostenvergoedingen en de bescherming van belanghebbenden tegen nadelige wijzigingen in de rechtsgang.

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

BELASTINGKAMER

Nummer 24/02271

Datum 25 april 2025

ARREST

in de zaak van

[X] (hierna: belanghebbende)

tegen

1. de STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

2. de STAAT (de MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID)

op het beroep in cassatie tegen de uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 30 april 2024, nrs. BK-ARN 22/351 en BK-ARN 22/352 ^[1] , op het hoger beroep van belanghebbende tegen een uitspraak van de Rechtbank Gelderland (nrs. AWB 22/2395 en AWB 22/2396) betreffende ten aanzien van belanghebbende gegeven beschikkingen op verzoeken om teruggaaf van belasting van personenauto’s en motorrijwielen.

1. Geding in cassatie

Belanghebbende, vertegenwoordigd door A.F.M.J. Verhoeven, heeft tegen de uitspraak van het Hof beroep in cassatie ingesteld. Het beroepschrift in cassatie is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Staatssecretaris, vertegenwoordigd door [P], heeft een verweerschrift ingediend.

Belanghebbende heeft een conclusie van repliek ingediend.

2. Uitgangspunten in cassatie

2.1

Belanghebbende heeft op 19 juli 2018 verzoeken om teruggaaf van belasting van personenauto’s en motorrijwielen (hierna: bpm) gedaan ter zake van twee personenauto’s waarvoor de registratie in het Nederlandse kentekenregister was beëindigd vanwege export van die personenauto’s naar Polen. De Inspecteur heeft deze verzoeken afgewezen.
Bij uitspraken op bezwaar van 31 maart 2020 heeft de Inspecteur de bezwaren ongegrond verklaard. Tegelijkertijd met het doen van de uitspraken op bezwaar heeft de Inspecteur bij ambtshalve gegeven beslissing de hiervoor bedoelde bedragen aan bpm teruggegeven.

2.2

Belanghebbende heeft beroep ingesteld bij de Rechtbank. De Inspecteur heeft erkend dat hij de bezwaren ten onrechte ongegrond heeft verklaard en ook was hij het met belanghebbende eens dat belanghebbende recht heeft op vergoeding van de kosten van bezwaar. De Rechtbank heeft bij uitspraak van 24 januari 2022 de tegen de uitspraken op bezwaar ingestelde beroepen gegrond verklaard, die uitspraken op bezwaar vernietigd, en de Inspecteur veroordeeld in de kosten die belanghebbende in verband met de behandeling van het bezwaar en het beroep redelijkerwijs heeft moeten maken.
De vergoeding van kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor de bezwaarfase heeft de Rechtbank op de voet van artikel 2, lid 1, letter a, van het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Besluit; tekst 2022), in samenhang gelezen met punten 1 en 2 van onderdeel A5 en punt 1 van onderdeel B2 van de bij dat besluit behorende bijlage (hierna: de Bijlage), vastgesteld op € 538. Voor de berekening van dat bedrag is de Rechtbank uitgegaan van 2 punten (bezwaarschrift en verschijnen hoorzitting), wegingsfactor 1, en een waarde per punt van € 269.
De vergoeding van de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor het beroep heeft de Rechtbank op de voet van artikel 2, lid 1, letter a, van het Besluit (tekst 2022), in samenhang gelezen met punten 1 en 13 van onderdeel A1 en punt 1 van onderdeel B1 van de Bijlage, vastgesteld op € 1.082, uitgaande van 2 punten (beroepschrift en verschijnen zitting), wegingsfactor 1, en een waarde per punt van € 541.

2.3

Belanghebbende heeft hoger beroep ingesteld. Hij heeft wat betreft de door de Rechtbank toegekende vergoeding van kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor het beroep gesteld – onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 27 mei 2022, ECLI:NL:HR:2022:752 – dat de Rechtbank had moeten uitgaan van een waarde per punt van € 759 in plaats van € 541.

2.4.1

Het Hof heeft in rechtsoverweging 5.1 van zijn uitspraak van 30 april 2024 geoordeeld dat de hiervoor in 2.3 bedoelde klacht terecht is. In aansluiting daarop heeft het Hof bepaald dat het de proceskostenvergoeding voor het beroep opnieuw zal vaststellen en daarbij zal uitgaan van de in punt 2 van onderdeel B1 van de Bijlage (tekst 2024) opgenomen waarde per punt van € 875.

2.4.2

Het Hof heeft vervolgens in rechtsoverweging 5.2 van zijn uitspraak de aan belanghebbende toekomende vergoeding van kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor het beroep vastgesteld op € 875, uitgaande van 2 punten (beroepschrift en verschijnen zitting), wegingsfactor 0,5, en een waarde per punt van € 875.

3. Beoordeling van de middelen

3.1

Middel II is gericht tegen het hiervoor in 2.4.2 weergeven oordeel van het Hof. Het middel betoogt dat het Hof bij het vaststellen van de vergoeding van kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor het beroep niet had mogen afwijken van de door de Rechtbank gehanteerde wegingsfactor 1. Belanghebbende komt daardoor te verkeren in een nadeliger positie dan wanneer hij niet over die vergoeding had geklaagd. De Inspecteur had geen incidenteel hoger beroep ingesteld met betrekking tot de hoogte van die vergoeding. Het Hof is dus buiten de grenzen van de rechtsstrijd getreden, aldus het middel.

3.2

Middel II slaagt. De Rechtbank heeft bij het berekenen van de vergoeding van proceskosten voor de fase van beroep het gewicht van de bij haar voorliggende zaak bepaald op 1. Het hoger beroep van belanghebbende betrof de door de Rechtbank toegepaste waarde per punt van € 541. De Inspecteur heeft in hoger beroep niet als verweer aangevoerd dat hij de door de Rechtbank toegekende vergoeding voor het beroep te hoog vond en hij heeft evenmin gesteld dat bij toepassing van een hogere waarde per punt dan € 541, het Hof de met inachtneming van die waarde per punt opnieuw vast te stellen vergoeding zou moeten matigen.
Onder deze omstandigheden staat het een gerechtshof niet vrij om bij het – met inachtneming van de juiste waarde per punt – opnieuw vaststellen van een door de rechtbank toegekende vergoeding voor het beroep, die vergoeding in het nadeel van de belanghebbende te wijzigen door ambtshalve de door de rechtbank vastgestelde wegingsfactor van de zaak te verlagen met als resultaat dat de belanghebbende wat betreft die vergoeding in een positie komt te verkeren die nadeliger is dan wanneer hij niet over die vergoeding in hoger beroep had geklaagd.

3.3

Middel V betoogt onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 12 juli 2024, ECLI:NL:HR:2024:1060, dat de Rechtbank ook de vergoeding van de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor de bezwaarfase te laag heeft vastgesteld. Volgens het middel moet die vergoeding worden vastgesteld met inachtneming van de hogere waarde per punt zoals vermeld in punt 2 van onderdeel B2 van de Bijlage.

3.4

Nadat de Rechtbank bij haar uitspraak had vastgesteld dat de Inspecteur belanghebbende volledige teruggaaf van bpm heeft verleend, heeft de Rechtbank om die reden (zie hiervoor in 2.2) de uitspraken op bezwaar vernietigd en de Inspecteur veroordeeld in de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand die belanghebbende in verband met de behandeling van het bezwaar heeft moeten maken. Uit de stukken van het geding blijkt niet dat belanghebbende voor het Hof over deze beslissing van de Rechtbank heeft geklaagd. Het Hof heeft de uitspraak van de Rechtbank vernietigd, maar uitsluitend voor zover die uitspraak de beslissing over de voor het beroep toegekende proceskostenvergoeding betrof.
Bij deze stand van zaken staat de hiervoor in 2.2, tweede alinea, bedoelde beslissing van de Rechtbank onherroepelijk vast, zodat die beslissing niet in cassatie alsnog tot zelfstandig voorwerp van geschil kan worden gemaakt. Het Hof heeft terecht geen oordeel gegeven over die beslissing van de Rechtbank. Middel V stuit daarop af.

3.5

De Hoge Raad heeft ook de overige klachten van belanghebbende over de uitspraak van het Hof beoordeeld. De uitkomst hiervan is dat ook deze klachten niet kunnen leiden tot vernietiging van die uitspraak. De Hoge Raad hoeft niet te motiveren waarom hij tot dit oordeel is gekomen. Bij de beoordeling van deze klachten is het namelijk niet nodig om antwoord te geven op vragen die van belang zijn voor de eenheid of de ontwikkeling van het recht (zie artikel 81, lid 1, van de Wet op de rechterlijke organisatie).

3.6.1

Gelet op hetgeen hiervoor in 3.2 is overwogen, kan de uitspraak van het Hof niet in stand blijven. De Hoge Raad kan de zaak afdoen.

3.6.2

De Hoge Raad stelt de vergoeding voor de door belanghebbende gemaakte kosten voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor de fase van beroep vast op € 1.814, uitgaande van het door de Rechtbank vastgestelde aantal punten en de door de Rechtbank toegepaste wegingsfactor 1 vanwege het gewicht van de zaak, en berekend naar de waarde per punt zoals deze ten tijde van het wijzen van dit arrest geldt. ^[2]

4. Proceskosten

De Staatssecretaris zal worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie. Met betrekking tot de hoogte van deze vergoeding overweegt de Hoge Raad in onderdeel 5 als volgt.

5. Nader feitenonderzoek door de Hoge Raad

5.1

Aangezien de uitspraak van het Hof is bekendgemaakt in 2024, moet voor de hoogte van de vergoeding van proceskosten ter zake van deze cassatieprocedure acht worden geslagen op de Wet herwaardering proceskostenvergoedingen WOZ en bpm, ^[3] gelet op het bepaalde in artikel IV van die wet. Gelet op hetgeen de Hoge Raad in onderdeel 3 van zijn arrest van 17 januari 2025, ECLI:NL:HR:2025:46 (hierna: het arrest van 17 januari 2025), heeft overwogen, moet worden beoordeeld of het geval van belanghebbende met het oog op die proceskostenvergoeding is aan te merken als een bijzonder geval als bedoeld in rechtsoverweging 3.5.2 van het arrest van 17 januari 2025.

5.2

De Hoge Raad is in dit stadium van het geding niet in staat een beslissing te nemen over de hoogte van de vergoeding van kosten voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand in deze cassatieprocedure. De stukken van het geding bieden namelijk onvoldoende aanknopingspunten om de hiervoor in 5.1 bedoelde beoordeling te maken.

5.3

Aangezien het arrest van 17 januari 2025 is gewezen nadat belanghebbende beroep in cassatie had ingesteld, hoefde belanghebbende niet bedacht te zijn op de in de rechtsoverwegingen 3.5.1 en 3.5.2 van dat arrest geformuleerde regels. Daarom zal de Hoge Raad, die hier als feitenrechter optreedt, alvorens een beslissing te nemen over de omvang van de vergoeding van de kosten van de cassatieprocedure, belanghebbende in de gelegenheid stellen om nadere gegevens te verstrekken ter voldoening aan de op dit punt op hem rustende bewijslast. De Staatssecretaris zal daarna in de gelegenheid worden gesteld daarop schriftelijk te reageren.

6. Beslissing

De Hoge Raad houdt elke verdere beslissing aan totdat de hiervoor in 5.3 beschreven procedure is gevolgd.

Dit arrest is gewezen door de vice-president M.E. van Hilten als voorzitter, en de raadsheren E.N. Punt en M.A. Fierstra, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier E. Cichowski, en in het openbaar uitgesproken op 25 april 2025.

Voetnoten

1. ECLI:NL:GHARL:2024:3006.

2. Vgl. HR 17 juni 2016, ECLI:NL:HR:2016:1203, rechtsoverweging 2.3.

3. Wet van 20 december 2023 tot wijziging van de Wet waardering onroerende zaken en de Wet op de belasting van personenauto's en motorrijwielen 1992 in verband met het herwaarderen van de proceskostenvergoeding en vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn (Wet herwaardering proceskostenvergoedingen WOZ en bpm), Stb. 2023, 507.