Uitspraak
7 juli 2015
Strafkamer
nr. S 14/00083
KD/AGE
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof Amsterdam van 18 december 2013, nummer 23/001471-13, in de strafzaak tegen:
[verdachte], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1990.
1.Geding in cassatie
Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft mr. E.G.C. Groenendaal, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur middelen van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
De Advocaat-Generaal A.E. Harteveld heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.
De raadsvrouwe heeft daarop schriftelijk gereageerd.
2.Beoordeling van het eerste en het tweede middel
2.1.
Het eerste middel klaagt onder meer dat het bewezenverklaarde, voor zover betrekking hebbend op het aannemen van een valse hoedanigheid, niet kan volgen uit de bewijsmiddelen.
Het tweede middel klaagt onder meer over de motivering van de bewezenverklaarde valse hoedanigheid en de verwerping van het dienaangaande gevoerde verweer.
De middelen lenen zich voor een gezamenlijke behandeling.
2.2.1.
Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:
"hij op 15 juni 2010 te Alkmaar, met het oogmerk om zich wederrechtelijk te bevoordelen door het aannemen van een valse naam en van een valse hoedanigheid [betrokkene 1] heeft bewogen tot de afgifte van een motorfiets (BMW R1200 GS), hebbende verdachte met vorenomschreven oogmerk - zakelijk weergegeven - valselijk en bedrieglijk
- naar aanleiding van een door voornoemde [betrokkene 1] op de website www.marktplaats.nl geplaatste advertentie onder een valse naam (te weten [A]) telefonisch contact gehad met voornoemde [betrokkene 1] en
- vervolgens aan voornoemde [betrokkene 1] gevraagd of hij, verdachte, een proefrit op voornoemde motorfiets kon maken waarvoor hij, verdachte, van voornoemde [betrokkene 1] toestemming kreeg en
- vervolgens als borg aan voornoemde [betrokkene 1] een autosleutel gegeven waardoor voornoemde [betrokkene 1] werd bewogen tot bovenomschreven afgifte."
2.2.2.
De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:
"1. Een proces-verbaal van aangifte [met nummer PL10AL 2010068207-1] [van 16 juni 2010], in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar
[verbalisant 1] [doorgenummerde pagina's 32 - 36].
Dit procesverbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 15 juni 2010 tegenover verbalisant afgelegde verklaring van [betrokkene 1]:
Op dinsdag 15 juni 2010 te 21.45 uur werd op [a-straat] ter hoogte van nummer [001], [plaats], het in de aanhef vermelde feit gepleegd.
Op zondag 6 juni 2010 heb ik mijn motor te koop aangeboden op marktplaats (naar het hof hier en hierna begrijpt: www.marktplaals.nl). Vandaag 15 juni 2010 omstreeks 19.55 uur kreeg ik een telefoontje van een persoon die opgaf te zijn [A]. Hij zei dat hij de advertentie op marktplaats had gezien en dat hij geïnteresseerd was en hij wilde weten wat mijn uiterste prijs was. Hij wilde met mij afspreken om de motor te bekijken en om een prijs af te spreken. Hij riep dat hij er over twintig minuten kon zijn. Om 20.05 uur belde [A] terug om te vragen naar het adres zodat hij dit in zijn TomTom kon invoeren. Ik moest het adres vaak spellen zodoende kreeg ik het idee dat hij hier niet bekend was. [A] zei dat hij er over twintig minuten zou zijn. Om 20.59 uur zag ik een persoon lopen in de straat met een mobiele telefoon aan zijn oor. Ik keek op mijn mobiel en ik zag dat ik gebeld werd door [A]. Ik ben daarop naar buiten gelopen. Ik had mijn motor al klaargezet op de stoep voor mijn huis. Ik heb de motor naar het begin van de straat geduwd. We hebben wat serieuzer over de prijs van de motor gesproken. Ik ben toen gezakt naar 14.000 euro. Als toegift vroeg [A] toen aan mij een stukje in de straat te rijden. Na mijn toestemming voor de rit op de motor liep [A] naar de parkeerplaats waar vroeger de ING zat. Ik heb bij mijn motor gewacht tot [A] terug kwam. [A] gaf mij een autosleutel. Na enige tijd, ik denk een kwartiertje heb ik de autosleutels geprobeerd door de knoppen van de centrale deur ontgrendeling in te drukken. De Audi waar ik nog steeds naast stond reageerde niet op de autosleutel die ik van [A] gekregen had. [A] kan ik als volgt omschrijven. Hij had een Marokkaans uiterlijk; hij had een grote zonnebril op zijn hoofd met een grote D daarop van Dolce en Gabbana. Hij droeg een glimmend zwarte sportjas met daaronder een bruin shirt. Hij had een zwarte spijkerstof achtige broek en sportieve schoenen. De overburen van nummer 45 hebben foto's gemaakt van deze man. Ik zal u deze foto's geven. De motor die gestolen is betreft een zilvergrijze
BMW R1200 GS.
BMW R1200 GS.
2. Een proces-verbaal van verhoor van getuige, opgemaakt door mr. A. Eichperger, rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken in de rechtbank te Alkmaar en M.C. Zentveld, griffier.
Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 12 juli 2012 tegenover de rechter-commissaris afgelegde verklaring van [betrokkene 1]:
[A] vroeg of hij op de motor mocht rijden. Dat vond ik goed op voorwaarde dat hij een onderpand zou geven. Hij gaf mij autosleutels als onderpand.
3. Een proces-verbaal van verhoor getuige [met nummer PLIOAL 2010068207-6] [van 16 juni 2010], in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 2] [doorgenummerde pagina's 40 - 41 ].
Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 15 juni 2010 tegenover verbalisant afgelegde verklaring van [betrokkene 2]:
Ik kwam thuis van mijn werk en ik kwam de buurman tegen. Het is de buurman van nummer [001] en hij heet [betrokkene 1] (naar het hof begrijpt: [betrokkene 1]). Het was rond 20.20 uur. Hij vertelde dat er een koper zou komen voor zijn motor en ik zag dat hij zijn motor had neergezet. Ik zei dat ik het nog wel in de gaten zou houden.
Omstreeks 21.00 uur zat ik in de woonkamer en zag ik een jongen aan komen lopen. Ik zag dat hij in onderhandeling ging met de buurman. Voor de zekerheid heb ik een paar foto's van hem gemaakt. Ik zag dat mijn buurman met de motor en de jongen naar de [b-straat] liepen.
Ik zag dat de jongen van Marokkaanse of Arabische afkomst was. Hij was gekleed in een zwart jasje en spijkerbroek. Hij had een zonnebril op.
4. Een proces-verbaal van bevindingen [met nummer PLIOAL 2010068207-34] [van 11 december 2010], in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 3] en [verbalisant 4] [doorgenummerde pagina 75].
Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven als mededeling van verbalisanten:
Op donderdag 9 december 2010 is verdachte [verdachte] door de verhorende verbalisanten, [verbalisant 3] en [verbalisant 4], voor 100% herkend als de man die op de foto's gemaakt door getuige [betrokkene 2] staat afgebeeld.
4. De verklaring van de verdachte, afgelegd ter terechtzitting in eerste aanleg van 22 februari 2013: Deze verklaring houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven:
Ik blijf bij mijn eerdere verklaring, dat ik de man ben die is te zien op de foto's in het dossier en dat ik die dag in Alkmaar was en sprak met [betrokkene 1]."
2.2.3.
Het Hof heeft ten aanzien van de bewezenverklaring voorts - voor zover voor de beoordeling van het middel van belang - het volgende overwogen:
"Het hof is op grond van de inhoud van de stukken van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting van oordeel dat vast staat dat de aangever zijn motor via een advertentie op Marktplaats te koop heeft aangeboden, de verdachte onder een valse naam ([A]) hierop heeft gereageerd en vervolgens door het afgeven als onderpand van een autosleutel de aangever tot afgifte van zijn motor voor een proefrit heeft bewogen, waarna de verdachte met de motor is vertrokken. Het hof is daarom, anders dan de raadsvrouw, van oordeel dat de verdachte zich, door het gebruik van een valse naam en het zich voordoen als bonafide koper, schuldig heeft gemaakt aan oplichting. Dat de aangever meer voorzorgsmaatregelen had kunnen nemen dan het aanvaarden als onderpand van de sleutel van een in het zicht staande auto doet aan die kwalificatie naar het oordeel van het hof niet af. De verweren van de raadsvrouw worden derhalve verworpen."
2.2.4.
Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsvrouwe van de verdachte aldaar het woord gevoerd overeenkomstig de aan het proces-verbaal gehechte pleitnota. Deze pleitnota houdt - voor zover voor de beoordeling van het middel van belang - in:
"Aannemen van een valse hoedanigheid
Is dan sprake van het aannemen van een valse hoedanigheid?
Het enkele zich voordoen als bonafide koper levert niet het aannemen van een valse hoedanigheid op. Als er bijkomende omstandigheden zijn, kan dat anders zijn. Tekst en Commentaar Sr (aantek. C.4.2 bij art. 326, digitale versie) zegt het aldus:
Indien men in bepaalde situaties in het maatschappelijk verkeer zonder nader onderzoek pleegt af te gaan op de juistheid van de wijze waarop iemand zich presenteert, is er sprake van een valse hoedanigheid. De restauranthouder bijvoorbeeld vraagt in de regel geen zekerheid alvorens een maaltijd op te dienen.
Dat is bijvoorbeeld uitgemaakt in het eetpiraat-arrest (Hoge Raad 10 februari 1998, NJ 1998, 497). Bij de eetpiraat sprake van een valse hoedanigheid. Dat kwam omdat dat de oplichter op bedrieglijke wijze gebruik heeft gemaakt van het in het maatschappelijke verkeer geldende patroon (namelijk het eerst eten en dan betalen). Van een restauranthouder kan niet worden verwacht dat hij iedereen eerst om geld vraagt.
Maar er zijn ook arresten waarin geen valse hoedanigheid werd aangenomen.
Hoge Raad 14 mei 1991, NJ 1991, 750, (het kopen van een huis terwijl de koper wist dat hij niet kon en zou gaan betalen):
De enkele omstandigheid dat men zich in strijd met de waarheid voordoet als een koper van onroerend goed die bereid en in staat is de koopsom daarvan te voldoen, levert niet op het aannemen van een valse hoedanigheid in de zin van art. 326 Sr.
En ook na het arrest over de eetpiraat blijft de
Hoge Raad hetzelfde uitgangspunt hanteren (HR 7 april 1998, NJ 1998/498):
Immers, de enkele omstandigheid dat men zich in strijd met de waarheid voordoet als een koper die van plan en in staat is de koopprijs van een goed te betalen, levert niet op het aannemen van een valse hoedanigheid.
Het grote verschil tussen de eetpiraat en deze zaak is het verwachtingspatroon. Iedere verkoper hoopt en verwacht dat zijn koopprijs betaald zal worden, maar bij een restaurant is dat toch anders dan bij de koop van een auto, een huis, of een telefooncontract. In een restaurant ga je alleen zitten en eten wanneer je weet dat je geld hebt om de rekening aan het eind van de maaltijd te voldoen. Het komt in feite ook nauwelijks voor dat iemand wel in een restaurant eet, en dan niet betaalt. De eetpiraat was een grote bijzonderheid. Controles vooraf komen in een restaurant evenmin voor, en zijn ook niet nodig. In een restaurant geldt dus een bepaald verwachtingspatroon.
In deze zaak is geen sprake van een restaurant, maar van een mogelijke verkoop via marktplaats, tussen twee particulieren, op straat. [betrokkene 1] is geen hoogbejaarde man, maar een nog redelijk jonge man die zelf zijn motor te koop heeft aangeboden. Op marktplaats. Hij weet dat iedereen daar op af kan komen, iedereen weet dat er op marktplaats ook veel malafide mensen rondstruinen. Een situatie waarin van de verkoper wel degelijk voorzorgsmaatregelen mogen worden verwacht. Het is in het maatschappelijk verkeer niet gebruikelijk om zomaar een motor van € 14.000 aan iemand mee te geven voor een proefrit. Integendeel. Bij het maken van een proefrit geef je op zijn minst een legitimatie; bij een autodealer laat je meestal je rijbewijs achter, of een kopie daarvan.
De advocaat-generaal bij de Hoge Raad zegt er in een recente conclusie het volgende over (PHR:2012:BX0806):
Is het in een bepaalde branche of sector gebruikelijk dat men zich wapent tegen bedrog, bijvoorbeeld door het vragen van legitimatie, dan zal men bijvoorbeeld de klant niet op zijn blauwe ogen mogen geloven en is er minder snel sprake van het aannemen van een valse hoedanigheid in de zin van art. 326 Sr. Is het daarentegen in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk dat men op basis van goed vertrouwen handelt, dan levert het op bedrieglijke wijze handelen in strijd met dat verwachtingspatroon wel het aannemen van een valse hoedanigheid op, aangezien in het rechtsverkeer dan de juistheid van zo'n pretentie tot uitgangspunt pleegt te worden genomen.
Er is geen sprake geweest van het aannemen van een valse hoedanigheid in die zin dat cliënt zich zou hebben voorgedaan als bonafide koper."
2.3.
Vooropgesteld moet worden dat de enkele omstandigheid dat iemand zich in strijd met de waarheid voordoet als bonafide koper niet oplevert het aannemen van een valse hoedanigheid in de zin van art. 326 Sr. Blijkens de inhoud van de bewijsvoering heeft het Hof geoordeeld dat de gedragingen van de verdachte in de onderhavige zaak meer omvatten dan het enkele zich voordoen als een bonafide koper. Dit oordeel geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is ook niet onbegrijpelijk, nu uit die gedragingen blijkt dat de verdachte zich in strijd met de waarheid heeft voorgedaan als een belangstellende die voornemens was de hem voor een proefrit ter hand gestelde motorfiets terug te brengen, waarbij de verdachte kennelijk heeft gehandeld volgens een tevoren bedachte werkwijze, welke werkwijze onder meer heeft bestaan uit het opgeven van een onjuiste naam en het achterlaten van een, zoals nadien bleek, waardeloos onderpand.
2.4.
Het eerste en het tweede middel falen in zoverre.
3.Beoordeling van de middelen voor het overige
De middelen kunnen ook voor het overige niet tot cassatie leiden. Dit behoeft, gezien art. 81, eerste lid, RO, geen nadere motivering nu de middelen in zoverre niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.
4.Beslissing
De Hoge Raad verwerpt het beroep.
Dit arrest is gewezen door de vice-president A.J.A. van Dorst als voorzitter, en de raadsheren J. de Hullu en V. van den Brink, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
7 juli 2015.
7 juli 2015.