Conclusie
Nr. 02618/05
Mr. Machielse
Zitting: 20 juni 2006
Conclusie inzake:
[Verdachte]
1. Op 28 januari 2005 heeft het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch - behalve voor wat betreft de bewijsvoering, de bijzondere overweging omtrent het bewijs (feit 2) en de strafoplegging - bevestigd het vonnis van de Rechtbank te 's-Hertogenbosch waarbij de verdachte wegens 2. medeplegen van opzettelijk iemand wederrechtelijk van de vrijheid beroven en beroofd houden was veroordeeld. Deswege heeft het hof de verdachte veroordeeld tot 237 dagen gevangenisstraf, waarvan 180 dagen voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaren.
2. Namens de verdachte heeft mr. P.W. van der Kruijs, advocaat te 's-Hertogenbosch cassatie ingesteld en één middel van cassatie voorgesteld.
3. Het middel klaagt dat de bewezenverklaring, met name het medeplegen van het misdrijf, niet uit de bewijsmiddelen volgt,.
4. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:
"hij op of omstreeks 12 september 2003 te 's-Hertogenbosch tezamen en in vereniging met een ander opzettelijk [slachtoffer] wederrechtelijk van de vrijheid heeft beroofd en beroofd gehouden, door tezamen en in vereniging met die ander voornoemde [slachtoffer] opzettelijk en wederrechtelijk
- nadat er een (heftige) woordenwisseling had plaatsgevonden, vast te pakken en vervolgens [slachtoffer] mee te trekken, althans mee te voeren naar een auto en [slachtoffer] te sommeren op de achterbank van de auto plaats te nemen en vervolgens weg te rijden met die auto en
- vervolgens van uit die auto naar een of meer omstanders te roepen "wie de politie belt die is dood" althans woorden van gelijke dreigende aard of strekking en
- vervolgens met [slachtoffer] verder te rijden en op een andere locatie (Maaspoorthal) te stoppen en [slachtoffer] te sommeren uit te stappen en
- vervolgens [slachtoffer] vast te pakken en hem toe te voegen " Ik steek je in je flikker als je niet in de kofferbak van de auto stapt" en "instappen, instappen" in elk geval woorden van gelijke dreigende aard of strekking en [slachtoffer] een schroevendraaier te tonen en hem vervolgens onder die bedreiging te dwingen in de kofferbak van een auto te stappen en vervolgens die kofferbak te sluiten".
5. De door het hof gebruikte bewijsmiddelen houden in dat:
- [betrokkene 1] de verdachte in de auto vertelt door iemand te zijn verraden;
- de verdachte doorkrijgt dat [slachtoffer] die verrader is, op het moment dat die [betrokkene 1] in het bijzijn van de verdachte bij een café tegen [slachtoffer] begint te schreeuwen, met de arm een portiek insleurt en woorden krijgt over verraad;
- die [betrokkene 1] volgens getuigen bij de woordenwisseling, waarbij tegen [slachtoffer] wordt geschreeuwd, heel boos is en [slachtoffer] heel angstig lijkt en de verdachte daar in het portiek de hele tijd bij blijft staan;
- die [betrokkene 1] [slachtoffer] bij de arm vastpakt, vasthoudt en naar de auto sleurt terwijl ook de verdachte daaruit wel begrijpt dat [slachtoffer] niet vrijwillig meegaat en niet vrijwillig in de auto stapt;
- de verdachte volgens een getuige met die [betrokkene 1] en [slachtoffer] meeloopt naar de auto en met hen instapt;
- [slachtoffer] van [betrokkene 1] achterin de auto, die slechts twee deuren heeft, plaats moet nemen, die [betrokkene 1] dan op de bestuurdersplaats gaat zitten en de verdachte op de bijrijdersstoel;
- de verdachte hoort dat die [betrokkene 1] bij het wegrijden de omstanders bij het café met de dood dreigt als zij de politie bellen, begrijpt dat dat met [slachtoffer] te maken heeft, maar desondanks geen aanleiding ziet uit te stappen;
- alle inzittenden van de auto elders bij de Maaspoorthal te 's-Hertogenbosch uitstappen;
- de verdachte ziet en hoort dat [betrokkene 1] weer met [slachtoffer] een woordenwisseling krijgt en [slachtoffer] van [betrokkene 1] onder dreiging van (het steken met) een schroevendraaier in de kofferbak moet gaan liggen;
- de verdachte hoort dat de kofferbak vervolgens wordt afgesloten.
6. In respons op een verweer heeft het hof overwogen:
"Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de verdachte verklaard dat hij voorafgaande aan de ontmoeting met [slachtoffer] (hierna te noemen: [slachtoffer]), met [betrokkene 1] (hierna te noemen: [betrokkene 1]) in diens auto had gesproken over het feit dat deze was verraden, maar dat hij op dat moment nog niet wist door wie. Verdachte heeft voorts verklaard dat hij uit de woordenwisseling tussen [slachtoffer] en [betrokkene 1] in de portiek, wel begreep dat [slachtoffer] degene was die [betrokkene 1] had verraden en dat deze daarvoor nu door [betrokkene 1] ter verantwoording werd geroepen. Tevens heeft hij verklaard dat hij zag dat [betrokkene 1] [slachtoffer] vastpakte en met hem naar de auto liep en dat hij uit de wijze waarop dit gebeurde wel begreep dat [slachtoffer] niet vrijwillig meeging. Verdachte is vervolgens met hen meegelopen naar de auto en heeft -terwijl hij blijkens zijn verklaring in hoger beroep besefte dat dit "geen normale zaak" was-, aldus handelend samen met [betrokkene 1] een getalsmatig overwicht gevormd ten opzichte van [slachtoffer]. Verdachte heeft tevens verklaard dat hij [betrokkene 1] tegen omstanders heeft horen roepen "wie de politie belt die is dood". Voorts is verdachte -nadat [slachtoffer] van [betrokkene 1] moest plaatsnemen op de achterbank achter de bestuurdersstoel- op de bijrijderplaats gaan zitten zodat, gezien het feit dat het een tweedeurs auto betrof, feitelijk werd belemmerd dat [slachtoffer] kon uitstappen."
en komt het tot de slotsom:
"Daarmee heeft verdachte er aan bijgedragen dat [betrokkene 1] vervolgens de in de bewezenverklaring vermelde handelingen kon verrichten en dat [slachtoffer] niet vrij was te gaan en staan waar hij wilde.
Aldus was er sprake van de voor medeplegen vereiste bewuste samenwerking en gezamenlijke uitvoering."
7. De steller van het middel voert aan dat van geen andere betrokkenheid van de verdachte bij de vrijheidsberoving van [slachtoffer] blijkt dan uitsluitend een passieve aanwezigheid gedurende de uitvoeringshandelingen die alleen door [betrokkene 1] werden verricht. Hooguit ontstond daardoor een getalsmatig overwicht, maar daarin ligt nog geen bewuste samenwerking en gezamenlijke uitvoering besloten. De verdachte is er toevallig bij betrokken geraakt. Er is geen sprake geweest van een vooraf beraamd plan, van overleg en evenmin van een stilzwijgende instemming met de vrijheidsberoving door erbij aanwezig te blijven. Als ik het goed begrijp was die passiviteit volgens de steller van het middel in de ogen van [slachtoffer] veeleer een aanwijzing dat de verdachte zich van [betrokkene 1] heeft gedistantieerd en zou het zonder de verdachte voor het slachtoffer slechter zijn afgelopen(1).
8. Met de steller van het middel ben ik van opvatting dat een zodanige nauwe en volledige samenwerking dat van medeplegen kan worden gesproken niet zelfstandig valt af te leiden uit de omstandigheid dat de verdachte, die geen van de uitvoeringshandelingen heeft verricht, zich daarvan niet heeft gedistantieerd. Anders zou de intense samenwerking als wezenskenmerk van het mede-plegen ontbreken.(2) Uit de bewijsmiddelen zal minstgenomen moeten blijken dat de verdachte zich zo aan de uitvoering heeft gecommitteerd dat hij als medepleger kan worden aangemerkt. Tegen die achtergrond kan de omstandigheid dat hij geen gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid zich van de ander(en) te distantiëren het bewijs van het medeplegen vervolledigen.(3)
Een dergelijk commitment kan uit de enkele aanwezigheid van de verdachte bij en gedurende de uitvoeringshandelingen worden afgeleid, waarbij ik opmerk dat verdachte niet louter in de auto is blijven zitten, maar daarin is ingestapt op het moment dat de ander [slachtoffer] dwong daarin plaats te nemen, bij de Maaspoort weer is uitgestapt en vervolgens weer is ingestapt nadat [slachtoffer] in de kofferbak was opgesloten. Een vergelijking met het arrest van de Hoge Raad van 11 januari 2000 (NJ 2000, 228) dringt zich op, waar de Hoge Raad overwoog:(4)
"3.3. Het Hof heeft blijkens de gebezigde bewijsmiddelen vastgesteld dat:
- de verdachte in de woning verbleef waar het slachtoffer, naar verdachte wist tegen haar wil, werd vastgehouden;
- de verdachte, die ervan uitging dat er steeds iemand bij het slachtoffer in de buurt moest blijven, steeds in de woonkamer was en dat het slachtoffer ook in de woonkamer heeft gezeten en
- de verdachte, toen twee medeverdachten de woning hadden verlaten, samen met twee anderen in de woning achterbleef, terwijl het slachtoffer vastgebonden in de slaapkamer op het bed lag.
3.4. Op grond van het vorenoverwogene en in aanmerking genomen dat de verdachte zich niet heeft gedistantieerd van de gedragingen van de anderen, is 's Hofs, niet van een onjuiste rechtsopvatting blijk gevende, oordeel dat de verdachte aldus heeft bijgedragen en met zijn mededaders bewust heeft samengewerkt aan het doen voortduren van de vrijheidsberoving, waardoor gesproken moet worden van medeplegen, niet onbegrijpelijk."
De rechter mag daarbij betekenis toekennen aan de gezamenlijkheid van het optreden van de verdachte en de andere(n).(5) Voorts kan de rechter ook uit het arriveren bij een vrijheidsberoving afleiden dat de verdachte zich daarbij als medepleger heeft aangesloten.(6)
9. In dit licht kan het middel niet slagen. Het hof heeft in de bewijsvoering tot uitdrukking gebracht dat verdachte niet slechts passief aanwezig is geweest. Zo al aangenomen moet worden dat de verdachte in den beginne toevallig betrokken is geraakt, heeft het hof kennelijk en niet onbegrijpelijk uit de bewijsmiddelen afgeleid dat de verdachte niet alleen geen gebruik heeft gemaakt van diverse gelegenheden om zich aan het gebeuren te ontrekken, maar ook dat hij door een gezamenlijk (blijven) optreden aan de vrijheidsberoving door [betrokkene 1] heeft bijgedragen en dat hij gezegd kan worden zich daarbij gaandeweg te hebben aangesloten. Hij loopt mee als [betrokkene 1] [slachtoffer] naar de auto sleurt. Het slachtoffer kan de auto in ieder geval niet door een van de twee deuren van de auto verlaten doordat de verdachte op de bijrijdersplaats gaat zitten en blijft zitten. Hij blijft erbij als het slachtoffer in de kofferbak wordt opgesloten. Uit de weergegeven inhoud van de bewijsmiddelen heeft het hof aldus kunnen afleiden dat de samenwerking tussen de verdachten zo nauw en volledig is geweest dat van medeplegen sprake is geweest en geven zijn overwegingen daaromtrent geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, noch zijn die onbegrijpelijk.
10. Het middel faalt en kan naar mijn mening worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.
11. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden
AG
1 Daaraan heeft het hof overigens in de strafmotivering gerefereerd.
2 J. de Hullu, Materieel strafrecht: Deventer: Kluwer 2003, tweede druk, p. 452-453; M.M. van Toorenburg, Medeplegen (diss. KUB ), W.E.J. Tjeenk Willink 1998, p. 141-142; NLR, art. 47, aant. 27; S.A.M. Stolwijk, 'De meegaande medepleger', DD 2002, p. 926-927.
3 Zie bijv. HR 18 april 2000, NJ 2000, 414
4 Zie ook: HR 12 november 1996, NJ 1997, 190 rov. 5.1. en 5.2.
5 Bijvoorbeeld blijkend uit de gezamenlijke komst naar en vertrek uit de woning waar iemand gedurende de aanwezigheid van de verdachten van het leven wordt beroofd; vgl. HR 12 april 2005, LJN AS2769 rov. 3.6.
6 De verdachte ging met mededaders, na een telefonische oproep "pistolen mee te nemen", een afgesloten coffeeshop binnen waar reeds een vrijheidsberoving plaatsvond; vgl. HR 18 april 2000, NJ 2000, 414. Zie in deze zin ook S.A.M. Stolwijk, 'De meegaande medepleger', DD 2002, p. 927 over de conclusie van A-G mr. Fokkens voor HR 20 augustus 2002, DD 02.052, nr. 02389/05 (art. 81 RO)