Uitspraak
RECHTBANK AMSTERDAM
VONNIS
Parketnummers: 13/997064-18 (zaak A), 13/997054-19 (zaak B) en 13/997065-20 (zaak C)
Datum uitspraak: 27 februari 2024
Vonnis van de rechtbank Amsterdam, meervoudige strafkamer, in de strafzaak tegen
[verdachte],
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1979 ,
gedetineerd.
Inhoudsopgave
1.Onderzoek
1.1
Onderzoek ter terechtzitting
1.2
Inleidende opmerkingen
1.2.1
Werkwijze van de rechtbank
1.2.2
Start van het onderzoek
1.2.3
Procesdossier Marengo
2.Tenlastelegging
3.Voorvragen
3.1
Algemeen kader vormverzuimen
3.2
De kroongetuige
3.2.1
Inleiding
3.2.2
Totstandkoming van de overeenkomst
3.2.3
Verweren betreffende de rechtmatigheid van de overeenkomst
3.2.4
Oordeel van de rechtbank ten aanzien van de overeenkomst
3.2.4.1 Onjuiste toepassing kroongetuigenregeling?
3.2.4.2 Zijn er ongeoorloofde toezeggingen gedaan?
3.2.4.3 Samenvatting en conclusie
3.2.5
Betrouwbaarheid van de kroongetuige
3.2.5.1 Verweer van de verdediging
3.2.5.2 Oordeel van de rechtbank
3.2.6
Prejudiciële vragen Hof van Justitie EU?
3.3
PGP-bewijs
3.3.1
Inleiding
3.3.1.1 Algemene uitgangspunten
3.3.1.2 Toetsingskader
3.3.2
Feitelijke gang van zaken
3.3.2.1 Ennetcom-data (onderzoek De Vink)
3.3.2.2 PGP-safe-data (onderzoek Sassenheim)
3.3.2.3 Hansken/Marengo-dataset
3.3.2.4 Controle geheimhouders Marengo-dataset
3.3.3
Gevoerde verweren
3.3.3.1 Verwerving
3.3.3.2 Verwerking
3.3.4
Oordeel van de rechtbank
3.3.4.1 Toepasselijkheid Unierecht bij de verwerving
3.3.4.2 Grondslag van de verkrijging van de data
3.3.4.3 Verwerking van de PGP-data in de onderzoeken Ennetcom en PGP-safe
3.3.4.4 Doorverstrekking van de PGP-data aan andere onderzoeken
3.3.5
Geheimhoudersbelangen bij verkrijging en verwerking van de PGP-data
3.3.5.1 Verweer van de verdediging
3.3.5.2 Oordeel van de rechtbank
3.3.6
Tactische en technische verwerking van de PGP-data
3.3.6.1 Verweren van de verdediging
3.3.6.2 Oordeel van de rechtbank
3.3.6.2.1 Inzage in brondata
3.3.6.2.2 Inzage in Marengo-dataset
3.3.6.2.3 Controle en contra-expertise Hansken
3.3.6.2.4 Hansken is geen (buitenwettelijk) technisch hulpmiddel
3.3.6.2.5 Onvolledigheid van de PGP-data
3.3.6.2.6 Forensische onbetrouwbaarheid van de PGP-data
3.3.6.2.6.1 Hashwaarden
3.3.6.2.6.2 Integriteit en betrouwbaarheid van de PGP-data
3.3.6.2.6.3 PGP-e-mailadres (mede) bij een ander in gebruik
3.3.6.2.7 Yüksel Yalçinkaya tegen Turkije
3.3.7
Voorwaardelijke verzoeken
3.3.7.1 Prejudiciële vragen Hof van Justitie EU
3.3.7.2 Aanhouden van de zaak
3.3.7.3 Overige voorwaardelijke verzoeken
3.4
Dubai-observatie
3.4.1
Feitelijke gang van zaken
3.4.2
Verweren
3.4.2.1 Verweer in de zaken van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] , [verdachte] en [medeverdachte 3]
3.4.2.2 Verweer in de zaak van [medeverdachte 4]
3.4.3
Oordeel van de rechtbank
3.4.3.1 Gestelde onrechtmatigheden
3.4.3.2 Conclusie
3.5
Verkapte uitlevering
3.5.1
Overbrenging van [verdachte] naar Nederland
3.5.1.1 Standpunten
3.5.1.2 Oordeel van de rechtbank
3.5.1.2.1 Inleiding
3.5.1.2.2 Beoordelingskader
3.5.1.2.3 Vaststelling gang van zaken
3.5.1.3 Oordeel van de rechtbank
3.5.2
Is Nederland verantwoordelijk voor mishandeling?
3.5.2.1 Zorgplicht
3.5.2.2 Consulaire bijstand
3.5.2.3 Oordeel van de rechtbank
3.6
Publieke berechting
3.6.1
Standpunten
3.6.2
Oordeel van de rechtbank
3.6.2.1 Onschuldpresumptie
3.6.2.2 Eerlijk proces
3.6.2.3 Strafvermindering?
3.6.3
Lekken van processtukken
3.6.3.1 Standpunt van de verdediging
3.6.3.2 Oordeel van de rechtbank
3.6.3.2.1 Lekken inzake Koper
3.6.3.2.2 Lekken inzake Marengo
3.6.3.2.3 Lekken inzake EBI en overig
3.6.3.2.4 Conclusie ten aanzien van lekken
3.6.4
Uitlatingen in strijd met de onschuldpresumptie
3.6.4.1 Door opvolgende ministers en Kamerleden
3.6.4.2 Door politiefunctionarissen en een officier van justitie
3.6.4.3 Gevolgen voor detentie-omstandigheden [medeverdachte 3] en nieuwe regelgeving
3.6.4.4 Artikel op de website van het Openbaar Ministerie
3.6.4.5 Veroordeling voor bedreiging
3.6.5
Conclusie
3.7
Conclusie ten aanzien van de voorvragen
4.Waardering van het bewijs
4.1
PGP-identificatie
4.1.1
Identificatie e-mailadressen verdachten Marengo
4.1.2
Identificatie e-mailadressen overige gebruikers
4.1.3
Identificatie e-mailadressen [verdachte]
4.1.3.1 Standpunt van de verdediging
4.1.3.2 Oordeel van de rechtbank
4.1.3.3 Standpunten ten aanzien van de identificatie
4.1.3.4 Oordeel van de rechtbank ten aanzien van de identificatie
4.2
Zaaksdossier Rudolf
4.2.1
Inleiding
4.2.2
Standpunten
4.2.3
Voorgeschiedenis
4.2.4
Onderzoek huurauto [betrokkene 10] en rijbewegingen Citroën C4 en Ford Ka
4.2.5
Duiding van de PGP-berichten
4.2.5.1 Verloop van het spotten
4.2.5.2 Voorbereiding aanslag op spyshop in periode van observeren [slachtoffer 1]
4.2.5.3 Voorbereiding aanslag op spyshop na de moord op [slachtoffer 1]
4.2.5.3.1 Berichten over rolluiken
4.2.5.3.2 Berichten over handgranaten en een bazooka
4.2.5.3.3 Berichten over afgeven handgranaten
4.2.5.3.4 Berichten over PGP-toestel voor [medeverdachte 5]
4.2.5.3.5 Berichten over stallen auto met valse kentekenplaten en regelen bazooka
4.2.5.3.6 De crash
4.2.6
Oordeel van de rechtbank
4.2.6.1 Moord op [slachtoffer 1]
4.2.6.1.1 Juridisch kader medeplegen
4.2.6.1.2 Voorwaardelijke verzoeken
4.2.6.1.3 Conclusie
4.2.6.2 Voorbereiding teweegbrengen ontploffing (aanslag spyshop)
4.2.6.2.1 Juridisch kader voorbereiding
4.2.6.2.2 Voorbereidingsmiddelen
4.2.6.2.3 Levensgevaar en/of gevaar voor lichamelijk letsel te duchten
4.2.6.2.4 Conclusie
4.3
Zaaksdossier Aker
4.3.1
Inleiding
4.3.2
Standpunten
4.3.3
Voorgeschiedenis
4.3.4
Duiding van PGP-berichten
4.3.4.1 Periode van februari tot en met juli 2015
4.3.4.2 Januari 2016
4.3.5
Oordeel van de rechtbank
4.3.5.1 Strafbare voorbereiding in januari 2016?
4.3.5.1.1 Juridisch kader voorbereiding
4.3.5.1.2 Voorbereidingsmiddelen
4.3.5.1.3 Conclusie
4.4
Zaaksdossier 140 Sr (criminele organisatie)
4.4.1
Standpunten
4.4.2
Oordeel van de rechtbank
4.4.2.1 Niet-ontvankelijkheid
4.4.2.2 Juridisch kader artikel 140 Sr
4.4.2.3 Gepleegde misdrijven
4.4.2.4 Wagenpark
4.4.2.5 Onderzoek Koper
4.4.2.6 Aangetroffen administraties
4.4.2.7 Verklaringen van [medeverdachte 6]
4.4.2.8 Conclusie ten aanzien van de criminele organisatie
4.4.2.9 Deelname aan de criminele organisatie
5.Bewezenverklaring
6.Strafbaarheid van de feiten
7.Strafbaarheid van verdachte
8.Motivering van de straf
8.1
Eis van het Openbaar Ministerie
8.2
Standpunt van de verdediging
8.3
Oordeel van de rechtbank
8.3.1
Ernst van de feiten en persoon van de verdachte
8.3.2
Levenslang8.3.2.1 Inleiding8.3.2.2 Bespreking verweren
8.3.2.3 Voorwaardelijke verzoeken
8.3.3
Publieke berechting8.3.4 Redelijke termijn
8.3.5
Conclusie
9.Beslag
9.1
Standpunten
9.2
Oordeel van de rechtbank
10.Toepasselijke wettelijke voorschriften
11.Beslissingen
Bijlage 1 – Tenlastelegging
Bijlage 2 – Overzicht PGP-e-mailadressen en gebruikers
Bijlage 3 – Feitenvaststelling overige zaaksdossiers
Bijlage 4 – Bewijsoverwegingen criminele organisatie ten aanzien van de medeverdachten
Bijlage 5 – Standpunten en toelichting Openbaar Ministerie met betrekking tot beslag
1.Onderzoek
1.1
Onderzoek ter terechtzitting
Dit vonnis is op tegenspraak gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen op 10, 11 en 12 juli 2019, 24 september 2019, 12 en 13 december 2019, 27 en 28 februari 2020, 18 mei 2020, 11, 12, 13 en 27 augustus 2020, 3 september 2020, 28 en 29 oktober 2020, 3 november 2020, 13, 14 en 15 januari 2021, 11, 12 en 22 maart 2021, 7 en 16 april 2021, 26 en 28 mei 2021, 29 en 30 juni 2021, 14, 15, 21 en 22 september 2021, 13 oktober 2021, 14, 16, 17, 20 en 22 december 2021, 1, 21 en 22 maart 2022, 21 en 22 april 2022, 20 mei 2022, 8, 9, 13, 14, 16, 20, 21, 23, 28 en 30 juni 2022, 13, 16, 19, 20 en 22 september 2022, 6 en 15 december 2022, 22 februari 2023, 27 en 29 maart 2023, 19 april 2023, 17 mei 2023, 14 juli 2023, 6 oktober 2023, 21 december 2023, 6 en 14 februari 2024.
De rechtbank heeft de zaken, die bij afzonderlijke dagvaardingen onder de bovenvermelde parketnummers zijn aangebracht, gevoegd. Deze zaken worden hierna als respectievelijk zaak A, zaak B en zaak C aangeduid.
De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officieren van justitie (hierna: het Openbaar Ministerie) en van wat verdachte en zijn verdediging (hierna: de verdediging) naar voren hebben gebracht.
1.2
Inleidende opmerkingen
1.2.1
Werkwijze van de rechtbank
Het onderzoek Marengo heeft betrekking op zeventien verdachten. Zestien van hen worden verdacht van betrokkenheid bij een of meer moorden, pogingen daartoe of voorbereiding daarvan. Alle verdachten worden beschuldigd van betrokkenheid bij dezelfde criminele organisatie die gericht was op moorden, vuurwapendelicten en gekwalificeerde diefstal. In dit vonnis zijn de overwegingen en beslissingen opgenomen die in de strafzaak tegen de hierboven genoemde verdachte zijn gegeven. De rechtbank wijst vandaag ook vonnis in de zaken van de zestien andere verdachten die (grotendeels) gelijktijdig terecht hebben gestaan.
De rechtbank zal in plaats van de term ‘verdachte’ steeds de namen van de verdachten gebruiken: [medeverdachte 7] , [medeverdachte 6] , [medeverdachte 1] , [medeverdachte 8] , [medeverdachte 9] , [medeverdachte 10] , [medeverdachte 11] , [medeverdachte 4] , [medeverdachte 12] , [medeverdachte 13] , [medeverdachte 2] , [verdachte] , [medeverdachte 14] , [medeverdachte 5] , [medeverdachte 15] , [medeverdachte 16] en [medeverdachte 3] . De rechtbank gebruikt een voorletter in die gevallen waarin meerdere verdachten in het dossier dezelfde achternaam hebben en de hele voornaam als ze ook dezelfde voorletter hebben.
Omdat in de zaak van [medeverdachte 6] het onderzoek ter terechtzitting al was aangevangen bij de rechtbank Midden-Nederland treedt de rechtbank in zijn zaak op als de rechtbank Midden-Nederland. In de zaak van [medeverdachte 1] was het onderzoek ter terechtzitting met betrekking tot het onderzoek Zeilboot al aangevangen bij de rechtbank Midden-Nederland op het moment dat de zaak Marengo aanving bij de rechtbank Amsterdam. Dat is de reden dat er in de zaak van [medeverdachte 1] separate vonnissen worden gewezen.
Het onderzoek Marengo bestaat uit een groot aantal deelonderzoeken die onderling met elkaar verweven zijn, door de daarop gebaseerde verdenking van het leidinggeven aan dan wel de deelname aan de criminele organisatie. Deze verwevenheid maakt dat de rechtbank niet alleen op de verweren van de betreffende verdachte in zal gaan, maar waar nodig ook hetgeen is aangevoerd in de zaken van de andere verdachten (ambtshalve) in haar oordeel zal betrekken.
1.2.2
Start van het onderzoek
Op 14 januari 2017 heeft [medeverdachte 6] zich na overleg met zijn advocaat laten aanhouden en vanaf dat moment is een kroongetuigetraject gaan lopen. [medeverdachte 6] heeft in 41 kluisverklaringen verklaard over een aantal moorden of pogingen daartoe waar hij deels zelf bij betrokken is geweest. Op 27 december 2017 is dit uitgemond in een overeenkomst met [medeverdachte 6] als kroongetuige. Door zijn verklaringen en door ontsleutelde PGP-berichten is een groot aantal verdachten in beeld gekomen die ervan verdacht worden te behoren tot een organisatie die verantwoordelijk is voor tot op dat moment grotendeels onopgeloste levensdelicten. Het onderzoek dat hieruit voortkwam kreeg de naam Marengo. [medeverdachte 6] was op 5 september 2017, dus al voordat hij de overeenkomst sloot, als verdachte aangehouden in de zaak Roos/Doorn. Op 18 december 2017 is [medeverdachte 4] , op wie de nacht daarvoor een aanslag was gepleegd waarbij hij gewond is geraakt, als eerste verdachte aangehouden in het onderzoek Marengo. In de loop van 2018, 2019 en 2020 zijn de overige verdachten in het onderzoek Marengo aangehouden. [1]
1.2.3
Procesdossier Marengo
Het procesdossier bevat (zoveel mogelijk chronologisch) de volgende deelonderzoeken:
Rudolf: de moord op [slachtoffer 1] op 9 september 2015 en het beramen van een ontploffing in de spyshop te Nieuwegein in de periode van 15 augustus 2015 tot en met 19 oktober 2015;
Ster: de moord op [slachtoffer 2] op 17 april 2016 en het beramen van de moord op [slachtoffer 2] en [betrokkene 1] in de periode van 1 maart 2016 tot en met 17 april 2016;
Aker: de moord op [slachtoffer 3] op 9 mei 2016 en het beramen van de moord op [slachtoffer 3] in de periode van 1 januari 2016 tot en met 31 januari 2016;
Kreta: de moord op [slachtoffer 4] op 22 juni 2016 en het beramen van de moord op [slachtoffer 4] , [betrokkene 2] , [betrokkene 3] en [betrokkene 4] in de periode van 17 april 2016 tot en met 22 juni 2016;
Tennis: de poging tot moord op [betrokkene 5] op 11 oktober 2016;
Plato: de poging tot moord op [betrokkene 6] op 5 december 2016;
Zeilboot/Raspvijl: de poging tot moord en de moord op [slachtoffer 5] op 8 december 2016 en de poging tot moord op [slachtoffer 5] op 2 juli 2016;
Roos/Doorn: de moord op [slachtoffer 6] op 12 januari 2017 en het beramen van de moord op [betrokkene 7] in de periode 1 december 2016 tot en met 14 januari 2017;
De criminele organisatie in de periode van 16 juli 2015 tot en met 14 januari 2017.
Daarnaast bevat het dossier het onderzoek Alpine, dat gaat over een witwasverdenking tegen [medeverdachte 15] .
In het strafdossier van iedere verdachte is, behalve het gehele Marengo-dossier (met bovengenoemde negen deelonderzoeken), tevens gevoegd:
10. alle processen-verbaal van de terechtzittingen van de rechtbank tegen ieder van de Marengo-verdachten (met uitzondering van de processen-verbaal van de terechtzittingen over de persoonlijke omstandigheden van de verdachten en de processen-verbaal van de terechtzittingen waarin enkel is gepleit of gedupliceerd; deze processen-verbaal maken slechts deel uit van het strafdossier van de desbetreffende verdachte);
10. alle processen-verbaal van (getuigen)verhoor door de rechter-commissaris die in de zaken van een of meer van de verdachten zijn opgemaakt.
Alle verklaringen van alle verdachten zoals afgelegd op de terechtzittingen maken dus deel uit van het procesdossier, ook de verklaringen die zij in hun eigen zaak hebben afgelegd. Dit maakt dat het procesdossier voor elke verdachte (afgezien van de persoonsdossiers) gelijkluidend is.
2.Tenlastelegging
De tenlastelegging in zaak A is op de zitting van 27 augustus 2020 nader omschreven. De tenlastelegging in zaak B is op die zitting gewijzigd. De tenlastelegging in zaak C is niet nader omschreven of gewijzigd. [verdachte] wordt kort gezegd beschuldigd van het volgende.
Zaak A (13/997064-18)
Feit 1: Betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer 1] op 9 september 2015 in Huizen (ZD Rudolf);
Feit 2: Deelname aan een criminele organisatie met als oogmerk moord, gekwalificeerde diefstal en/of het bezit van vuurwapens en munitie in de periode van 1 juli 2015 tot en met 14 januari 2017 (ZD 140 Sr).
Zaak B (13/997054-19)
Betrokkenheid bij de voorbereiding van het teweegbrengen van een ontploffing in de spyshop in de periode van 15 augustus 2015 tot en met 19 oktober 2015 op het adres [adres] (ZD Rudolf).
Zaak C (13/997065-20)
Betrokkenheid bij de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 3] in de periode van 1 januari 2016 tot en met 31 januari 2016 in Rotterdam (ZD Aker).
De volledige tekst van de tenlastelegging is opgenomen in bijlage 1, die aan dit vonnis is gehecht. Die bijlage geldt als hier ingevoegd.
3.Voorvragen
De verdediging heeft verweer gevoerd ten aanzien van de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in de vervolging. De rechtbank zal hier in het navolgende op ingaan.
3.1
Algemeen kader vormverzuimen
Als bij het voorbereidend onderzoek sprake is van onherstelbare vormverzuimen, kan de rechter daaraan gevolgen verbinden. Uit de wet en de jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat het moet gaan om vormverzuimen die zijn begaan in het onderzoek dat voorafgaat aan het onderzoek ter terechtzitting. Onder die vormverzuimen zijn in het bijzonder ook begrepen normschendingen bij de opsporing. De rechter kan ook gevolgen verbinden aan een vormverzuim door een ambtenaar die met opsporing en vervolging is belast, maar dat niet is begaan bij het voorbereidend onderzoek tegen de verdachte of aan een onrechtmatige handeling jegens de verdachte door een andere functionaris of persoon dan zo’n opsporingsambtenaar. Een rechtsgevolg kan dan op zijn plaats zijn indien het betreffende vormverzuim of de betreffende onrechtmatige handeling van bepalende invloed is geweest op het verloop van het opsporingsonderzoek naar en/of de (verdere) vervolging van de verdachte ter zake van het ten laste gelegde feit. [2]
De consequenties die de rechter aan schending van een vormverzuim kan verbinden zijn, in oplopende zwaarte: de enkele constatering van de schending van een vormverzuim, strafvermindering, bewijsuitsluiting of niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie in de vervolging.
In het algemeen geldt dat hoe groter de ernst van het vormgebrek en de gevolgen daarvan zijn, des te zwaarder het rechtsgevolg is dat de rechter daaraan kan verbinden. Uit de jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat de zwaarste sanctie voor een vormverzuim, de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in de vervolging, slechts in zeer uitzonderlijke gevallen aan de orde kan zijn. In zijn arrest van 1 december 2020 [3] heeft de Hoge Raad over de aan te leggen maatstaf overwogen:
‘De strekking van deze maatstaf is dat in het geval dat een zodanig ernstige inbreuk op het recht van de verdachte op een eerlijke behandeling van zijn zaak is gemaakt dat geen sprake meer kan zijn van een eerlijk proces in de zin van artikel 6 EVRM, niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging plaatsvindt. Het moet dan gaan om een onherstelbare inbreuk op het recht op een eerlijk proces die niet op een aan de eisen van een behoorlijke en effectieve verdediging beantwoordende wijze is of kan worden gecompenseerd. Daarbij moet die inbreuk het verstrekkende oordeel kunnen dragen dat – in de bewoordingen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens – “the proceedings as a whole were not fair”. In het zeer uitzonderlijke geval dat op deze grond de niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging in beeld komt, hoeft echter niet – in zoverre stelt de Hoge Raad de eerder gehanteerde maatstaf bij – daarnaast nog te worden vastgesteld dat de betreffende inbreuk op het recht op een eerlijk proces doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte heeft plaatsgevonden.
Aanleiding voor niet-ontvankelijkverklaring op deze grond kan bijvoorbeeld bestaan in het geval dat de verdachte door een opsporingsambtenaar dan wel door een persoon voor wiens handelen de politie of het openbaar ministerie verantwoordelijk is, is gebracht tot het begaan van het strafbare feit waarvoor hij wordt vervolgd, terwijl zijn opzet tevoren niet al daarop was gericht (vgl. HR 29 juni 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL0655), of waarin gedragingen van politie en justitie ertoe hebben geleid dat de waarheidsvinding door de rechter onmogelijk is gemaakt (vgl. HR 8 september 1998, ECL:NL:HR:1998:ZD1239).’
Bij de beoordeling of sprake is van vormverzuimen waaraan de rechter een niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie kan verbinden dient, zoals hiervoor vermeld, te worden nagegaan of sprake is van de situatie dat “the proceedings as a whole were not fair”, met andere woorden: heeft de verdachte een oneerlijk proces gehad? Onderdeel van een eerlijk proces is dat de rechter die over de zaak oordeelt het onderzoek in de zaak onafhankelijk en onpartijdig, zonder vooringenomenheid, uitvoert en daarna een gemotiveerd oordeel geeft. Onderdeel van een eerlijk proces is ook dat de verdediging tegen het onderzoeksmateriaal en de beschuldigingen kan inbrengen wat zij daartegen wil inbrengen en daartoe het door haar gewenste onderzoek kan uitvoeren. Daarvoor moet de verdediging ook voldoende tijd en gelegenheid worden gegund. Of sprake is van een eerlijk proces is niet alleen afhankelijk van de mate waarin rekening wordt gehouden met de belangen van de verdachte, maar ook met de gerechtvaardigde belangen van anderen die bij het strafproces zijn betrokken, zoals slachtoffers en nabestaanden. Ook dient daarbij rekening te worden gehouden met het publieke belang bij het onderzoek en bestraffing van de specifieke strafbare feiten die het betreft. De beoordeling of sprake is geweest van een eerlijk proces kan in beginsel pas achteraf worden gemaakt. Dan kan namelijk pas worden bezien of de rechter alle betrokken belangen juist heeft afgewogen en beoordeeld. Dit betekent dat de rechtbank bij de beoordeling van de vraag of het Openbaar Ministerie ontvankelijk is in de vervolging, al vooruit moet kijken naar haar beoordeling over de eerlijkheid van dit proces in zijn geheel. De rechtbank moet zich dus al in het kader van de voorvragen (mede) een oordeel vormen over haar eigen beslissingen in Marengo en de wijze waarop deze zijn gemotiveerd.
Namens diverse verdachten is betoogd dat om meerdere redenen sprake is van vormverzuimen, die ieder voor zich maar ook in samenhang bezien en bij elkaar opgeteld (primair) moeten leiden tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Verdedigingen hebben zich over en weer bij elkaars verweren aangesloten. Het gaat dan onder andere om verweren in het kader van het PGP-bewijs, de rechtmatigheid van de overeenkomst met de kroongetuige en de verweren in het kader van de gestelde publieke berechting. De door de verdediging van [verdachte] gevoerde verweren, waaronder ook vallen de verweren waarbij namens hem is aangesloten, zullen in het navolgende worden besproken. De rechtbank zal daarbij beoordelen of sprake is van de door de verdediging gestelde vormverzuimen, en zo ja, of deze leiden tot de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. In het voorkomende geval zal de rechtbank beoordelen of een eventueel ander, minder zwaar, rechtsgevolg aan een geconstateerd vormverzuim verbonden zal moeten worden. De rechtbank zal voorts nagaan of een eventuele opeenstapeling van vormverzuimen die op zichzelf niet tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie leiden, in samenhang bezien wel dienen te leiden tot het oordeel dat geen sprake (meer) is van een eerlijk proces.
3.2
De kroongetuige
3.2.1
Inleiding
In dit onderdeel zal de rechtbank de rechtmatigheid beoordelen van de overeenkomst die de Staat der Nederlanden heeft gesloten met [medeverdachte 6] als kroongetuige en daarnaast een oordeel geven over de betrouwbaarheid van de verklaringen die hij heeft afgelegd.
De rechtbank zal eerst de totstandkoming van de overeenkomst met [medeverdachte 6] beschrijven. Daarna zal zij de verweren bespreken die de rechtmatigheid van de overeenkomst betreffen. Vervolgens komen de verweren aan bod die de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 6] betwisten. Hoewel de door de verschillende verdachten gevoerde verweren niet geheel overeenkomen en niet alle verdachten zich over en weer bij alle verweren hebben aangesloten, zal de rechtbank ze gezamenlijk bespreken, ook in de vonnissen van de verdachten namens wie geen verweer gevoerd is.
Het oordeel over de rechtmatigheid van de kroongetuigenovereenkomst ligt op grond van de wettelijke regeling primair bij de rechter-commissaris. Maar als de rechtmatigheid van deze overeenkomst uitdrukkelijk onderbouwd door de verdediging wordt bestreden, moet de rechtbank – als zij oordeelt dat de overeenkomst wel rechtmatig is – de redenen geven die daartoe hebben geleid (artikel 359 lid 2 van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv)).
De rechtbank dient te beoordelen of de overeenkomst met [medeverdachte 6] dringend noodzakelijk was om de opsporing, voorkoming of beëindiging van feiten mogelijk te maken die anders niet of niet tijdig zou plaatsvinden, of er een redelijke verhouding was tussen het belang van de te verkrijgen informatie en/of de te leveren tegenprestatie en of de overeenkomst – in het licht van de gevoerde verweren – binnen de grenzen van het recht is gebleven.
3.2.2
Totstandkoming van de overeenkomst
[medeverdachte 6] is op 14 januari 2017 met een vuurwapen in Amsterdam aangehouden en vervolgens in voorlopige hechtenis genomen. Dit was een vooropgezet plan, waarover hij met zijn raadsman had overlegd. Na zijn aanhouding heeft hij verteld dat hij klem zat tussen twee groeperingen – de familie [slachtoffer 6] en de groepering rond [medeverdachte 3] –, dat hij zelf betrokken was geweest bij verschillende liquidaties en dat hij bereid was daarover verklaringen af te leggen. In de dagen daarna hebben gesprekken plaatsgevonden tussen [medeverdachte 6] , bijgestaan door zijn raadsman, het Team Bijzondere Getuigen (TBG) en de aan dat team verbonden officier van justitie (de TBG-officier van justitie). In die gesprekken heeft [medeverdachte 6] gemeld over welke levensdelicten hij zou kunnen verklaren en zijn de voorwaarden voor het afleggen van kluisverklaringen besproken. Uiteindelijk heeft hij tussen 26 januari 2017 en 18 mei 2017 in totaal 41 kluisverklaringen afgelegd. In de maanden daarna heeft een verificatieonderzoek naar deze verklaringen plaatsgevonden.
In september 2017 is [medeverdachte 6] als verdachte aangemerkt in het onderzoek Roos en in zijn cel aangehouden. Deze aanhouding was niet gebaseerd op de kluisverklaringen van [medeverdachte 6] (die immers nog in de kluis lagen), maar op andere onderzoeksbevindingen. In november 2017 heeft [medeverdachte 6] een voorovereenkomst ondertekend. Op 20 december 2017 heeft het College van procureurs-generaal toestemming gegeven voor de voorgenomen overeenkomst. Op 27 december 2017 heeft [medeverdachte 6] een overeenkomst gesloten met de Staat der Nederlanden, vertegenwoordigd door een officier van justitie, nadat de rechter-commissaris op dezelfde datum deze overeenkomst tussen de Staat der Nederlanden en [medeverdachte 6] had getoetst en rechtmatig had bevonden. De rechter-commissaris heeft deze beslissing op 29 december 2017 schriftelijk vastgelegd en ondertekend. De ondertekende overeenkomst is tekstueel gelijk aan de voorovereenkomst.
In de overeenkomst verbindt [medeverdachte 6] zich om als getuige verklaringen af te leggen met betrekking tot een aantal in de overeenkomst genoemde misdrijven (hierna: de dealfeiten) en doet hij afstand van zijn verschoningsrecht als bedoeld in artikel 219 Sv. Daarnaast verklaart [medeverdachte 6] dat de inhoud van zijn kluisverklaringen naar zijn beste weten volledig op waarheid berust. De officier van justitie verbindt zich om bij onverkorte nakoming door [medeverdachte 6] de strafeis voor zijn aandeel in de dealfeiten te zullen stellen op twaalf jaren gevangenisstraf. Daarbij verklaart de officier van justitie dat de strafeis tegen een verdachte die geen kroongetuige is, bij gelijke omstandigheden een gevangenisstraf van vierentwintig jaren zou inhouden.
In de overeenkomst is vastgelegd dat [medeverdachte 6] wordt vervolgd voor het medeplegen van de moord op [slachtoffer 4] (hierna: [slachtoffer 4] ) (subsidiair de medeplichtigheid daaraan) en voorbereiding voor deze moord, het medeplegen van de moord op [slachtoffer 6] (hierna: [slachtoffer 6] ) (subsidiair de medeplichtigheid daaraan, meer subsidiair voorbereidingshandelingen voor de moord op [betrokkene 7] (hierna: [betrokkene 7] )), het medeplegen van de poging tot moord op [betrokkene 5] (hierna: [betrokkene 5] ) (subsidiair de medeplichtigheid daaraan en – de rechtbank begrijpt, meer subsidiair – voorbereidingshandelingen voor die moord) en de deelname aan een criminele organisatie die in het bijzonder tot oogmerk heeft het plegen van liquidaties.
[medeverdachte 6] is na het sluiten van de overeenkomst nog tientallen keren, vaak hele dagen lang, verhoord. Vanaf maart 2018 is hij intensief verhoord door de (tactische) recherche. Op de terechtzitting van 11 juli 2019 is er een eerste gelegenheid geweest voor de verdediging om [medeverdachte 6] vragen te stellen. Verspreid over het eerste half jaar van 2020 is hij vervolgens veertien dagen verhoord door de rechter-commissaris, waarbij de verdediging hem voor het eerst uitgebreid vragen kon stellen. Vanaf december 2020 is [medeverdachte 6] meermaals ter terechtzitting verhoord, eerst door de rechtbank en vervolgens door diverse advocaten. Het laatste verhoor ter terechtzitting vond plaats op 6 februari 2024, in de zaak van [medeverdachte 12] . Het dossier bevat in totaal ruim 3.000 pagina’s aan verhoren van [medeverdachte 6] .
3.2.3
Verweren betreffende de rechtmatigheid van de overeenkomst
Er zijn diverse verweren gevoerd die strekken tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie dan wel tot bewijsuitsluiting van de verklaringen van [medeverdachte 6] , omdat de overeenkomst met [medeverdachte 6] niet rechtmatig is.
Zo is aangevoerd dat de huidige toepassing van de kroongetuigenregeling, zoals door de Hoge Raad is goed gevonden in het Passageproces, niet juist is in het licht van de wetsgeschiedenis. Uitgangspunt van de kroongetuigenregeling is dat een kroongetuige geen koopgetuige mag zijn, maar in de huidige praktijk is de beschermingsovereenkomst een vrijplaats voor het geven van een financiële beloning in ruil voor verklaringsbereidheid. Enig rechterlijk toezicht ontbreekt, terwijl artikel 226j lid 3 Sv daarvoor wel een aanknopingspunt biedt. In deze zaak zijn er door de iPhone-berichten van [medeverdachte 6] sterke aanwijzingen dat er een toezegging is gedaan van een buitenproportionele beloning. Uit die berichten blijkt dat [medeverdachte 6] geld wil zien en zelf een causaal verband legt tussen dat geld en zijn verklaringen. Dat is in strijd met de bedoeling van de wetgever en daarmee in strijd met de wet en dus onrechtmatig.
Doordat de verdediging geen inzicht wordt verschaft in de financiële inhoud van de beschermingsovereenkomst, een rechter hier geen kennis van heeft kunnen nemen en de vragen aan de kroongetuige over zijn financiële verwachtingen werden belet, kan niet worden volgehouden dat de verdediging een redelijke gelegenheid heeft gehad om de wederrechtelijkheid van de afspraken met de kroongetuige, waaronder de mogelijkheid van de beïnvloeding van de betrouwbaarheid van die getuige door die overeenkomst, te presenteren. Dit is een schending van de in artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) vervatte ‘equality of arms’. Daar komt bij dat aannemelijk is dat de verklaringen van de kroongetuige, indien deze worden gebruikt, van doorslaggevend belang zullen zijn, maar er geen maatregelen zijn getroffen ter compensatie van het gebrek aan kennis van de verdediging over de totstandkoming van de overeenkomst.
Daarnaast is door de verdediging aangevoerd dat er aan [medeverdachte 6] ongeoorloofde toezeggingen zijn gedaan. Zo beweert hij zelf dat hem is toegezegd dat de straf die aan hem is opgelegd voor het wapenbezit op 14 januari 2017 op enigerlei wijze in de executiefase zou worden verdisconteerd in de aan hem op te leggen straf in de zaak Marengo. Als door het Openbaar Ministerie verdiscontering van de voornoemde straf is afgesproken, dan staat vast dat [medeverdachte 6] in strijd met de wet meer korting op zijn straf toegezegd heeft gekregen dan is toegestaan. Daarmee is in strijd met de wet gehandeld en derhalve is er wederom sprake van een schending van artikel 6 EVRM.
Ook het feit dat bij de strafeis rekening wordt gehouden met de inmiddels gewijzigde regeling met betrekking tot de voorwaardelijke invrijheidstelling (hierna: de v.i.-regeling) – waardoor netto slechts acht jaren gevangenisstraf resteert – levert volgens de verdediging een grotere korting op de straf op dan wettelijk is toegestaan. Daar komt bij dat de overeengekomen bruto-strafeis van vierentwintig jaren – vergeleken met de strafeisen in de zaken van de medeverdachten – al disproportioneel laag was. Bovendien is sprake van ontoelaatbare toezeggingen door [medeverdachte 6] niet te vervolgen in de zaken Zeilboot/Raspvijl en Orinoco, door hem niet te vervolgen voor Opiumwetdelicten, door het ongemoeid laten van het financiële voordeel (uit drugshandel, liquidaties, chantage en witwaspraktijken) en door de begunstiging van de levenspartner van [medeverdachte 6] . Dit geldt ook voor de keuzes die het Openbaar Ministerie gemaakt heeft bij het opstellen van de tenlasteleggingen van [medeverdachte 6] . Hij wordt in de zaak Kreta – anders dan zijn medeverdachten – niet vervolgd voor voorbereiding van de moord op de broers [betrokkene 4] en [betrokkene 3] (hierna: [betrokkene 3] ) en [betrokkene 2] (hierna: [betrokkene 2] ), hoewel hij daartoe wel handelingen heeft verricht. In de zaak Roos/Doorn wordt hij de facto niet vervolgd voor voorbereiding van de moord op [betrokkene 7] , nu dit meer subsidiair ten laste is gelegd en daar dus niet aan toe gekomen zal worden.
Tot slot stelt de verdediging dat er een extra begunstiging zit in bepaling 4.2 van de overeenkomst, waarin staat dat als [medeverdachte 6] de overeenkomst niet is nagekomen, hij een redelijke termijn krijgt om dat alsnog te doen. Dit is een toezegging die buiten het kader van artikel 226g Sv valt. Daarmee is in strijd met de wet gehandeld en een onrechtmatige overeenkomst gesloten. Ook dit levert een schending van artikel 6 EVRM op.
3.2.4
Oordeel van de rechtbank ten aanzien van de overeenkomst
3.2.4.1 Onjuiste toepassing kroongetuigenregeling?
In de Passage-arresten van 23 april 2019 heeft de Hoge Raad de door het gerechtshof Amsterdam geschetste kaders waarbinnen de kroongetuigenregeling moet worden toegepast, bevestigd. [4] Kern is volgens de Hoge Raad ‘dat toezeggingen met betrekking tot de feitelijke bescherming van de getuige geen onderdeel uitmaken van de in art. 226g, eerste lid, Sv bedoelde afspraak en evenmin kunnen worden beschouwd als afspraken in de zin van art. 226g, vierde lid, Sv, zodat voor het openbaar ministerie geen verplichting bestaat dergelijke toezeggingen bekend te maken en deze ook geen voorwerp zijn van toetsing door de rechter-commissaris op de voet van art. 226g, derde lid, Sv of door de zittingsrechter’. [5] Dat is de wettelijke regeling zoals zij op dit moment is. De omstandigheid dat er in de wetenschap en in de politiek af en toe gepleit wordt voor een aanpassing van de regeling en de invoering van een onafhankelijke toetsing van de op grond van artikel 226l Sv gesloten beschermingsovereenkomst, doet daaraan niet af. Voor een toetsing van de beschermingsovereenkomst door de rechter-commissaris biedt artikel 226j lid 3 Sv thans in ieder geval geen grondslag. [6]
Uitgangspunt van de kroongetuigenregeling is – daar heeft de verdediging gelijk in – dat de verklaring van de kroongetuige niet ‘gekocht’ mag worden. Anderzijds zullen de beschermingsmaatregelen die uiteindelijk worden getroffen veelal ook een financiële component bevatten. Een kroongetuige zal eenmaal op vrije voeten immers een nieuw bestaan moeten opbouwen en dat kost geld. De stelling van de verdediging dat er sterke aanwijzingen zijn dat er in het onderhavige geval sprake is van een koopgetuige en dat er (dus) een causaal verband is tussen de verklaringen van de kroongetuige (c.q. zijn verklaringsbereidheid) en een beloning, volgt de rechtbank echter niet. De rechtbank heeft kennisgenomen van de door de verdediging ingebrachte chats van de kroongetuige met familieleden, die zijn teruggevonden op de iPhone die hij in de periode september 2017 tot medio februari 2018 heimelijk in zijn cel heeft gehad. Op grond van die berichten lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat [medeverdachte 6] in het kader van de beschermingsovereenkomst zoveel mogelijk geld wilde ontvangen. Er is echter geen aanknopingspunt voor de stelling dat er vervolgens ook daadwerkelijk zulke hoge geldbedragen aan [medeverdachte 6] zijn toegezegd, dat die redelijkerwijs niet meer met passende bescherming in verband kunnen worden gebracht.
Redengevend is daarbij dat de door de verdediging geciteerde berichten weliswaar duidelijk maken dat [medeverdachte 6] bepaalde financiële wensen heeft, maar dat nergens blijkt dat het Openbaar Ministerie deze wensen vervolgens ook heeft gehonoreerd. Verder dateren de berichten waarin [medeverdachte 6] zijn wensen aan zijn familieleden kenbaar maakt, voor een deel van januari 2018, dus van na het sluiten van de kroongetuigenovereenkomst. Op het moment van het sluiten van de overeenkomst op 27 december 2017 verbond hij zich om verklaringen af te leggen. Kennelijk waren de beschermingsmaatregelen en de daarbij behorende financiële afspraken toen nog niet geregeld. Daar komt bij dat de kluisverklaringen, waarin hij over alle dealfeiten uitgebreid heeft verklaard, ruim daarvoor – in de periode van januari tot mei 2017 – zijn afgelegd. Er was toen nog geen concreet zicht op een overeenkomst en een van de hoofdpunten van de kroongetuigenovereenkomst is, naast het afleggen van nadere verklaringen, dat hij in die kluisverklaringen de waarheid heeft verklaard. Die kluisverklaringen kunnen dus hoe dan ook niet aangemerkt worden als ‘gekocht’. Er is het voorgaande in aanmerking nemende geen aanknopingspunt voor de suggestie van de verdediging dat [medeverdachte 6] welbewust over zoveel mogelijk feiten is gaan verklaren, om een (financieel) zo gunstig mogelijke deal eruit te slepen.
De omstandigheid dat de verdediging de (financiële aspecten van de) beschermingsmaatregelen niet kan toetsen levert geen schending van het beginsel van ‘equality of arms’ op. De positie van de verdediging verschilt hierin immers niet van het zaaks-Openbaar Ministerie en de verdediging heeft bovendien volop de gelegenheid gehad om het waarheidsgehalte van de kluisverklaringen en (daarmee) de betrouwbaarheid van de kroongetuige te toetsen. Van een onjuiste toepassing van de kroongetuigenregeling – en van een schending van artikel 6 EVRM – is gezien het bovenstaande geen sprake.
3.2.4.2 Zijn er ongeoorloofde toezeggingen gedaan?
De verweren richten zich voor een groot deel op (vermeend) ongeoorloofde toezeggingen. Daarvoor geldt het volgende. De toezegging die in het kader van een kroongetuigenovereenkomst mag worden gedaan is dat strafvermindering met toepassing van artikel 44a van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) zal worden gevorderd, te weten – voor zover hier van belang – maximaal de helft bij een onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Daarnaast kan er sprake zijn van zogenoemd gunstbetoon als bedoeld in artikel 226g lid 4 Sv. Dit gaat om het gebruik van wettelijke bevoegdheden door de officier van justitie die een gunstige invloed kunnen hebben op de bereidheid van de kroongetuige tot het afleggen van een verklaring, maar die niet strekken tot strafvermindering of anderszins verband houden met de beantwoording van de vragen van de artikelen 348 en 350 Sv. Gunstbetoon ziet op toezeggingen van relatief geringe omvang. Een toezegging die niet meer behelst dan hetgeen de officier van justitie onder normale omstandigheden met toepassing van het bestaande beleid zou hebben besloten, is geen toezegging in de zin van de wet.
In de door het College van procureurs-generaal opgestelde Aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken (hierna: de Aanwijzing) is het kader van de toezeggingen nader uitgewerkt, waarbij in artikel 5 de niet toelaatbare toezeggingen zijn omschreven. Dit artikel luidt, voor zover van belang:
‘De officier van justitie mag geen toezeggingen doen met betrekking tot:
1. de inhoud van de tenlastelegging (zogenoemde plea-bargaining, bijvoorbeeld over het aantal op te nemen feiten in de dagvaarding en de zwaarte daarvan);
2. het in afwijking van het geldende opsporings- en vervolgingsbeleid afzien van actieve opsporing of vervolging van strafbare feiten (een toezegging die strekt tot het staken van de opsporing of tot een sepot na afsluiting van het opsporingsonderzoek in afwijking van het bestaande vervolgingsbeleid, is derhalve niet toegestaan);
3. (…)
4. het geven van een financiële beloning;
5. (…)
6. het geheel of gedeeltelijk achterwege laten van de tenuitvoerlegging van een rechterlijke beslissing;
7. het begunstigen van anderen dan de getuige, zoals diens levenspartner;
8. (…)’
Financiële beloning?
Hiervoor is al overwogen dat de berichten in de iPhone van [medeverdachte 6] weliswaar de conclusie rechtvaardigen dat hij zoveel mogelijk geld wilde ontvangen in het kader van de beschermingsovereenkomst, maar dat er geen aanwijzing is dat het Openbaar Ministerie hierin is meegegaan en hem – via de beschermingsovereenkomst – in ruil voor zijn verklaringen een financiële beloning heeft toegezegd.
Veroordeling wapenbezit in januari 2017
Uit het dossier blijkt dat [medeverdachte 6] zich op 14 januari 2017 heeft laten aanhouden met een vuurwapen omdat hij bescherming zocht. Bij een doorzoeking zijn vervolgens een tweede vuurwapen en een jammer aangetroffen. [medeverdachte 6] is hiervoor vervolgd en aan hem is uiteindelijk in hoger beroep op 20 september 2018 zeven maanden gevangenisstraf met aftrek van voorarrest opgelegd. Als basis voor de stelling van de verdediging dat sprake zou zijn van een ongeoorloofde toezegging, geldt de bewering van [medeverdachte 6] dat het Openbaar Ministerie hem zou hebben toegezegd dat de straf voor het wapenbezit bij de executie afgetrokken zou worden van de uiteindelijk op te leggen straf in de zaak Marengo. [medeverdachte 6] en zijn verdediging baseren dit op handgeschreven berekeningen van [advocaat 1] . Het Openbaar Ministerie betwist echter dat een dergelijke afspraak is gemaakt.
De rechtbank stelt voorop dat de afspraak die volgens [medeverdachte 6] gemaakt is, een afspraak zou zijn als genoemd in artikel 5 lid 6 van de Aanwijzing, en dat deze daarmee ongeoorloofd zou zijn. Dat deze toezegging door het Openbaar Ministerie gedaan zou zijn is echter niet aannemelijk geworden. De verklaring van [medeverdachte 6] en de berekeningen van [advocaat 1] zijn daarvoor onvoldoende, waarbij wordt meegewogen dat de andere advocaat die [medeverdachte 6] destijds bijstond heeft verklaard dat die afspraak niet is gemaakt. Bovendien hebben partijen bij het ondertekenen van de kroongetuigenovereenkomst ten overstaan de rechter-commissaris uitdrukkelijk verklaard dat er geen verdere of andersluidende afspraken zijn gemaakt.
Is de basis-strafeis van vierentwintig jaren proportioneel?
Zoals hiervoor besproken heeft het Openbaar Ministerie in de overeenkomst de basis-strafeis bepaald op een gevangenisstraf van vierentwintig jaren en toegezegd om vijftig procent hiervan als straf te zullen eisen bij nakoming van de verplichtingen door [medeverdachte 6] . In het algemeen geldt dat het Openbaar Ministerie bij het bepalen van een strafeis een ruime beoordelingsvrijheid heeft die de rechter moet eerbiedigen. Dat geldt ook voor een strafeis tegen een kroongetuige. Het is echter denkbaar dat een toegezegde basis-strafeis tegen een kroongetuige zo onbegrijpelijk laag is dat het verschil met een reguliere strafeis niet anders kan worden opgevat dan als tegenprestatie voor af te leggen verklaringen. Daarvan is sprake als het Openbaar Ministerie, gelet op alle omstandigheden van het geval en met inachtneming van zijn ruime beoordelingsvrijheid, in redelijkheid niet tot de toegezegde basis-strafeis heeft kunnen komen.
[medeverdachte 6] wordt (kort gezegd) vervolgd voor het medeplegen van de moord op [slachtoffer 4] (subsidiair de medeplichtigheid daaraan) en voorbereiding van deze moord (subsidiair de medeplichtigheid daaraan), het medeplegen van de moord op [slachtoffer 6] (subsidiair de medeplichtigheid daaraan, meer subsidiair voorbereidingshandelingen voor de moord op [betrokkene 7] ), het medeplegen van de poging tot moord op [betrokkene 5] (subsidiair de medeplichtigheid daaraan en – de rechtbank begrijpt, meer subsidiair – voorbereidingshandelingen voor die moord) en de deelname aan een criminele organisatie die in het bijzonder tot oogmerk heeft het plegen van liquidaties. In vergelijking met de straffen die het Openbaar Ministerie in de zaak Marengo heeft geëist tegen medeverdachten is de basis-strafeis van vierentwintig jaren gevangenisstraf naar de huidige maatstaven laag te noemen. Daarbij moet echter worden meegewogen dat de overeenkomst is gesloten in december 2017 en dat de straffen die destijds voor dergelijke feiten werden opgelegd beduidend lager waren dan thans het geval is. Alle omstandigheden overziend is de basis-strafeis van vierentwintig jaren niet zo onverklaarbaar laag dat deze niet anders kan worden verklaard dan als een verkapte tegenprestatie voor het afleggen van verklaringen, terwijl de maximale strafkorting van vijftig procent niet wordt overschreden. Daarom acht de rechtbank de overeenkomst met [medeverdachte 6] ook op het punt van de overeengekomen basis-strafeis niet onrechtmatig.
Aanpassing strafeis aan nieuwe v.i.-regeling
Uiteindelijk heeft het Openbaar Ministerie een lagere straf geëist dan in de overeenkomst is toegezegd. Aanleiding daarvoor is de inwerkingtreding van de Wet straffen en beschermen op 1 juli 2021. In deze nieuwe wet is de termijn van de voorwaardelijke invrijheidstelling gemaximeerd tot twee jaren bij gevangenisstraffen vanaf zes jaren. De basis-strafeis van vierentwintig jaren zou ten tijde van het sluiten van de overeenkomst een gevangenisstraf van twaalf jaren en een netto gevangenisstraf van acht jaren betekenen. Daar mocht [medeverdachte 6] volgens het Openbaar Ministerie bij het sluiten van de overeenkomst van uitgaan. Tijdens de gesprekken daarover met de raadslieden van [medeverdachte 6] is, toen het ging over de netto-strafverwachting, het voornemen van het kabinet om de v.i.-regeling te versoberen wel aan bod gekomen. Daarbij heeft het Openbaar Ministerie aan de raadslieden aangegeven dat de afspraak zoals die met [medeverdachte 6] op dat moment werd gemaakt (en de gerechtvaardigde verwachtingen die [medeverdachte 6] daaraan mocht ontlenen) door het Openbaar Ministerie zouden worden geëerbiedigd. Het Openbaar Ministerie heeft daarbij steeds gezegd dat het laatste woord hierover uiteraard aan de rechter is. De inhoud van de overeenkomst biedt volgens het Openbaar Ministerie ruimte om een gevangenisstraf te eisen die erop neerkomt dat de kroongetuige netto acht jaren moet zitten, nu in de overeenkomst is opgenomen: ‘onder gelijkblijvende omstandigheden’. Na de invoering van de Wet straffen en beschermen zijn de omstandigheden gewijzigd. In het requisitoir is daarom niet vierentwintig jaren gevangenisstraf als uitgangspunt genomen, maar twintig jaren gevangenisstraf, welke met vijftig procent is verminderd tot de uiteindelijke strafeis van tien jaren gevangenisstraf in plaats van twaalf jaren gevangenisstraf. De verdediging stelt zich echter op het standpunt dat het Openbaar Ministerie daarmee een grotere korting op de strafeis heeft gegeven dan de wet toestaat.
De rechtbank overweegt als volgt. Bij het aangaan van de overeenkomst in 2017 gold de oude regelgeving die erop neerkwam dat een veroordeelde tot een lange gevangenisstraf in beginsel na het uitzitten van twee derde van zijn gevangenisstraf in aanmerking kwam voor voorwaardelijke invrijheidstelling. Het Openbaar Ministerie en [medeverdachte 6] konden bij het aangaan van de overeenkomst geen rekening houden met de gevolgen die de Wet straffen en beschermen zou hebben voor de uitvoering van de aan [medeverdachte 6] op te leggen straf, omdat de invoering van die wet nog onzeker was. De mogelijkheid dat [medeverdachte 6] na de inwerkingtreding van deze wet bij een gelijkblijvende basis-strafeis in een nadeliger positie zou komen te verkeren dan waar hij op grond van de overeenkomst van uit mocht gaan, is wel onder ogen gezien. Hoewel in de overeenkomst alleen gesproken wordt over de basis-strafeis en niet over de netto uit te zitten gevangenisstraf, acht de rechtbank het aannemelijk dat juist de te verwachten netto gevangenisstraf voor [medeverdachte 6] van belang is geweest bij de vraag of hij de overeenkomst wilde aangaan. In die zin is er dan ook sprake van een wijziging van omstandigheden die tot gevolg heeft dat de overeenkomst voor [medeverdachte 6] nu anders uitpakt dan hij bij het aangaan van de overeenkomst mocht verwachten. Gelet op het belang dat opgewekt vertrouwen in beginsel gehonoreerd dient te worden is de rechtbank van oordeel dat het Openbaar Ministerie in afwijking van de overeenkomst zijn strafeis ter zitting mocht baseren op een basis-strafeis van twintig jaren gevangenisstraf. De rechtmatigheid van de overeenkomst wordt daardoor ook achteraf niet aangetast.
Het niet vervolgen voor bepaalde zaken en de keuzes bij de tenlastelegging
Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad leent de beslissing van het Openbaar Ministerie om tot vervolging over te gaan zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke rechterlijke toetsing. Ditzelfde geldt voor de spiegelbeeldige beslissing om niet te vervolgen. Maatstaf is daarbij of niet geoordeeld kan worden dat een redelijk handelend lid van dat Openbaar Ministerie van vervolging heeft kunnen afzien. Het enkele feit dat die vervolgingsbeslissing een criminele getuige betreft maakt niet dat daardoor de beoordelingsmaatstaf verandert.
[medeverdachte 6] heeft verklaard dat hem enige weken na de poging om [slachtoffer 5] (hierna: [slachtoffer 5] ) te vermoorden door middel van een explosief onder zijn auto bij ’t Kalfje in Amsterdam (de zaak Raspvijl) door [medeverdachte 4] en [medeverdachte 12] is gevraagd of hij semtex kon leveren. [medeverdachte 6] heeft verklaard dat het zijn eigen conclusie was dat dit voor een nieuwe aanslag op [slachtoffer 5] bedoeld zou zijn. [medeverdachte 6] heeft daar toen navraag over gedaan bij een contactpersoon maar daar is het wat semtex betreft bij gebleven – deze is, zo verklaart [medeverdachte 6] , nooit door hem geleverd. Omdat de gesprekken die [medeverdachte 6] stelt te hebben gevoerd pas plaatsgevonden zouden hebben na de bomaanslag bij ’t Kalfje, kan de rechtbank niet inzien hoe dat leidt tot een strafbare rol van [medeverdachte 6] in de zaak Raspvijl. Ook los daarvan is niet onbegrijpelijk dat het Openbaar Ministerie heeft afgezien van vervolging, alleen al omdat het in de verklaring van [medeverdachte 6] enkel gaat over gesprekken en steunbewijs ontbreekt.
Voor wat betreft de zaak Zeilboot geldt dat het Openbaar Ministerie heeft aangegeven dat het leveren van kentekeninformatie door [medeverdachte 6] op 8 december 2016 onvoldoende is voor een strafbare rol van [medeverdachte 6] bij de moord op [slachtoffer 5] , nu hij vaker kentekeninformatie opvroeg en doorgaf, dit ook gebeurde voor bijvoorbeeld observaties door de politie en hij op dat moment niet wist dat de door hem opgevraagde informatie bedoeld was ten behoeve van de moord op [slachtoffer 5] . Voorts heeft het Openbaar Ministerie aangegeven dat het laten bevragen van kentekens en het doorgeven van die informatie wordt meegewogen in het verwijt van deelname aan de criminele organisatie. De rechtbank acht de beslissing om [medeverdachte 6] niet in de zaak Zeilboot te vervolgen – het dossier in ogenschouw nemend – niet onbegrijpelijk.
Met betrekking tot de zaak Orinoco – een schietincident op 24 december 2010 waarbij [medeverdachte 6] iemand in zijn been geschoten zou hebben – geldt dat het Openbaar Ministerie van het parket Midden-Nederland eind 2022 heeft beslist dat vervolging van [medeverdachte 6] daarvoor niet opportuun is ‘gezien (onder meer) het tijdsverloop, de recente veroordeling van [medeverdachte 6] voor het wapenbezit en de huidige vervolging van [medeverdachte 6] in 26Marengo, alsmede het feit dat de huidige ernstige problematiek op het gebied van cocaïnehandel en de daarmee gepaard gaande geweldsdelicten al alle focus en capaciteit kosten van politie en justitie Midden-Nederland.’ [7] Een dergelijke beslissing valt niet alleen binnen de beoordelingsvrijheid die het Openbaar Ministerie heeft, maar kan bovendien – nu deze vijf jaren na het sluiten van de kroongetuigenovereenkomst pas is genomen – nimmer worden aangemerkt als een (ongeoorloofde) toezegging in het kader van die overeenkomst. Dit zou alleen anders zijn als op voorhand zou zijn toegezegd dat er geen vervolging zou plaatsvinden voor na het sluiten van de overeenkomst opkomende verdenkingen, maar dat daar sprake van is, is gesteld noch gebleken.
Hoewel er – vooral op basis van de eigen verklaringen van [medeverdachte 6] – ontegenzeggelijk aanwijzingen zijn dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan Opiumwetdelicten, valt de beslissing van het Openbaar Ministerie om hem daar niet voor te vervolgen zonder meer binnen de beoordelingsvrijheid die het ten aanzien daarvan heeft. Het opsporingsonderzoek heeft zich immers niet hierop gericht, maar op een groter belang, namelijk een groot aantal moorden en pogingen daartoe, voorbereidingshandelingen voor moorden en een criminele organisatie die zich met moorden bezighield. Die beslissing van het Openbaar Ministerie beoordeelt de rechtbank niet als een ontoelaatbare toezegging.
Voor geen van de door de verdediging genoemde kwesties – het niet vervolgen van [medeverdachte 6] in de zaken Zeilboot/Raspvijl en Orinoco, het niet vervolgen voor Opiumwetdelicten – geldt derhalve dat de door het Openbaar Ministerie genomen beslissingen onbegrijpelijk zijn en buiten de beoordelingsvrijheid vallen die het Openbaar Ministerie toekomt. Dit geldt ook voor de (andere) keuzes die het Openbaar Ministerie gemaakt heeft bij het opstellen van de tenlasteleggingen. De keuze om [medeverdachte 6] in de zaak Roos/Doorn alleen in de subsidiaire variant voor voorbereiding van de moord op [betrokkene 7] te vervolgen is – nu hij na de (vergis)moord op [slachtoffer 6] is gestopt met die voorbereidingen – niet onbegrijpelijk. Dit geldt ook voor de keuze om hem in de zaak Kreta niet te vervolgen voor voorbereiding van moord op [betrokkene 3] en de [betrokkenen 3 en 4] , nu hij over de zaak Kreta uitgebreide verklaringen heeft afgelegd en het zwaartepunt van zijn voorbereidingshandelingen duidelijk lag bij [slachtoffer 4] . Dat het Openbaar Ministerie hierover – in strijd met het in artikel 5 lid 1 en 2 van de Aanwijzing verwoorde immuniteitsverbod – toezeggingen heeft gedaan aan dan wel afspraken heeft gemaakt met [medeverdachte 6] , is bovendien gesteld noch aannemelijk geworden.
Begunstiging levenspartner [medeverdachte 6] ?
De verdediging stelt dat uit de berichten in de hiervoor genoemde iPhone blijkt dat de levenspartner van [medeverdachte 6] spreekt over maandelijkse toelagen, gelden die verborgen werden, een huis in Marokko dat zou worden gekocht en een auto, waarbij er ontevredenheid is over de auto. Dit zijn financiële voordelen voor de levenspartner die in strijd zijn met artikel 5 lid 7 van de Aanwijzing, aldus de verdediging.
Vast staat dat de partner van [medeverdachte 6] – door buiten haarzelf liggende omstandigheden – uit haar normale leven is weggerukt en in een beveiligingsprogramma terecht is gekomen. Dat de situatie waarin zij verkeert met zich kan brengen dat zij van de overheid een toelage en bepaalde voorzieningen krijgt, wekt geen bevreemding. De berichten waar de verdediging op wijst bieden geen ondersteuning voor de stelling dat er daarbij sprake zou zijn van een verboden toezegging aan [medeverdachte 6] door het begunstigen van zijn levenspartner.
Ongemoeid laten van financieel voordeel (uit drugshandel, liquidaties, chantage en witwaspraktijken)?
De verdediging stelt dat [medeverdachte 6] niet geconfronteerd is met een ontnemingsvordering en dat hij geen vragen hoefde te beantwoorden over drugshandel, zijn financiële voordeel en zijn – uit de berichten in de iPhone naar voren komende – chantage- en afpersingspraktijken. De verdediging verzuimt echter te onderbouwen waarom dit op een ongeoorloofde toezegging aan de kroongetuige zou wijzen. Op grond van de kroongetuigenovereenkomst is het duidelijk waarover [medeverdachte 6] verplicht is te verklaren. Ten aanzien van ander (vermeend) strafbaar handelen dan de dealfeiten heeft hij geen verklaringsplicht. Over eventueel financieel voordeel dat hij gehad heeft als gevolg van de dealfeiten is hij op grond van de overeenkomst wél verplicht te verklaren. De rechtbank constateert dat hij dat ook gedaan heeft en dat het enige financiële voordeel dat hij – naar eigen zeggen – heeft gehad € 5.000,- was voor zijn rol in de zaak Tennis. De keuze om ten aanzien van dit bedrag af te zien van een ontnemingsvordering past – gezien de hoogte van het bedrag, afgezet tegen de aard en de omvang van de verdenkingen waarvoor [medeverdachte 6] wel vervolgd wordt – binnen de ruime beoordelingsvrijheid die het Openbaar Ministerie toekomt. Van een beslissing die zo onbegrijpelijk is dat deze moet worden gezien als een ontoelaatbare, verkapte tegenprestatie voor het afleggen van zijn verklaringen is geen sprake.
Is de bepaling in artikel 4.2 van de overeenkomst een ongeoorloofde toezegging?
Artikel 4.2 van de kroongetuigenovereenkomst luidt als volgt:
‘Zover de officier van justitie van mening is dat sprake is van de onder 4.1 sub a genoemde omstandigheid, zal hij zulks aangeven bij de raadsman van de getuige alsmede de getuige zelf en de getuige in staat stellen om binnen een redelijke termijn alsnog de voorwaarde uit de overeenkomst na te komen.’
Dit artikel verwijst naar het in artikel 4.1 sub a van de overeenkomst geformuleerde recht van de officier van justitie om deze schriftelijk te ontbinden in het geval dat de getuige enige voorwaarde uit de overeenkomst niet, niet volledig of niet naar behoren nakomt. De stelling van de verdediging dat er een extra begunstiging zit in deze bepaling kan de rechtbank niet volgen.
De verplichtingen van [medeverdachte 6] zijn in de overeenkomst als volgt omschreven:
1.1
De getuige verplicht zich vanaf de datum van ondertekening van deze overeenkomst telkens overeenkomstig de hem door of vanwege het College van Procureurs-Generaal of de officier van justitie gegeven aanwijzingen onvoorwaardelijk zijn medewerking te verlenen aan het afleggen van (nadere) verklaringen tegenover leden van het Openbaar Ministerie of door of vanwege de officier van justitie aangewezen ambtenaren als bedoeld in artikel 141 Wetboek van Strafvordering. De verplichting tot het afleggen van deze (nadere) verklaringen heeft betrekking op de misdrijven die worden beschreven in de (kluis)verklaringen die als bijlage bij deze overeenkomst zijn gevoegd.
1.2
Een zelfde verplichting als onder 1.1 genoemd bestaat ten aanzien van het afleggen van getuigenverklaringen tegenover de rechter-commissaris, belast met de behandeling van strafzaken in enig arrondissement en/of de strafkamer van enige rechtbank en/of de raadsheer-commissaris, belast met de behandeling van strafzaken in enig ressort en/of de strafkamer van enig gerechtshof in het kader van de strafrechtelijke vervolging, waaronder begrepen het op naam en zonder vermomming afleggen van verklaringen in een openbare terechtzitting, tenzij het Openbaar Ministerie vermomming noodzakelijk acht.
1.3
De getuige zal bij gelegenheid van de hiervoor onder 1.1 en/of 1.2 genoemde verhoren niet weigeren te verklaren over zijn eigen (al dan niet strafrechtelijk relevante) betrokkenheid bij de feiten die worden genoemd in de (kluis)verklaringen zoals neergelegd in de bijgevoegde processen-verbaal. Hij zal zijn verklaringen zonder voorbehoud, volledig en naar waarheid afleggen. De getuige doet afstand van het hem als verdachte toekomende verschoningsrecht als bedoeld in artikel 219 Wetboek van Strafvordering. Met betrekking tot onderwerpen die niet worden genoemd in de (kluis)verklaringen geldt het verschoningsrecht van de getuige onverkort.
1.4
De getuige verklaart door ondertekening van deze overeenkomst dat de inhoud van zijn (kluis)verklaringen, zoals deze blijkt uit bijgevoegde processen-verbaal naar zijn beste weten volledig op waarheid berust.
1.5
De getuige zal vanaf het moment van ondertekening van deze overeenkomst, behoudens het onder 1.6 gestelde, op geen enkele wijze tegenover derden, met uitzondering van zijn raadsman, zijn partner en zijn naaste familie, melding maken van deze overeenkomst en de (inhoud van) de daarin bedoelde verklaringen.
1.6
De getuige zal rechtstreeks noch door middel van een derde, onder wie zijn raadslieden, anders dan tegenover de rechter-commissaris, belast met de behandeling van strafzaken in enig arrondissement en/of de raadsheer- commissaris in enig resort en/of in een (openbare) terechtzitting van de strafkamer van enige rechtbank of gerechtshof, dan wel ingevolge enige (andere) wettelijke verplichting, mededeling doen over de totstandkoming van deze overeenkomst en de wijze waarop aan deze overeenkomst uitvoering wordt gegeven. De getuige zal geen mededeling doen over (aspecten van) getuigenbescherming(smaatregelen).
Slechts bij de eerste drie verplichtingen – het onvoorwaardelijk zijn medewerking verlenen aan het afleggen van nadere verklaringen over de dealfeiten tegenover de recherche (1.1), tegenover rechters (1.2) en het bij die verhoren niet mogen weigeren te verklaren over zijn eigen betrokkenheid bij de dealfeiten en het zonder voorbehoud, volledig en naar waarheid verklaren (1.3) – is het niet, niet volledig of niet naar behoren nakomen herstelbaar. Bij niet-nakoming van de overige verplichtingen, waarbij met name de onder 1.4 opgenomen verplichting voor [medeverdachte 6] dat de inhoud van zijn (kluis)verklaringen naar zijn beste weten volledig op waarheid berust in het oog springt, is niet-nakoming onherstelbaar. Naar haar aard kan een bepaling als artikel 4.2 slechts betrekking hebben op herstelbaar niet nakomen. Echter, ook zonder deze bepaling vloeit uit de artikelen 6:265 jo. 6:82 van het Burgerlijk Wetboek (BW) voort dat bij dergelijk niet nakomen pas tot ontbinding van de overeenkomst kan worden overgegaan nadat de schuldenaar een redelijke termijn voor nakoming wordt gesteld en nakoming binnen die termijn uitblijft. Een dergelijke contractsbepaling voegt dus niets toe. De stelling van de verdediging dat artikel 4.2 een vrijbrief is om te liegen en daarmee een ongeoorloofde toezegging van het Openbaar Ministerie, is derhalve onjuist.
3.2.4.3 Samenvatting en conclusie
Uit het hiervoor besprokene volgt dat de kroongetuigenregeling niet onjuist is toegepast door het Openbaar Ministerie en dat er geen aanwijzingen zijn dat aan [medeverdachte 6] verboden toezeggingen zijn gedaan in ruil voor het afleggen van verklaringen. Daarbij geldt dat de overeenkomst met [medeverdachte 6] betrekking heeft op feiten als bedoeld in artikel 226g Sv en het Openbaar Ministerie het naar het oordeel van de rechtbank op goede gronden dringend noodzakelijk heeft geacht om tot een overeenkomst met [medeverdachte 6] te komen. Hij kon immers verklaren over een aantal voltooide en mislukte liquidaties waarvan de opsporing op een dood spoor was beland en zonder zijn verklaringen niet binnen afzienbare tijd tot resultaat had geleid. Zijn verklaringen behelsden bovendien de vermeende opdrachtgever en het middenkader, die tot op dat moment niet of nauwelijks in beeld waren bij justitie. Door de verklaringen van [medeverdachte 6] kon zicht worden verkregen op een nog actieve criminele organisatie (zie hoofdstuk 4.4 Zaaksdossier 140 Sr (criminele organisatie)) die (mede) als oogmerk had het plegen van moorden, die tot dan toe onder de radar was gebleven. Ook in onderling verband en samenhang bezien is er geen sprake van een overschrijding van de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit, zodat de verweren strekkende tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie of het uitsluiten van de verklaringen van [medeverdachte 6] van het bewijs op die grond niet slagen.
3.2.5
Betrouwbaarheid van de kroongetuige
3.2.5.1 Verweer van de verdediging
Kern van het verweer van de verdediging is de stelling dat uit de bewoordingen van de wet en de Aanwijzing voortvloeit dat niet alleen de verklaringen van de kroongetuige op betrouwbaarheid dienen te worden beoordeeld, maar ook de persoon van de kroongetuige.
Daarbij heeft de verdediging in de eerste plaats gewezen op getuigen die [medeverdachte 6] omschrijven als een (pathologische) leugenaar. Ook wijst de verdediging op de wijze waarop [medeverdachte 6] (volgens de verdediging) overkomt als hij door rechters verhoord wordt (snel pratend, op het eerste oog betrouwbaar, maar ijskoud en zonder spijt) en het beeld dat opstijgt uit zijn iPhone-berichten (een nare houding naar zijn familie inzake getuigenbescherming, een schaker, een manipulator, ijskoud, iemand die aangeeft een boef te blijven, iemand die zich diffamerend uitlaat over de medewerkers van het Team Getuigenbescherming (TGB) en die het onderste uit de kan wil). Het beeld dat volgens de verdediging blijft hangen is een kroongetuige die enkel oog heeft voor zijn eigen belang, die zich superieur voelt, meedogenloos (over de ruggen van derden) en manipulatief is, die volgens eigen zeggen altijd crimineel zal blijven en die bereid is tot leugens voor eigen bestwil. Daarnaast heeft de verdediging zich uitgeput in het fileren van de vele verklaringen van de kroongetuige en daarbij gewezen op vele inconsistenties, ongerijmdheden dan wel onwaarschijnlijkheden, speculaties en – in haar ogen – kennelijke leugens in deze verklaringen. De conclusie van de verdediging is dat de kroongetuige niet betrouwbaar is en dat zijn verklaringen op vele punten onwaar zijn en daarom niet voor het bewijs gebruikt kunnen worden.
3.2.5.2 Oordeel van de rechtbank
De rechtbank overweegt als volgt. [medeverdachte 6] heeft verklaard dat hij een crimineel is, en dat blijkt ook uit het dossier. Ook heeft hij tijdens het proces onder ede tegenover de rechtbank gelogen over de telefoons die hij in zijn cel heeft gehad en heeft hij lange tijd gewacht met het beantwoorden van bepaalde vragen, terwijl duidelijk was dat hij die vragen wel moest beantwoorden. [medeverdachte 6] heeft nadien telkens uitleg gegeven over zijn beweegredenen voor zijn handelen tijdens die verhoren. Wat hier ook allemaal van zij – voor de beoordeling door de rechtbank is het uiteindelijk niet relevant. Waar het om gaat is of de verklaringen die [medeverdachte 6] over de dealfeiten heeft afgelegd betrouwbaar zijn. Het is niet aan de rechtbank om een oordeel te geven over het karakter of de rechtschapenheid (of het gebrek daaraan) van de persoon [medeverdachte 6] . Kennisname door de rechtbank en de procespartijen van een (al dan niet bestaand) psychologisch rapport dat (in een ander kader dan het kader van zijn strafzaak) over [medeverdachte 6] zou zijn opgemaakt acht de rechtbank daarom niet relevant. [medeverdachte 6] is een criminele getuige. Dat gegeven en de omstandigheid dat hij zelf van (betrokkenheid bij) zeer ernstige strafbare feiten wordt verdacht en het Openbaar Ministerie met hem een verklaringsovereenkomst heeft gesloten in ruil voor strafvermindering, noopt bij gebruik van zijn verklaringen voor het bewijs uiteraard tot behoedzaamheid. De in artikel 360 lid 2 Sv geformuleerde opdracht van de wetgever aan de rechter om in dat geval daarvoor in het bijzonder reden te geven is ingegeven door het aan de figuur van de kroongetuige verbonden risico. Immers, de voordelen die de kroongetuige uit hoofde van de met hem gemaakte afspraken (kunnen) toevallen bergen het risico in zich dat die getuige kan menen er voordeel bij te hebben om in meer of mindere mate niet naar waarheid te verklaren.
Los van het bovenstaande geldt dat de rechter op grond van artikel 344a lid 4 Sv het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, niet uitsluitend kan aannemen op grond van verklaringen van (kort gezegd) kroongetuigen. Die bepaling verzet zich er echter niet tegen dat de bewezenverklaring in beslissende mate wordt aangenomen op grond van de verklaring van een kroongetuige. [8] Het voorgaande betekent dus dat voor een zaak met een enkele kroongetuige de gewone regels van het bewijsminimum van artikel 342 lid 2 Sv gelden. Dit betekent dat een bewezenverklaring niet geheel gebaseerd mag worden op de verklaring van deze getuige. Het bewijsminimum van artikel 342 lid 2 Sv betreft echter de tenlastelegging in haar geheel en niet een onderdeel daarvan. Deze bepaling verbiedt de rechter om tot een bewezenverklaring te komen als de door één getuige verklaarde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. [9]
De verklaringen van [medeverdachte 6] dienen dus kritisch bekeken te worden. Daarbij geldt voor de rechtbank dat de kluisverklaringen bij de beoordeling van de betrouwbaarheid een sleutelrol vervullen, nu van deze verklaringen met de meeste zekerheid aangenomen kan worden dat ze niet zijn beïnvloed door voortschrijdende kennis van het dossier en mediaberichten en andere invloeden die (gewild of ongewild) de authenticiteit van verklaringen kunnen beïnvloeden. [medeverdachte 6] heeft in de periode van januari tot en met mei 2017 in de kluisverklaringen zeer uitgebreid verklaard over de dealfeiten. In deze periode had hij geen toegang tot enig dossier en ook geen toegang tot openbare bronnen (los van de toegang tot Google Maps of Google Street View tijdens verhoren, om bijvoorbeeld een locatie aan te kunnen wijzen). Hij heeft dus enkel uit zijn geheugen kunnen putten. De rechtbank constateert dat [medeverdachte 6] in zijn kluisverklaringen buitengewoon gedetailleerd heeft verklaard over de zaken waar hij zelf bij betrokken zegt te zijn geweest (te weten Kreta, Tennis, Roos/Doorn en de criminele organisatie), zowel over zijn eigen rol als over de rollen van medeverdachten. Over de andere dealfeiten – waar hij niet zelf bij betrokken is geweest – heeft hij eveneens uitgebreid verklaard en daarbij ook steeds aangegeven wat zijn bronnen van wetenschap waren (doorgaans van horen zeggen, waarbij zijn bronnen veelal ‘de straat’, [medeverdachte 4] en [medeverdachte 12] waren).
[medeverdachte 6] wist dat zijn verklaringen in aanloop naar een mogelijke kroongetuigenovereenkomst zoveel mogelijk geverifieerd zouden worden en dat leugens over zijn eigen rol (door deze kleiner te maken) of de rollen van anderen (door hen onterecht te beschuldigen) een kroongetuigenovereenkomst in gevaar konden brengen. Wat hij niet wist, was dat de Ennetcom-server en een deel van de PGP-safe-server gekopieerd zouden worden en dat in de periode na het afleggen van de kluisverklaringen een zeer grote hoeveelheid PGP-berichten rondom de dealfeiten boven tafel zou komen en dat deze PGP-berichten ook bij de verificatie van zijn verklaringen konden worden betrokken. De rechtbank constateert dat juist deze PGP-berichten de verklaringen van [medeverdachte 6] op veel punten (vaak tot in de details) ondersteunen. Daarnaast stelt de rechtbank vast dat [medeverdachte 6] tijdens de vele verhoren – bij de recherche, bij de rechter-commissaris en op zitting – consistent is blijven verklaren over de dealfeiten, zijn eigen rol en de rollen van anderen. De conclusie van de verdediging van [medeverdachte 4] dat [medeverdachte 6] een groot aantal evidente onwaarheden heeft verklaard onderschrijft de rechtbank derhalve niet. De rechtbank constateert dat deze beweerdelijke evidente onwaarheden voor zover het de dealfeiten betreft telkens (onderdelen van) verklaringen van [medeverdachte 6] betreffen die geen of weinig ondersteuning vinden in andere bewijsmiddelen. Dat maakt het echter geen onwaarheden. De omstandigheid dat een ( deel van een) verklaring niet of niet geheel geverifieerd kan worden, maakt niet dat deze gefalsificeerd (en dus onwaar) is. Het kan uiteraard wel met zich brengen dat de bewijskracht van (dat deel van) die verklaring minder groot is.
De rechtbank beschouwt [medeverdachte 6] gezien het voorgaande als een betrouwbaar verklarende getuige, waar het gaat over strafbare feiten die aan hem en zijn medeverdachten in de zaak Marengo ten laste zijn gelegd. Uiteraard moet de rechtbank bij de beoordeling van de zaaksdossiers steeds onderzoeken of de voor het bewijs relevante onderdelen van de verklaringen van [medeverdachte 6] de betrouwbaarheidstoets kunnen doorstaan. Per zaaksdossier zal, voor zover de kroongetuige daarover voor de verdachten belastend heeft verklaard, nader worden ingegaan op de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 6] .
3.2.6
Prejudiciële vragen Hof van Justitie EU?
De rechtbank begrijpt uit de dupliek van de verdediging van [medeverdachte 3] dat voorwaardelijk is verzocht om prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: Hof van Justitie EU) over – samengevat – de vraag of de beperkingen voor de verdediging om de financiële afspraken met de kroongetuige te kunnen controleren, onder meer tijdens de ondervraging van de kroongetuige, zich nog verdragen met een doeltreffend proces.
De rechtbank komt, gelet op de voorgaande beslissing, toe aan de beoordeling van dit verzoek. De rechtbank ziet in hetgeen de verdediging heeft aangevoerd geen grond voor het stellen van prejudiciële vragen. De rechtbank acht zich voldoende voorgelicht en wijst het verzoek daarom af.
3.3
PGP-bewijs
3.3.1
Inleiding
De verdediging heeft verweren gevoerd met betrekking tot de rechtmatigheid van de verkrijging en verwerking van PGP-berichten afkomstig uit de Ennetcom-data en de PGP-safe-data. De rechtbank zal hieronder eerst de feitelijke gang van zaken beschrijven en vervolgens de gevoerde verweren bespreken.
3.3.1.1 Algemene uitgangspunten
Uitgangspunt in ons recht is dat het privéleven en privé-gegevens een hoge mate van bescherming genieten. Dat geldt zowel in het Unierecht, waar dit is vastgelegd in de artikelen 7 en 8 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: Handvest), als in het EVRM, waar het recht op privacy is vastgelegd in artikel 8, als ook in onze nationale wetten. De Nederlandse rechter toetst niet aan de grondwet, maar ook daarin zijn onder andere het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (artikel 10) en het briefgeheim (artikel 13) vastgelegd.
Deze rechten geven echter geen onbeperkte bescherming. Inperking is mogelijk, maar moet bij wet zijn voorzien en noodzakelijk, evenredig en proportioneel zijn. Dit is bepaald in artikel 52 Handvest en in artikel 8 lid 2 EVRM. Daarbij geldt dat hoe zwaarder de verdenking is (zeer ernstige misdrijven, georganiseerd verband), hoe groter de inbreuk in principe mag zijn.
3.3.1.2 Toetsingskader
Het feit dat de Ennetcom- en PGP-safe-data niet in het onderzoek Marengo zijn vergaard maar in andere onderzoeken (De Vink en Sassenheim), staat niet (zie hoofdstuk 3.1 Algemeen kader vormverzuimen) aan een toetsing van de verkrijging en verwerking in de weg. Toetsing kan aan de orde komen bij een onrechtmatige handeling jegens de verdachte begaan in een
andervoorbereidend onderzoek indien het vormverzuim van bepalende invloed is geweest op het verloop van het opsporingsonderzoek naar en/of verdere vervolging van de verdachte ter zake van het ten laste gelegde feit.
andervoorbereidend onderzoek indien het vormverzuim van bepalende invloed is geweest op het verloop van het opsporingsonderzoek naar en/of verdere vervolging van de verdachte ter zake van het ten laste gelegde feit.
De rechtbank constateert dat de Ennetcom- en PGP-safe-berichten – overigens ook volgens het Openbaar Ministerie zelf – in het onderzoek Marengo een prominente rol spelen in de bewijsconstructie. De rechtbank is daarom van oordeel dat eventuele vormverzuimen bij de verkrijging en de verwerking van de PGP-data binnen de onderzoeken De Vink en Sassenheim van bepalende invloed zijn geweest bij het opsporingsonderzoek en de vervolging van de verdachten binnen Marengo. Dit betekent niet dat de rechtbank de onderzoeken De Vink en Sassenheim ziet als voorbereidend onderzoek naar de verdachten in het onderzoek Marengo. Het betekent uitsluitend dat zij reden ziet de rechtmatigheid van de verkrijging en verwerking van de Ennetcom- en PGP-safe-data te toetsen, naar aanleiding van de door verdediging op dit punt gevoerde verweren.
3.3.2
Feitelijke gang van zaken
3.3.2.1 Ennetcom-data (onderzoek De Vink)
In het dossier bevindt zich een groot aantal e-mailberichten afkomstig van in Canada bij het Nederlandse bedrijf Ennetcom veiliggestelde data. Ennetcom leverde diensten op het gebied van versleutelde communicatie. Met BlackBerry-telefoons voorzien van specifieke software konden via een PGP (
pretty good privacy)-protocol met daaraan gekoppelde e-mailadressen versleutelde tekstberichten en notities worden verzonden. De gebruikers van de telefoons en e-mailadressen konden op die manier anoniem communiceren. De encryptiesleutels waren opgeslagen op de BlackBerry Enterprise-Servers (hierna: BES-servers) van Ennetcom. Deze servers bevonden zich in Toronto, Canada.
pretty good privacy)-protocol met daaraan gekoppelde e-mailadressen versleutelde tekstberichten en notities worden verzonden. De gebruikers van de telefoons en e-mailadressen konden op die manier anoniem communiceren. De encryptiesleutels waren opgeslagen op de BlackBerry Enterprise-Servers (hierna: BES-servers) van Ennetcom. Deze servers bevonden zich in Toronto, Canada.
Na een rechtshulpverzoek van Nederland aan de Canadese autoriteiten zijn op 19 april 2016 de gegevens op de servers die door Ennetcom werden gebruikt veiliggesteld. Het rechtshulpverzoek zag op vier destijds lopende strafrechtelijke onderzoeken (Koper, Rooibos, Rendlia en De Vink). [10] Het onderzoek Marengo maakte hier dus geen deel van uit.
Op 13 september 2016 besliste het Superior Court of Justice in Canada dat de bij Ennetcom veilig gestelde data (hierna: de Ennetcom-data) aan Nederland mochten worden verstrekt. De Canadese rechter verbond hieraan de voorwaarden dat de Ennetcom-data alleen mogen worden gebruikt voor onderzoek en vervolging van strafbare feiten als deelneming aan een criminele organisatie, moord, doodslag, witwassen, brand/ontploffing, alsmede pogingen en voorbereidingshandelingen daartoe, die direct verband hielden met de eerder genoemde onderzoeken Koper, Rooibos, Rendlia en De Vink, tenzij hiervoor van tevoren een gerechtelijke machtiging door het Koninkrijk der Nederlanden was afgegeven. [11]
Op 12 januari 2018 hebben de zaaksofficieren van justitie van de onderzoeken Tandem I en II een machtiging gevraagd aan de rechter-commissaris om Ennetcom-gegevens uit Tandem I en II te verstrekken aan en te laten gebruiken door het onderzoeksteam Marengo. [12] In de toelichting op die vordering staat onder andere dat in de datasets in de zaken Tandem I en II gegevens zijn aangetroffen die voor de onderzoeken Tandem I en II niet van betekenis zijn, maar wel voor het onderzoek Marengo en dat tot de verdachten in dat onderzoek [medeverdachte 3] , [medeverdachte 6] , [betrokkene 8] , [betrokkene 9] , [medeverdachte 4] en [medeverdachte 12] behoren. Bij beslissing van 23 februari 2018 [13] heeft de rechter-commissaris het Openbaar Ministerie gemachtigd om de verzochte gegevens beschikbaar te stellen aan het onderzoeksteam Marengo. De informatie heeft geleid tot zestien e-mailadressen die te linken zouden zijn aan [medeverdachte 3] en/of zijn familieleden en aan een aantal liquidaties dan wel pogingen daartoe in de periode 2016/2017 (in het bijzonder de moord op [slachtoffer 2] (hierna: [slachtoffer 2] ) op 17 april 2016, de voorbereiding van moord op [betrokkene 1] (hierna: [betrokkene 1] ), de moord op [slachtoffer 5] op 8 december 2016, de moord op [slachtoffer 6] op 12 januari 2017, de moord op [slachtoffer 4] op 22 juni 2016, de moord op [slachtoffer 1] (hierna: [slachtoffer 1] ) op 9 september 2015 en de poging tot moord op [betrokkene 5] op 11 oktober 2016). [14]
Toen het onderzoeksteam Marengo toegang wilde tot de Ennetcom-data heeft het Openbaar Ministerie aan de rechter-commissaris daartoe op 7 maart 2018, aangevuld op 21 maart 2018, om toestemming verzocht. [15] Voor de inhoudelijke toetsing van deze vordering heeft de rechter-commissaris in lijn met eerdere beslissingen op vergelijkbare vorderingen aansluiting gezocht bij artikel 126ng Sv.
De rechter-commissaris heeft op 22 maart 2018 [16] geoordeeld dat in het onderzoek Marengo aan deze voorwaarden is voldaan en bepaald dat onderzoek wordt verricht aan en in de gegevens die zich op de servers van Ennetcom bevonden, dat dit onderzoek op de voet van het bepaalde in artikel 177 Sv via de officier van justitie wordt opgedragen aan het onderzoeksteam Marengo. De rechter-commissaris heeft verder bepaald dat dit onderzoek is beperkt tot de 26 e-mailadressen en de mogelijk vastgelegde contacten daarvan, zoals opgesomd in de vordering van de officier van justitie van 21 maart 2018 en voorts dat dit onderzoek wordt verricht aan de hand van het bij de vordering van 21 maart 2018 gevoegde plan van aanpak, waarbij door het Nederlands Forensisch Instituut (hierna: NFI) een dataset wordt samengesteld uit de Ennetcom-data. In de beslissing wordt bepaald dat alleen de gegevens in die dataset mogen worden onderzocht en dat voor zover relevante gegevens worden aangetroffen, deze bevindingen aan de processtukken in het onderzoek Marengo worden toegevoegd. Op aanvullende vorderingen van het Openbaar Ministerie heeft de rechter-commissaris overeenkomstig beslist op 25 april 2018 [17] en 10 september 2019 [18] . In het onderzoek De Vink heeft een controle op de aanwezigheid van mogelijke geheimhouders plaatsgevonden in de verkregen data van de servers van Ennetcom. [19]
3.3.2.2 PGP-safe-data (onderzoek Sassenheim)
In het dossier bevindt zich ook een groot aantal berichten dat afkomstig is van in Costa Rica bij het bedrijf Rack Lodge S.A. veiliggestelde data. Het veiligstellen van die data heeft plaatsgevonden in het onderzoek Sassenheim. Dit onderzoek zag, kort gezegd, op de faciliterende rol van de aanbieders van PGP-safe. Deze aanbieders werden verdacht van betrokkenheid bij de verkoop van producten en diensten op het gebied van versleutelde communicatie (PGP encrypted BlackBerry’s) aan criminelen. Om onderzoek naar de data van PGP-safe te kunnen doen is op 4 april 2017 (aangevuld op 24 april 2017) een rechtshulpverzoek aan de autoriteiten in Costa Rica verzonden met onder andere het verzoek onderzoekshandelingen te verrichten aan de infrastructuur, waaronder data aanwezig op de (BES-)server(s), van de leverancier van PGP-diensten en -producten. [20]
Op 9, 10 en 11 mei 2017 is in Costa Rica uitvoering gegeven aan dit rechtshulpverzoek, waarbij onder andere data zijn veiliggesteld die werden aangetroffen op de (BES-)server(s) van PGP-safe. De BES-infrastructuur bevond zich in twee serverkasten waarvan er één sinds 2012 en één sinds 2016 aan PGP-safe was verhuurd. Het onderzoek is beperkt tot de serverkast die was verhuurd sinds 2012. Toen de Costa Ricaanse autoriteiten de doorzoeking beëindigden waren nog niet alle bestanden gekopieerd. De in Costa Rica aangetroffen data en overige goederen zijn vervolgens overgedragen aan het onderzoeksteam Sassenheim. [21] De voorwaarde van een rechterlijke toets voor gebruik van de PGP-safe-data in andere onderzoeken, zoals in de beslissing van de Canadese rechter bij de Ennetcom-data, is door de Costa Ricaanse rechter niet gesteld voor de Sassenheim-data.
In het proces-verbaal onderzoeksbevindingen van 21 december 2017 staat dat in het onderzoek Sassenheim met betrekking tot het PGP-adres ezfk116w@pgpsafe.net relevante berichten zijn aangetroffen met betrekking tot de moord op [slachtoffer 6] op 12 januari 2017 en de poging moord op [betrokkene 7] op 14 januari 2017, waarvan de zaaksofficier van justitie in Sassenheim toestemming heeft gegeven deze te delen. [22] Uit het proces-verbaal van 24 januari 2018 blijkt dat vervolgens door de zaaksofficier van justitie van het onderzoek Sassenheim ook toestemming is gegeven om de zogenoemde metadata van genoemd PGP-adres te delen met het onderzoek Marengo. [23] Vanuit het onderzoek Sassenheim is op 12 februari 2018 aan het onderzoek Marengo een aantal e-mailadressen verstrekt. [24] Op 13 maart 2018 heeft het onderzoeksteam Marengo vanuit het onderzoek Sassenheim e-mailberichten ontvangen van 44 e-mailadressen. Het betrof hier de eerste kring van contacten van de op 12 februari 2018 aan het onderzoek Marengo verstrekte e-mailadressen. Later zijn daar nog e-mailadressen aan toegevoegd. [25] In het onderzoek Sassenheim heeft ook een controle op de aanwezigheid van mogelijke geheimhouders plaatsgevonden in de verkregen data van de servers van PGP-safe. [26]
3.3.2.3 Hansken/Marengo-dataset
Het NFI heeft een zoekmachine, genaamd Hansken, ontwikkeld om grote hoeveelheden data te onderzoeken. Bij het onderzoek aan de Ennetcom-data is gebruik gemaakt van Hansken. De Ennetcom-data zijn in de periode van 13 oktober 2016 tot 12 juli 2017 in Hansken ingevoerd. [27] Op 29 maart 2018 is binnen Hansken een subset gemaakt onder de projectnaam Canadata_26Marengo_PC, die na een nieuwe versie van Hansken is uitgebreid in april 2019. [28]
Ook bij het onderzoek aan de Sassenheim-data is gebruik gemaakt van Hansken. Uit dit onderzoek zijn data verstrekt aan het onderzoek Marengo. Daartoe is op 4 januari 2018 binnen Hansken een zogenoemde subset gemaakt onder de projectnaam Sassenheim_Marengo_PC. Die subset is laatstelijk uitgebreid op 27 augustus 2018. [29]
Aldus is op basis van de (aangevulde) plannen van aanpak met behulp van Hansken gezocht in de Ennetcom-data en is op basis daarvan het Ennetcom-gedeelte van de Marengo-dataset samengesteld. Daarnaast is Sassenheim-data binnen Hansken in een subset ter beschikking gesteld aan Marengo. Tezamen vormen deze sets de Marengo-dataset (hierna: de Marengo-dataset).
3.3.2.4 Controle geheimhouders Marengo-dataset
Op 30 januari 2020 heeft de rechercheofficier van justitie van het Landelijk Parket, die sinds 1 januari 2020 optrad als geheimhoudersofficier van justitie met betrekking tot de Marengo-dataset, het deel van de Marengo-dataset afkomstig van Ennetcom gecontroleerd op de aanwezigheid van mogelijke geheimhouderscommunicatie. Daarbij zijn 77 dataregels voorlopig als geheimhoudersbericht aangemerkt. Op 17 februari 2020 heeft deze geheimhoudersofficier van justitie het deel van de Marengo-dataset afkomstig van PGP-safe gecontroleerd op geheimhouderscommunicatie. Daarbij zijn geen geheimhoudersberichten aangetroffen. Op 26 juni 2020 heeft de geheimhoudersofficier van justitie nader onderzoek gedaan aan de genoemde 77 geïdentificeerde dataregels op basis waarvan ten aanzien van een zestal dataregels is geconcludeerd dat hier geen sprake was van een geheimhoudersbericht. Er zijn 71 dataregels definitief als geheimhoudersbericht aangemerkt.
Op 22 september 2020 heeft de geheimhoudersofficier van justitie opdracht gegeven deze 71 dataregels in de De Vink-dataset en de Marengo-dataset definitief ontoegankelijk te maken. Deze opdracht is op 13 oktober 2020 uitgevoerd. De 71 dataregels zijn blijkens het proces-verbaal 36 unieke berichten. [30]
3.3.3
Gevoerde verweren
3.3.3.1 Verwerving
Er is met betrekking tot de verwerving van de PGP-data in de onderzoeken De Vink en Sassenheim – samengevat – het volgende aangevoerd. De verdediging heeft sterke aanwijzingen dat het hoofddoel van de rechtshulpverzoeken was om de inhoud van alle berichten te verkrijgen. Er is gehandeld in strijd met fundamentele rechtsbeginselen zoals het verbod op détournement de pouvoir, het proportionaliteitsbeginsel, zorgvuldige verslaglegging en de belangen van geheimhouders. Het Openbaar Ministerie heeft ten onrechte artikel 125i Sv aan de rechtshulpverzoeken – en daarmee aan de verkrijging van de PGP-data – ten grondslag gelegd. Artikel 125la Sv, met daarbij een machtiging van de rechter-commissaris, had als basis moeten dienen en bij de uitvoering is niet voldaan aan de beperkende voorwaarden van 125la Sv, gericht op het voorkomen van kennisname van ongerichte bulkdata in het strafrecht. Kennisname van vertrouwelijke communicatie is een doorkruising van grondrechten die gestoeld moet zijn op een bij wet voorzienbare procedure die waarborgt dat de inmenging gericht is en een bepaald karakter heeft met een voorafgaande onafhankelijke rechterlijke toetsing. Daarmee geldt dat bij de verkrijging van de data zonder rechterlijke toetsing vooraf is gehandeld in strijd met het Unierecht en niet aan de materiële eisen uit de Europese jurisprudentie is voldaan. Op basis van deze jurisprudentie is verkrijging van algemene en ongedifferentieerde toegang tot communicatie van tienduizenden Ennetcom- en PGP-safe gebruikers over een min of meer ongelimiteerde tijdsspanne nimmer gerechtvaardigd. De stellingen dat niet geconcludeerd kan worden dat het Openbaar Ministerie zich niet aan de beperkende voorwaarden van artikel 125la Sv heeft gehouden en dat witwassen een ruime grondslag biedt om te achterhalen of de PGP-telefoons voor criminele doeleinden werden ingezet, zijn niet houdbaar. Daarnaast zijn de Canadese en Costa Ricaanse autoriteiten misleid over de aan de rechtshulpverzoeken ten grondslag liggende bevoegdheid en op grond van het vertrouwensbeginsel hebben zij geen effectieve rechterlijke controle kunnen uitoefenen. Ook is de verdenking in het rechtshulpverzoek aan Costa Rica ten onrechte verzwaard met terrorisme. Bovendien is het niet aannemelijk dat de Canadese en Costa Ricaanse rechter zoveel willekeurige berichten van willekeurige PGP-gebruikers hebben willen verstrekken, aldus de verdediging.
3.3.3.2 Verwerking
Met betrekking tot de verwerking van de PGP-data heeft de verdediging daarnaast het volgende – samengevat – aangevoerd. Het betreft bulkdata die ongericht en zonder aanzien des persoons is verzameld, en die volledig is doorzocht en is verspreid over andere strafzaken. Gegevens mogen op grond van het Unierecht alleen door de politie worden verwerkt als zij rechtmatig zijn verkregen en er sprake is van doelbinding en minimale gegevensverwerking. Regels omtrent verwerking moeten duidelijk en nauwkeurig zijn en voorspelbaar voor degenen op wie deze van toepassing zijn. Daarvan is geen sprake. In de onderzoeken De Vink en Sassenheim zijn de berichten zo ruim mogelijk ontsleuteld, terwijl de communicatie in die onderzoeken kennelijk van ondergeschikt belang was. Dit is een verregaande niet-proportionele inbreuk op de privacy van de gebruikers en artikel 94 Sv vormt daarvoor geen toereikende wettelijke grondslag. Er is vervolgens een systeem opgetuigd waarbij het Openbaar Ministerie beschikt over ongedifferentieerde privacygevoelige informatie en deze met een machtiging van de rechter-commissaris doorverstrekt aan andere onderzoeken zoals Marengo en deze verwerking is in strijd met het Unierecht en het EVRM. Ten aanzien van de PGP-safe-data heeft bij de doorverstrekking geen enkele rechterlijke controle plaatsgevonden en de procedure via de rechter-commissaris die voor de Ennetcom-data is verzonnen is geen effectief rechterlijk toezicht aan de hand van voorziene en duidelijke regels. De verkrijging in Marengo kent als tussenschakel de verkrijging in Tandem II en bij de verkrijging in die zaak hebben eveneens ernstige verzuimen plaatsgevonden.
Voor wat betreft de verwerking heeft de verdediging verweren gevoerd die ingaan op de tactische en technische verwerking van het bronmateriaal via Hansken. Bovendien zijn volgens de verdediging bij de verkrijging en verwerking van de PGP-data geheimhoudersbelangen geschonden.
3.3.4
Oordeel van de rechtbank
3.3.4.1 Toepasselijkheid Unierecht bij de verwerving
De stelling van de verdediging dat de wijze waarop de Nederlandse opsporingsdiensten aan de Ennetcom- en PGP-safe-data zijn gekomen strijdig is met het Unierecht in het licht van Richtlijn 2002/58/EG betreffende de verwerking van persoonsgegevens en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer in de sector elektronische communicatie (richtlijn betreffende privacy en elektronische communicatie, hierna: Richtlijn 2002/58/EG) en de rechtspraak van het Hof van Justitie EU die daarop betrekking heeft, is onjuist. Deze kwestie is voor wat betreft de Ennetcom-data al aan de orde gekomen in het arrest van de Hoge Raad van 28 juni 2022. [31] Ook in het arrest van 13 juni 2023 waarin de Hoge Raad prejudiciële vragen van de rechtbanken Noord-Nederland en Overijssel beantwoordt, wordt hier aandacht aan besteed. [32] Genoemde richtlijn is alleen van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens in verband met de levering van openbare elektronische-communicatiediensten over openbare communicatienetwerken in de Gemeenschap, met inbegrip van openbare communicatienetwerken die systemen voor gegevensverzameling en identificatie ondersteunen (artikel 3 Richtlijn 2002/58/EG). In de onderzoeken De Vink en Sassenheim zijn geen onderzoeksresultaten verkregen op grond van aan Ennetcom en PGP-safe opgelegde verwerkingsverplichtingen. Het gaat in die zaken om de uitoefening door strafvorderlijke autoriteiten van bevoegdheden waarmee het veiliggestelde berichtenverkeer is verkregen. Bovendien geldt dat Ennetcom en PGP-safe een versleutelde berichtendienst aanboden, waarbij de gebruikers van die diensten in beginsel geen persoonsgegevens kenbaar hoefden te maken en waarbij men alleen met elkaar kon communiceren als men beschikte over een PGP-e-mailadres. Bij de PGP-telefoons die werkten op basis van de zogenoemde S/MIME encryptiestandaard van Ennetcom komt daar nog bij dat sprake was van een gesloten circuit, alleen PGP-telefoons die op basis van deze standaard werkten konden met elkaar communiceren. [33] Er was dan ook geen sprake van verwerking van persoonsgegevens door Ennetcom en PGP-safe. Om die redenen is Richtlijn 2002/58/EG hier niet van belang. Evenmin is er bij de beheerders van de servers sprake van een verwerkingshandeling die valt onder EU-verordening 2016/679 of diens voorganger Richtlijn 95/46/EG.
3.3.4.2 Grondslag van de verkrijging van de data
Uitgangspunt voor de rechtbank is dat de doorzoekingen in serverruimtes in respectievelijk Canada en Costa Rica hebben te gelden als doorzoekingen bij Ennetcom en PGP-safe. Het kopiëren van een server in het kader van een doorzoeking is – anders dan de verdediging stelt – niet gelijk te stellen met bulkinterceptie. Het gaat immers niet om het onderscheppen van communicatie. De door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) vastgestelde kaders voor bulkinterceptie [34] zijn daarom niet zonder meer toepasbaar op de doorzoekingen bij Ennetcom en PGP-safe. De stelling van de verdediging dat het hoofddoel van deze doorzoekingen was om de inhoud van alle berichten die op de servers aanwezig waren te verkrijgen – en dat er daarmee sprake is van overtreding van het verbod op détournement de pouvoir – heeft zij niet met concrete feiten en omstandigheden onderbouwd en kan de rechtbank ook niet afleiden uit het strafdossier. Dit verweer wordt daarom verworpen. Dit geldt ook voor het verweer dat de in de rechtshulpverzoeken verzochte doorzoekingen in strijd waren met het beginsel van proportionaliteit: ook daarvoor bestaan onvoldoende aanwijzingen.
Bij de beoordeling van de vraag of het Openbaar Ministerie de rechtshulpverzoeken waarin om deze doorzoekingen werd gevraagd (mede) had moeten baseren op artikel 125la Sv dient als eerste de vraag beantwoord te worden of aanbieders van diensten als Ennetcom en PGP-safe beschouwd moeten worden als “aanbieder van een openbaar telecommunicatienetwerk of een openbare telecommunicatiedienst” als bedoeld in dat artikel. De rechtbank beantwoordt die vraag bevestigend. De rechtbank Rotterdam bespreekt in haar vonnissen van 21 september 2021 tegen Ennetcom en haar middellijk bestuurder uitgebreid de wetsgeschiedenis dienaangaande. [35] Kern is dat er aan de hand van die wetsgeschiedenis alle reden is om aan te nemen dat het begrip “aanbieder van een openbaar telecommunicatienetwerk of een openbare telecommunicatiedienst” in artikel 125la Sv verouderd is, omdat het verwijst naar de oude aanduiding van voor de Wet Computercriminaliteit II. Blijkens de Memorie van Toelichting bij het nog in te voeren artikel 2.7.42 van het nieuwe Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv (nieuw)), gaat ook de wetgever ervan uit dat destijds over het hoofd is gezien om artikel 125la Sv aan de nieuwe omschrijving aan te passen. [36] De rechtbank houdt het er daarom voor dat het begrip “aanbieder van een openbaar telecommunicatienetwerk of een openbare telecommunicatiedienst” in artikel 125la Sv dient te worden uitgelegd aan de hand van het begrip “aanbieder van een communicatiedienst” zoals thans verwoord in artikel 138g Sv. Een andere uitleg zou een merkwaardige, onbedoelde en met artikel 8 EVRM strijdige lacune doen ontstaan voor wat betreft de vertrouwelijkheid van elektronisch berichtenverkeer, waar gebruikers van dergelijk berichtenverkeer – destijds nog analoog aan het briefgeheim – in beginsel van uit mochten gaan. Inmiddels is de tekst van artikel 13 Grondwet, waarin de grondwettelijke bescherming van het briefgeheim is verwoord, overigens zodanig aangepast dat deze ook ziet op elektronische communicatie. Het briefgeheim wordt daarom nu brief- en telecommunicatiegeheim genoemd. [37]
Het bovenstaande betekent echter niet dat daarmee artikel 125i Sv geheel uit beeld verdwijnt. Juist in het bijzondere geval dat de aanbieder van een communicatiedienst tevens verdachte is – zoals het geval is bij Ennetcom en PGP-safe – kunnen de opsporingsdiensten in het kader van een doorzoeking gegevens die in een bij die verdachte aanwezige gegevensdrager zijn opgeslagen, vastleggen op de voet van artikel 125i Sv. Artikel 125la Sv komt als lex specialis van artikel 125i Sv in beginsel pas in beeld als er communicatie tussen derden op deze gegevensdrager wordt aangetroffen en de officier van justitie daar kennis van wil nemen. Uit het rechtshulpverzoek inzake Ennetcom komt naar voren dat de politie ter voorbereiding van het rechtshulpverzoek in een testomgeving de BES-infrastructuur heeft nagebouwd. Op basis daarvan verwachtten de opsporingsdiensten dat er mede versleutelde communicatie tussen gebruikers van de dienst op de server zou staan en dat deze wellicht ook te ontsleutelen was. Daarnaast blijkt dat het zoveel mogelijk kennisnemen van die communicatie, in het licht van de witwasverdenking en de daaraan gekoppelde premisse dat de gebruikers overwegend criminelen waren die met elkaar communiceerden over criminele zaken, een doel was van de hele operatie. Ook uit het rechtshulpverzoek inzake PGP-safe blijkt dat de opsporingsdiensten, op basis van de ervaringen die dan al zijn opgedaan met Ennetcom, verwachtten PGP-communicatie tussen gebruikers van de dienst aan te treffen en te kunnen ontsleutelen. De stelling van de verdediging dat het hoofddoel van de rechtshulpverzoeken was om de hand te leggen op alle communicatie is niet onderbouwd en acht de rechtbank, zoals hiervoor al is geoordeeld, ook niet aannemelijk. Het gegeven dat wel verwacht kon worden inhoudelijke communicatie aan te treffen maakt echter dat het Openbaar Ministerie naar het oordeel van de rechtbank artikel 125la Sv mede aan de beide rechtshulpverzoeken ten grondslag had moeten leggen en dat deze dus vergezeld hadden moeten gaan van een machtiging van de rechter-commissaris.
Het ontbreken van de voorafgaande machtiging door de rechter-commissaris levert een onherstelbaar vormverzuim op. Dit vormverzuim heeft zich weliswaar niet in het voorbereidend onderzoek jegens de verdachten in Marengo voorgedaan, maar zoals hiervoor overwogen zal wel moeten worden beoordeeld of dit vormverzuim tot consequenties moet leiden in deze strafzaak. Bij die beoordeling houdt de rechtbank rekening met het belang dat het voorschrift dient, de ernst van het verzuim en het nadeel dat daardoor wordt veroorzaakt.
De rechtbank acht niet aannemelijk dat het Openbaar Ministerie artikel 125la Sv bewust buiten toepassing heeft gelaten met als doel om (eventuele restricties van) een rechterlijke machtiging te omzeilen. Evenmin is gebleken dat het Openbaar Ministerie de Canadese en Costa Ricaanse rechter op dit punt doelbewust heeft misleid. De verdediging stelt dat de mededeling in het rechtshulpverzoek dat uit het centrale bedrijfsprocessen systeem naar voren komt dat PGP-safe toestellen voorkomen in onderzoeken met betrekking tot (onder meer) terrorisme als een verzwaring van de verdenking moet worden beschouwd en diende om de Costa Ricaanse autoriteiten te misleiden, maar die stelling kan de rechtbank niet volgen. Deze passage leest de rechtbank als een illustratie van het soort feiten dat met behulp van encrypte communicatie wordt voorbereid en gepleegd.
De rechtbank gaat ervan uit dat, als de officier van justitie in Nederland om een machtiging had verzocht, de rechter-commissaris deze had afgegeven, gezien de ernst van de verdenkingen en hetgeen bekend was over Ennetcom en PGP-safe, namelijk dat de diensten van deze aanbieders (bij uitstek) werden gebruikt om communicatie over ernstige strafbare feiten geheim te kunnen houden, zoals ook uitvoerig uiteen is gezet in de rechtshulpverzoeken. Het belang dat het geschonden voorschrift dient, te weten rechterlijk toezicht op het verkrijgen van gevoelige gegevens, is groot, maar nakoming van het voorschrift zou in dit geval voor deze zaak geen andere uitkomst hebben gehad. Kennisname van de communicatie van de gebruikers van de diensten van verdachten was immers van evident belang in het licht van de tegen hen – Ennetcom en PGP-safe – bestaande verdenking. De omstandigheid dat bij het kopiëren van de servers een – gezien het retentiebeleid van Ennetcom en PGP-safe – onverwacht grote hoeveelheid versleutelde berichten van gebruikers zijn vastgelegd, maakt dit niet anders.
Het nadeel dat door het vormverzuim zou zijn geleden, kan volgens vaste jurisprudentie niet gelegen zijn in de ontdekking van een strafbaar feit. In het onderhavige geval kan hoogstens in algemene zin worden gezegd dat bij het kopiëren van een dergelijke grote hoeveelheid versleutelde communicatie altijd in enige mate sprake is van privacyschending. De verdachten in Marengo betwisten overigens voor het overgrote deel dat zij degenen zijn die aan de veiliggestelde en overgedragen communicatie hebben deelgenomen. De rechtbank concludeert dat met constatering van het vormverzuim kan worden volstaan.
3.3.4.3 Verwerking van de PGP-data in de onderzoeken Ennetcom en PGP-safe
De opsporingsdiensten hebben gelet op het voorgaande de datasets met een zeer grote hoeveelheid vertrouwelijke communicatie rechtmatig verkregen door de servers van Ennetcom en PGP-safe te kopiëren. Een wettelijke regeling voor de toegang tot en het beheer van dergelijke datasets kent het Nederlandse strafvorderlijke stelsel nog niet. De datasets zijn immers niet in het beheer van de opsporingsdiensten gekomen door de inbeslagname van een gegevensdrager of door vordering van deze gegevens overeenkomstig artikel 126ng Sv. In de Smartphone-arresten van de Hoge Raad van 4 april 2017 is bepaald dat een opsporingsambtenaar een onderzoek aan deze gegevensdrager kan verrichten indien de met dat onderzoek samenhangende inbreuk op de persoonlijke levenssfeer als beperkt kan worden beschouwd. Indien bij het onderzoek sprake is van een meer dan beperkte inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de betrokkene is onderzoek door de officier van justitie of zelfs de rechter-commissaris aangewezen. Daarbij valt – in het licht van artikel 8 EVRM – aan onderzoek door de rechter-commissaris in het bijzonder te denken in gevallen waarin op voorhand is te voorzien dat de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer zeer ingrijpend zal zijn, aldus de Hoge Raad. [38]
Uitgangspunt in deze arresten is het algemene kader voor inbeslagneming van voorwerpen en de daaraan gekoppelde bevoegdheid tot het verrichten van onderzoek aan die voorwerpen. Deze bevoegdheden kunnen op grond van de artikelen 95 en 96 Sv ook worden uitgeoefend door de op grond van artikel 148 Sv met het gezag over de opsporing belaste officier van justitie, nu deze blijkens artikel 141 aanhef en onder a, Sv met opsporing is belast. Voorts kunnen die bevoegdheden op grond van artikel 104 Sv worden uitgeoefend door de rechter-commissaris. De hier genoemde wettelijke bepalingen bieden tevens de grondslag voor het verrichten van onderzoek aan inbeslaggenomen voorwerpen door de officier van justitie respectievelijk de rechter-commissaris, indien de inbeslagneming is geschied door een opsporingsambtenaar. Deze wettelijke bepalingen vormen ook een voldoende grondslag voor onderzoek aan inbeslaggenomen voorwerpen als elektronische gegevensdragers en geautomatiseerde werken dat een meer dan beperkte inbreuk op de persoonlijke levenssfeer meebrengt. Naar het oordeel van de rechtbank dient dat ook te gelden voor dergelijk onderzoek aan van elektronische gegevensdragers en geautomatiseerde werken veiliggestelde gegevens, die op basis van een rechtshulpverzoek door een buitenlandse autoriteit zijn overgedragen. Dit is in lijn met het toekomstige artikel 2.7.38 Sv (nieuw), dat in grote lijnen een codificatie van de Smartphone-arresten bevat. Dit artikel spreekt naast stelselmatig onderzoek van gegevens in een digitale gegevensdrager of geautomatiseerd werk, ook over dergelijk onderzoek ten aanzien van gegevens die hieruit zijn overgenomen. [39] Het wettelijk stelsel, zoals door de Hoge Raad uitgelegd in de Smartphone-arresten, voorziet daarmee in een drietrapsraket voor onderzoek dat ook van toepassing is op de veiliggestelde PGP-data.
Het volledig kopiëren van een geautomatiseerd werk wordt in de Memorie van Toelichting van het hiervoor genoemde nieuwe wetsartikel genoemd als voorbeeld van een onderzoekshandeling waarbij op voorhand redelijkerwijs voorzienbaar is dat een min of meer volledig beeld van bepaalde aspecten van iemands privéleven kan worden verkregen. [40] Dat is in zijn algemeenheid juist als dit geautomatiseerde werk te koppelen is aan een persoon, maar daar is in het onderhavige geval geen sprake van. De verwachte privacyschending door het kopiëren van de Ennetcom- en PGP-safe-data is – zelfs bij volledige ontsleuteling van alle berichten – naar zijn aard beperkt, omdat niet te verwachten is dat de data op de server, waaronder de communicatie, direct te herleiden is naar individuele gebruikers. Deze hoefden immers niet hun identiteit of andere persoonsgegevens kenbaar te maken aan de aanbieders van deze dienst en dus is het hoogst onwaarschijnlijk dat (meta)data die rechtstreeks zou kunnen leiden naar de gebruikers, terug zijn te vinden op de servers van Ennetcom en PGP-safe. Ten aanzien van het berichtenverkeer geldt bovendien dat redelijkerwijs te verwachten was dat gebruikers niet onder eigen naam communiceren en dat de communicatie overwegend crimineel en zakelijk van aard zou zijn. Daardoor was in die fase niet op voorhand te voorzien dat bemoeienis van de officier van justitie of rechter-commissaris aangewezen zou zijn. Het onderzoek van de onderzoeksteams De Vink en Sassenheim was niet gericht op identificatie van de gebruikers van de dienst, maar op het vaststellen van de overwegend criminele context van hun communicatie. De kennisname van de communicatie door dit onderzoek was daarom niet meer dan een beperkte inbreuk op de privacy van iedere individuele gebruiker. De omstandigheid dat het veel gebruikers betreft maakt dat niet anders. Overeenkomstig het hiervoor geschetste kader is het ontsleutelen van de communicatie proportioneel en mocht dit vervolgonderzoek in die strafzaken door opsporingsambtenaren plaatsvinden.
3.3.4.4 Doorverstrekking van de PGP-data aan andere onderzoeken
De vraag is of de Nederlandse opsporingsdiensten door het bewaren van die gegevens – volgens de verdediging in strijd met nationale en internationale regels van privacybescherming – ongerichte bulkdata onder zich hebben. Dat er sprake is geweest van het bewaren van een grote hoeveelheid privacygevoelige data is voor de rechtbank evident. Van een algemene en ongedifferentieerde verzameling data, wat doorgaans bedoeld wordt met bulkdata, kan – anders dan de verdediging stelt – echter niet worden gesproken. Het gaat immers om de data van een afgebakende groep, namelijk de gebruikers van respectievelijk Ennetcom en PGP-safe, en om een concrete verdenking dat deze diensten gebruikt werden door criminelen die zich (in georganiseerd verband) met zeer ernstige strafbare feiten bezig hielden. Dat is een wezenlijk andere situatie dan bijvoorbeeld het bewaren van alle metadata van alle abonnees van een (willekeurige) telecomprovider ten behoeve van toekomstige strafrechtelijke onderzoeken. Desalniettemin staat voor de rechtbank vast dat reeds het bewaren van de data enige inbreuk maakt op de privacy van de betrokkenen. Dat hierbij zou zijn gehandeld in strijd met nationale of Europese wet- en regelgeving is door de verdediging echter niet aannemelijk gemaakt en is de rechtbank ook anderszins niet gebleken.
De vraag is echter wel hoe met deze hoeveelheid onderzoeksgegevens moet worden omgegaan. EU-Richtlijn 2016/680 heeft betrekking op de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens door bevoegde autoriteiten met het oog op de voorkoming, het onderzoek, de opsporing of de vervolging van strafbare feiten of de tenuitvoerlegging van straffen. Deze richtlijn is in Nederland geïmplementeerd door wijziging van de Wet politiegegevens en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens, alsmede het Besluit politiegegevens, het Besluit justitiële en strafvorderlijke gegevens en het Besluit politiegegevens bijzondere opsporingsdiensten. Deze regelgeving is van belang als (persoons)gegevens die onder verantwoordelijkheid van buitenlandse autoriteiten zijn verkregen en vervolgens aan de Nederlandse autoriteiten ter beschikking zijn gesteld, in Nederland worden verwerkt ten behoeve van de opsporing of vervolging. In zijn algemeenheid is doelbinding een belangrijk beginsel bij de normering van onderzoek aan in de opsporing verkregen gegevens. Met andere woorden: uitgangspunt is dat dergelijke gegevens slechts gebruikt worden voor het doel waarvoor ze verzameld zijn. Doelafwijkend gebruik is echter toegestaan als dit bij wet is voorzien, noodzakelijk en proportioneel is. De eerste Ennetcom-berichten die aan het onderzoeksteam Marengo werden verstrekt waren afkomstig uit het onderzoek Tandem. Dat aan de verkrijging in het onderzoek Tandem gebreken kleven die gevolgen zouden moeten hebben voor het onderzoek Marengo kan de rechtbank niet volgen. Bij de samenstelling van de Tandem-dataset is, om uitvoering te geven aan de voorwaarde zoals gesteld door de Canadese rechter, gekozen voor de daar beschreven procedure bij de rechter-commissaris, via een vordering van de officier van justitie op grond van de artikelen 181, 177 en 126ng Sv. Anders dan de verdediging aanvoert is de constructie die is gekozen om aan de voorwaarden van de Canadese rechter te voldoen, zie de Hoge Raad in het hiervoor aangehaalde arrest van 13 juni 2023, toelaatbaar. [41] Dat in het onderzoek Tandem bij de samenstelling van de dataset niet is gewerkt conform het plan van aanpak op de wijze zoals de rechter-commissaris dat voor ogen had, doet aan de rechtmatigheid van de Tandem-dataset niet af. De rechtbank heeft in die zaak (overigens) geoordeeld dat op dit punt sprake is van een onherstelbaar vormverzuim maar heeft aan dat vormverzuim geen consequenties verbonden. [42]
Dat het onderzoeksteam Tandem in strijd met de Canadese voorwaarde gegevens heeft gedeeld met het onderzoeksteam Marengo vindt geen steun in het dossier, nu dit met machtiging van de rechter-commissaris is gedaan. Anders dan de verdediging stelt, zijn er evenmin aanwijzingen dat opsporingsambtenaren de Tandem-dataset zonder rechterlijke toestemming hebben bestudeerd en gebruikt voor andere onderzoeken.
Hiervoor is bij de beschrijving van de feitelijke gang van zaken vermeld hoe informatie uit de onderzoeken Sassenheim en De Vink (via een tussenstap in het onderzoek Tandem) bij Marengo is gekomen. De vraag is of dit gebruik voor een ander doel is toegestaan. Bij de Ennetcom-data is, om uitvoering te geven aan de voorwaarde zoals gesteld door de Canadese rechter, gekozen voor de daar beschreven procedure bij de rechter-commissaris, via een vordering van de officier van justitie op grond van de artikelen 181, 177 en 126ng Sv. Hiervoor is al overwogen dat deze werkwijze toelaatbaar is. De doorverstrekking is dus bij wet voorzien. Zij is ook proportioneel en noodzakelijk, nu het in de machtigingen van de rechter-commissaris steeds gaat om e-mailadressen en zoektermen die rechtstreeks gerelateerd zijn aan levensdelicten en de identificatie van deze e-mailadressen slechts plaatsvindt voor zover de communicatie enige relevantie heeft voor het onderzoek naar deze levensdelicten. Voor de stelling van de verdediging dat de rechter-commissaris is misleid door een onzorgvuldige vertaling van de voorwaarde van de Canadese rechter heeft de rechtbank geen ondersteuning in het dossier aangetroffen.
Voor de doorverstrekking van de PGP-safe-data is de wettelijke procedure van artikel 126dd Sv gevolgd. Deze regeling kent geen voorziening van een rechterlijke toetsing voor zover de doorverstrekte data elektronisch berichtenverkeer betreft waarvan de inhoud in het eerdere strafrechtelijke onderzoek nog niet bekend was. Een dergelijke in de wet verankerde toets ligt – nu zonder meer vaststaat dat de bescherming van het briefgeheim zich ook uitstrekt tot dat elektronisch berichtenverkeer – wel voor de hand. Dit leidt de rechtbank ook af uit de hiervoor al aangehaalde arresten van het EHRM van 25 mei 2021 over interceptie van (bulk)communicatie. [43] De door het kopiëren van de servers van Ennetcom en PGP-safe verkregen communicatie is weliswaar niet door interceptie verkregen, maar het kader dat door het EHRM wordt gegeven voor de verdere verwerking van deze privacygevoelige data is in dit geval wel toepasselijk. Daarbij geldt dat er sprake moet zijn van een ‘independent authorisation’ indien dieper in de data wordt doorgedrongen, zodat een onafhankelijke autoriteit beoordeelt of de inbreuk op de in artikel 8 lid 1 EVRM genoemde belangen binnen de grenzen blijft van wat noodzakelijk is in een democratische samenleving. De Nederlandse officier van justitie voldoet niet aan die eis van onafhankelijkheid. Een machtiging door een rechter-commissaris voldoet daar wel aan. Ook een wijze van rechterlijk toetsen zoals voorgeschreven door de Canadese rechter bij de Ennetcom-data, waarbij kortweg alleen onderzoek naar zeer ernstige strafbare feiten een schending van het briefgeheim rechtvaardigt en een rechter die een en ander normeert, volstaat.
Het ontbreken van een machtiging van een rechter om de PGP-safe gegevens door te verstrekken aan andere onderzoeken is een onherstelbaar vormverzuim. De vraag is vervolgens welke gevolgen dit verzuim dient te hebben. Bij die beoordeling houdt de rechtbank rekening met het belang dat het voorschrift dient, de ernst van het verzuim en het nadeel dat daardoor wordt veroorzaakt. Het belang – bescherming van de privacy – is groot, maar de ernst van dit verzuim dient wel te worden gerelativeerd.
De rechtbank acht het niet aannemelijk dat het Openbaar Ministerie bewust een rechterlijke machtiging heeft willen omzeilen; de bestaande wettelijke regeling is immers gevolgd. De criteria op basis waarvan de officier van justitie de PGP-safe-data heeft doorverstrekt – het gaat om een op dat moment nog niet opgehelderd levensdelict en om specifieke e-mailadressen die te koppelen zijn aan de gebruikers van de e-mailadressen die hierover spreken – zijn bovendien zodanig dat een rechter zonder meer deze machtiging zou hebben afgegeven. Deze doorverstrekking voldoet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Het nadeel dat door het vormverzuim zou zijn geleden, mag volgens vaste jurisprudentie niet gelegen zijn in de ontdekking van een strafbaar feit. In het onderhavige geval kan als nadeel dan in algemene zin worden genoemd: een inbreuk op de privacy, al betwisten de verdachten in Marengo voor het overgrote deel dat zij degenen zijn die aan de veiliggestelde en overgedragen communicatie hebben deelgenomen. Gelet hierop concludeert de rechtbank dat met constatering van het vormverzuim kan worden volstaan.
3.3.5
Geheimhoudersbelangen bij verkrijging en verwerking van de PGP-data
3.3.5.1 Verweer van de verdediging
De verdediging betoogt dat de politie en het Openbaar Ministerie bij de verkrijging en verdere verwerking van de PGP-data structureel en opzettelijk tekort zijn geschoten in hun zorgplicht ten aanzien van geheimhoudersbelangen en -rechten en dat dit tot onherstelbare schendingen daarvan heeft geleid. Bovendien stelt zij dat deze schendingen structureel zijn en zich niet tot deze zaak hebben beperkt.
3.3.5.2 Oordeel van de rechtbank
De rechtbank overweegt als volgt. In zijn arrest van 20 september 2022 overweegt de Hoge Raad [44] dat met het voorschrift van artikel 126aa lid 2 Sv is beoogd het belang te beschermen dat eenieder de mogelijkheid heeft om vrijelijk een advocaat te raadplegen, zonder vrees voor openbaarmaking van wat aan de advocaat in diens hoedanigheid wordt toevertrouwd. Het voorschrift strekt ertoe dat gegevens die als gevolg van de toepassing van de bevoegdheden genoemd in artikel 126aa lid 1 Sv zijn verkregen, onmiddellijk worden vernietigd indien zij vallen onder het verschoningsrecht als bedoeld in artikel 218 Sv, zodat is verzekerd dat die gegevens geen deel uitmaken van de processtukken en dat daarop in het verdere verloop van het strafproces geen acht wordt geslagen. Uit artikel 126aa lid 2 Sv vloeit derhalve voort dat gegevens als in die bepaling bedoeld niet in het strafproces kunnen worden gebruikt.
In het Marengo-dossier zijn geen berichten uit de Marengo-dataset gevoegd die later geheimhoudersberichten bleken te zijn. Bovendien zijn er geen aanwijzingen dat in het onderzoek Marengo PGP-geheimhouderscommunicatie tussen verdachten en hun raadslieden op enigerlei wijze een rol heeft gespeeld. Van schending van geheimhoudersbelangen in de zaak Marengo is – voor zover het PGP-kwesties betreft – in zoverre dus geen sprake. Wat in het licht van bovengenoemd kader van artikel 126aa lid 2 Sv wel bevreemdt is dat op meerdere plaatsen in het Marengo-dossier (doorstuur)berichten voorkomen die als (mogelijke) geheimhoudersberichten zijn te identificeren en die kennelijk deel uitmaken van een proces-verbaal dat vanuit een ander onderzoek aan Marengo is verstrekt. Het Openbaar Ministerie noemt daarvan twee voorbeelden [45] en ook de rechtbank is nog een dergelijk bericht tegengekomen. [46] Dergelijke geheimhouderscommunicatie dient niet in een strafproces te kunnen worden gebruikt en dient dus ook niet te worden gevoegd in een ander strafproces. Of dit een verzuim is in de zin van artikel 359a Sv zal aan het eind van deze paragraaf worden besproken.
Voorts dient te worden besproken een door de verdediging aangevoerd incident, waarbij tijdens een inzage door de verdediging (mrs. [advocaat 2] en [advocaat 3] ) bij het NFI op 19 juli 2022 in de Marengo-dataset met behulp van Hansken een geheimhoudersbericht zichtbaar werd. Het NFI heeft in opdracht van het Openbaar Ministerie uiteengezet hoe dit heeft kunnen plaatsvinden. De uitleg komt erop neer dat de Hansken-omgeving waarin deze inzage plaatsvond een andere is dan die waartoe de politie toegang heeft en dat dit bericht abusievelijk zichtbaar was in de NFI-omgeving. [47] Dit zegt uiteraard iets over de (onvolkomen) wijze waarop het onleesbaar maken van geheimhoudersberichten plaatsvindt. Daarop zal verderop in deze paragraaf nader worden ingegaan. Genoemd bericht maakt echter – zoals onbetwist door het Openbaar Ministerie gesteld – geen deel uit van het Marengo-dossier of van de Marengo-dataset waarin procespartijen inzage hebben. Dit wordt bevestigd door het feit dat de verdediging na die inzage heeft verzocht om voeging in het Marengo-dossier van zeven PGP-berichten, waaronder het desbetreffende geheimhoudersbericht, maar dat de politie juist dat ene bericht niet kon vinden. [48] De rechtbank beschouwt deze kwestie dan ook als een onfortuinlijke vergissing tijdens de inzage bij het NFI en niet als een verzuim in de zaak Marengo.
In het begin van dit hoofdstuk heeft de rechtbank geoordeeld dat eventuele vormverzuimen bij de verkrijging en de verwerking van de PGP-data binnen de onderzoeken De Vink en Sassenheim van bepalende invloed zijn geweest bij het opsporingsonderzoek en de vervolging van de verdachten in het onderzoek Marengo. Gelet daarop dient de rechtbank te beoordelen of in die zaken schendingen van geheimhoudersbelangen hebben plaatsgevonden.
Daarbij geldt voor de rechtbank als uitgangspunt dat het voor de opsporingsdiensten bij het kopiëren van servers weliswaar niet evident was dat daar ook geheimhouderscommunicatie op zou staan, maar dat zij met die mogelijkheid wel rekening dienden te houden. Uit de processen-verbaal waarin hiervan verslag wordt gedaan blijkt ook dat zij dat hebben gedaan. De opsporingsdiensten hebben van meet af aan inspanningen verricht om te bewerkstelligen dat mogelijke geheimhouderscommunicatie werd onderkend en ontoegankelijk werd gemaakt. Zo is op de dag van het veiligstellen van de Ennetcom-data in Canada naar alle PGP-gebruikers van Ennetcom het bericht uitgegaan dat de serverinhoud in beslag is genomen en zijn professioneel verschoningsgerechtigden opgeroepen zich te melden bij de politie. Hetzelfde is gedaan op de dag dat in Costa Rica de PGP-safe server (gedeeltelijk) was gekopieerd.
Deze oproepen hebben er echter niet toe geleid dat enig professioneel verschoningsgerechtigde zich heeft gemeld als Ennetcom- of PGP-safe-gebruiker. Daaruit kan de conclusie worden getrokken dat ofwel professioneel verschoningsgerechtigden, waaronder advocaten, geen gebruik maakten van de diensten van Ennetcom en PGP-safe, ofwel dat zij zich om hen moverende redenen niet hebben willen melden. Als dat laatste het geval is, dan betekent dat dat er mogelijk communicatie die onder het verschoningsrecht valt is verscholen in de voor de opsporingsdiensten toegankelijke berichten. Omdat deze communicatie niet als zodanig is te herkennen zonder daar kennis van te nemen, neemt de professioneel verschoningsgerechtigde het risico dat zijn geprivilegieerde communicatie door de opsporingsdiensten wordt gelezen en zelfs (ongewild) een rol kan gaan spelen in een strafdossier. De verdediging heeft betoogd dat het in strijd zou zijn met haar geheimhoudingsplicht als zij gehoor zou geven aan een dergelijke oproep. Die stelling is – zo begrijpt de rechtbank – kennelijk gebaseerd op de vrees dat ondanks dat een advocaat zijn PGP-adres(sen) heeft doorgegeven, door de opsporingsdiensten kennis zal worden genomen van de inhoud van de berichten van die desbetreffende lijn(en) en/of dat/die PGP-adres(sen) van (een) cliënt(en) waarmee is gecommuniceerd via een achterdeur bekend worden bij de opsporingsdiensten. Dit kennelijk op wantrouwen jegens deze diensten gebaseerde standpunt mag de verdediging innemen, maar het niet melden heeft dan wel tot gevolg dat bovengenoemd risico wordt gelopen. Naar het oordeel van de rechtbank mag van een advocaat in deze situatie worden verwacht dat hij zich inspant om deze professionele spagaat te adresseren, bijvoorbeeld door zich hiermee te wenden tot zijn beroepsorganisatie, die hier vervolgens op kan acteren. Het is de rechtbank niet bekend of dit destijds is gebeurd.
Uiteindelijk heeft het Openbaar Ministerie zelf getracht professioneel verschoningsgerechtigden te identificeren door de Ennetcom- en PGP-safe-data te doorzoeken op relevant geachte zoektermen. Naar het oordeel van de rechtbank was er op dat moment geen aanleiding voor om bij die zoektocht individuele geheimhouders (die zich immers niet gemeld hadden) of enige beroepsorganisatie te betrekken. De zoekslag die volgde heeft geleid tot de vondst van berichten die herleidbaar waren naar e-mailadressen die mogelijk in gebruik waren bij professioneel verschoningsgerechtigden. Die e-mailadressen en de bijbehorende data zijn hierop onzichtbaar en ontoegankelijk gemaakt. Voorts is een procedure in het leven geroepen die inhoudt dat indien bij het doorzoeken van de data toch op mogelijke informatie van professioneel verschoningsgerechtigden wordt gestuit, deze informatie ontoegankelijk wordt gemaakt, waarbij door personen buiten het onderzoeksteam wordt beoordeeld of ook de andere communicatie die herleidbaar is naar dat e-mailadres mogelijk onder het verschoningsrecht valt. De beoordeling of in een dergelijk geval sprake is van geheimhouderscommunicatie wordt gedaan door een officier van justitie die niet bij het betreffende onderzoek betrokken is. In afwachting van diens beslissing wordt de aangetroffen communicatie steeds zekerheidshalve onzichtbaar gemaakt.
De vraag die beantwoord moet worden is of het Openbaar Ministerie met deze benadering de in acht te nemen zorgvuldigheid ter zake van de communicatie van professioneel verschoningsgerechtigden voldoende heeft gewaarborgd. Uit het hiervoor genoemde arrest van de Hoge Raad van 20 september 2022 leidt de rechtbank af dat het zogenoemde uitgrijzen van geheimhouderscommunicatie slechts te beschouwen is als vernietigen als bedoeld in artikel 126aa lid 2 Sv, als verzekerd is dat de gegevens geen deel uitmaken van de processtukken en daarop in het verdere verloop van het strafproces geen acht kan worden geslagen. Dat verzekeren heeft de Hoge Raad zodanig genormeerd dat vaststellingen dienen te worden gedaan over de wijze waarop is gewaarborgd dat personen die bij het opsporingsonderzoek zijn betrokken op geen enkele wijze toegang kunnen krijgen tot de uitgegrijsde gegevens, waarbij ook van belang is dat als er technisch mogelijkheden bestaan om eenmaal gegrijsde informatie opnieuw toegankelijk te maken, moet blijken voor wie, op welke wijze en onder welke voorwaarden deze gegevens dan opnieuw toegankelijk kunnen worden. [49]
Uit de hiervoor beschreven inspanningen blijkt dat het Openbaar Ministerie zich zeer bewust was van de noodzaak om protocollen te ontwikkelen over de wijze waarop voldaan zou moeten worden aan de bepalingen van artikel 126aa lid 2 Sv en artikel 5 lid 1 en 2 van het Besluit bewaren en vernietigen niet-gevoegde stukken.
Het dossier bevat de reeds aangehaalde processen-verbaal over het schoningsproces in de zaken De Vink en Sassenheim. Ook bevat het dossier algemene NFI-informatie [50] over de functionaliteiten binnen Hansken (zoals het toekennen van de verschillende ‘rollen’) om procedures rondom geheimhouderinformatie te faciliteren overeenkomstig de – eveneens in het dossier gevoegde – Handleiding Verwerking geheimhouderinformatie aangetroffen in inbeslaggenomen voorwerpen en in digitale bestanden van de landelijke vergadering rechercheofficieren, van juni 2014. [51]
De rechtbank stelt vast dat het uitgrijzen in de zaken De Vink en Sassenheim niet volledig aan de door de Hoge Raad geformuleerde standaard voldoet. Met name aan de eis dat ‘moet blijken voor wie, op welke wijze en onder welke voorwaarden deze gegevens dan opnieuw toegankelijk kunnen worden’ is in de zaken De Vink en Sassenheim onvoldoende kenbaar voor de rechtbank voldaan. En uit het incident waarbij de verdediging tijdens een inzage bij het NFI opeens op een geheimhoudersbericht in een zogenoemde werkset kon stuiten terwijl dat bericht eigenlijk uitgegrijsd was, leidt de rechtbank af dat in de uitvoering dingen mis kunnen gaan. Echt verbazingwekkend is dat natuurlijk niet. Het Openbaar Ministerie, de politie en het NFI hadden – door het kopiëren van de servers van Ennetcom en PGP-safe met daarop miljoenen versleutelde berichten – met een nieuw fenomeen te maken. Naar het oordeel van de rechtbank hebben zij daarbij geprobeerd zo goed mogelijk de belangen van professionele geheimhouders te beschermen.
Het niet-vernietigen als bedoeld in artikel 126aa lid 2 Sv (of overeenkomstig de door de Hoge Raad geformuleerde standaard uitgrijzen) van geheimhouderscommunicatie levert een onherstelbaar vormverzuim op. Dit vormverzuim heeft zich weliswaar niet in het voorbereidend onderzoek jegens de verdachten in Marengo voorgedaan, maar zoals hiervoor overwogen zal wel moeten worden beoordeeld of dit vormverzuim tot consequenties moet leiden in deze strafzaak. Bij die beoordeling houdt de rechtbank rekening met het belang dat het voorschrift dient, de ernst van het verzuim en het nadeel dat daardoor wordt veroorzaakt.
De rechtbank acht het niet aannemelijk dat het Openbaar Ministerie bewust laks is geweest met het ontoegankelijk maken van geheimhoudersberichten in de datasets. Integendeel, uit de verslaglegging leidt de rechtbank af dat het Openbaar Ministerie zijn uiterste best heeft gedaan om deze berichten zo snel mogelijk te onderkennen en af te schermen. Het belang dat het geschonden voorschrift dient, te weten het belang dat eenieder de mogelijkheid heeft om vrijelijk een professioneel verschoningsgerechtigde te raadplegen, zonder vrees voor openbaarmaking van wat aan deze professioneel verschoningsgerechtigde in diens hoedanigheid wordt toevertrouwd, is uiteraard groot. Van enig nadeel veroorzaakt door het vormverzuim voor de verdachten in de zaken De Vink en Sassenheim is echter geen sprake, reeds omdat de verdachten in die zaken niet door de niet-naleving van het voorschrift waren getroffen in het belang dat de overtreden norm beoogt te beschermen. Zij waren immers geen professioneel verschoningsgerechtigden en gesteld noch gebleken is dat berichten van hen met een professioneel verschoningsgerechtigde in het dossier waren gevoegd.
Dat geldt evenzeer voor de verdachten in de zaak Marengo. Ook zij lijden geen concreet nadeel. De berichten van de onderkende e-mailadressen van geheimhouders zijn in De Vink en Sassenheim ontoegankelijk gemaakt. Deze zijn, voor zover zij al deel uitmaakten van het door de rechter-commissaris goedgekeurde plan van aanpak voor Marengo, binnen de Marengo-dataset nooit zichtbaar geweest. Uit een latere controle van de Marengo-dataset is gebleken dat het deel afkomstig uit de PGP-safe-data geen (potentiële) geheimhoudersberichten bevatte. Het deel afkomstig uit de Ennetcom-dataset bleek bij die controle uiteindelijk 71 dataregels (36 unieke berichten) te bevatten die als geheimhoudersbericht waren aan te merken. Die zijn vervolgens alsnog ontoegankelijk gemaakt. [52] Op het onbetwiste totaal van ruim 875.000 dataregels die de Marengo-dataset bevat is dit aantal gering te noemen. Bovendien zijn, zoals hiervoor al is vastgesteld, vanuit de Marengo-dataset geen geheimhoudersberichten in het Marengo-dossier terechtgekomen en gesteld noch gebleken is dat het gaat om enige communicatie tussen een van de verdachten en hun raadslieden.
De stelling van de verdediging dat geheimhouderscommunicatie bij de start van de verdenking, bij het samenstellen van het dossier of bij beslissingen in de opsporing een rol hebben gespeeld, is op geen enkele manier onderbouwd. Ook de stelling dat geheimhoudersberichten lange tijd voor velen zichtbaar zijn geweest is niet onderbouwd. De rechtbank concludeert dat met constatering van het vormverzuim kan worden volstaan.
Los van het bovenstaande levert het voegen van uit andere onderzoeken afkomstige geheimhouderscommunicatie in het strafdossier Marengo – zoals hiervoor beschreven – ook een vormverzuim op. Het verstrekken van geheimhoudersberichten die onderdeel uitmaken van een proces-verbaal in een ander onderzoek aan Marengo is niet toegestaan. De omstandigheid dat deze communicatie pas op een later moment als geheimhouderscommunicatie wordt onderkend maakt dat niet anders. Met uitzondering van het door het Openbaar Ministerie aangehaalde tweede voorbeeld, uit de telefoon van [betrokkene 10] (hierna: [betrokkene 10] ), lijken die (doorstuur)berichten communicatie tussen [medeverdachte 3] en zijn toenmalige raadsvrouw te bevatten en die communicatie hoort uiteraard niet in dit strafdossier thuis. Het belang om deze communicatie uit strafdossiers te houden is groot. Nu de communicatie echter geen relevantie heeft voor de strafzaak en hoogstens eruit afgeleid zou kunnen worden dat zij met elkaar communiceren, is er geen nadeel voor [medeverdachte 3] veroorzaakt door het vormverzuim. Ook voor de andere Marengo-verdachten geldt dat zij geen nadeel lijden door dit verzuim.
De verdediging van [medeverdachte 3] betoogt dat het geheimhoudersbericht in het eerste voorbeeld waarin de bijnaam van [betrokkene 11] (de verdachte in de zaak Tandem II, hierna: [betrokkene 11] ) voorkomt tactisch gebruikt is en verweven blijft met de aan [medeverdachte 3] toegeschreven accounts. Voor zover de verdediging daarmee bedoelt dat de identificatie van de PGP-lijn 39x7w1nz2h@ennetcom.biz (hierna ook: 39x7) van [medeverdachte 3] (mede) heeft kunnen plaatsvinden doordat kennis is genomen van dat geheimhoudersbericht, volgt de rechtbank haar daarin niet. De identificatie van de 39x7 heeft in het onderzoek Tandem II immers plaatsgevonden aan de hand van berichtenwisseling tussen [medeverdachte 3] en diens broer en zus. [53] De rechtbank concludeert het voorgaande beschouwend ook hier dat met constatering van het vormverzuim kan worden volstaan.
3.3.6
Tactische en technische verwerking van de PGP-data
3.3.6.1 Verweren van de verdediging
De verweren van de verdediging over de tactische en technische verwerking van de PGP-data zien voor een belangrijk deel op de stelling dat geen sprake zou zijn van een eerlijk proces als bedoeld in artikel 6 EVRM, in het bijzonder omdat het recht op gelijke proceskansen (equality of arms) als invulling van artikel 6 lid 3 onder b EVRM zou zijn geschonden. De verdediging meent dat zij onvoldoende gelegenheid heeft gehad om het met Hansken verkregen bewijsmateriaal te kunnen controleren en betwisten omdat zij geen toegang heeft gekregen tot de brondata en de software van Hansken. De ontwikkeling en het gebruik van Hansken zijn niet gereguleerd en er is geen mogelijkheid tot contra-expertise. Hansken had bovendien niet gebruikt mogen worden omdat het een buitenwettelijk technisch hulpmiddel is, nu het niet voldoet aan de eisen die daaraan in het Besluit technische hulpmiddelen strafvordering (hierna: het Besluit) worden gesteld. Ten slotte zijn de data onvolledig en forensisch onbetrouwbaar.
3.3.6.2 Oordeel van de rechtbank
3.3.6.2.1 Inzage in brondata
De rechtbank stelt voorop dat de brondata geen deel uitmaken van de processtukken. De Hoge Raad heeft in het eerste Ennetcom-arrest van 28 juni 2022 het juridisch kader voor de beoordeling van verzoeken van de verdediging om voeging van althans inzage in niet tot de processtukken behorende gegevens (nogmaals) uiteengezet. [54]
De maatstaf bij de beoordeling van een verzoek tot voeging van stukken bij de processtukken is op grond van artikel 315 lid 1 Sv in verbinding met artikel 415 Sv of de noodzaak daarvan is gebleken. Bij het nemen van zijn beslissing hierover moet de rechter in aanmerking nemen dat op grond van artikel 149a lid 2 Sv in beginsel alle stukken aan het dossier dienen te worden toegevoegd die voor de ter terechtzitting door hem te nemen beslissingen redelijkerwijs van belang kunnen zijn. Het gaat hierbij dus om de relevantie van die stukken.
De verdediging kan – mede gelet op het in artikel 6 lid 3, aanhef en onder b, EVRM gewaarborgde recht van de verdachte om te beschikken over de tijd en faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding van zijn verdediging en met het oog op het doen van een verzoek tot het voegen van stukken aan het dossier – een gemotiveerd verzoek doen tot het verkrijgen van inzage in specifiek omschreven stukken. Tijdens het vooronderzoek kan een dergelijk verzoek worden gedaan overeenkomstig de in artikel 34 Sv geregelde procedure. Na aanvang van het onderzoek ter terechtzitting beslist de zittingsrechter – zo nodig op basis van de bevindingen van nader onderzoek dat door een ander dan de zittingsrechter, bijvoorbeeld de rechter-commissaris, is verricht naar de aard en de inhoud van de betreffende stukken en gegevens – of en zo ja, in welke mate en op welke wijze, die inzage kan worden toegestaan.
In dit proces heeft de verdediging meerdere malen verzocht om inzage in de brondata, welke verzoeken door de rechtbank zijn afgewezen. Anders dan de verdediging stelt volgt uit de Europese jurisprudentie niet dat de verdediging daar recht op heeft. Het EHRM overweegt ten aanzien van grote datasets onder meer dat het beginsel van equality of arms niet inhoudt dat de verdediging het ongeclausuleerde recht heeft op toegang tot de volledige dataset. Als de opsporingsinstantie niet op de hoogte is van de inhoud van de totale dataset en de verdediging niet duidelijk vermeldt welke specifieke kwesties in de data onderzocht moeten worden en daarvoor redenen aandraagt of specifieke zoekopdrachten voorstelt, is er geen sprake van het achterhouden van bewijs. [55] Het onderzoeksteam Marengo en het Openbaar Ministerie hebben allebei geen inzage in de brondata. De verdediging wenst in feite dus verdergaande toegang tot de Ennetcom- en PGP-safe-data te verkrijgen dan het Openbaar Ministerie heeft en daartoe bestaat, ook bezien in het licht van artikel 6 EVRM, geen aanleiding. Ten aanzien van de toegang tot de Ennetcom-data komt daar nog bij dat een verdergaande toegang in strijd zou zijn met de door de Canadese rechter gestelde voorwaarden. De verdediging heeft evenwel steeds de mogelijkheid gehad zich te wenden tot de rechter-commissaris met een onderbouwd verzoek, bijvoorbeeld met opgave van relevante zoektermen, om binnen de brondata te (laten) zoeken naar specifieke berichten waarvan de verdediging meent dat de Marengo-dataset daarmee zou moeten worden uitgebreid. Van deze laatste mogelijkheid heeft de verdediging geen gebruik gemaakt. Voor zover de verdediging heeft betoogd dat het vooraf moeten opgeven van zoektermen een ongeoorloofde inperking is van haar rechten, volgt de rechtbank haar daarin niet. Overeenkomstig artikel 34 Sv mag van de verdediging immers een concrete onderbouwing verlangd worden. Vanwege de met een ongeclausuleerde inzage gepaard gaande inbreuk op de privacy van zeer veel andere personen en gelet op de in het geding zijnde opsporingsbelangen, is de restrictie dat zij concreet, bijvoorbeeld door het opgeven van zoektermen, vermeldt waarnaar in de brondata gezocht zou moeten worden, gerechtvaardigd. De verdediging heeft alleen gesteld dat zich in die brondata mogelijk ontlastende PGP-berichten bevinden, maar deze enkele algemene stelling is onvoldoende voor het oordeel dat inzage in alle brondata noodzakelijk is voor de voorbereiding van de verdediging en met het oog op het doen van een verzoek tot voeging.
3.3.6.2.2 Inzage in Marengo-dataset
Uit de Marengo-dataset zijn berichten geselecteerd die volgens het Openbaar Ministerie redelijkerwijs van belang konden zijn voor enige door de rechtbank in de strafzaken van verdachten te nemen beslissing. Deze berichten zijn aan het procesdossier toegevoegd. De volledige Marengo-dataset behoort echter niet tot de processtukken. Daarvoor geldt hetzelfde juridisch kader uit het hiervoor aangehaalde arrest van de Hoge Raad van 28 juni 2022. De gedurende dit proces (herhaalde) verzoeken van de verdediging om de Marengo-dataset aan haar te verstrekken zijn door de rechtbank steeds afgewezen. [56] Hoewel het onderzoeksteam Marengo wel over de Marengo-dataset beschikt acht de rechtbank het niet verstrekken daarvan aan de verdediging gerechtvaardigd. De daartoe aangedragen argumenten – de privacybelangen van (onbekende) derden en het algemene belang dat berichten die mogelijk relevant zijn voor de opsporing in andere zaken, niet onnodig worden verstrekt – acht de rechtbank valide. De rechtbank wijst in dit verband op de mededeling van het Openbaar Ministerie op de zittingen van 27 en 28 februari en 6 maart 2020 dat ‘slechts’ tien procent van de (toen nog circa 610.000) berichten in de Marengo-dataset uit communicatie van de aan verdachten toe te schrijven PGP-lijnen bestaat en dat het bij de overige negentig procent van de berichten gaat om communicatie van derden of van verdachten via op dat moment (nog) niet geïdentificeerde PGP-lijnen. Ook het EHRM heeft in dit kader overwogen dat het noodzakelijk kan zijn om de verdediging de toegang tot materiaal te beperken om de fundamentele rechten van anderen of een belangrijk algemeen belang te waarborgen. [57] Dat de verdediging niet de beschikking heeft gekregen over de volledige Marengo-dataset maar daarin alleen inzage heeft gekregen acht de rechtbank – mede gelet op wat hierna over die inzagemogelijkheden wordt overwogen – dan ook niet in strijd met het beginsel van equality of arms.
De verdediging heeft wel recht op inzage in de Marengo-dataset. Zij heeft die inzagemogelijkheid gekregen vanaf 10 februari 2020. De Marengo-dataset kon door de raadslieden op afspraak bij politiebureaus in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht worden ingezien. De Marengo-dataset was daarnaast ook op afspraak in te zien op een laptop in de penitentiaire inrichting in aanwezigheid van de gedetineerde verdachte. In de Extra Beveiligde Inrichting (hierna: EBI) in Vught waren op afspraak twee laptops met daarop de Marengo-dataset beschikbaar, zodat aan beide zijden van de glazen wand tussen de raadsman en de verdachte een laptop beschikbaar was. Ook kon de verdediging zelf op afspraak bij het NFI in de Marengo-dataset zoeken met behulp van Hansken. Enkele raadslieden hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Verder heeft de rechtbank op 13 maart 2020 beslist dat de zogenoemde ‘eigen lijnen’ – te weten alle berichten van een door de politie aan een specifieke verdachte toegeschreven PGP-adres – tijdelijk ter beschikking moeten worden gesteld aan de raadslieden van die verdachte. Naar aanleiding van deze beslissing heeft het Openbaar Ministerie aan de raadslieden een laptop met die ‘eigen lijnen’ verstrekt. Het gaat dus om berichten uit de Marengo-dataset, maar die berichten zijn geen processtukken, behalve voor zover berichten van die lijnen al aan het procesdossier waren toegevoegd. Enkele raadslieden hebben nadat zij inzage hebben gekregen in de Marengo-dataset en/of de aan hen verstrekte ‘eigen lijnen’ verzocht om voeging van extra berichten, waarna die berichten aan het procesdossier zijn toegevoegd.
De verdediging heeft in de loop van dit proces herhaaldelijk gesteld dat de geboden inzagemogelijkheden onvoldoende waren vanwege – samengevat – praktische bezwaren rondom de inzage en problemen die zich bij het zoeken in de dataset voordeden. De rechtbank wijst erop dat zij op 11 en 12 maart 2021 een regiezitting heeft gehouden waarbij de verdediging specifieke PGP-onderzoekswensen kon indienen en zij de rechtbank heeft kunnen tonen tegen welke problemen zij aanliep bij de geboden inzagemogelijkheden. De rechtbank heeft ter zitting van 12 maart 2021 geconstateerd dat het zoeken in de dataset met wat tips en een nadere toelichting van het Openbaar Ministerie snel mogelijk was en dat het langer duurde als er niet efficiënt werd gezocht. De antwoorden op vragen van de verdediging bleken veelal terug te vinden in de bijgeleverde handleiding en bepaalde problemen of onhandigheden in het zoeken waren terug te voeren op (relatieve) onbekendheid of onervarenheid met zoekmogelijkheden in Excel of PDF. Niet alle raadslieden hadden op dat moment al gebruik gemaakt van alle geboden faciliteiten.
Naar aanleiding van het besprokene en getoonde op die zittingen heeft de rechtbank bij beslissing van 1 april 2021 geoordeeld dat de geboden wijze van inzage de verdediging voorshands voldoende mogelijkheid bood om een adequate verdediging te voeren. De rechtbank heeft daarbij toen ook betrokken dat de omstandigheid dat de inzage veel tijd kost enigszins gecompenseerd wordt doordat er, gezien de verwachte duur van het proces, veel tijd zou zijn om deze inzage te doen. Al met al zag de rechtbank in hetgeen op die zittingen naar voren is gekomen onvoldoende aanleiding om de Marengo-dataset aan de raadsman en verdachte te verstrekken ten behoeve van de inzage. [58]
Het oordeel van de rechtbank van 1 april 2021 betrof een voorlopig oordeel. Onder verwijzing naar die overwegingen is de rechtbank ook thans van oordeel dat de geboden inzagemogelijkheden afdoende zijn geweest. Bij pleidooi heeft de verdediging nog gesteld dat de inzage bij het NFI met Hansken onwerkbaar was vanwege de afstemming van de agenda’s van de personen die daar bij moesten zijn en andere aan haar opgelegde beperkingen. Zo zou tegen de verdediging gezegd zijn dat zij niet mocht zoeken naar ontlastend materiaal en mocht zij alleen berichtcodes noteren en die berichten vervolgens opvragen, waarna die pas weken later werden verstrekt. Wat er van deze stellingen ook zij, de rechtbank constateert dat de verdediging naar aanleiding van de inzage bij het NFI om voeging van slechts zeven berichten heeft gevraagd, waarna deze berichten – met uitzondering van het niet te vinden geheimhoudersbericht, zoals hiervoor is vastgesteld – zijn gevoegd. Waar de verdediging dan precies zou zijn gehinderd in haar controlemogelijkheden is niet duidelijk gemaakt. De omstandigheid dat de verdediging bij die inzage geen vragen over de werking van Hansken kon stellen aan de aanwezige NFI-medewerkers acht de rechtbank niet relevant, omdat dat ook niet het doel was van die geboden inzagemogelijkheid. Voor de verdediging heeft steeds de mogelijkheid bestaan om (via de officier van justitie) aan het NFI te vragen om een specifiek bericht nader te laten controleren. Voor zover de rechtbank bekend heeft zij hiervan geen gebruik gemaakt. De stelling dat het zoeken in de dataset op de politiebureaus in een Excel-bestand onwerkbaar was, is evenmin concreet geworden. Dat het lastig is geweest om afspraken te maken en de inzage voor de verdediging veel tijdsinvestering vergde wil de rechtbank wel aannemen. Daar staat echter tegenover dat de termijn waarop de inzage mogelijk is geweest bijzonder lang is geweest. De inzagemogelijkheden in de Marengo-dataset hebben immers – als gerekend wordt tot de startdatum van de eerste pleidooien in september 2022 – ruim tweeënhalf jaar bestaan en ook ten behoeve van de dupliek heeft de verdediging daar gebruik van kunnen maken. De rechtbank is dan ook van oordeel dat de geboden inzagemogelijkheden in de Marengo-dataset voldoende zijn geweest om een effectieve verdediging te voeren.
3.3.6.2.3 Controle en contra-expertise Hansken
De verdediging betoogt dat zij onvoldoende mogelijkheden heeft gehad om de werking van Hansken te controleren en de software van Hansken aan een contra-expertise te onderwerpen. Zij heeft daartoe tijdens regiezittingen en bij pleidooi gewezen op de rapporten van de in het kader van het onderzoek Tandem II ingeschakelde deskundige [naam deskundige 1] van 15 januari 2018 en 4 maart 2018 waarin [naam deskundige 1] concludeert dat die controlemogelijkheden met betrekking tot de rol en functionaliteit van Hansken in het digitaal forensische onderzoeksproces onvoldoende zijn.
Onder verwijzing naar de vonnissen van 21 september 2021 [59] van de rechtbank Rotterdam in de zaken tegen Ennetcom en haar middellijk bestuurder – waarin een soortgelijk verweer is gevoerd – onderkent de rechtbank het door de verdediging geschetste gevaar dat bij de analyse van bulkdata door complexe algoritmische systemen de resultaten van het systeem leidend worden zonder dat de achterliggende algoritmen kunnen worden gecontroleerd. In het kader van het recht op een eerlijk proces (en dus gelijke proceskansen) moet de verdediging kunnen controleren of de door Hansken geproduceerde resultaten betrouwbaar zijn. Daartoe mag van de verdediging echter wel worden verwacht dat zij concreet maakt op welke punten deze controle moet plaatsvinden. Het in algemene zin stellen dat ‘de controlemogelijkheden onvoldoende zijn’ kan niet als zodanig gelden. Het voorgaande klemt temeer nu in het Marengo-dossier stukken zijn gevoegd waarin is ingegaan op de werking van Hansken. Gewezen wordt het rapport van deskundige [naam deskundige 2] (hierna: [naam deskundige 2] ) van 5 februari 2018 in datzelfde onderzoek Tandem II, waarin hij vragen van de verdediging in die zaak over de betrouwbaarheid en volledigheid van Hansken als selectietool beantwoordt. [60] [naam deskundige 2] is vervolgens op 12 februari 2018 in dat onderzoek gehoord door de rechter-commissaris en de verdediging in de zaak Tandem II heeft daar in aanwezigheid van haar eigen deskundige [naam deskundige 1] vragen kunnen stellen aan [naam deskundige 2] . Ook dat proces-verbaal van verhoor is toegevoegd aan het procesdossier. [61] Verder geldt dat over principes en de werking van Hansken peer-reviewed artikelen zijn verschenen. [62] De verdediging heeft gesteld dat [naam deskundige 2] – nu hij niet rechtstreeks betrokken was bij het gebruik van Hansken ten aanzien van de Ennetcom-data (het antwoord op vraag 2 van de verdediging in het rapport van 5 februari 2018) – vragen niet heeft kunnen beantwoorden, maar zij heeft daarbij onvoldoende concreet gemaakt wat zij nog wil controleren en/of onderzoeken. [naam deskundige 2] heeft in zijn beantwoording bovendien gezegd, en het Openbaar Ministerie heeft hierop ook herhaaldelijk gewezen, dat bij twijfel over de volledigheid van een bericht altijd extra controles uitgevoerd kunnen worden in Hansken zelf of met analysemogelijkheden buiten Hansken. De mogelijkheid tot controle en contra-expertise heeft dus wel degelijk bestaan, zij het dat de verdediging dan wel moet laten weten wat, op welke wijze en door wie onderzocht moet worden. De verdediging heeft dit op de speciale PGP-regiezitting van 11 maart 2021 niet, althans onvoldoende, concreet gemaakt. Ook later heeft zij dit niet gedaan. De rechtbank onderschrijft dan ook niet dat de verdediging geen effectieve controlemogelijkheden heeft gehad.
De verdediging heeft bij pleidooi nog verwezen naar Europese jurisprudentie waaruit volgens haar volgt dat zij recht heeft een contra-expertise. [63] De rechtbank is echter van oordeel dat de verwijzing naar die jurisprudentie niet opgaat omdat Hansken en de met Hansken verkregen resultaten niet aan te merken zijn als deskundigenrapportages.
Bij pleidooi heeft de verdediging gewezen op voorbeelden van ‘fouten’ in Hansken. Deze voorbeelden zijn echter eerder op regiezittingen besproken en – voor zover nodig – verduidelijkt en opgehelderd. Zo heeft de verdediging wederom verwezen naar het in het onderzoek De Vink uitgebrachte NFI-rapport van 16 juni 2020. [64] Het gaat in dat rapport echter niet om een fout in Hansken, maar om een verandering van de naam ‘email from’ naar ‘mailbox name’, welke verandering is ingegeven door voortschrijdend inzicht voor wat betreft de benaming van dat ‘veld’. Het hoe en waarom van die verandering wordt in het rapport van 16 juni 2020 verder uitgelegd. Ook heeft de verdediging wederom verwezen naar ‘fouten’ in de exportfunctie naar de Excelbestanden. De verdediging doelt hier, zo begrijpt de rechtbank, op de brief van 14 september 2020 in het onderzoek Himalaya. [65] Ook die brief gaat niet over fouten in Hansken, maar over een geconstateerd verschil tussen de weergave in Hansken en de weergave in het ten behoeve van de inzage gemaakte Excel-bestand. Het NFI heeft dit geconstateerd en hersteld.
De verdediging heeft nog gesteld dat de werking van Hansken beperkingen kent, zoals het niet kunnen zoeken op minder dan drie tekens waardoor zij niet kan zoeken naar woorden met een ‘y’, zoals ‘hy’ in verband met de aan [medeverdachte 3] toegeschreven schrijfwijze. De rechtbank stelt echter vast dat deze beperking evenzeer geldt voor het Openbaar Ministerie, zodat in zoverre geen sprake is van ongelijke proceskansen. De conclusie van de verdediging dat deze beperking verdachte in zijn verdedigingsrechten heeft geschaad volgt de rechtbank niet, alleen al omdat de verdediging ook op langere woorden met een ‘y’ kon zoeken.
3.3.6.2.4 Hansken is geen (buitenwettelijk) technisch hulpmiddel
De rechtbank is in navolging van eerdere uitspraken van rechtbanken van oordeel dat Hansken niet kan worden aangemerkt als een technisch hulpmiddel in de zin van artikel 126ee aanhef en onder a Sv. [66] De eisen zoals genoemd in het Besluit zijn daarom niet van toepassing. Die eisen zien namelijk op technische hulpmiddelen die worden ingezet bij een stelselmatige observatie, het opnemen van vertrouwelijke communicatie of het opnemen van telecommunicatie en daarvoor wordt Hansken niet gebruikt. Hansken is ook niet aan te merken als een buitenwettelijk technisch hulpmiddel. Het wordt namelijk niet gebruikt voor het verkrijgen van bewijs. Hansken wordt ingezet ten behoeve van het bekijken van bewijs, nadat het is verkregen. De verdediging heeft nog gesteld dat de werking van de Hansken-software heeft bepaald welke PGP-berichten ter kennis kwamen van het onderzoeksteam zodat de uitgangspunten uit de wetsgeschiedenis van artikel 126ee Sv voor Hansken van belang zijn. Die stelling maakt het oordeel van de rechtbank niet anders. Het citaat uit de wetsgeschiedenis waar de verdediging naar verwijst benadrukt het belang van waarborgen aangaande de kwaliteit en de onschendbaarheid van de met technische hulpmiddelen vastgestelde waarnemingen die (immers) in de plaats komen van eigen waarnemingen door verbalisanten. De PGP-data zelf zijn echter niet vastgelegd met Hansken, zodat overeind blijft dat Hansken niet is gebruikt voor het verkrijgen van bewijs.
3.3.6.2.5 Onvolledigheid van de PGP-data
De verdediging heeft uitvoerig uiteengezet dat de PGP-data onvolledig zijn. Voor zover de verdediging hieraan het verweer heeft gekoppeld dat de PGP-berichten niet of in onvoldoende mate kunnen bijdragen aan het bewijs overweegt de rechtbank als volgt.
De PGP-berichten dienen te worden aangemerkt als andere geschriften in de zin van artikel 344 lid 1 onder 5 Sv. Dit betekent dat deze berichten alleen voor het bewijs kunnen worden gebruikt in samenhang met andere bewijsmiddelen.
Bij het gebruik van de PGP-berichten voor het bewijs past behoedzaamheid. De rechtbank is zich ervan bewust dat veelal sprake is van incomplete PGP-communicatie. Dit komt in de eerste plaats doordat op de servers niet alle communicatie meer te vinden was vanwege het retentiebeleid van de aanbieder van de dienst. [67] In het geval van PGP-safe geldt bovendien dat niet alle servers zijn gekopieerd, maar dat de keuze is gemaakt voor het kopiëren van de apparatuur uit de serverkast die vanaf 2012 werd gehuurd. De apparatuur die in de vanaf 2016 gehuurde serverkast stond, is dus niet gekopieerd. Het kopiëren bij PGP-safe is bovendien op enig moment door de Costa Ricaanse autoriteiten beëindigd toen die servers nog niet volledig waren gekopieerd. [68] Daar komt bij dat in het dossier die berichten terecht zijn gekomen die het Openbaar Ministerie uit de Marengo-dataset als relevant heeft geselecteerd. Hierbij past overigens de kanttekening dat de verdediging inzage heeft gehad in de Marengo-dataset en zij zelf ook heeft kunnen verzoeken om voeging van berichten die zij relevant vond.
Verder geldt dat de meeste verdachten hebben ontkend de (enige) gebruiker van een bepaald PGP-account te zijn, dan wel zich op hun zwijgrecht hebben beroepen. Slechts enkele verdachten hebben duiding gegeven aan de inhoud van de berichten. In de berichten wordt soms onduidelijk gesproken. In sommige gevallen zijn conversaties onvolledig. In een deel van de conversaties ontbreken zelfs alle berichten van een van de deelnemers. De context van de berichten is dan ook niet steeds duidelijk. Daar staat tegenover dat voor de bewijswaarde relevant is dat personen die een versleutelde berichtendienst gebruikten zich onbespied waanden en vaak openlijk communiceerden over waar ze mee bezig waren, zonder pogingen dit te verhullen. Ook dat weegt de rechtbank mee bij de beoordeling.
Het voorgaande leidt de rechtbank tot de conclusie dat weliswaar met behoedzaamheid naar de PGP-berichten voor het bewijs moet worden gekeken, maar dat het niet zo is dat de PGP-berichten in algemene zin niet of in onvoldoende mate aan het bewijs kunnen bijdragen vanwege hun onvolledigheid.
3.3.6.2.6 Forensische onbetrouwbaarheid van de PGP-data
De verdediging betoogt dat de PGP-data niet voor het bewijs gebruikt kunnen worden omdat deze forensisch onbetrouwbaar zijn.
3.3.6.2.6.1 Hashwaarden
De rechtbank stelt voorop dat in het dossier is verantwoord dat de data zoals die in Canada en Costa Rica zijn veiliggesteld en gekopieerd ook de data zijn die in Nederland zijn gebruikt. Die vaststelling kon worden gedaan aan de hand van een vergelijking van de zogenoemde hashwaarden van die data. [69]
3.3.6.2.6.2 Integriteit en betrouwbaarheid van de PGP-data
De verdediging heeft herhaaldelijk gesteld dat zich bij Ennetcom integriteitsproblemen en storingen hebben voorgedaan die mogelijk van invloed kunnen zijn geweest op de betrouwbaarheid van het PGP-materiaal. Met name rond en op de PGP-regiezittingen van 11 en 12 maart 2021 is hierover het debat gevoerd tussen de verdediging en het Openbaar Ministerie. De rechtbank heeft vervolgens op 1 april 2021 het verzoek van de verdediging om een deskundige te benoemen en getuigen te horen in verband met deze integriteitsproblemen en storingen afgewezen. [70] De verdediging heeft bij pleidooi opnieuw aandacht gevraagd voor dezelfde gestelde integriteitsproblemen en storingen.
De rechtbank overweegt in navolging van het arrest van 11 februari 2022 van het gerechtshof Amsterdam [71] het volgende. Bij elk ICT-systeem dat is aangesloten op het internet, en dus ook bij het Ennetcom-systeem, bestaat de mogelijkheid dat de data worden gewijzigd, bijvoorbeeld door een hack of door een technisch gebrek. Deze omstandigheid is echter onvoldoende om aan te nemen dat de Ennetcom-data onbetrouwbaar zijn. Daarbij is van belang dat duizenden gebruikers jarenlang (kennelijk naar tevredenheid) gebruik hebben gemaakt van de diensten van Ennetcom. Overheidsdiensten bleken lange tijd niet in staat om de communicatie die via dit systeem werd gevoerd te onderscheppen en de daarbij behorende PGP-telefoons te ‘kraken’. Uit de verklaring die de bestuurder van Ennetcom op 7 juni 2021 als getuige heeft afgelegd bij de raadsheer-commissaris van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden blijkt verder dat Ennetcom in zijn bedrijfsvoering aandacht had voor onregelmatigheden in het communicatiesysteem, voorzorgsmaatregelen nam om dergelijke onregelmatigheden te voorkomen en ook maatregelen trof bij incidenten. [72] De rechtbank verwijst in dit verband ook naar het verhoor bij de rechter-commissaris van de rechtbank Gelderland van 6 februari 2019 van de bij Ennetcom van december 2014 tot januari 2016 werkzame service- en supportmanager. [73] Deze verklaart onder andere dat de controles na een incident in Parijs medio 2015 werden aangescherpt. Uit een door de bestuurder van Ennetcom opgestelde lijst blijkt dat dergelijke incidenten zich wel voordeden, maar dat het aantal incidenten – afgezet tegen de hoeveelheid klanten en de omvang van door hen verstuurde berichten – in al die jaren betrekkelijk gering is. [74]
De rechtbank stelt vast dat de vragen van de verdediging die specifiek raken aan de integriteit van de data in het dossier zijn beantwoord. De rechtbank wijst op het reeds aangehaalde rapport van [naam deskundige 2] van 5 februari 2018 en het eveneens eerder aangehaalde verhoor bij de rechter-commissaris van 12 februari 2018 in het onderzoek Tandem II. In dat verhoor heeft [naam deskundige 2] onder andere gereageerd op de bevindingen van [naam deskundige 3] in zijn – op verzoek van de verdediging – opgestelde rapportage van 16 januari 2018. [75] Ook wijst de rechtbank op het rapport van [naam deskundige 2] van 9 maart 2018 in het onderzoek Tandem II. [76]
De uitleg van [naam deskundige 2] komt er in de kern op neer dat ‘een beetje ontsleutelen’ van PGP-data niet mogelijk is. Als de ontsleuteling niet correct zou zijn, dan zou dit een onsamenhangende en onleesbare tekst hebben opgeleverd. Manipulatie van de inhoud van de berichten zou in beginsel mogelijk zijn maar is, gelet op de PGP-versleuteling, eigenlijk praktisch onmogelijk. De rechtbank ziet gelet op deze uitleg geen aanleiding om aan de juistheid van de ontsleuteling te twijfelen. De rechtbank wijst in dit verband ook op het proces-verbaal waarin de recherche een aantal zuiver theoretische scenario’s heeft doorgenomen rondom de integriteit en de betrouwbaarheid van de gegevens van de Ennetcom-servers. [77] Daarin wordt gesteld dat manipulatie van de inhoud van berichten tot inconsistenties in de berichtenuitwisseling of zelfs tot onleesbaarheid van de berichten zou moeten leiden en dat daarvan niet is gebleken. Ook staat daarin dat configuratiefouten of technische gebreken het bedrijfsmodel van Ennetcom zouden raken en dat het onaannemelijk is dat dergelijke gebreken door de beheerders niet onmiddellijk zouden worden opgelost. De rechtbank kan dat goed volgen, aangezien – zoals hiervoor al overwogen – vele gebruikers jarenlang (kennelijk naar tevredenheid) gebruik hebben gemaakt van de diensten van Ennetcom. Er zijn, zo schrijft de recherche in dat proces-verbaal, geen indicaties aangetroffen voor sporen van technische gebreken in de berichtenuitwisseling of in de BES-systemen. In de conclusie van het proces-verbaal wordt de verdediging erop gewezen dat, als zij concrete feiten en omstandigheden aanwijst, scenario’s verder kunnen worden onderzocht. [78] Van die mogelijkheid heeft de verdediging geen gebruik gemaakt.
De rechtbank is gelet op het voorgaande niet gebleken dat de gestelde integriteitsproblemen of storingen invloed hebben gehad op de ontsleutelde inhoud van de PGP-berichten. Bij het voorgaande betrekt de rechtbank nog dat de inhoud van de PGP-berichten op een groot aantal onderdelen bevestiging vindt in andere bewijsmiddelen, zoals hierna bij de bespreking van de zaaksdossiers zal worden weergegeven.
3.3.6.2.6.3 PGP-e-mailadres (mede) bij een ander in gebruik
Enkele raadslieden voeren het verweer dat hun cliënt niet de enige gebruiker was van een bepaald e-mailadres en/of dat een e-mailadres op enig moment tijdelijk in gebruik was bij een ander dan de eerdere gebruiker.
De rechtbank stelt in dit verband voorop dat, waar dit het geval zou zijn, dit geen invloed heeft op de integriteit van het bericht zelf, gelet op wat hiervoor over de ontsleuteling is overwogen. De rechtbank heeft in de zaaksdossiers inderdaad voorbeelden aangetroffen van het wisselen van de gebruiker van een PGP-telefoon en het tijdelijk gebruiken van een PGP-telefoon van een ander. Deze gevallen komen voor zover nodig in die zaaksdossiers aan de orde. In voorkomende gevallen wordt in de processen-verbaal van identificatie verantwoord op basis waarvan is geconcludeerd dat een e-mailadres op een volgende gebruiker is overgegaan.
Op basis van het dossier heeft de rechtbank niet kunnen vaststellen dat gewisseld werd van gebruiker zonder dat dit kenbaar werd gemaakt aan de andere deelnemer aan een gesprek. Dat ligt ook voor de hand: het zou immers ernstig afbreuk doen aan het vertrouwen van de andere deelnemers aan de versleutelde communicatie als zij het risico zouden lopen dat hun berichten onbedoeld bij derden terecht zouden kunnen komen. Dat geldt temeer nu de gesprekken in het dossier Marengo veelal zien op (voorbereidingen van) liquidaties. In het verlengde hiervan ligt ook niet voor de hand dat een derde gebruik maakt van een PGP-toestel van een ander zonder dat de eigenlijke gebruiker dat weet, en al helemaal niet dat die derde dan communiceert over (voorbereidingen van) liquidaties. Al met al brengt dit de rechtbank ertoe om, behoudens duidelijke aanwijzingen voor het tegendeel, ervan uit te gaan dat als een PGP-account aan een geïdentificeerde persoon kan worden gekoppeld, de berichten van dat account ook door die persoon zijn verzonden of ontvangen.
3.3.6.2.7 Yüksel Yalçinkaya tegen Turkije
De rechtbank heeft zich rekenschap gegeven van het na de dupliek van de verdediging gewezen arrest van het EHRM van 26 september 2023 in de zaak Yüksel Yalçinkaya tegen Turkije, waarin het EHRM oordeelt dat artikel 6 EVRM is geschonden. [79] Dit arrest geeft de rechtbank evenwel geen aanleiding om anders te oordelen over de geboden inzage- en controlemogelijkheden voor de verdediging in relatie tot het recht op een eerlijk proces. Daartoe is redengevend dat het EHRM in dat arrest expliciet heeft overwogen – kort gezegd – dat de omstandigheid dat het bewijs ziet op versleutelde elektronische data geen aanleiding is om een andere toets toe te passen in het licht van artikel 6 EVRM dan de toets die het steeds heeft aangelegd. [80] Ook waar het gaat om het niet aan de verdediging verstrekken van alle brondata verwijst het EHRM naar zijn eerdere jurisprudentie. [81] Bovendien verschillen de feitelijke vaststellingen in die Turkse zaak zodanig van de feiten in Marengo dat een vergelijking niet opgaat. De rechtbank wijst er onder andere op dat de klager in die Turkse zaak geen toegang had tot gegevens die specifiek op hemzelf betrekking hadden, dat dit (ByLock-)bewijs van doorslaggevend belang was voor de veroordeling en klager geen reële mogelijkheid had om het bewijs te betwisten. Ook was de Turkse rechter niet ingegaan op de verweren van klager over de rechtmatigheid en de betrouwbaarheid van de gegevens. Die omstandigheden doen zich in Marengo – zoals hiervoor uiteen is gezet – niet voor. Zo heeft de verdediging wél inzage in de Marengo-dataset, hebben de raadslieden de ‘eigen lijnen’ op een laptop verstrekt gekregen, kan de verdediging desgewenst bij het NFI met Hansken in de Marengo-dataset zoeken en heeft zij gedurende dit proces verzoeken met betrekking tot dat PGP-bewijs kunnen doen en daaromtrent verweren kunnen voeren, waarop de rechtbank steeds gemotiveerd heeft beslist.
3.3.7
Voorwaardelijke verzoeken
3.3.7.1 Prejudiciële vragen Hof van Justitie EU
De verdediging heeft voorwaardelijk, namelijk indien de verdediging niet wordt gevolgd in een of meerdere van de door haar ingenomen standpunten over de uitleg en schending van het Unierecht met betrekking tot de verkrijging en verwerking van de PGP-data, dan wel als wordt volstaan met constatering van een vormverzuim, prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie EU, met het verzoek aan het Hof om de zogenoemde versnelde procedure (een procedure préjudicielle accélérée, PPA) toe te passen. Daartoe stelt de verdediging een aantal concreet geformuleerde vragen voor.
De rechtbank komt gelet op voorgaande beslissingen toe aan de beoordeling van dit verzoek. De rechtbank heeft hiervoor uiteengezet dat zij de verdediging niet of niet steeds geheel volgt in haar standpunten over gestelde schendingen van Unierecht en de daaraan te verbinden rechtsgevolgen. Het antwoord op de te stellen vragen ligt echter naar het oordeel van de rechtbank al besloten in de jurisprudentie van het Hof van Justitie EU zoals die eerder is besproken. De rechtbank acht zich dan ook voldoende voorgelicht en wijst het verzoek daarom af.
3.3.7.2 Aanhouden van de zaak
De verdediging heeft bij dupliek aan haar voorwaardelijk verzoek het subsidiaire verzoek toegevoegd dat als de rechtbank het (nog) niet noodzakelijk acht zelf prejudiciële vragen te stellen, de zaken van verdachten aan te houden tot na de beslissing van het Hof van Justitie EU op de prejudiciële vragen van het Berlijnse gerecht van 19 oktober 2022. Die vragen zijn vooral relevant voor de vraag of uit het Unierecht, in het bijzonder uit het doeltreffendheidsbeginsel, volgt dat schendingen van het Unierecht – samengevat – ook bij ernstige strafbare feiten niet geheel zonder gevolgen mogen blijven en ten minste gevolgen moeten hebben voor het bewijs of de op te leggen straf.
De rechtbank heeft acht geslagen op de Europese jurisprudentie, ook die waarin het doeltreffendheidsbeginsel een rol speelt. Daarover acht de rechtbank zich voldoende voorgelicht. De omstandigheid dat een ander, niet Nederlands gerecht (mede) over dat onderwerp prejudiciële vragen heeft gesteld, geeft de rechtbank geen aanleiding de zaken aan te houden in afwachting van die beantwoording. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat verdachten in deze zaak zich al zeer lange tijd in (geschorste) voorlopige hechtenis bevinden en voor hen van belang is dat de zaken thans worden afgerond.
3.3.7.3 Overige voorwaardelijke verzoeken
De verdediging heeft voorts voorwaardelijk, namelijk voor het geval de rechtbank tot enige bewezenverklaring zal komen, verzocht om alle Ennetcom- en PGP-safe-data die met de rechtshulpverzoeken aan Canada en Costa Rica zijn verkregen op toegankelijke wijze verstrekt te krijgen en daar het Openbaar Ministerie opdracht toe te geven. Daarnaast is voor dat geval verzocht (alsnog) de volgende personen als getuige te horen/als deskundige te benoemen:
1. [betrokkene 12]
2. [betrokkene 13]
2. [betrokkene 13]
3. [naam deskundige 2] of een andere direct bij de werking en ontwikkeling van Hansken betrokken deskundige (van het NFI)
4. [naam deskundige 1]
4. [naam deskundige 1]
5. Onafhankelijke deskundigen teneinde te onderzoeken:
- De effectiviteit, waaronder ook de betrouwbaarheid, van de methode om middels
zoekwoorden een selectie van de brondata te maken in het kader van waarheidsvinding;
- Of voldoende is voorzien in controle op betrouwbaarheid van onderliggende brondata;
- Of Hansken voldoende stabiel is, loggegevens en versies qua instellingen en tools inzichtelijk zijn en resultaten van de inzet van Hansken voldoende correct, reproduceerbaar en controleerbaar zijn;
- Of sprake is of kan zijn van een effectieve mogelijkheid van tegenonderzoek omtrent de
verwerking van de Ennetcom- en PGP-safe-data middels de software van Hansken en de
ontwikkeling en toepassing van Hansken door de medewerkers van het NFI in dat kader;
- Of en zo ja welke nadelen voor de mogelijkheden van contra expertise het gevolg zijn van de keuzen om data in bulk te verkrijgen;
- Of de mogelijkheden voor het overzetten van resultaten uit Hansken naar het dossier
voldoende betrouwbaar en controleerbaar zijn;
- Of onafhankelijkheid van bejegening van de data gegarandeerd is;
- Of voldaan is aan eisen van het Hof van Justitie EU en het EHRM (op grond van de artikelen 7 en 8 EU Handvest en artikel 8 EVRM) over de bejegening van dergelijke data in bulk door mensen en technisch middel;
- Of de ten behoeve van het beroepsgeheim ingezette waarborgen voldoende effectief en
inzichtelijk zijn;
6. De Canadese rechter [naam Canadese rechter] van het Superior Court of Justice in Toronto, omtrent de uitleg van de door hem geformuleerde voorwaarden, zoals ten aanzien van het woord “for”
en het door hem bedoelde toezicht en de toestemming en welke data (omvang en aard) hij
meende te verstrekken aan Nederland;
7. De Costa Ricaanse rechter die over de uitvoering van het rechtshulpverzoek van het
Nederlandse Openbaar Ministerie aan de Costa Ricaanse autoriteiten heeft beslist omtrent
welke data (omvang en aard) hij meende te kunnen laten kopiëren voor en verstrekken aan
Nederland naar aanleiding van dat rechtshulpverzoek.
Omdat de rechtbank tot bewezenverklaringen zal komen, komt zij toe aan de beoordeling van deze verzoeken. De rechtbank wijst het verzoek tot verstrekking van alle brondata af omdat – zoals hiervoor gemotiveerd uiteen is gezet – de verdediging daar geen recht op heeft. Ook de verzoeken tot het horen van getuigen en het benoemen van deskundigen worden afgewezen. De rechtbank acht zich voldoende ingelicht op basis van de stukken, de uitvoerige behandeling op met name de speciaal voor dat doel gehouden PGP-regiezitting van 11 en 12 maart 2021 en de daarna nog gewisselde standpunten en toelichtingen ter terechtzitting. Van de noodzaak tot het horen van de door de verdediging verzochte personen is daarom niet gebleken. Om dezelfde reden is de rechtbank de noodzaak tot het benoemen van de verzochte deskundigen niet gebleken. De verzoeken worden afgewezen.
3.4
Dubai-observatie
3.4.1
Feitelijke gang van zaken
Op 17 juni 2019 komt bij het Team Criminele Inlichtingen (hierna: TCI) informatie binnen dat [advocaat 4] op 19 juni 2019 met vlucht EK0148 om 15:20 uur naar Dubai zal vliegen en dat hij hoogstwaarschijnlijk daar de gezochte [medeverdachte 3] gaat ontmoeten. Het Openbaar Ministerie besluit naar aanleiding van deze informatie tot observatie van [advocaat 4] op Schiphol en in Dubai.
[advocaat 4] is kortstondig geobserveerd op Schiphol en met een artikel 126ne Sv vordering zijn de gegevens uit het Travel Information Portal (TRIP) verkregen. Daaruit blijkt dat [advocaat 4] inderdaad om 15:20 uur naar Dubai zal vliegen, met een terugvlucht op 23 juni 2019. Nadat op 19 juni 2019 op Schiphol blijkt dat hij in gezelschap is van [advocaat 5] wordt besloten ook hem te observeren.
Uit het dossier maakt de rechtbank op dat via de liaison officer aan de autoriteiten van Dubai het verzoek is gedaan om [advocaat 4] (en vervolgens ook [advocaat 5] ) in Dubai te observeren. Aan de afdeling Interpol van het Criminal Investigation Department van de Dubai Police (hierna ook: Interpol Dubai Police) is meegedeeld dat [advocaat 4] een advocaat is, maar niet de advocaat van [medeverdachte 3] , en dat het Nederlands recht zich niet verzet tegen deze inzet. Op 19 juni 2019 wordt een schriftelijk verzoek aan Interpol Dubai Police verstrekt inhoudend onder meer het verzoek tot 24-uurs observatie van [advocaat 4] en zijn hotelgegevens, waaronder hotelgegevens waar hij mogelijk eerder heeft verbleven. Voorts wordt gevraagd om een regelmatige (om het half uur of bij elke start/stop van [advocaat 4] ) update van de ontwikkelingen in Dubai, bijvoorbeeld cameraobservatie van een locatie/pand waarbij het vermoeden bestaat dat [medeverdachte 3] daar verblijft en het uitvoeren van alle opsporingshandelingen die leiden tot de aanhouding van [medeverdachte 3] .
Op 20 juni 2019 wordt door de Dubai Police in de lobby van het hotel een ontmoeting geobserveerd tussen [advocaat 5] en een onbekend persoon (die later [betrokkene 14] (hierna: [betrokkene 14] ) blijkt te zijn). Van deze ontmoeting wordt een foto gemaakt die via de liaison officer bij de Nederlandse politie terechtkomt. Op 21 juni 2019 wordt door de Dubai Police een ontmoeting geobserveerd tussen [advocaat 4] en [advocaat 5] en [betrokkene 14] en een andere onbekende man met een bril en een pet. Ook van deze ontmoeting wordt een foto gemaakt die via de liaison officer bij de Nederlandse politie terechtkomt. Omdat de Nederlandse politie vermoedt dat de onbekende man [medeverdachte 3] is, wordt om zijn aanhouding gevraagd, maar de Dubai Police doet dit niet omdat zij onvoldoende overtuigd zijn dat dit [medeverdachte 3] betreft. De Dubai Police verstrekt ondanks verzoeken daartoe geen verslag van de observaties. Voor zover bij de Nederlandse politie bekend zijn er geen andere ontmoetingen door de Dubai Police geobserveerd.
Op 10 december 2021 zijn door middel van een rechtshulpverzoek tien gedetailleerde vragen aan de autoriteiten van de Verenigde Arabische Emiraten (hierna: VAE) gesteld over de Dubai-observatie. Op 2 oktober 2023 wordt een antwoord gegeven, waarbij geen gedetailleerde informatie is verstrekt.
3.4.2
Verweren
De kern van de verweren van de verdediging van [medeverdachte 4] en die van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] , [verdachte] en [medeverdachte 3] is dat het (stelselmatig) volgen van de raadslieden onrechtmatig en in strijd met de beginselen van een goede procesorde is en een vormverzuim als bedoeld in 359a Sv oplevert, respectievelijk een bouwsteen is daarvoor. Deze verweren lenen zich voor gezamenlijke bespreking.
3.4.2.1 Verweer in de zaken van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] , [verdachte] en [medeverdachte 3]
De verdediging stelt zich op het standpunt dat door het Openbaar Ministerie geheimhoudersrechten zijn geschonden door het zonder daartoe strekkende machtiging stelselmatig observeren van twee advocaten tot in Dubai in juni 2019. Een zorgvuldige belangenafweging over de doorbreking van hun beroepsgeheim is niet gemaakt, gelet op het gevaar dat uitging van de operatie voor [advocaat 4] en [advocaat 5] . Onduidelijk is gebleven welke waarborgen zijn bedongen in relatie tot hun veiligheid. Het Openbaar Ministerie neemt ten onrechte aan dat er geen sprake is geweest van stelselmatige observatie en heeft uit eigen beweging niets verantwoord in het dossier. De dwingend voorgeschreven procedures voor het schenden van geheimhoudersrechten zijn niet gevolgd. Een bevel tot gevangenneming voor [medeverdachte 3] is bovendien pas op 24 september 2019 verstrekt. Volgens de verdediging is daarmee sprake van ernstige verzuimen in het kader van het waarborgen van het beroepsgeheim en het belang van cliënten en eenieder om zich vrij van vrees voor openbaarmaking voor advies tot een professioneel verschoningsgerechtigde te kunnen wenden. Daarbij heeft het Openbaar Ministerie herhaaldelijk willens en wetens, structureel en zelfs beleidsmatig in strijd met de fundamentele wettelijke rechtsbeginselen en normen gehandeld en dus in strijd met het recht van cliënten op vertrouwelijke en effectieve rechtsbijstand. Daarmee is het recht op een eerlijk proces ex artikel 6 EVRM geschonden. Het Openbaar Ministerie heeft tevens ontoereikend gehandeld op het gebied van transparantie en de veiligheid van personen, hetgeen eveneens een schending van de artikelen 2, 3 en 6 EVRM met zich brengt.
3.4.2.2 Verweer in de zaak van [medeverdachte 4]
De verdediging voert aan dat de Dubai-observatie blijk geeft van een Openbaar Ministerie dat de pijlen is gaan richten op een aantal advocaten. De zeer onzorgvuldige en disproportionele wijze waarop dit is gedaan schendt de vrijheid en integriteit van de verdediging en wijst op kwade wil. Voor zover een belangenafweging heeft plaatsgevonden is deze onvolledig en onzorgvuldig geweest en de verdedigingsrechten van [medeverdachte 4] zijn ongerechtvaardigd geschonden. De feitelijke grondslag voor de observatie is onvoldoende en een juridische basis voor de inzet ontbreekt. Een zorgvuldige besluitvorming heeft niet plaatsgevonden en het overleg met de autoriteiten in Dubai was zeer beperkt. Er was geen enkel toezicht en geen enkele controle of invloed vanuit Nederland op de wijze waarop de Dubai Police de verzoeken zou uitvoeren, behalve toen Nederland in aanwezigheid van [advocaat 4] en [advocaat 5] de verkeerde persoon wilde laten aanhouden. De gevaarzetting die daaruit volgt wordt door het Openbaar Ministerie weggewuifd. De Dubai-observatie kan de toets van subsidiariteit en proportionaliteit niet doorstaan en is daarmee onrechtmatig. Het voorgaande dient als bouwsteen voor de artikel 359a Sv-verweren en er wordt aandacht gevraagd voor de steeds meer complex wordende positie van (strafrecht)advocaten, waarbij in de samenleving door dergelijk handelen een negatief sentiment verder wordt aangewakkerd, waartegen die advocaten zich onmogelijk of slechts zeer beperkt kunnen verweren.
Het Openbaar Ministerie heeft geconcludeerd tot verwerping van de verweren.
3.4.3
Oordeel van de rechtbank
Vooropgesteld wordt dat de observatie heeft plaatsgevonden in het kader van de opsporing ter aanhouding van [medeverdachte 3] op de voet van artikel 565 Sv (oud) (in het onderzoek CapeCoral) en niet in het kader van het voorbereidend onderzoek tegen [verdachte] ter zake van de aan hem ten laste gelegde feiten (in het onderzoek Marengo). Indien al een verzuim kan worden vastgesteld, dan is dat buiten het verband van dit voorbereidend onderzoek en is artikel 359a Sv dus niet van toepassing. De vraag of een rechtsgevolg moet worden verbonden aan een onrechtmatige handeling die buiten het bereik ligt van artikel 359a Sv is daarmee echter niet uitgesloten. De rechtbank verwijst voor het hiervoor geldende kader naar hetgeen hiervoor (zie hoofdstuk 3.1 Algemeen kader vormverzuimen) is opgenomen.
3.4.3.1 Gestelde onrechtmatigheden
De omstandigheid dat bij de besluitvorming om tot observatie over te gaan op basis van de TCI-informatie is geacteerd, acht de rechtbank geoorloofd. De informatie was voldoende concreet en actueel en de omstandigheid dat over de betrouwbaarheid van die informatie geen oordeel kon worden gegeven, doet daar niet aan af.
Artikel 126g lid 1 Sv vereist een bevel tot observatie van de officier van justitie als het gaat om het stelselmatig volgen van een persoon of het stelselmatig waarnemen van diens aanwezigheid of gedrag. Het Openbaar Ministerie stelt dat de verwachting was dat de observatie in Dubai slechts gedurende een korte periode zou plaatsvinden op vermoedelijk alleen openbare locaties. Gelet daarop was een bevel ex artikel 126g Sv dus niet nodig. Een en ander hoefde daarom ook niet in het (artikel 565 Sv (oud) BOB-)dossier van [medeverdachte 3] te worden verantwoord, aldus het Openbaar Ministerie. In het licht van hetgeen aan de Dubai Police gevraagd is volgt de rechtbank het Openbaar Ministerie daarin niet. Er is immers verzocht om 24-uurs observatie met een regelmatige update van de ontwikkelingen (om het half uur of bij elke start/stop van [advocaat 4] ) en bijvoorbeeld cameraobservatie. Een dergelijke observatie kan – nu deze kennelijk op geen enkele wijze voor wat betreft de intensiteit is ingeperkt, zeker indien een en ander uit handen wordt gegeven aan een buitenlandse opsporingsdienst waarover geen enkele controle kan worden uitgeoefend – potentieel tot resultaat hebben dat een min of meer volledig beeld van bepaalde aspecten van iemands leven wordt verkregen en dat dus sprake is van stelselmatige observatie. Een bevel ex artikel 126g Sv was dus vereist.
Het ontbreken daarvan is een vormverzuim, maar het betreft geen onherstelbaar vormverzuim waaraan de rechter gevolgen kan verbinden. In de zaak van [verdachte] geldt immers dat het ontbreken van een dergelijk bevel geen vormverzuim is dat is begaan in het onderzoek dat voorafgaat aan het onderzoek ter terechtzitting, nu het is begaan in het onderzoek ter opsporing en aanhouding van [medeverdachte 3] . Ook anderszins kan aan het vormverzuim geen gevolgen worden verbonden, nu in geen geval geoordeeld kan worden dat de Dubai-observatie van bepalende invloed is geweest op het verloop van het opsporingsonderzoek naar en/of de (verdere) vervolging van een van de Marengo-verdachten ter zake van de ten laste gelegde feiten in de zaak Marengo.
Vervolgens komt de vraag aan de orde of er door (besluitvorming rondom) de observatie anderszins sprake is van onrechtmatig handelen van het Openbaar Ministerie. Daarbij stelt de rechtbank voorop dat iedere niet-verdachte ongewild onderdeel (en daarmee onderwerp) van politieonderzoek kan worden. Advocaten zijn hiervan niet uitgezonderd. Zij hebben echter – gezien hun verschoningsrecht en het grote maatschappelijke belang van dat verschoningsrecht – wel een bijzondere positie, die maakt dat het Openbaar Ministerie zeer omzichtig te werk moet gaan als een advocaat op enigerlei wijze in een strafrechtelijk onderzoek wordt betrokken. Dit wordt benadrukt in de door het College van procureurs-generaal opgestelde Aanwijzing toepassing dwangmiddelen en opsporingsbevoegdheden bij advocaten (hierna: de Aanwijzing). Deze luidt voor zover hier van belang:
‘De toepassing van opsporingsbevoegdheden en dwangmiddelen tegen advocaten vergt een hoge mate van zorgvuldigheid. (…) Dat betekent niet dat het OM nooit zou mogen overgaan tot het toepassen van dwangmiddelen jegens advocaten. Wel zal in die gevallen waarin het verschoningsrecht (mogelijk) in beeld is, zeer goed acht geslagen moeten worden op de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.’
De rechtbank gaat ervan uit dat [advocaat 4] en [advocaat 5] beroepshalve – en niet privé – de reis naar Dubai hebben gemaakt en dat daarom de Aanwijzing van toepassing is. [medeverdachte 3] stond al enige tijd internationaal gesignaleerd ter aanhouding in verband met het onderzoek Marengo. De officier van justitie belast met de opsporing van [medeverdachte 3] heeft over de ontvangen TCI-informatie contact gehad met de rechercheofficier van justitie en de plaatsvervangend hoofdofficier van justitie van het Landelijk Parket. Er is door hen besloten over te gaan tot de observatie vanwege het grote maatschappelijk belang bij de aanhouding van [medeverdachte 3] en de zeer grote maar vruchteloze opsporingsinzet om hem aan te houden. Meegewogen is dat er op dat moment een grote dreiging uitging van het (vermoedelijke) criminele samenwerkingsverband, terwijl het niet voor de hand lag dat [medeverdachte 3] cliënt was van [advocaat 4] en het doel uitsluitend de aanhouding van [medeverdachte 3] betrof. De observatie zou gedurende een beperkte periode op publiek toegankelijke plekken worden uitgevoerd. Desgevraagd heeft de betreffende officier van justitie op verzoek van de rechtbank een nader proces-verbaal opgemaakt met betrekking tot de mogelijke gevaarzetting voor de betrokken advocaat, waarbij de officier van justitie inzicht biedt in de afweging en ten slotte opmerkt dat er op geen enkel moment aanwijzingen zijn geweest voor enige vorm van concrete gevaarzetting jegens de advocaat.
In het licht van het belang van de opsporing en aanhouding van [medeverdachte 3] acht de rechtbank het op zichzelf niet onbegrijpelijk dat het Openbaar Ministerie tot deze afweging is gekomen. Door het enkel observeren van ontmoetingen die advocaten hebben in de publieke ruimte komt hun verschoningsrecht niet onmiddellijk in het gedrang. Anders dan de verdediging van [medeverdachte 4] meent volgt uit de beslissing tot de Dubai-observatie niet dat het Openbaar Ministerie – al dan niet uit kwade wil – de pijlen op de advocatuur richt. De rechtbank neemt daarbij aan dat de inzet ook was gevolgd als de TCI-informatie een ontmoeting met een niet-advocaat betrof. In het licht van het enorme belang om [medeverdachte 3] aan te houden – de ernst van de verdenking tegen hem, het gevaar dat hij kennelijk op vrije voeten vormde en de langdurige, vruchteloze inzet van een grote hoeveelheid opsporingscapaciteit – voldoet het initiële besluit om [advocaat 4] te (doen) observeren aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.
Wel geldt dat in de uitvoering van het besluit om te observeren – los van het ontbreken van het bevel ex artikel 126g Sv – een aantal zaken naar het oordeel van de rechtbank niet goed is gegaan. Waar kennelijk in de afweging van het Openbaar Ministerie is betrokken dat de observatie gedurende een beperkte periode op publiek toegankelijke plekken zou worden uitgevoerd, blijkt niet – althans, voor de rechtbank niet kenbaar – dat dit op deze wijze is gedeeld met de Dubai Police. Dat had wel gemoeten, nu het verzoek om 24-uurs observatie zonder deze beperking veel ruimer door de Dubai Police zou kunnen worden opgevat. Daarnaast geldt dat het verzoek aan de Dubai Police om de man met een bril en een pet die bij de tweede ontmoeting aanwezig was aan te houden terwijl [advocaat 4] en [advocaat 5] nog aanwezig waren, kennelijk als impulsieve reactie, terugkijkend buitengewoon risicovol was. Niet alleen had, als dit gebeurd was, voor hen ter plekke een gevaarlijke situatie kunnen ontstaan, maar bovendien kan bij iemand die zich al geruime tijd schuilhoudt en die in een dergelijke situatie wordt aangehouden, of bij zijn entourage, (ten onrechte) het idee postvatten dat de advocaten iets met deze aanhouding van doen hebben. De gevolgen van deze onregelmatigheden dienen echter te worden gerelativeerd. De Dubai Police heeft immers alleen de eerder genoemde twee ontmoetingen in de hal van het hotel aan de Nederlandse politie gemeld. Een gedegen verslaglegging van de observaties ontbreekt, maar er zijn geen aanwijzingen dat zij met hun observaties verder in het privéleven van [advocaat 4] en [advocaat 5] zijn doorgedrongen. Ook geldt dat de Dubai Police zelf heeft besloten om de man met een bril en een pet niet aan te houden, waardoor de hiervoor geschetste mogelijke veiligheidsrisico’s voor [advocaat 4] en [advocaat 5] zich uiteindelijk niet hebben voorgedaan.
3.4.3.2 Conclusie
De conclusie is dat er in de besluitvorming en de uitvoering van de Dubai-observatie fouten zijn gemaakt, die gelukkig zonder gevolgen zijn gebleven. Van een zodanig fundamentele inbreuk op de beginselen van een behoorlijke procesorde dat deze de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie tot gevolg zou moeten hebben is echter geen sprake. De rechtbank onderkent wel dat de positie van (strafrecht)advocaten complexer is geworden en dat advocaten zich tegen een inzet zoals de Dubai-observatie onmogelijk of slechts zeer beperkt kunnen verweren. Het is dan ook niet voor niets dat de rechtbank van het Openbaar Ministerie openheid van zaken heeft verlangd en in dit kader getuigenverzoeken heeft gehonoreerd. Op grond van artikel 126g Sv had (het bevel tot) de observatie op schrift dienen te worden gesteld, had dit verantwoord moeten worden in het artikel 565 Sv (oud) BOB-dossier van [medeverdachte 3] en was er een notificatieplicht ten opzichte van [advocaat 4] . Maar los daarvan had het het Openbaar Ministerie gepast dat zij ter toetsing van haar handelen – nu er een inzet op advocaten is geweest – uit eigen beweging de gang van zaken van meet af aan had vastgelegd en de relevante stukken in het dossier had gevoegd. Dat dit niet is gebeurd maakt echter niet dat de gevolgde handelwijze daarom als onrechtmatig moet worden aangemerkt.
De verweren worden dan ook verworpen.
3.5
Verkapte uitlevering
3.5.1
Overbrenging van [verdachte] naar Nederland
3.5.1.1 Standpunten
De verdediging heeft in verband met de overbrenging van [verdachte] naar Nederland aangevoerd dat er sprake is van een groot aantal onherstelbare vormverzuimen als bedoeld in artikel 359a Sv, dan wel schendingen van de artikelen 2, 3, 5, 6 en 13 EVRM en het folterverdrag en de regelgeving omtrent genoegzame verslaglegging ex artikel 152 Sv, waardoor er geen sprake meer kan zijn van een eerlijk proces. Daartoe voert de verdediging het volgende – samengevat – aan.
Suriname heeft geen uitvoering gegeven aan het uitleveringsverzoek van Nederland, maar [verdachte] onrechtmatig uitgezet waardoor hij niet de waarborgen van een uitleveringsprocedure heeft gekregen. Dit terwijl tussen Suriname en Nederland een bilateraal uitleveringsverdrag bestaat en beide landen bovendien zijn aangesloten bij verschillende multilaterale verdragen die uitlevering mogelijk maken. Nederland heeft op deze onrechtmatige uitzetting, die moet worden aangemerkt als een verkapte uitlevering, aangestuurd door het verstrekken van onjuiste informatie over [verdachte] op politie-politie niveau en in de rechtshulpverzoeken. Zo zou er sprake zijn van het plegen van strafbare feiten in Suriname en zelfs van een gevaar voor de nationale veiligheid van Suriname. Deze informatie is bovendien verstrekt aan een land waarvan bekend is dat de detentieomstandigheden mensonterend zijn en waarvan bekend en – zeker vanwege de op basis van de onjuiste informatie te verwachten inschakeling van de terrorisme- en veiligheidsdienst – voorzienbaar was dat [verdachte] zou worden mishandeld.
Ook was het bevel tot voorlopige aanhouding dat ten grondslag lag aan het uitleveringsverzoek onbevoegd gegeven, nu het afkomstig was van de officier van justitie, die ingevolge de jurisprudentie van het Hof van Justitie EU niet is aan te merken als ‘rechterlijke autoriteit’. Nederland heeft haar zorgplicht geschonden, door de verzoeken om rechtshulp uit te doen gaan en vervolgens door zich na de aanhouding van [verdachte] in Suriname op geen enkele wijze voor hem in te spannen. [verdachte] heeft ten onrechte geen consulaire bijstand en geen rechtsbijstand gekregen. Dit klemt te meer nu [verdachte] in strijd met de Surinaamse Vreemdelingenwet is aangehouden en uit Suriname is verwijderd.
Hij verbleef immers rechtmatig in Suriname. De door de verdediging ingeschakelde raadsman [advocaat 6] mocht hem niet bezoeken. Bovendien had [verdachte] een redelijke vertrektermijn gegund moeten worden. Deze en andere waarborgen uit de Surinaamse Vreemdelingenwet zijn met voeten getreden en – sterker – hij is onder gewapende dwang met een zak over het hoofd, waardoor hij niets kon zien, in het vliegtuig naar Nederland gezet na ernstig te zijn toegetakeld. Daarbij zouden zelfs Nederlandse politieagenten aanwezig zijn geweest. [verdachte] is bovendien gedwongen zich door het publiek te laten fotograferen en filmen, getuige de op internet geplaatste filmpjes en foto’s (met daarop zijn zichtbare verwondingen). Ook deze publieke berechting – in strijd met de onschuldpresumptie – en vernedering is door Nederland gefaciliteerd. Pas achteraf, toen [verdachte] was uitgezet en er in Suriname een kort geding werd gevoerd, bleek dat er een verzoek tot voorlopige aanhouding door Nederland was ingediend. In tegenstelling tot wat de Surinaamse autoriteiten daarover schrijven was dit al bekend voordat [verdachte] werd aangehouden door Suriname. Op grond van de Surinaamse Vreemdelingenwet is uitzetting hangende de uitleveringsprocedure verboden en [verdachte] had dan ook niet uitgezet mogen worden. Verder ontbreekt in het dossier een volledige verslaglegging over de aard en omvang van de contacten tussen de Nederlandse politie en het Openbaar Ministerie en de Surinaamse autoriteiten. Primair heeft de verdediging daarom bepleit dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard in de vervolging. Subsidiair moet de voorlopige hechtenis worden opgeheven omdat de vrijheidsbeneming onrechtmatig is en meer subsidiair dient het voorgaande bij een eventuele strafoplegging tot aanzienlijke strafvermindering te leiden.
Het Openbaar Ministerie stelt zich op het standpunt dat de verweren moeten worden verworpen. Het Openbaar Ministerie heeft geen enkele invloed gehad op de beslissingen die in Suriname zijn genomen en is ook niet gekend in de overwegingen die daartoe hebben geleid. Er is geen sprake van een verkapte uitlevering. Van enig gebrek rondom de aanhouding, uitzetting en overbrenging is geen sprake.
3.5.1.2 Oordeel van de rechtbank
3.5.1.2.1 Inleiding
De rechtbank overweegt allereerst dat de aanhouding van [verdachte] in Suriname en de overbrenging naar Nederland niet onder het voorbereidend onderzoek als bedoeld in artikel 359a Sv vallen. [82] Hiervoor (zie hoofdstuk 3.1 Algemeen kader vormverzuimen) is uiteengezet dat ook aan een vormverzuim dat niet is begaan bij het voorbereidend onderzoek tegen de verdachte een rechtsgevolg kan worden verbonden. De rechtbank dient in dit geval na te gaan of bij de aanhouding en overbrenging van [verdachte] sprake is geweest van een vormverzuim of een onrechtmatige handeling die van bepalende invloed is geweest op de (verdere) vervolging van de verdachte ter zake van de ten laste gelegde feiten en waardoor hij in een zodanige positie terecht is gekomen dat zijn recht op een eerlijke behandeling van zijn strafzaak tekort is gedaan.
3.5.1.2.2 Beoordelingskader
Bij die beoordeling stelt de rechtbank voorop dat Nederland er in beginsel niet voor verantwoordelijk kan worden gehouden als een derde staat ervoor kiest om niet een uitleveringsprocedure te volgen maar ertoe overgaat een verdachte (vreemdelingrechtelijk) uit te zetten of over te dragen. Dit kan anders zijn als vast komt te staan dat Nederland een verkapte uitlevering zou hebben gefaciliteerd of daarop zou hebben aangestuurd. De rechtbank leidt dit beoordelingskader af uit de in de noot weergegeven conclusies van enkele advocaten-generaal bij de Hoge Raad waarin de in dit verband relevante uitgangspunten worden beschreven. [83] In de meeste zaken heeft de Hoge Raad vervolgens het cassatieberoep met toepassing van artikel 81 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie (RO) verworpen. Ook heeft de rechtbank zich gebaseerd op het arrest van de Hoge Raad van 12 september 2017 [84] en het arrest van het EHRM van 12 mei 2005 in de zaak Öcalan tegen Turkije. [85]
3.5.1.2.3 Vaststelling gang van zaken
In verband met de overbrenging van [verdachte] van Suriname naar Nederland bevat het dossier de navolgende informatie.
15 mei 2019
Op 15 mei 2019 stuurt de officier van justitie van het Landelijk Parket in de zaak van [verdachte] een rechtshulpverzoek aan Suriname waarin wordt verzocht – kort gezegd –
om contacten vast te stellen die [verdachte] heeft met anderen, waaronder [medeverdachte 2] en [betrokkene 15] (hierna: [betrokkene 15] ), toe te staan dat Nederlandse opsporingsambtenaren van het onderzoek aanwezig zijn bij het in Suriname te verrichten onderzoek, onderzoek te doen naar het pand waar [verdachte] wordt aangehouden en/of andere locaties waar hij verbleven heeft, beslag te leggen op goederen die bij de doorzoekingen worden aangetroffen en deze over te dragen en alle andere (opsporings-)handelingen die bij kunnen dragen aan het vergaren van bewijs in de strafzaak Marengo en bij de opsporing van de in het onderzoek Marengo nog voortvluchtige verdachten, waaronder [medeverdachte 3] en [medeverdachte 12] . [86]
Op dezelfde dag stuurt de officier van justitie van het Landelijk Parket in de zaak van [verdachte] ook een rechtshulpverzoek (UTL-U-2019018152) aan de bevoegde autoriteiten van Suriname waarin op basis van de Overeenkomst tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Republiek Suriname betreffende de uitlevering en rechtshulp in strafzaken van 27 augustus 1976 en het bijbehorende protocol (hierna: de Overeenkomst) wordt verzocht om – kort gezegd – de opsporing en voorlopige aanhouding van [verdachte] . [87] Daarbij wordt verwezen naar het door de officier van justitie op 15 mei 2019 uitgevaardigde bevel tot aanhouding buiten heterdaad waarvoor op 11 april 2019 toestemming was gegeven. [88] In het verzoek staan de verdenking tegen [verdachte] in verband met de moord op [slachtoffer 1] en de deelname aan een criminele organisatie beschreven, staat zijn veroordeling tot drie jaren gevangenisstraf in de zaak Koper vermeld en staat vermeld dat [verdachte] zich mogelijk in Suriname bevindt. Over de nationaliteit van [verdachte] staat vermeld dat uit navraag bij de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is gebleken dat [verdachte] alleen de Nederlandse nationaliteit bezit en dat dit ook voor het verleden geldt.
23 mei 2019
De Surinaamse Counter Terrorism Intelligence Unit stuurt op 23 mei 2019 naar het Korps politie van Suriname informatie over onder andere de verblijfplaatsen van en auto’s in gebruik bij [medeverdachte 2] en [verdachte] . [89]
24 mei 2019
Op 24 mei 2019 stuurt de officier van justitie van het Landelijk Parket in de zaak van [verdachte] een aanvullend rechtshulpverzoek aan de bevoegde autoriteiten van Suriname met daarin (opnieuw) het verzoek tot voorlopige aanhouding van [verdachte] en het verzoek om doorzoekingen te doen. Er wordt aanvullende informatie verstrekt, te weten zijn mogelijk verblijf in een hotel, het adres van de woning in Suriname waar hij over beschikt en de kentekens van twee auto’s waar hij gebruik van maakt. [90] Daarbij worden de door de rechter-commissaris verleende machtigingen [91] voor de doorzoeking van de hotelkamer en de woning en de door de officier van justitie verleende machtigingen [92] voor de doorzoeking van de auto’s verstrekt. Ten slotte wordt daarin het verzoek gedaan om toestemming te geven dat het Nederlandse Openbaar Ministerie met betrekking tot de uitleveringsprocedure van [verdachte] bijstand verleent. Daarbij staat dat [verdachte] verdachte is in een omvangrijk en complex liquidatieonderzoek en dat als hij wordt aangehouden en het Openbaar Ministerie in Suriname advies of ondersteuning wenst in verband met de uitlevering van [verdachte] , het Nederlandse Openbaar Ministerie bereid is bijstand te verlenen en een vertegenwoordiger af te vaardigen naar Suriname.
27 mei 2019
Bij beslissing van 27 mei 2019 besluit de minister van Justitie en Politie van Suriname om het aan [verdachte] verleende kort verblijf van 25 april 2019 tot en met 25 oktober 2019 in te trekken en bepaalt hij dat [verdachte] op grond van de Surinaamse Vreemdelingenwet 1991 onmiddellijk wordt uitgezet. Ook wordt daarbij beslist dat hem de toegang tot Suriname voor een termijn van vijf jaren wordt ontzegd. In de beslissing staat als overweging onder andere dat uit het schrijven van de Nationale Veiligheidsadviseur van 27 mei 2019 blijkt dat betrokkene een topcrimineel is die volgens bekomen inlichtingen lid is van een gewelddadige internationale criminele organisatie en hij zich zeer waarschijnlijk ook in Suriname bezighoudt met criminele activiteiten, welke kunnen resulteren in het ernstig in gevaar brengen van de nationale veiligheid. [93]
28 mei 2019
[verdachte] wordt op 28 mei 2019 om 11:25 uur buiten heterdaad aangehouden in het vliegtuig afkomstig uit Paramaribo (Suriname) op de luchthaven Schiphol. [94] Hij wordt diezelfde dag om 18:15 uur in verzekering gesteld. [95] In zijn eerste verhoor, eveneens op 28 mei 2019, om 16:26 uur wordt [verdachte] door de politie voorgehouden dat hij op 26 mei 2019 (Surinaamse datum en 27 mei 2019 Nederlandse datum) in Suriname door het arrestatieteam (‘AT’) is aangehouden en bijna direct vanuit Suriname onder begeleiding naar Nederland is gevlogen. [verdachte] verklaart vervolgens over zijn aanhouding in Suriname tegenover de politie – samengevat – dat ze hem hardhandig hebben aangepakt, continue hebben mishandeld, vuistslagen hebben gegeven op het hoofd en hem op het hoofd hebben getrapt terwijl hij op de grond lag. De verbalisant constateert dat [verdachte] iets op zijn rechterwang heeft zitten en dat zijn linkerhand wat dikker is. Daarover verklaart [verdachte] dat het litteken op zijn wang er al zat, dat alles wat rood en blauw daaronder is tijdens de aanhouding is gebeurd, dat hij ook een bult op zijn hoofd heeft en dat zijn linkerhand dikker is omdat hij continue handboeien om had totdat hij in Nederland aankwam. [verdachte] zegt als gevolg van de aanhouding ook pijn te hebben aan zijn rug, schouder en nek. [96]
29 mei 2019
In zijn verhoor op 29 mei 2019 verklaart [verdachte] tegenover de politie over zijn arrestatie in Suriname onder meer dat de politie het hotel is binnengekomen en hem en zijn vrouw onder schot hebben genomen, dat hij de badkamer in is gesleept en een zak over zijn hoofd kreeg waarna misschien zeven of acht man op zijn hoofd hebben lopen stampen. Hoewel er ‘politie’ gezegd werd, leek het wel een ontvoering. Hij is daarna ergens naartoe gebracht, ondervraagd en mishandeld en heeft op die plek in isolatie de nacht doorgebracht. De volgende dag heeft hetzelfde team hem opgehaald en is hij weer hard aangepakt waarbij hij nog steeds dacht dat hij ontvoerd was. Hij is naar het politiebureau gebracht. Daar werd hem gezegd dat hij illegaal was en het land uit moest. Hij heeft gevraagd waarom, en waarom het zo hardhandig moest, waarop – zo verklaart hij – werd gezegd: “(…) je bent gewoon illegaal. De rest zijn Nederlandse zaken. Je bent Nederlander, ga maar lekker naar Nederland. Je hoort hier niet.” Toen hij zei dat hij een advocaat wilde werd tegen hem gezegd: “Je wordt gebracht naar de gevangenis, daar word je binnen zeven dagen voorgeleid en dan kan je een advocaat krijgen, je moet wel centjes hebben, daar moet je voor betalen.” Ze zeiden: “je gaat weg naar de basis. Zandery, weg van hier.” Hij is langdurig vastgezet in een kamer, beschermd door een AT Team, wat leek op een ontvoeringsteam. [verdachte] beschrijft verder dat er continue foto’s van hem werden gemaakt, ook tijdens de arrestatie, kennelijk om te laten zien dat ze deze Nederlander – een grote crimineel – hadden, wat hij een totale vernedering vond. [97]
(30 en) 31 mei 2019
De raadsvrouw van [verdachte] heeft op 30 mei 2019 ten behoeve van de voorgeleiding van [verdachte] een aantal schriftelijke vragen gesteld aan het Openbaar Ministerie. De officier van justitie heeft deze vragen in een e-mailbericht op 31 mei 2019 beantwoord. De beantwoording houdt in dat [verdachte] op initiatief van Suriname is aangehouden, dat de Nederlandse autoriteiten daar geen rol bij hebben gehad, dat het Openbaar Ministerie kort na de aanhoudingen in Suriname in de vroege ochtend van (zondag op) maandag is medegedeeld dat men [verdachte] had aangehouden en zou gaan uitzetten in het kader van ongewenst vreemdelingenschap/illegaal verblijf en dat vervolgens later die maandag werd vernomen dat hij op het vliegtuig naar Nederland zou worden gezet. De officier van justitie schrijft dat er geen afspraken zijn gemaakt over de overbrenging maar hij ervoor heeft zorg gedragen dat [verdachte] meteen zou worden aangehouden. [98]
7 juni 2019
Op 2 juli 2019 stuurt de Afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken (hierna: AIRS) aan het Landelijk Parket een door de AIRS ontvangen brief door van de politie attaché van Suriname van 7 juni 2019. In die brief biedt de politie attaché de Nederlandse minister van Justitie en Veiligheid een verklaring aan van de minister van Justitie en Politie van Suriname met betrekking tot het rechtshulpverzoek met nummer UTL-U-2019018152 betreffende [verdachte] . [99] Deze verklaring van de minister van Justitie en Politie van Suriname is gedateerd 31 mei 2019. Daarbij is ‘mei 2019’ getypt en de dag ‘31’ handgeschreven met blauwe inkt ingevuld. In de verklaring staat: “Aan uw hierboven aangegeven verzoek kon geen uitvoering worden gegeven. Bereids was, na verkregen informatie, in het belang van de nationale veiligheid, besloten tot aanhouding en uitzetting van betrokkene op grond van de vigerende nationale bepalingen terzake. Betrokkene is bij beschikking, door mij, tot persona non grata verklaard en uitgezet naar het land waarvan hij de nationaliteit bezit. Bij ontvangst van uw verzoek was dit besluit reeds genomen en kon derhalve daaraan geen uitvoering worden gegeven.” [100]
15 oktober 2019
Op 15 oktober 2019 stuurt de officier van justitie van het Landelijk Parket in de zaken van [medeverdachte 2] en [verdachte] een rechtshulpverzoek naar Suriname dat inhoudt – kort gezegd – de bij [verdachte] (zes) en bij [medeverdachte 2] (twee) door de politie in Suriname inbeslaggenomen telefoons ter beschikking te stellen. [101] Aan dit verzoek is door de Surinaamse autoriteiten uitvoering gegeven op 6 februari 2020. [102]
3.5.1.3 Oordeel van de rechtbank
De rechtbank stelt vast dat Suriname geen uitvoering heeft gegeven aan het verzoek tot voorlopige aanhouding ter uitlevering, maar [verdachte] op grond van de Surinaamse Vreemdelingenwet 1991 heeft uitgezet. Op basis van de hiervoor geschetste gang van zaken komt de rechtbank tot de conclusie dat de autoriteiten van Suriname uit eigen beweging tot deze beslissing zijn gekomen. Het betoog van de verdediging dat die beslissing in strijd zou zijn met de Surinaamse Vreemdelingenwet 1991 kan daar niet aan afdoen. De verdediging stelt ook dat het verzoek tot voorlopige aanhouding ter uitlevering – in tegenstelling tot wat de Surinaamse minister schrijft – al was ontvangen voordat de beslissing tot uitzetting was genomen. De vraagtekens die de verdediging in dit verband heeft gezet bij de juistheid van de mededeling in de brief van de minister van Justitie en Politie van 31 mei 2019, kunnen echter evenmin afdoen aan het feit dat de autoriteiten van Suriname uit eigen beweging tot uitzetting zijn overgegaan. Er is geen enkele aanwijzing dat de Nederlandse autoriteiten hebben aangestuurd op deze beslissing.
De eveneens in dit verband opgeworpen stelling van de verdediging dat deze beslissing het gevolg is geweest van door Nederland aan Suriname verstrekte onjuiste informatie volgt de rechtbank niet. Volgens de verdediging zou Nederland hebben medegedeeld dat [verdachte] strafbare feiten in Suriname heeft gepleegd en een gevaar voor de nationale veiligheid van Suriname vormt. Dit leest de rechtbank echter niet in de rechtshulpverzoeken. Dat de Nederlandse politie dit (dan) in het kader van het uitvoeringsoverleg (‘politie-politie’) zou hebben gedeeld met Suriname, is speculatief. De verdediging doelt hier kennelijk op een zin in een brief van de Surinaamse Nationale Veiligheidsadviseur van 27 mei 2019 die in de uitzettingsbeslissing wordt aangehaald. Daarin zou – volgens de uitzettingsbeslissing – staan dat [verdachte] zich zeer waarschijnlijk ook in Suriname bezighoudt met criminele activiteiten en dat deze kunnen resulteren in het ernstig in gevaar brengen van de nationale veiligheid. Nog daargelaten dat deze bewoordingen (‘zeer waarschijnlijk’ en een gevaar ‘kunnen’ vormen) minder stellig zijn dan de bewoordingen die de verdediging gebruikt, stelt de rechtbank vast dat die brief niet afkomstig is van een Nederlandse autoriteit. Gesteld noch gebleken is dat de Surinaamse Nationale Veiligheidsadviseur op zijn beurt die informatie zou hebben gekregen van of vanwege de Nederlandse autoriteiten.
De verdediging stelt verder dat bij de uitzetting van [verdachte] Nederlandse politieagenten aanwezig waren, daarmee – zo begrijpt de rechtbank – suggererend dat Nederland bij de (beslissing tot) uitzetting betrokken was. Gelet op de beantwoording van de officier van justitie in het e-mailbericht van 31 mei 2019 is de rechtbank niet gebleken dat bij de uitzetting Nederlandse politieagenten aanwezig waren. De rechtbank betrekt daarbij dat [verdachte] in zijn hiervoor weergegeven vrij uitgebreide verklaring bij de politie over het verloop van zijn arrestatie tot en met zijn uitzetting op geen enkel moment melding maakt van aanwezigheid van Nederlandse politieambtenaren daarbij.
De stelling van de verdediging dat het bevel tot voorlopige aanhouding onbevoegd is gegeven omdat het niet is afgegeven door een ‘rechterlijke autoriteit’ volgt de rechtbank niet. De verwijzing van de verdediging naar het arrest van het Hof van Justitie EU van 27 mei 2019 gaat hier niet op, omdat het hier niet gaat om een aanhoudingsverzoek van Nederland aan een andere EU-lidstaat. [103]
De rechtbank concludeert dat van een verkapte uitlevering geen sprake is.
3.5.2
Is Nederland verantwoordelijk voor mishandeling?
De verdediging stelt dat [verdachte] bij zijn aanhouding en verblijf in Suriname is mishandeld en dat Nederland daarvoor verantwoordelijk is. Die verantwoordelijkheid baseert zij op haar stelling dat op basis van de verstrekte informatie en hetgeen bekend is over de mensenrechtenschendingen in Suriname voorzienbaar was dat [verdachte] zou worden mishandeld. Nederland had daarom – zo begrijpt de rechtbank de verdediging – moeten afzien van het doen van rechtshulpverzoeken en had aan Suriname waarborgen met betrekking tot de behandeling van [verdachte] moeten vragen.
De rechtbank volgt de verdediging hierin niet. Niet is onderbouwd waarom het Nederland niet vrij zou staan om aan een land waar het een uitleveringsverdrag mee heeft een verzoek tot voorlopige aanhouding ter uitlevering uit te vaardigen. De verdediging verwijst naar het Protocol Samenwerking bij Internationale Rechtshulp [104] en stelt dat op grond van dat protocol bij gevaar voor mensenrechtenschendingen niet overgegaan mag worden tot verzoeken tot aanhouding of rechtshulp. De rechtbank leest dat echter niet in dat protocol.
In dat protocol staat over politionele samenwerking – voor zover hier van belang – het volgende:
‘De doorgifte van politiegegevens vindt op grond van art. 5:3 lid 9 van het Besluit politiegegevens altijd plaats via een van de daarvoor aangewezen vijf kanalen (Europol, Interpol, Sirene, Foreign Liaison Officers (FLO’s ) en de Liaison Officers (LO’s) van de Nederlandse politie/marechaussee) en door tussenkomst van de Landelijke Eenheid c.q. het LIRC. Wanneer de te delen informatie uit politiegegevens bestaat, zal een gezamenlijke weging plaatsvinden door politie en OM ingevolge de Wet politiegegevens en het Wetboek van Strafvordering. Wanneer sprake is van de hieronder geschetste gevoeligheden en/of wanneer sprake is van een land waarmee geen sterk ontwikkelde rechtshulprelatie bestaat, zoekt het (L)IRC vooraf afstemming met AIRS. Dat geldt ook wanneer de voorgenomen samenwerking bestaat uit politiële informatie-uitwisseling en verwacht wordt dat deze samenwerking zal resulteren in een justitieel vervolgtraject ten aanzien van het aangezochte land. (…)’
In het protocol staat over de toetsing door het (L)IRC en AIRS – voor zover hier van belang – het volgende:
‘Het (L)IRC en AIRS toetsen niet alleen of de voorgenomen samenwerking met het buitenland juridisch mogelijk is, maar ook of deze wellicht onwenselijk is gezien eventuele consequenties. Het heeft daarbij uitdrukkelijk maar niet uitputtend oog voor proportionaliteit, subsidiariteit en de situatie met betrekking tot de mensenrechten en gegevensverwerking in het betreffende land. Aspecten die van belang zijn, zijn onder meer: de mogelijkheid dat het buitenland naar aanleiding van de informatie in het rechtshulpverzoek een eigen onderzoek gaat instellen, de afwezigheid van een onafhankelijke rechtspraak, de mogelijkheid dat de doodstraf wordt opgelegd voor de feiten waar het rechtshulpverzoek op ziet, uitzonderlijk slechte detentie-omstandigheden, een asielstatus of lopend vreemdelingrechtelijk traject van personen genoemd in het rechtshulpverzoek, de vraag of betrokkene behoort tot een kwetsbare groep gezien ras of etniciteit, politieke opvattingen, religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen, het lidmaatschap van een vakbond, seksuele gerichtheid of beroep, het risico op overige flagrante mensenrechtenschendingen zoals een oneerlijk proces, inadequate medische zorg of tekort schietende toegang tot een raadsman, de mogelijkheden om van het aangezochte land garanties te krijgen die contra-indicaties wegnemen. (…)’
De rechtbank leest hierin geen beletsel voor Nederland om rechtshulpverzoeken aan Suriname te doen. Op basis van dit protocol dient een proportionaliteits- en subsidiariteitstoets plaats te vinden waarbij diverse aspecten een rol spelen. De omstandigheid dat de Nederlandse autoriteiten ervoor hebben gekozen om onder andere de voorlopige aanhouding van [verdachte] te verzoeken, acht de rechtbank gezien de ernstige feiten waarvoor Nederland hem wenste te berechten aanvaardbaar. De rechtbank betrekt hierbij dat [verdachte] – naar aangenomen mag worden – er zelf voor heeft gekozen om in Suriname te gaan verblijven. Dit terwijl hij kon weten dat hij door Nederland werd gezocht en Nederland hem voor zeer ernstige feiten wenste te berechten. Door in Suriname te blijven heeft hij zelf het risico genomen dat hij daar zou worden gearresteerd en gedetineerd.
3.5.2.1 Zorgplicht
De rechtbank onderschrijft niet het standpunt van de verdediging dat Nederland haar zorgplicht heeft geschonden doordat zij heeft nagelaten de autoriteiten van Suriname ertoe te bewegen (toch) een uitleveringsprocedure te volgen. Zoals hiervoor is overwogen hebben de autoriteiten van Suriname uit eigen beweging ervoor gekozen [verdachte] uit te zetten en hebben zij dat ook gedaan. [verdachte] is als gevolg daarvan al vrij snel na zijn aanhouding in Nederland gearriveerd. Voor zover een zorgplicht op dit punt al aangenomen zou worden én als deze dan ook nog zover zou strekken dat Nederland zich moet inlaten met besluitvorming in Suriname, dan valt in dit geval niet goed in te zien hoe Nederland de Surinaamse autoriteiten überhaupt nog tot een andere beslissing had kunnen bewegen. Het voorgaande geldt ook voor de gestelde zorgplicht voor Nederland om zich ‘in te spannen voor [verdachte] ’ nadat hij in Suriname was aangehouden.
3.5.2.2 Consulaire bijstand
De verdediging stelt dat [verdachte] geen consulaire bijstand heeft gekregen. Nederland is in strijd is met artikel 36 lid 1 van het Verdrag van Wenen inzake Consulaire Betrekkingen van 24 april 1963 (hierna: het Weens Verdrag) afgehouden van het verlenen van deze bijstand. Daardoor is [verdachte] in feite in het geheim gevangen gezet – waarbij de verdediging verwijst naar de zaak LaGrand [105] en de CIA-arresten [106] – waarvoor Nederland de ogen niet had mogen sluiten en het verzoek om voorlopige aanhouding had moeten intrekken, aldus de verdediging.
3.5.2.3 Oordeel van de rechtbank
Nederland en Suriname zijn aangesloten bij het Weens Verdrag. Artikel 36 van dit verdrag luidt (in de Nederlandse vertaling):
‘Artikel 36 Contact met onderdanen van de zendstaat
1. Ten einde de uitoefening van de consulaire werkzaamheden met betrekking tot onderdanen van de zendstaat te vergemakkelijken:
(a)moeten de consulaire ambtenaren zich vrijelijk in verbinding kunnen stellen met de onderdanen van de zendstaat en hen vrijelijk kunnen bezoeken. Onderdanen van de zendstaat moeten dezelfde vrijheid genieten met betrekking tot het contact met en het bezoeken van consulaire ambtenaren van de zendstaat;
(b)moeten de bevoegde autoriteiten van de ontvangende Staat de consulaire post van de zendstaat onverwijld ervan in kennis stellen, dat binnen zijn ressort een onderdaan van die Staat is gearresteerd, gevangengenomen of in voorarrest is geplaatst of op enigerlei andere wijze in verzekerde bewaring wordt gesteld, indien de betrokkene zulks verzoekt. Elke mededeling aan de consulaire post gericht door de gearresteerde, zich in gevangenschap of in voorlopige hechtenis bevindende of anderszins vastgehouden persoon wordt door bovengenoemde autoriteiten eveneens onverwijld overgebracht. Bovengenoemde autoriteiten dienen de betrokken persoon onverwijld van zijn rechten krachtens deze alinea in kennis te stellen;
(c)moeten de consulaire ambtenaren het recht hebben een onderdaan van de zendstaat die zich in arrest of in voorlopige hechtenis bevindt of op enigerlei andere wijze wordt vastgehouden, te bezoeken, met hem te spreken en met hem brieven te wisselen en te zorgen voor zijn vertegenwoordiging in rechte. Zij hebben eveneens het recht een onderdaan van de zendstaat te bezoeken, die zich in hun ressort in gevangenschap of in hechtenis bevindt voor de tenuitvoerlegging van een vonnis. De consulaire ambtenaren onthouden zich er evenwel van ten behoeve van een onderdaan op te treden, die zich in arrest of in voorlopige hechtenis bevindt of op enigerlei andere wijze wordt vastgehouden indien deze zich uitdrukkelijk daartegen verzet.
2. De in het eerste lid van dit artikel bedoelde rechten worden uitgeoefend overeenkomstig de wetten en regelingen van de ontvangende Staat, met dien verstande evenwel dat deze wetten en regelingen de verwezenlijking van de oogmerken waarvoor de in dit artikel verleende rechten zijn bedoeld, volledig moeten waarborgen.’
De rechtbank is van oordeel dat artikel 36 van het Weens Verdrag geen verplichting oplegt aan verdragsstaten om consulaire bijstand te verlenen. Onderdanen van de zendstaat – in dit geval Nederland – hebben op grond van het Weens Verdrag het recht om de ontvangende staat – in dit geval Suriname – te vragen Nederlandse vertegenwoordigers van de detentie op de hoogte te brengen. Nederlandse consulaten hebben echter geen absolute verplichting om op deze vragen in te gaan. [107] Voor zover zou worden aangenomen dat [verdachte] heeft verzocht de Nederlandse autoriteiten in kennis te stellen dat hij in Suriname is gedetineerd en hij om consulaire bijstand heeft verzocht, geldt dat hij kort na zijn arrestatie vreemdelingenrechtelijk is uitgezet.
De rechtspraak waar de verdediging naar verwijst gaat over situaties die niet vergelijkbaar zijn met die van [verdachte] . Als het Nederlandse consulaat al consulaire bijstand had willen verlenen, dan acht de rechtbank het niet onaannemelijk dat daarvan zou zijn afgezien vanwege deze uitzettingsbeslissing van Suriname, die immers tot gevolg zou hebben dat hij spoedig in Nederland zou zijn. Daarbij moet ook nog bedacht worden dat het nog maar de vraag is of Suriname, bij een verzoek van Nederland om consulaire bijstand te mogen verlenen, daar dan op grond van artikel 36 lid 2 van het Weens Verdrag onverwijld gevolg aan had moeten geven. Wat de wettelijke regeling van Suriname op dit punt inhoudt is de rechtbank namelijk niet bekend. Gelet op de beslissing van Suriname is er ook geen aanleiding hier navraag naar te doen.
Voor zover [verdachte] in Suriname niet de benodigde rechtsbijstand heeft gekregen, ziet de rechtbank niet op basis waarvan het Openbaar Ministerie daarvan een verwijt kan worden gemaakt. De rechtbank ziet in ieder geval niet hoe daarmee zijn recht op een eerlijk proces in Nederland is geschonden.
De stelling van de verdediging dat de verslaglegging door de Nederlandse politie en het Openbaar Ministerie over de arrestatie en overbrenging van [verdachte] onvolledig is, volgt de rechtbank niet. Het Openbaar Ministerie heeft de rechtshulpverzoeken en de informatie uit Suriname waar het over beschikt, gevoegd in het dossier. Nu er geen aanwijzingen zijn dat Nederland betrokken is geweest bij de arrestatie, uitzetting en overbrenging van [verdachte] valt ook niet goed in te zien welke verslaglegging daaromtrent zou moeten worden gevoegd.
Het voorgaande betekent dat de verweren die de verdediging heeft gevoerd in het kader van de aanhouding en overbrenging van [verdachte] naar Nederland worden verworpen.
3.6
Publieke berechting
3.6.1
Standpunten
De verdediging van [medeverdachte 3] heeft betoogd dat er sprake is (geweest) van een publieke berechting (‘trial by media’) van [medeverdachte 3] . Er is sprake van vormverzuimen bestaande uit het lekken van stukken aan de media en publieke uitlatingen van opsporende instanties en gezagsdragers in strijd met de onschuldpresumptie. Als gevolg daarvan is ernstig inbreuk gemaakt op zijn recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak. Daarnaast heeft dit negatieve gevolgen gehad voor zijn detentie(omstandigheden) en heeft het geleid tot concrete, op hem gerichte wetgeving. Van een eerlijk proces in de zin van artikel 6 EVRM is geen sprake meer. Primair dient dit te leiden tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Ook via de lijn van het Karman-criterium dient niet-ontvankelijkheid te volgen omdat sprake is van ernstige schendingen van dusdanig fundamentele beginselen van een behoorlijke procesorde, dat daarmee het wettelijk systeem in zijn kern wordt geraakt. Subsidiair is verzocht om strafvermindering.
De verdediging van [medeverdachte 12] heeft zich bij deze verweren aangesloten, waarbij specifiek is ingegaan op diens situatie. Daartoe is verwezen naar voorbeelden van publicaties in de media over [medeverdachte 12] en naar de vierde aflevering van het eerste seizoen van de serie ‘De jacht op de mocromaffia’ uit 2020 waarna [medeverdachte 12] ineens landelijk bekend werd. Het gaat in die publicaties onder andere om uitlatingen van het Hoofd van de Landelijke Politie en een Kamerlid. Ook zijn er publicaties geweest die gebaseerd zijn op vertrouwelijke stukken. In die publicaties wordt [medeverdachte 12] in strijd met de onschuldpresumptie van artikel 6 lid 2 EVRM ‘neergezet’ als een meedogenloze moordenaar en als een kopstuk en een belangrijke spil (de rechterhand) in het criminele netwerk van [medeverdachte 3] . Deze schending leidt in samenhang met de andere schendingen van artikel 6 EVRM primair tot de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Subsidiair dient dit te worden verdisconteerd in de strafmaat, in ieder geval zodanig dat niet tot een levenslange gevangenisstraf wordt gekomen.
De verdediging van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] en [verdachte] heeft zich aangesloten bij de in de zaken van [medeverdachte 3] en [medeverdachte 12] gevoerde verweren.
Het Openbaar Ministerie heeft geconcludeerd tot verwerping van de verweren.
3.6.2
Oordeel van de rechtbank
De kern van de verweren is dat er geen sprake meer zou zijn van een eerlijk proces vanwege de gestelde schendingen van de onschuldpresumptie. Deze verweren lenen zich voor gezamenlijke bespreking.
3.6.2.1 Onschuldpresumptie
Artikel 6 lid 2 EVRM bepaalt dat eenieder tegen wie een vervolging is ingesteld voor onschuldig wordt gehouden totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan. Het EHRM heeft in zijn arresten onder meer geoordeeld dat de onschuldpresumptie een van de elementen betreft van het recht op een eerlijk proces zoals neergelegd in artikel 6 lid 1 EVRM. [108] Het vereiste van de onschuldpresumptie richt zich niet alleen tot de rechter, [109] maar ook tot andere publieke autoriteiten dan de deelnemers aan het strafproces. Ook die andere publieke autoriteiten dienen in hun uitlatingen dus de onschuldpresumptie te respecteren. Gebeurt dit niet, dan kan dat ertoe leiden dat het publiek de persoon schuldig acht en vooruitloopt op de beoordeling van de feiten door de rechter. De autoriteiten moeten het publiek wel kunnen informeren over lopende strafzaken, maar de onschuldpresumptie vereist dat zij dit met de benodigde zorgvuldigheid (‘discretion’) en behoedzaamheid (‘circumspection’) doen. [110] Het EHRM maakt onderscheid tussen een mededeling dat een persoon wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit en de uitdrukkelijke verklaring dat die persoon een strafbaar feit heeft gepleegd, als er nog geen sprake is van een strafrechtelijke veroordeling voor dat feit. Daarbij benadrukt het EHRM dat de woordkeuze van groot belang is. Of een bepaalde uitlating een schending van de onschuldpresumptie oplevert, moet worden beoordeeld in de context van de specifieke omstandigheden van het geval waarin die uitlating werd gedaan. [111]
3.6.2.2 Eerlijk proces
De rechtbank is van oordeel dat bij de beoordeling van de vraag of het recht op een eerlijk proces is geschonden in het midden kan blijven of de uitlatingen van minister(s), Kamerleden, politiefunctionarissen en vertegenwoordigers van het Openbaar Ministerie een schending van de onschuldpresumptie uit artikel 6 lid 2 EVRM opleveren. Zelfs al zou dit namelijk het geval zijn, dan betekent dat niet dat ook het recht op een eerlijk proces is geschonden. Daarvan is namelijk pas sprake in het geval deze rechtbank zodanig is beïnvloed door die uitlatingen dat zij niet meer onbevooroordeeld een beslissing in deze zaak zou kunnen nemen. Dat is niet het geval.
De rechtbank merkt hierover allereerst op dat het EHRM overweegt dat van een college dat volledig bestaat uit beroepsrechters, zoals hier het geval is en in tegenstelling tot bijvoorbeeld leden van een jury bij juryrechtspraak, verwacht kan worden dat zij zich uit hoofde van hun functie voor een door de media gecreëerd beeld kunnen afsluiten. Van een dergelijke beïnvloeding zal derhalve niet snel sprake zijn. [112]
Deze rechtbank is zich er steeds bewust van geweest dat in de media (onder meer in kranten, tijdschriften, nieuwsrubrieken, talkshows, series en podcasts, hierna gezamenlijk: de media) veel geschreven en gezegd is over (de verdachten in) dit proces voorafgaand aan, maar ook gedurende, het onderzoek ter terechtzitting. Dat de media in voorkomende gevallen daarbij (mogelijk) zijn gevoed door anonieme bronnen en/of door het lekken van stukken en/of door uitlatingen van gezagsdragers en/of advocaten heeft de rechtbank eveneens onder ogen gezien.
De rechtbank heeft zich ook rekenschap gegeven van het feit dat veel media-aandacht is besteed aan het feit dat gedurende dit proces drie mensen zijn vermoord die in nauwe relatie stonden tot de kroongetuige, namelijk zijn broer [naam broer kroongetuige] , zijn raadsman [advocaat 1] en zijn vertrouwenspersoon, [vertrouwenspersoon] . De zaak Marengo gaat niet over deze moorden. De verdachten in de zaak Marengo zijn voor die zaken bovendien niet vervolgd. De rechtbank acht het echter voorstelbaar dat het publiek de strafzaken die in verband met deze moorden hebben plaatsgevonden dan wel nog plaatsvinden, [113] niet altijd goed kan scheiden van het Marengo-proces. De uitlatingen die in het kader van deze zaken zijn gedaan kunnen dan ook van invloed zijn op hoe het publiek aankijkt tegen de (verdachten in de) zaak Marengo.
Hetzelfde geldt voor de media-aandacht die er gedurende dit proces is geweest voor het feit dat een advocaat van [medeverdachte 3] , te weten diens neef [advocaat 7] , is aangehouden op verdenking van deelname aan een criminele organisatie. Hij is daarvoor op 23 januari 2023 door de rechtbank Amsterdam veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaren en zes maanden. [114] Ook is er veel media-aandacht geweest voor het feit dat [advocaat 8] , de toenmalig raadsvrouw van [medeverdachte 3] , twee dagen nadat zij in de zaken van [medeverdachte 2] , [verdachte] en [medeverdachte 3] haar dupliek had uitgesproken, is aangehouden. De verdenkingen tegen deze voormalige raadslieden van [medeverdachte 3] hebben echter, voor zover de rechtbank bekend, geen betrekking op de zaak Marengo. Geen van de verdachten in Marengo wordt in verband met die verdenkingen vervolgd. Niettemin kunnen de uitlatingen die in het kader van deze zaken worden gedaan van invloed zijn op hoe het publiek aankijkt tegen (de verdachten in) de zaak Marengo.
De rechtbank is zich er voorts van bewust dat de veiligheidsmaatregelen rondom dit proces, maar ook rondom en in de detentielocatie(s) van verdachten in dit proces, leiden tot veel media-aandacht, soms ingegeven door voorstellen voor regelgeving en moties van politici maar mogelijk ook op basis van (anonieme) bronnen binnen de politie en/of de detentielocatie(s).
De rechtbank heeft zich geconcentreerd op het procesdossier, de behandeling ter terechtzitting en de daar door de procespartijen en verdachten ingebrachte (schriftelijke) stukken en standpunten. Bij gelegenheid heeft de rechtbank laten weten dat zij op basis daarvan haar oordeel zal vormen en niet op basis van artikelen in de media. De rechtbank heeft in dit verband haar zorgen geuit over het lekken van (informatie uit) processtukken naar journalisten, ook op momenten dat deze stukken nog niet aan de rechtbank of de verdediging waren verstrekt. Het is kennelijk ook voorgekomen dat journalisten kennis hebben kunnen nemen van iPhone-berichten van de kroongetuige die geen onderdeel uitmaakten van het procesdossier maar slechts ter inzage – en om die reden niet geanonimiseerd – waren verstrekt aan de raadslieden in de zaak Marengo. [115] De rechtbank is ook kritisch geweest op de wijze waarop het Openbaar Ministerie het ‘Proces-verbaal bevindingen verificatie verklaringen [medeverdachte 6] betreffende het onderzoek 26Koper’ (hierna: proces-verbaal 26Koper) in deze strafzaak heeft opgesteld. Daarover heeft de rechtbank geoordeeld dat het Openbaar Ministerie wellicht een andere, minder beschadigende wijze van verslaglegging had kunnen kiezen en dat het Openbaar Ministerie bij het maken van een keuze daarin weinig oog heeft gehad voor de positie van de in het proces-verbaal 26Koper genoemde advocaten, nu het zich had moeten realiseren dat het risico op voor advocaten schadelijke berichten in de pers aanwezig was en dat het voor deze advocaten buitengewoon lastig zou zijn zich hiertegen te weren. [116]
De verdediging heeft overigens ook geen concrete omstandigheden aangevoerd waaruit zou moeten blijken dat de rechtbank is beïnvloed door de media-aandacht. Voor zover zij daarbij heeft gewezen op de afwijzing van specifieke onderzoekswensen geldt dat de rechtbank deze afwijzingen steeds heeft gemotiveerd. De verdediging mag het daarmee oneens zijn. Dat betekent echter niet dat de rechtbank vooringenomen is geweest. De gevoerde verweren worden op dit punt daarom verworpen.
3.6.2.3 Strafvermindering?
De verdediging heeft (subsidiair) gesteld dat strafvermindering dient te volgen.
Onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 13 oktober 2015 [117] stelt de rechtbank voorop dat het haar in beginsel vrij staat bij het bepalen van de straf rekening te houden met nadeel dat door media-aandacht voor een verdachte is veroorzaakt, ook indien dit niet aan het toedoen van het Openbaar Ministerie is te wijten of indien dit niet als een schending van artikel 8 EVRM kan worden aangemerkt. Deze factoren kunnen wel van belang zijn voor het bepalen van de ernst van het nadeel en de mate waarin met die nadelige gevolgen bij de strafoplegging rekening wordt gehouden. Dat betekent overigens niet dat een verdachte indien hij te lijden heeft gekregen van indringende media-aandacht omtrent zijn strafzaak, altijd recht heeft op matiging van de hem op te leggen straf.
De rechtbank ziet in het gestelde door de verdediging niet dat [verdachte] (processueel) nadeel heeft ondervonden van de media-aandacht en, voor zover al sprake is van nadeel, dat hiervan het Openbaar Ministerie een verwijt kan worden gemaakt. Zoals hiervoor is overwogen is de media-aandacht namelijk niet van invloed geweest op de objectiviteit van de rechtbank en heeft deze er niet toe geleid dat [verdachte] geen eerlijk proces heeft gekregen. Dit neemt niet weg dat het lekken van processtukken te denken geeft en enkele uitlatingen van politici en vertegenwoordigers van de politie en/of de officier van justitie in de media kunnen hebben bijgedragen aan de vorming van de publieke opinie over de verdachten en de zaak Marengo. De rechtbank zal hierna verder uiteenzetten dat en waarom dit in haar ogen niet leidt tot strafmindering.
3.6.3
Lekken van processtukken
3.6.3.1 Standpunt van de verdediging
De verdediging heeft gewezen op het lekken van processtukken naar de media. Zij heeft in dit verband gesteld dat het dossier in het onderzoek Koper, met daarin onder andere een ‘dodenlijst’ van [medeverdachte 3] , naar de media is gelekt in de periode waarin dat onderzoek liep. Verder heeft zij opgemerkt dat Het Parool in de periode dat het onderzoek Marengo liep (al) over een lijst beschikte van acht moorden en vier moordplannen van [medeverdachte 3] waarover de kroongetuige in zijn kluisverklaringen had verklaard, nog voordat de verdediging en de rechtbank daarover beschikten. Zij heeft daarvan aangifte gedaan. Ook heeft zij gewezen op het proces-verbaal 26Koper dat volgens de verdediging al enkele weken voordat het aan de rechtbank en verdediging was verspreid, naar diverse media was gelekt. Een specifiek voorbeeld van lekken is verder, volgens de verdediging, het lekken uit de EBI. Aanwijzingen daarvoor zijn onder andere de uitlatingen van journalist [naam journalist] en Kamerlid [naam Kamerlid] over de berichten via e-mates en de vermeende contacten en briefwisseling tussen [medeverdachte 3] en [betrokkene 30] . Ook is er vanuit de EBI geheimhouderscommunicatie gelekt, zoals volgt uit een artikel van journalist [naam journalist] over EBI-bewaarders die geconstateerd zouden hebben dat als een van de raadslieden om 16:00 uur naar de EBI belt, de advocatentelefoon op speaker wordt gezet en er derden deelnemen aan het gesprek.
Ten slotte heeft de verdediging in dit verband gewezen op de aanhoudende negatieve berichten in de richting van [medeverdachte 3] die – zo begrijpt de rechtbank de stelling van de verdediging – ook het gevolg moeten zijn van lekken aan de media. Daarbij is gewezen op de uitlatingen van Kamerlid [naam Kamerlid] over de detentieomstandigheden van [betrokkene 11] in relatie tot [medeverdachte 3] en de publicatie van artikelen van journalist [naam journalist] over het veronderstelde verblijf van [medeverdachte 3] in Iran, waar [medeverdachte 3] bescherming zou genieten terwijl hij in werkelijkheid in Dubai verbleef. Het gevolg van deze publicaties was dat Dubai dacht dat [medeverdachte 3] banden heeft met Iran, een land waarmee de VAE in staat van conflict verkeert. Ook heeft de verdediging gewezen op de mediaberichten over de bedreigingen aan het adres van prinses [naam prinses] en premier [naam premier] , waar [medeverdachte 3] ten onrechte mee in verband is gebracht. Zelfs nadat journalist [naam journalist] hierover heeft gezegd dat niet werd gedoeld op [medeverdachte 3] in relatie tot deze bedreigingen, is dit blijven ‘hangen’ en heeft het voor [medeverdachte 3] onder andere tot gevolg gehad dat hij niet meer mocht bellen met zijn familie, aldus de verdediging. Ook de verdediging van [medeverdachte 12] heeft gesteld dat uitlatingen in de media gedaan konden worden omdat er processtukken zijn gelekt.
3.6.3.2 Oordeel van de rechtbank
De rechtbank heeft hiervoor al overwogen dat er gedurende dit proces aanwijzingen waren dat journalisten al beschikten over (informatie uit) processtukken voordat deze stukken aan de rechtbank en de verdediging waren verstrekt. Ook is al overwogen dat zij onder ogen heeft gezien dat publicaties in de media (mede) gebaseerd kunnen zijn geweest op informatie van (anonieme) bronnen binnen politie en/of justitie. Vast staat dit echter niet en waar dit aannemelijk is – bijvoorbeeld omdat de desbetreffende journalist met zoveel woorden in een artikel schrijft zijn informatie te hebben gekregen van dergelijke anonieme bronnen of door inzage in processtukken – dan is daarmee nog niet gezegd dat het Openbaar Ministerie daaromtrent een relevant verwijt kan worden gemaakt.
3.6.3.2.1 Lekken inzake Koper
Waar het gaat om het lekken naar de media van processtukken uit het onderzoek Koper in de periode dat die strafzaak speelde, ontgaat de rechtbank de relevantie voor de zaak Marengo. Voor zover de verdediging doelt op het in het Marengo-dossier gevoegde TCI-proces-verbaal van 4 april 2018 over ‘een lijst met informatie over de organisatie van [medeverdachte 3] en de betrokkenheid van deze organisatie bij diverse misdrijven’, welke lijst als bijlage bij dat TCI-proces-verbaal is gevoegd, [118] heeft het Openbaar Ministerie uitgelegd dat het dit heeft gedaan zodat inzichtelijk is welke informatie destijds in het criminele milieu zou rondgaan. De inhoud van de lijst wijst erop dat er destijds in het criminele circuit veel (al dan niet juiste) informatie rondging. Dat (de informatie op) deze lijst door politie of justitie is gelekt staat dus bepaald niet vast.
3.6.3.2.2 Lekken inzake Marengo
De verdediging heeft op 31 mei 2019 aangifte gedaan van het schenden van ambtsgeheimen door – kort gezegd – de politie en/of het Openbaar Ministerie betrokken bij het onderzoek Marengo. De aanleiding daarvoor was een artikel in Het Parool van 29 mei 2019 waarin de journalist schreef dat de kroongetuige de organisatie van de voortvluchtige [medeverdachte 3] heeft beschuldigd van acht liquidaties en twee mislukte moordpogingen wat zou blijken uit de zinsnede: ‘uit een lijst die is opgenomen in zijn nog geheime kluisverklaringen, waarover het Parool beschikt. Die verklaringen worden een dezer dagen aan de verdachten verstrekt (...).’ Door de Rijksrecherche is vervolgens onderzoek verricht en de resultaten daarvan zijn verstrekt. [119] Het onderzoek heeft, zo schrijft de hoofdofficier van justitie in zijn brief, niet tot een verdachte geleid en is afgesloten. Het onderzoek heeft, onder andere, uitgewezen dat het erg onwaarschijnlijk lijkt dat de journalist inzage heeft gehad in de verklaringen van de kroongetuige omdat er enkel wordt gerelateerd wat al eerder in de media is verschenen, de lijst verre van volledig is en de inhoud van het artikel van de journalist, voor zover het de zaak Tennis betreft, niet juist is. Mocht er al sprake zijn van schending van de geheimhoudingsverplichting, dan maakt de onbekendheid met het feit of en van wie de journalist informatie zou hebben verkregen in combinatie met het aantal personen dat op de hoogte kon zijn van (een gedeelte van) de verklaringen van de kroongetuige, de kans dat nader onderzoek zou leiden tot een persoon/verdachte nihil. Het achterhalen van de identiteit van de perso(o)n(en) van wie de journalist informatie mogelijk zou hebben gekregen is daarmee illusoir te noemen, aldus de hoofdofficier van justitie in de aangehaalde brief. De verdediging is vervolgens een artikel 12 Sv-procedure gestart, maar het beklag is door het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden niet-ontvankelijk verklaard. [120] De rechtbank leidt hieruit af dat een mogelijke schending van ambtsgeheimen niet licht is opgevat en is onderzocht, maar in dit geval niet heeft geleid tot de vaststelling dat sprake is van een dergelijke schending. De stelling van de verdediging dat de kring van personen die toegang had tot de kluisverklaringen zo groot is dat dit – zo begrijpt de rechtbank – op zichzelf al in strijd is met de te betrachten zorgvuldigheid, maakt dit niet anders, omdat hiervoor legitieme (onderzoeks)redenen kunnen zijn.
Ten aanzien van het gestelde voortijdig lekken naar de media van het proces-verbaal 26Koper geldt dat, ook als deze stukken aan de media zijn verstrekt, de rechtbank niet kan vaststellen hoe dit is gebeurd en daarmee niet kan vaststellen dat het Openbaar Ministerie daarvoor verantwoordelijkheid draagt.
3.6.3.2.3 Lekken inzake EBI en overig
De rechtbank kan hier betrekkelijk kort over zijn. Op basis van de aangehaalde artikelen lijkt het erop dat journalisten en politici bronnen hebben binnen detentielocaties en/of politie in brede zin. Het zou naïef zijn om te denken dat volledig kan worden voorkomen dat informatie bedoeld of onbedoeld wordt gelekt. Het is niettemin buitengewoon zorgelijk omdat het – en dat heeft de verdediging met verve betoogd – ertoe kan leiden dat het publiek verdachten al als schuldig beschouwt aan de strafbare feiten waarvoor zij in Marengo terechtstaan, maar ook aan allerlei andere strafbare feiten waar zij niet voor vervolgd worden. Voor die strafbare feiten geldt bovendien dat verdachten zelfs geen gelegenheid hebben zich in een strafrechtelijke procedure te verweren. Uit geen van de aangehaalde publicaties kan de rechtbank echter de conclusie trekken dat het Openbaar Ministerie een relevant verwijt kan worden gemaakt dat de media (mogelijk) informatie heeft gekregen van bronnen binnen detentielocaties en/of politie in brede zin.
3.6.3.2.4 Conclusie ten aanzien van lekken
Gezien de geschetste voorbeelden zijn er aanwijzingen dat er gelekt wordt naar de media. Dit is buitengewoon zorgelijk in verband met de onschuldpresumptie. Het leidt de rechtbank echter niet tot het oordeel dat het Openbaar Ministerie hiervoor verantwoordelijk kan worden gehouden. Deze publicaties hebben ook niet bijgedragen aan of invloed gehad op enig oordeel van de rechtbank bij de behandeling en de uitkomst van deze strafzaak.
3.6.4
Uitlatingen in strijd met de onschuldpresumptie
3.6.4.1 Door opvolgende ministers en Kamerleden
De verdediging heeft gewezen op vele voorbeelden waarin ministers en politici met name over [medeverdachte 3] , maar ook over [medeverdachte 12] spreken als ‘criminele kopstukken’, ‘grootste en gevaarlijke criminelen’ en ‘topcriminelen’ terwijl zij nog verdachten zijn. Dit is zorgelijk omdat daardoor bij het publiek de indruk kan ontstaan dat zij wel al schuldig zijn bevonden. De rechtbank is echter van oordeel dat deze uitlatingen – voor zover zij al raken aan de zaak Marengo – niet voor rekening en risico van het Openbaar Ministerie kunnen worden gebracht.
3.6.4.2 Door politiefunctionarissen en een officier van justitie
De verdediging wijst op publicaties in kranten waarin wordt geciteerd uit interviews met politievertegenwoordigers en waarin ‘bronnen binnen politie’ worden aangehaald. Ook is gewezen op het boek van een journalist met de titel ‘De drugsmaffia dicteert’, waarin een chef van de Amsterdamse recherche en een officier van justitie betrokken bij de zaak Koper worden geciteerd. Enkele citaten die de verdediging aanhaalt wekken zowel ten aanzien van [medeverdachte 3] als [medeverdachte 12] de indruk alsof al zou zijn vastgesteld dat zij leiding gaven aan een criminele organisatie. Echter, de rechtbank kan niet vaststellen wat de precieze bewoordingen zijn geweest in die desbetreffende interviews en/of in hoeverre nuancerende bewoordingen daarbij mogelijk zijn weggelaten. De verdediging verwijst op dit punt naar het genoemde boek en (het vierde deel van) de serie ‘De jacht op de mocromaffia’. Deze maken echter geen onderdeel uit van het procesdossier en de rechtbank heeft daarvan ook geen kennis genomen. Ook de meeste krantenartikelen maken geen deel uit van het dossier, voor zover zij niet zijn gevoegd bij de pleitnota of eenvoudig via een link in de pleitnota waren te vinden. De rechtbank moet in zoverre dan ook afgaan op wat de verdediging hierover heeft aangehaald. Ter illustratie wijst de rechtbank er in dit verband bovendien op dat zij in de aangehaalde citaten terugleest dat ook zou zijn gezegd dat ‘men bezig is het bewijs daarvoor rond te krijgen’ en ‘We proberen zicht te krijgen op de exacte rolverdeling en willen iedereen voor de rechter brengen’ en ‘(…) wijst alles op [medeverdachte 3] , maar het bewijs moet er wel zijn
’. Dit wijst erop dat de geïnterviewden hebben gesproken over verdachten, maar daarbij wel nuances hebben aangebracht en (alleen) het beeld vanuit de opsporing hebben geschetst. Zoals uit de aangehaalde jurisprudentie van het EHRM volgt is de woordkeuze belangrijk voor de beoordeling van de vraag of uitlatingen in strijd zijn met de onschuldpresumptie. In dit geval staat juist de precieze woordkeuze en de context van de uitlatingen in de aangehaalde interviews voor de rechtbank niet vast, nog daargelaten dat het veelal niet gaat over de strafbare feiten waarvoor verdachten in Marengo worden vervolgd. De rechtbank ziet al met al dan ook niet in hoe het zaaks-Openbaar Ministerie een verwijt kan worden gemaakt met betrekking tot de inhoud van deze publicaties.
’. Dit wijst erop dat de geïnterviewden hebben gesproken over verdachten, maar daarbij wel nuances hebben aangebracht en (alleen) het beeld vanuit de opsporing hebben geschetst. Zoals uit de aangehaalde jurisprudentie van het EHRM volgt is de woordkeuze belangrijk voor de beoordeling van de vraag of uitlatingen in strijd zijn met de onschuldpresumptie. In dit geval staat juist de precieze woordkeuze en de context van de uitlatingen in de aangehaalde interviews voor de rechtbank niet vast, nog daargelaten dat het veelal niet gaat over de strafbare feiten waarvoor verdachten in Marengo worden vervolgd. De rechtbank ziet al met al dan ook niet in hoe het zaaks-Openbaar Ministerie een verwijt kan worden gemaakt met betrekking tot de inhoud van deze publicaties.
3.6.4.3 Gevolgen voor detentie-omstandigheden [medeverdachte 3] en nieuwe regelgeving
De verdediging heeft gesteld dat [medeverdachte 3] in een strenger detentie-regime terecht is gekomen. Het Openbaar Ministerie heeft erkend dat ten aanzien van [medeverdachte 3] beperkende maatregelen zijn opgelegd. De rechtbank heeft echter geen enkele aanwijzing dat die maatregelen zijn opgelegd als gevolg van mediaberichtgeving, zoals de verdediging stelt. Het Openbaar Ministerie heeft erop gewezen dat de beperkende maatregelen zijn opgelegd door de directeur van de EBI en dat tegen beslissingen van de directeur de mogelijkheid bestaat van beklag bij de commissie van toezicht en beroep bij de Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ).
De aanpassing van de detentieregels en de nieuwe huisregels van de EBI gelden niet alleen voor [medeverdachte 3] maar voor alle EBI-verdachten en zijn, zo begrijpt de rechtbank uit de repliek van het Openbaar Ministerie, ook aan alle EBI-verdachten uitgereikt. De rechtbank is niet gebleken dat deze regels er zijn gekomen vanwege de media-aandacht voor de zaak Marengo. De directe aanleiding voor deze regels zijn de aangenomen moties van een Kamerlid waarin onder andere werd aangedrongen op – kort gezegd – maatregelen ter voorkoming van voortgezet crimineel handelen vanuit detentie. Het lijkt er veeleer op dat deze regels zijn ingegeven door de verdenkingen tegen de voormalig advocaat van [medeverdachte 3] , [advocaat 7] , in het hiervoor al aangehaalde onderzoek Mandel.
3.6.4.4 Artikel op de website van het Openbaar Ministerie
De verdediging heeft bij dupliek gewezen op citaten uit een artikel op de website van het Openbaar Ministerie. [121] Bij bestudering van dit artikel heeft de rechtbank geconstateerd dat het hier om een persbericht gaat dat is uitgebracht op de laatste dag van het requisitoir in de zaak Marengo, namelijk op 28 juni 2022. Hoewel in de kop van het bericht en in het bericht zelf onomwonden staat dat [medeverdachte 3] opdrachtgever is van alle moorden, pogingen moord en voorbereiding voor moord in de zaak Marengo en dat het daarbij niet alleen gaat om het laten doodschieten van slachtoffers, maar ook om het laten opblazen van auto’s en gebouwen met (vermoedelijk) mensen daarin, moet dit bericht in de context worden gezien van het toelichten door het Openbaar Ministerie op grond waarvan het tot zijn strafeis is gekomen. Dat staat namelijk ook met zoveel woorden in diezelfde kop: ‘Overwegingen OM voor de strafeis’. De rechtbank ziet het belang van uitleg van de eis op deze laatste dag van het requisitoir, zeker in een zaak van een omvang en met een (maatschappelijke) impact als deze. Voor de lezer is ook aanstonds duidelijk dat het hier de weergave betreft van het door het Openbaar Ministerie ingenomen standpunt ter zitting. De rechtbank heeft ook kunnen constateren dat het nieuwsbericht in grote lijnen overeenkomt met de bewoordingen in het afsluitende gedeelte van het requisitoir. De omstandigheid dat in het nieuwsbericht de meervoud-vermelding ‘gebouwen’ staat is hoogstens weinig zorgvuldig te noemen. De stelling dat het voor de verdediging niet duidelijk zou zijn waar het Openbaar Ministerie op doelt, volgt de rechtbank echter niet. In het requisitoir zelf staat immers in enkelvoud ‘gebouw’ en daarmee wordt duidelijk gerefereerd aan de aan [medeverdachte 3] ten laste gelegde voorbereidingshandelingen voor een aanslag op de spyshop.
3.6.4.5 Veroordeling voor bedreiging
Bij dupliek heeft de verdediging ook nog gewezen op een arrest van het gerechtshof Amsterdam van 6 februari 2023 [122] waarin het gerechtshof een bedreiging (met enig misdrijf tegen het leven gericht) bewezen heeft verklaard omdat de verdachte in die zaak het desbetreffende slachtoffer dreigend de woorden heeft toegevoegd: “Je moet maar oppassen, pas maar op met alles wat je doet, ik ben namelijk het neefje van [medeverdachte 3] ." De motivering van het gerechtshof houdt in: “Immers gelden naar het oordeel van het hof als feiten van algemene bekendheid dat [naam] als opdrachtgever met moorden in verband wordt gebracht, dat hij eind 2019 is uitgeleverd aan Nederland en sindsdien gedetineerd is en dat hij als verdachte betrokken is in het zogenaamde ‘[zaak]’ dat, kort gezegd, drugshandel en een reeks moorden tot onderwerp heeft.” Anders dan de verdediging kennelijk meent, behelst deze motivering geen uitlating in strijd met de onschuldpresumptie, omdat het gerechtshof niet stelt of suggereert dat vaststaat dat [medeverdachte 3] de feiten waarvan hij wordt verdacht heeft gepleegd.
3.6.6
Conclusie
De conclusie is dat de verweren ten aanzien van de gestelde publieke berechting worden verworpen omdat er geen sprake is van de situatie dat de media-aandacht heeft geleid tot een oneerlijk proces voor verdachten. Ook ziet de rechtbank geen grond voor strafvermindering als gevolg van de media-aandacht, omdat niet is gebleken dat [verdachte] daarvan nadeel heeft ondervonden, en indien [verdachte] al enig nadeel zou hebben ondervonden, dat niet kan worden gezegd dat het Openbaar Ministerie daarvoor verantwoordelijk kan worden gehouden.
3.7
Conclusie ten aanzien van de voorvragen
Voor zover in het voorgaande al vormverzuimen of (andere) onrechtmatigheden zijn vastgesteld leiden deze noch op zichzelf, noch gezamenlijk tot de conclusie dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk is in de vervolging, met uitzondering van de niet-ontvankelijkheid voor wat betreft een deel van de tenlastelegging, dat in het hoofdstuk over de criminele organisatie wordt besproken. De conclusie van de rechtbank is daarom dat het Openbaar Ministerie voor het overige ontvankelijk is in de vervolging.
Verder is de dagvaarding geldig, is deze rechtbank bevoegd tot kennisneming van de ten laste gelegde feiten en zijn er geen redenen voor schorsing van de vervolging.
4.Waardering van het bewijs
4.1
PGP-identificatie
4.1.1
Identificatie e-mailadressen verdachten Marengo
De rechtbank heeft op basis van de processen-verbaal van identificatie – en in voorkomende gevallen op basis van overige informatie in het dossier en/of wat is besproken ter terechtzitting – vastgesteld wie de gebruiker van een PGP-e-mailadres was. Ook is op basis daarvan vastgesteld of, en zo ja onder welke bijnamen een bepaalde gebruiker bekend stond of werd opgeslagen. In bijlage 2 bij dit vonnis is een overzicht opgenomen van deze PGP-e-mailadressen en de gebruikers met hun eventuele bijnamen.
De rechtbank zal hierna ten aanzien van [verdachte] aan de hand van de vindplaats in het dossier weergeven op grond waarvan is vastgesteld dat hij de gebruiker van een bepaald e-mailadres was. Als die verwijzing naar de vindplaats in het dossier – waar de feiten en omstandigheden die leiden tot de identificatie zijn beschreven – nog tot een inhoudelijke reactie nopen, naar aanleiding van hetgeen door de verdediging is aangevoerd of ambtshalve is geconstateerd, zal de rechtbank daarop hierna ook ingaan.
4.1.2
Identificatie e-mailadressen overige gebruikers
Het dossier bevat een aantal processen-verbaal van identificatie met betrekking tot e-mailadressen die door het Openbaar Ministerie aan andere personen, niet zijnde verdachten in Marengo, worden toegeschreven. In sommige gevallen is de identificatie van de gebruiker(s) van die overige e-mailadressen van belang voor de beoordeling en duiding van conversaties uit de zaaksdossiers en/of voor de koppeling van e-mailadressen aan (Marengo-)verdachten. Om die reden is de rechtbank nagegaan of de identificatie op basis van de in die processen-verbaal van identificatie genoemde feiten en omstandigheden gerechtvaardigd is. De rechtbank komt tot de conclusie dat dit het geval is. Om die reden zijn ook deze overige gebruikers van e-mailadressen in de genoemde bijlage bij dit vonnis opgenomen.
4.1.3
Identificatie e-mailadressen [verdachte]
4.1.3.1 Standpunt van de verdediging
De verdediging betoogt dat het onderzoek naar de identificatie van het aan [medeverdachte 3] toegeschreven e-mailadres 39x7w1nz2h@ennetcom.biz in Tandem onrechtmatig is geweest omdat daarmee in strijd is gehandeld met de voorwaarden die de Canadese rechter heeft gesteld aan het gebruik van de Ennetcom-data. Dit onderzoek was namelijk voor het onderzoek Tandem niet relevant en, voor zover het al relevant was voor dat onderzoek Tandem, is die redenering niet verantwoord in het dossier. Volgens de verdediging is dit ook relevant in de zaak van [verdachte] omdat vanuit de identificatie van het account 39x7 andere adressen zijn geïdentificeerd.
4.1.3.2 Oordeel van de rechtbank
De rechtbank verwerpt het verweer. De rechtbank begrijpt uit het dossier dat voor het onderzoek Tandem relevant was om vast te stellen wie de gebruiker was van het account 39x7, dat dit onderzoek in Tandem heeft plaatsgevonden en dat daarbij (ook) berichten zijn aangetroffen die voor het onderzoek Marengo relevant zijn.
4.1.3.3 Standpunten ten aanzien van de identificatie
Het Openbaar Ministerie stelt dat de e-mailadressen 8ngx147342@ennetcom.biz en 97862r7550@ennetcom.biz aan [verdachte] kunnen worden toegeschreven. Verder stelt het Openbaar Ministerie dat [verdachte] ook bekend is onder de bijnaam ‘Piet’.
De verdediging stelt dat de identificatie van [verdachte] als gebruiker van de aan hem toegeschreven e-mailadressen niet kan standhouden. Dat geldt ook voor de aanname dat hij bekend zou staan onder de naam ‘Piet’.
4.1.3.4 Oordeel van de rechtbank ten aanzien van de identificatie
De rechtbank stelt op basis van de processen-verbaal van identificatie en van bevindingen vast dat [verdachte] de gebruiker is geweest van het e-mailadres 8ngx147342@ennetcom.biz, [123] gebruikt in oktober 2015, en het adres 97862r7550@ennetcom.biz, [124] gebruikt vanaf 4 december 2015, alsmede dat hij aangeduid wordt met ‘Piet’. [125] Ook het e-mailadres y4j4028r6s@ennetcom.com schrijft de rechtbank toe aan [verdachte] op basis van het proces-verbaal van identificatie. [126]
4.2
Zaaksdossier Rudolf
4.2.1
Inleiding
Op 9 september 2015 rond 18:22 uur gaat de politie af op een melding over een schietincident in Huizen. Ter plaatse treffen de verbalisanten een blauwkleurige Ford Ka aan. Op de bestuurdersstoel zien zij een man zitten met in zijn hoofd drie kogelwonden. Ook in zijn linker bovenarm zit een kogelwond. [127] De man, [slachtoffer 1] (hierna: [slachtoffer 1] ) is overleden als gevolg van meerdere opgelopen schotverwondingen. [128] Op de oprit worden vier kogelhulzen aangetroffen. [129]
Een fietser is getuige geweest van het neerschieten van [slachtoffer 1] . Deze getuige verklaart dat een kleine blauwe personenauto bezig was om in te parkeren toen een geheel in het zwart geklede persoon aan kwam lopen in de richting van de auto. Toen deze persoon de auto op ongeveer één meter was genaderd, richtte deze persoon een voorwerp op de bestuurder van de auto. De getuige hoorde drie korte harde knallen en zag vuurflitsen uit het voorwerp komen. Zij zag ook dat de bestuurder van de auto in elkaar zakte. [130]
Zaaksdossier Rudolf ziet naast de moord op [slachtoffer 1] ook op de voorbereiding van het opzettelijk teweegbrengen van een ontploffing in een pand van een spyshop te Nieuwegein (hierna: de spyshop) in de periode van 15 augustus 2015 tot en met 19 oktober 2015.
[verdachte] wordt vervolgd voor het medeplegen van de moord op [slachtoffer 1] en voor het medeplegen van voorbereidingshandelingen om een ontploffing in de spyshop teweeg te brengen.
De moord op [slachtoffer 1] is eerder onderzocht in het TGO-onderzoek Rudolf in het arrondissement Midden-Nederland. Dit onderzoek richtte zich op de uitvoerders van de moord. Voor zijn rol als spotter is [betrokkene 10] door de rechtbank Midden-Nederland onherroepelijk veroordeeld tot vijftien jaren gevangenisstraf voor medeplichtigheid in vereniging aan de moord op [slachtoffer 1] . [131] [betrokkene 16] (hierna: [betrokkene 16] ) is onherroepelijk veroordeeld tot tien jaren en acht maanden gevangenisstraf voor het medeplegen van medeplichtigheid tot het medeplegen van de moord op [slachtoffer 1] . [132]
4.2.2
Standpunten
Volgens het Openbaar Ministerie kan het medeplegen van de moord op [slachtoffer 1] en het medeplegen van voorbereidingshandelingen voor het teweegbrengen van een ontploffing bewezen worden verklaard.
De verdediging betoogt dat [verdachte] van het ten laste gelegde moet worden vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs.
4.2.3
Voorgeschiedenis
Op 15 juli 2015 worden in het onderzoek Koper diverse verdachten aangehouden in verband met de voorbereidingen van het plegen van moord en het voorhanden hebben van een grote hoeveelheid wapens. In de woning van een van de verdachten in het onderzoek Koper – [betrokkene 17] (hierna: [betrokkene 17] ) – wordt onder meer een notitieboekje met handgeschreven aantekeningen aangetroffen. Uit die administratie en het onderzoek blijkt dat er op 26 mei 2015 door verdachten in Koper – [betrokkene 18] (hierna: [betrokkene 18] ) en [betrokkene 19] (hierna: [betrokkene 19] ) – bij de spyshop twee bakensets en een alarmset zijn aangeschaft voor € 7.000,-. [133]
[slachtoffer 1] werkte bij de spyshop. Een van de eigenaren van de spyshop (hierna: spyshop-eigenaar 1) verklaart dat de Amsterdamse recherche bij de spyshop is geweest omdat een aantal maanden daarvoor mensen zijn gepakt met vuurwapens. Een van die personen had een tracker bij de spyshop gekocht. Hij denkt dat veel klanten (ten onrechte) denken dat [slachtoffer 1] de baas was van de spyshop omdat hij altijd achter de balie stond. Spyshop-eigenaar 1 is de zwager van [slachtoffer 1] en was vroeger rechercheur. [134] De politie heeft met een vordering gegevens opgevraagd bij de spyshop waarna de desbetreffende factuur van de aanschaf op 26 mei 2015 van twee trackers en een alarmset ter waarde van circa € 7.000,- is verstrekt. [135] Spyshop-eigenaar 1 overhandigt tijdens een aanvullend verhoor een SD-kaartje aan de politie waarop camerabeelden staan die vanuit de spyshop zijn gemaakt. Op de beelden is een visser te zien die met een verrekijker in de richting van de spyshop kijkt. De visser is hem opgevallen, hij heeft hem wel vier of vijf keer gezien. [136]
Een andere mede-eigenaar van de spyshop (hierna: spyshop-eigenaar 2) verklaart op 14 september 2015 dat hij de opnames van de visser heeft gemaakt op 10 augustus 2015 om 10:08 uur. Ze hebben de visser meerdere malen gezien. De laatste keer was een week of tien dagen geleden. De visser leek te sms-en met twee handen, alsof hij een BlackBerry gebruikte. Deze getuige verklaart dat hij in juli 2015 is gehoord door de politie in verband met een wapenloods en dat er ook administratie was gevorderd en overgelegd. [137] Hij verklaart in een later verhoor ook dat [slachtoffer 1] werd betrokken bij het afrekenen van grotere bedragen en dat dit de indruk zou kunnen wekken dat zijn rol in de spyshop belangrijker was dan in werkelijkheid het geval was. [138]
De politie bekijkt de beelden van het filmpje van 10 augustus 2015 en herkent daarop [betrokkene 10] aan de hand van een politiefoto als de door de spyshop-eigenaren beschreven visser. [139] Een andere verbalisant herkent [betrokkene 10] ook op het filmpje. Hij noemt ook contacten van hem, waaronder verdachten in het onderzoek Koper, te weten [betrokkene 19] en [betrokkene 18] . [140]
4.2.4
Onderzoek huurauto [betrokkene 10] en rijbewegingen Citroën C4 en Ford Ka
[betrokkene 10] huurt een witte Citroën C4 met kenteken [kenteken] van 7 september 2015 tot en met 10 september 2015. [141] Hij wordt op 8 september 2015 in deze auto gecontroleerd. [142] De auto zou tot 14 september 2015 gehuurd worden, maar wordt door de huurder eerder, namelijk op 10 september 2015, teruggebracht. Uit onderzoek blijkt dat deze auto na het ophalen op 7 september 2015 direct naar Huizen, waar [slachtoffer 1] woont, rijdt. Op 8 september 2015 rijdt de Citroën in de omgeving van de spyshop te Nieuwegein en vervolgens weer naar de straat waar [slachtoffer 1] woont. Aan het einde van de middag is de Citroën weer in de omgeving van de spyshop. Zo ook in de ochtend van 9 september 2015 en aan het einde van die middag. Op camerabeelden van de spyshop is in de middag van 9 september 2015 (om 15:31 uur) een man met een hengel te zien, die aanwezig is tot het moment dat [slachtoffer 1] het pand verlaat om 17:33 uur. Op die beelden is ook te zien dat om 17:36 uur een witte, op de Citroën C4 gelijkende, auto voorbijrijdt op de – ten opzichte van de spyshop aan de overzijde van het water gelegen – Jutphasestraatweg richting de Graaf Florisweg . Op camerabeelden elders in Nieuwegein is te zien dat er om 17:38:25 uur een Ford Ka langs de spyshop rijdt en dat er om 17:38:46 uur een witte auto in dezelfde richting rijdt (vermoedelijk de Citroën). Op andere camerabeelden uit Nieuwegein is om 17:41:14 uur de Ford Ka te zien en om 17:41:21 uur de Citroën. Om 19:50 uur wordt de Citroën geparkeerd in de omgeving van het woonadres van [betrokkene 10] . [143] Uit een telecomanalyse blijkt dat een onder [betrokkene 10] in beslag genomen telefoon in de periode van 7 september 2015 tot en met 9 september 2015 meerdere keren de locatie van de door hem gehuurde Citroën aanstraalt. [144] [slachtoffer 1] rijdt op 9 september 2015 in een Ford Ka. [145] De rechtbank stelt op grond van het voorgaande vast dat [betrokkene 10] achter [slachtoffer 1] aan is gereden.
4.2.5
Duiding van de PGP-berichten
Na de aanhoudingen in het onderzoek Koper op 15 juli 2015 is er berichtenverkeer tussen verschillende personen waaronder [medeverdachte 3] , [medeverdachte 2] , [verdachte] , [betrokkene 10] en
[betrokkene 16] . In die berichten gaat het onder andere over de aanhouding in dat onderzoek van [betrokkene 17] , bijgenaamd ‘Devil’ [146] en [betrokkene 20] (hierna: [betrokkene 20] ), bijgenaamd ‘Boek’. [147] De rechtbank acht de navolgende berichten relevant. De tijdsaanduiding van de hierna weergegeven berichten betreft steeds UTC-tijd. [148] Als het exacte tijdstip relevant is zal de rechtbank dit in de tabel corrigeren met de zomertijd (+2 uur) die toen gold. Waar een dergelijke aanpassing wordt gedaan zal dit expliciet worden overwogen.
15 juli 2015 [149]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
11:25
[medeverdachte 3]
[verdachte]
By devil en boek gaan ze niks vinden toch sir?
12:16
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Echt fucked up dus
14:48
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sir allemaal top advos erop zetten
voor boek iedereen direct vandaag sir
16:36
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sir by wie liggen die yzers die liggen toch by iemand thuis verstopt?? En stash bij wie stashen we??? Leg me uit?
16:45
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sir laat ze zus nieuwe sleutels halen en met bus hele kluis weg daar anders hangen we!!! En waar zyn de vrouwen en assie??
16:54
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Die eigenaar van osso moet toch sleutels hebben sir??? Waar is eigenaar van osso???? Heb je devil ze zus al gestuurt om nieuwe sleutels te halen??
17:06
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Ok en laat zus van dev nieuwe pas en sleutel regelen dan regel ik grote bus en halen we kluis weg daar sir
17:25
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Welke box ?
17:27
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Ja sir begryp echt niet hoe jullie die pasje en sleutels by hem hebben kunnen laten echt geen begrip ervoor u weet hoe heet we zyn sir al weken maanden weet u hoeveel yzers daar liggen is echt geen woorden voor
17:29
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Nee nee nee sir sorry maar dit is zwaar te gek voor woorden echt te gek voor woorden iedereen weet hoe heet we zyn en dan pasje waar yzers liggen thuis !! En geen extra nood waar vrouwen en assie ligen dit is onbegrypelyk echt sir echt te erg gewoon!!!
17:35
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Wat een dodelyke fout echt dodelyk gewoon
17:40
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Ok relax sir insch'allah komt goed alleen nu belangrykste die bewys van vrouwen weg en die assie alles aan die rotje geven beste direct!
20:17
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Weet advo al van wat ze verdacht worden sir? En ze kunnen alleen box van devil hebben opengemaakt by ze ma en zussen zyn ze iet geweest anders hadden ze zus meteen inval gedaan sir
20:18
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Zeker sir we hebben geluk! Wanneer krygt ze sleutel van haar box?
20:19
[medeverdachte 3]
[verdachte]
We hebben wereld geluk nu snel die sleutel en kluis leeg in heb al waar alles heen kan sir!!
20:23
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Wie ze box is dat van devil 136??
21:03
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sir laten we checken of ze yzers hebben gevonden zoniet direct weg!! En kluis van vrouwen kan je niet snachts kapot maken toch?
21:09
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Stash bus ook gepakt sir?? Ja sz kan ze meteen pakken wegzetten!!! Maar yzer is het belangrykste dat ze die niet pakken want dat is gewoon zwaar arsenaal
21:16
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Pfffff sir die yzers moeten weg daar!!
21:23
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sz staat klaar voor ons sir en kunnen bus met stash pakken als moet! Waar is onze bus met stash sir??
21:27
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Ok sir belangryste is yzer en die vrouwen alles kunnen we aan SZ geven
21:40
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sir advos moeten nu toch weten wat aanklacht is ??
21:42
[medeverdachte 3]
[verdachte]
En tegen boek sir die aanklacht moet nu ook bekent zyn sir belangrykste nu is top advos voor hun!!
22:18
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sms tito die kent ze allemaal
16 juli 2015 [150]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
14:15
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Echt sir u ziet weet niet wat er is maar hoe dingen zyn geregelt en we zyn zo heet geen woorden voor alleen voor die yzer is zeker 5jaar!! Echt ongelooflyk vrouwen geld sleutels wat een fucking amateurs shit en zoveel zenders hebben we gevonden en nu hangt iedereen gewoon ongeloolyk
17 juli 2015 [151]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:05
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Onder
------Origineel bericht------
Van: Blackknight devil
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Jul 2015 16:03
Salaam alikom sir ik heb net die man gesproken die devill helpt broertje van [betrokkene 31] hy zei tegen my dat ze in maart zyn begonnen met dit onderzoek en het komt door die gestolen autos die s5 en rs6 die iniedergeval die S5 die gestolen is die jongens werden in de gaten gehouden toen hun die auto verkochten zat er al een zender onder die auto is van wyk by duurstede naar geina gereden en daarna naar mourik daar is die in box gezet hebben ze gekeken zagen ze hem staan hebben ze box vol gehangen met camera en richtmicrofoon ze hebben beelden van spotters en boek by garage en gesprekken dat ze het over liqudatie hebben voorbereiding ze hebben hun zien oefenen met schieten met kalas die spotters zyn naar box van devil gegaan met devil zyn code binnengekomen zo zyn ze by die box gekomen
19:34
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Onder
-----Origineel bericht-----
Van: Sz
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 17 Jul 2015 17:04
Salam mr, lees even onder goed! Mijn neefje heeft ze nog 5 x vertel sweep die autos hij is met ze bij die autos geweest mr! Hij vond het raar dat die accus leeg waren! Mijn neefje sweept altijd zijn autos enzo! Die heeft er ook een paar snelle autos liggen!
-----Origineel bericht-----
Van: Ipi nifo
Aan: Selftest
Onderwerp: Re:
Verzonden: 17 Jul 2015 19:02
Oke dat is klote nifo.. Ik heb ze nog duidelijk gezegt controleer deze auto want accu's kunnen niet zomaar leeg lopen! Ik heb het wel 5x gezegt dat ze die auto's moeten swepen en dat door de politie apparatuurs die ze plaatsen de accu's leeg eten.. Nee ze hebben mij niet verteld hoelang die daar al stond.
-----Origineel bericht-----
Van: Brd
Aan: lp
Onderwerp: Re:
Verzonden: 17 Jul 2015 18:56
Nee niet omdat nifo, omdat ze die autos in beslag hebben genomen! Er was een onderzoek door een van die autos.. Zat zender onder! Onder die s5 vanaf maart lie
22:33
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Ok sir moeten heads klaar hebben staan en u moet echt weg daar zosnel mogelyk tot we dossier hebben
19 juli 2015 [152]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:06
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Sir pak geld wat u nodig hebt en stashes en alles regel ik maak u niet druk 2jongens die ryden meer niet nodig en heads altyd klaarstaan snelle fietsen zyn er yzers alles gaat gewoon door sir! En zeg hoeveel pap u nodig hebt en pak het ik regel alles we'll!! Ik liet aan u over maar nu gaan we op myn manier werken
16:22
[medeverdachte 3]
[verdachte]
Exact sir dit soort dingen wisten we dat kan gebeuren alleen zonde van zulke fouten met huurautos na yzer opslag dev vrouwen geld yzers telefoons etc dat mocht absoluut niet maar tot de dood en dan verder sir
20 juli 2015 [153]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:28
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Nee ben even na head toe
28 juli 2015 [154]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
22:46
[betrokkene 16]
[verdachte]
Oke en waar zijn ze gekocht sir daar tog bij de spay zeker
23:36
[betrokkene 16]
[verdachte]
Oke welk die we laats zagen sir of die andere want je heb er 2 ouwe die we laats zagen met zweapen en kale ouwe die vroeger scoutoe was
23:40
[betrokkene 16]
[verdachte]
Ja en je heb en ander eigen naar die kale die ouwe man hij heeft zo jeep auto Porsche cajen die is die ouwe scoutoe manetje
23:42
[betrokkene 16]
[verdachte]
Of die ander ouwe die we laats zagen 1 van die 2 heben de woord daar en die ander zijn werk manetjes meestal is die ouwe daar die we laats zagen die help de klanten denk ook dat hij dan heb gepraat om dat tie ze heb geholpen
23:44
[betrokkene 16]
[verdachte]
Maar k denk die ouwe van laats sir die we hebben gezien zit niks in de auto flikker en auto zit vol jah wat u zeg
23:47
[betrokkene 16]
[verdachte]
U bedoel die ouwe van laats tog die we hebben gezien die weet k niet dan ga k we’ll even posten daar wat voor auto hij heeft
Uit de voorgaande berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] al snel nadat in het onderzoek Koper verdachten zijn aangehouden en doorzoekingen zijn verricht een beeld probeert te krijgen van wat de politie allemaal in beslag heeft genomen, dat hij regelt dat de nog niet in beslag genomen wapens en drugs veilig worden gesteld en dat hij bespreekt dat advocaten geregeld moeten worden die snel duidelijkheid moeten kunnen geven over de aanklacht en het dossier. In die berichten komt ook naar voren dat men zich afvraagt hoe de politie op het spoor is gekomen van de wapenloods. [medeverdachte 3] ontvangt hierover informatie van [medeverdachte 9] (‘Sz’) en [medeverdachte 10] (‘Blackknight devil’) en stuurt deze informatie door aan [verdachte] . [medeverdachte 3] laat [verdachte] weten dat er schutters klaar moeten staan en dat alles gewoon doorgaat. Uit de berichten komt naar voren dat het vermoeden ontstaat dat de spyshop heeft samengewerkt met de politie en dat dit tot de aanhoudingen in het onderzoek Koper heeft geleid.
De rechtbank leidt uit het bericht van 20 juli 2015 af dat [medeverdachte 2] in contact staat met een schutter aangezien hij [verdachte] laat weten dat hij ‘even na head’ toe is. Uit de berichten van 28 juli 2015 leidt de rechtbank af dat [betrokkene 16] en [verdachte] spreken over [slachtoffer 1] en spyshop-eigenaar 1, aangezien dit de enige twee oudere mannen zijn die in de spyshop werken. Spyshop-eigenaar 1 had een Porsche Cayenne op zijn naam staan, was vroeger politierechercheur en is boven op zijn hoofd kaal. [155] Uit de verklaringen van spyshop-eigenaar 1 en spyshop-eigenaar 2 volgt ook dat voorstelbaar is dat mensen dachten dat [slachtoffer 1] de eigenaar van de spyshop was.
29 juli 2015 [156]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
00:06:08
[betrokkene 16]
[verdachte]
Dat weet k niet zeker sir heb en ouwe man die we zagen met zweapen heb en kale jongen gast 39 die op vakantie was waar boek om vroeg die toen de tracker had gevonden bij boek toen en dan heb je die kale ouwe man scotou en die ander ken k niet dan die hij bedoel sir vraag black maby weet hij
00:06:42
[betrokkene 16]
[verdachte]
Want je heb 2 eigenaars sir dat weet k we’ll dat zij boek me toen
00:08
[betrokkene 16]
[verdachte]
Maar jah sir het gaat erom wie hun heeft geholpen die heeft ook hun herkend begrijp u en die heeft gepraat en hun info gegeven we’ll met toesteming van de eigenaar maar jah
00:12
[betrokkene 16]
[verdachte]
Of we moeten even wachten tot spotter ons kan zegen wie hun heeft ge holepen toen dat is de gene die hun heeft ook aan gewezen dat ze hebben gekocht
00:13
[betrokkene 16]
[verdachte]
Oke jah dan alle 2 maar pitten geen een over laten
00:18
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah k ga kijken sir laat k u het weten
00:32
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah dat weet k sir dat ze me express hebben laten gaan sir wis k van dag 1 alle dat het niet klopte
00:39
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah sir egt ze hebben ons gewoon genaaid spullen verkopen en ons naaien verraden wie weet wat ze we’ll niet over ons hebben gezegt autos gebracht zweapen en zegen alles is goed hij wou ons naaien
De rechtbank leidt uit deze chats af dat [betrokkene 16] en [verdachte] bespreken welke persoon van de spyshop degene is geweest die de kopers van de trackers (verondersteld) aan de politie heeft aangewezen, dat [medeverdachte 10] (‘black’) misschien weet om wie het gaat en dat eventueel allebei de personen moeten gaan ‘pitten’, waarbij de rechtbank leest: gedood moeten worden.
29 juli 2015 [157]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:56
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ok dat is wreed hoor , want dat kan niet toch wie zijn die gasten , kan echt niet of is die spy shop zelf scotu ???
11:27
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Dus hoe zijn we nu op het spoor gekomen door die box of die gasten van spy shop ?
Hieruit leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 2] met [verdachte] bespreekt dat de spyshop mogelijk zelf politie (‘scotu’) is en dat [medeverdachte 2] zich afvraagt of de politie hen door de box of door de mensen van de spyshop op het spoor is gekomen.
29 juli 2015 [158]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:59
[betrokkene 10]
[verdachte]
Jo sir. Ik ben er was aan het rijen.
Waar zit die ook al weer de zaak
18:07
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja hij heeft amper haar toch beetje in hammen hij Is de baas daar geloof ik
18:22
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir ik ga mijn best doen om die man zo snel mogelijk zijn dag patroon achter te halen.
18:26
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir ik ga kijken of ik ergens plat kan gaan lichen heb nog een verre kijker thuis all inn deze man gaat snel sir. Kk hoeren verader
21:26
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir perfect dan ga ik kijken of ik morgen een fiets kan fixxe. Dan ga ik alvsast met die en als de waggie er dan is dan weet ik meeer van hem dan hoef ik hem alleen nog te volgen met de waggie.
Hieruit leidt de rechtbank af dat [betrokkene 10] met [verdachte] bespreekt dat hij met een auto gaat spotten op de medewerker van de spyshop zodat deze man snel gedood kan worden (‘deze man gaat snel’).
4.2.5.1 Verloop van het spotten
Van 30 juli 2015 tot aan de moord op [slachtoffer 1] brengt [betrokkene 10] via PGP-berichten verslag uit aan [verdachte] over het observeren van de spyshop en het beoogde slachtoffer. De rechtbank wijst daartoe op de volgende berichten.
30 juli 2015 [159]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
13:09
[betrokkene 10]
[verdachte]
Hmdl sir. Ik ben al wezen jogge naar die plek toe staan 2 scooters en een caddy op het terein heb die kenteken van die caddy al genoteerd ik wacht op die waggie kan ik hem gelijk volgen. Ik denk die caddy is van hem die andere jongens zijn jong die daar werken dat herrinner ik mij nog hij gaat snel plat sir
13:17
[betrokkene 10]
[verdachte]
Hahahahah ok sir nu is alleen wachten op die waggie dan als het goed is weet ik dit weekend alles van hem. ik weet de openingstijden en sluitingstijden.
22:45
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir maar dat ga ik gouw zien als die snot neuzen eerst komen dan. Wacht ik gewoon tot die man komt. Het enige klote aan die plek is alles is openlijk daar. Maar gaat goed komen sir
1 augustus 2015 [160]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
08:11
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir ik ga met sluitingstijd weer kijke ik wil die fotto pas maken als ik weet waar die woont daar kan dat echt niet
11:42 [161]
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Hoi hoe gaat t met u die van de head is uitgeschakeld tel ik ben nu met hem al een paar dagen
17:45
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja klopt daar is echt heftig. Kk plek ik doe me best sir
Uit het weergegeven bericht van [medeverdachte 2] leidt de rechtbank af dat hij in contact staat met een schutter.
2 augustus 2015 [162]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
21:44
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja echte kk vieze tata,s. Hij verdient er helemaal niks mee die jood. Onze braddas heeft hij kapot gemaakt die jood
21:56
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir wooo heftig. Wreed man. Dan slaapt u zeker weinig. Komt goed sir ik text als er resultaat is ik ga nu pitten. Zo dat ik fit wakker word
3 augustus 2015 [163]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
08:18
[betrokkene 10]
[verdachte]
Goeien dag sir vandaag zijn ze alleen met volwassenen mensen. Toen ik om 8 uur aan kwam stond doie porche er al. Later kwam zo een touran die jij ook had en een kleine ford k alleen die heb ik zien uitstappen hey is echt lastig hier maar ik denk dat het zijn vrouw is blonde vrouw van rond de 40. Heb die kenteken genoteerd. Ik ga hier weg nu ben hier te lang ik hoop dat zij me na hun huis brengt
08:36
[betrokkene 10]
[verdachte]
Is we'll een goeien sir maar dan weet ik ook 100 procent zeker. Dat die witte caddy of die touran. Van hem is. Als ik iemand na binnen stuur en ze vinden mij later ook ergens op de cam dan word het lastig denk ik. Ik ga met sluitingstijd die witte caddy. Volgen die is daar vaker en als dat hem niet is pak ik gelijk de volgende. Dag die touran en als dat hem niet is volg ik die ford k ik denk is zijn vrouw ik voel dat sir
16:10
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja tuuriijk sir ik zit nu weer in de auto ik parkeer ver en ik doe echt voor zichtig sir ik ga nu weg hgier het is te still geworden
De rechtbank stelt in verband met deze berichten van 3 augustus 2015 vast dat spyshop-eigenaar 2 een Volkswagen Touran had en de vriendin van [verdachte] eveneens. [164]
4 augustus 2015 [165]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:06
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik was daar lang gisteren ik wil niet dat ik ga. Opvallen 1 dag rust morgen vroeg sta ik bij ze oss om te kijken hoelaat. Hij vertrekt
5 augustus 2015 [166]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
09:46
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik loop nu na me andere waggie met 15 min ben ik bij u sir
16:07
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir ik sta hier een beetjje te posten deze mensen gaan nooit met sluitings tijd. Weg ze blijven altijd een beetje hangen. Ik ga nu parkeren vlak bij ze oss zo dat ik precies kan zien hoe hij naar huis rijd
De rechtbank leidt uit het bericht van 09:46 uur af dat [betrokkene 10] en [verdachte] ook fysiek contact hebben.
7 augustus 2015 [167]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
15:33
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir. Die caddy is er niet
16:01
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja zeker sir. Ik ga straks weer checke
21:50
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir die waggie staat bij zijn. Huis ben hier nu
22:01
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja sir. Je hebt er twee toch die ander kalen man is van die porche heb ik zelf gezien die touran die daar ook altijd staat is van de vrouw van die porche heb ik ook gezien. En er staan altijd maar 3 waggies dat is hem sirrrr
8 augustus 2015 [168]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
14:54
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir. Ik ga morgen klokken hoelang hij er over zou kunnen doen die route. Want zo een lange stuk Is het niet
14:59
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir. Ik geef die kenteken morgen door aan hem. Dan als ik zijn nummer heb gekregen. Het komt helemaal in orde sir
15:17
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir de dag dat het gaat gebeuren. Ben ik ruim van te vooren daar.
10 augustus 2015 [169]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
07:20
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir ja ik vind foto ook beter. Straks laat hij zijn zoon ook met die auto rijeen. Ik ga ff bij die bedrijfje kijken nu verrekijker.
07:48
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir ik begin ook te tvijfelen beste is iedereen op nemen en moeten jullie me zeggen. Wie ik moet hebben er zijn er twee die op elkaar lijken u zegt hij is fors en het is niet in die porche ik moet u zeggen die van van die porche is fors en opent vaak de zaak
08:01
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik ben nu tegen over hun aan het vissen in die kanaal ik zag die vrouw van hem die is we'll rond 45 a 50 jaar die kwam. precies met die hond binnen waar hij mee van huis is gegaan
08:21
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik schat hem 45 jaar oud sir
08:35
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir ik ga hem nu thuis op laden ik heb aan head al doorgegeven wat hij aan heeft heb kenteken alles aan hem doorgegevn. Hoe hij er uit ziet ook
09:10
[betrokkene 10]
[verdachte]
Weetje hoe je het ook kan bekijken sir er komen 3 volwassenen mensen over de vloer idere x in die bedrijf die porche heb ik die kalen uit zien stappen en die touran die vrouw die is daar ook en hij komt altijd met die caddy. En blousje en zit achter op de computer dat is hem garantie sir
13:08
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah klopt 50 zeker die blond is rond de 40 die eigen tog
13:10
[betrokkene 16]
[verdachte]
Hij heeft altijd en blous aan sir tog hij is zelf grijs beetje
15:23
[betrokkene 16]
[verdachte]
Oke sir k ga zo met hem af spreken
16:27
[betrokkene 10]
[verdachte]
Nee sir kan niet missen. Morgen moet het klaar zijn met die jood
19:22
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah sir k ben mrg niet met hem sir k ga bij de bus halte zitten sir bij de kenaal hij laat me weten als tie vertrek alles tie langs mij rijd zie k hem sir die hond dan geef k door dat het de goeie is of niet maar k denk het we'll sir dat hij de goei heeft
11 augustus 2015 [170]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
08:56
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah sir hij had hem gezien weg rijden maar dodi zeg hij is binnen 5 min rijd tie meestal langs de kenaal maar hij kwam niet
09:01
[betrokkene 10]
[verdachte]
Hmdl sir en met u. Ik ben nu aan het vissen bij hun achter u mattie is nu onderweg naar mij om hem te herkennnen
11:06
[betrokkene 16]
[verdachte]
Jah sir k heb hem die ouwe laten zien sir die ons had geholpen heeft die dag en die de boys heeft herkend die meestal iederen help sir snapie voor zit en je heb die ouwe man kale boven zijkant haar die altijd achter zit in de bureau 1 van hen zit je goed sir kijk u maar wie k heb hem die man aan gewezen die ons altijd help
11:16
[betrokkene 16]
[verdachte]
Oke sir ieder geval hij weet nu wie geef hem 3 dagen om goed alles te kijken bij deze dan kan tie gaan sir
12:39
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir. Ik voel mij echt klote dat ik de verkeerde. Voor me had nog maals excusses
14:06
[betrokkene 10]
[verdachte]
Moet ik nog door gaan sir met spotten hij was we'll vandaag ff met mij aan het vissen is niet erg toch
15:57
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir ik weet nu welke auto die baas rijd. Morgen volg ik. Hem na hus. Hij rijd een blouwe ford k die kevertje ouwe model morgen stuur ik kenteken en dan is het klaar.
16:01
[betrokkene 10]
[verdachte]
Zal ik nog 1 dag wachten sir geef ik ze gelijk alles. Moet morgen hem volgen nog en zijn kenteken op schrijven ik ben hier de helen dag al sir ik ga splitt hier
Uit de voorgaande berichten leidt de rechtbank af dat er bij [betrokkene 10] twijfels zijn over de vraag of hij wel de juiste persoon op het oog heeft, waarna [betrokkene 16] met [betrokkene 10] , bijgenaamd Dodi, [171] afspreekt in de omgeving van de spyshop om ook te kijken. Hiervan wordt aan [verdachte] verslag gedaan. Als [betrokkene 10] door [betrokkene 16] op de juiste persoon is gewezen biedt [betrokkene 10] aan [verdachte] zijn excuses aan voor zijn vergissing en laat hij hem weten dat hij het observeren voortzet op die persoon. Dat hij daarmee [slachtoffer 1] bedoelt blijkt uit de zinsnede ‘Hij rijd een blouwe ford k’.
In de berichten die [betrokkene 10] naar [verdachte] stuurt tussen 12 augustus 2015 en 7 september 2015 over zijn spottersactiviteiten laat hij onder andere weten dat hij naar het huis (‘osso’) van de man gaat om te kijken of de auto voor de deur staat en dat hij dat ook aan de schutter (‘head’) heeft doorgegeven. [172] In de periode van 26 augustus 2015 tot en met
1 september 2015 zijn er echter geen berichten van [betrokkene 10] . Dit past bij het feit dat hij in die periode gedetineerd is. [173]
Vanaf 7 september 2015 luiden de relevante berichten als volgt:
7 september 2015 [174]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
14:59
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok top sir ik ga vanavond gelijk na ze osso van die man om te kijken of die voor de deur staat en dan morgen klaar toch
17:16
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik heb die auto sir ik ga gelijk na die oss van die man
17:59
[betrokkene 10]
[verdachte]
Hij is thuis sir
21:13
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Thanks! Hoop morgen die kk spy verrader weg!
De rechtbank stelt vast dat het – rekening houdend met de zomertijd (UTC+2 uur) – om 19:16 uur door [betrokkene 10] verzonden bericht dat hij de auto heeft past bij het feit dat [betrokkene 10] die dag vanaf 19:00 uur een Citroën C4 heeft gehuurd. [175] Het bericht van [betrokkene 10] , dat hij gelijk naar die ‘oss’ (de rechtbank leest: huis) van die man gaat past bij de onderzoeksbevindingen die hiervoor zijn weergegeven (zie hoofdstuk 4.2.4 Onderzoek huurauto [betrokkene 10] en rijbewegingen Citroën C4 en Ford Ka). De rechtbank leidt uit het bericht van 21:13 uur aan [medeverdachte 2] af dat [medeverdachte 3] hoopt dat de moord op [slachtoffer 1] de volgende dag zal lukken. De moord vindt echter niet die volgende dag (8 september 2015) plaats, maar een dag later.
8 september 2015 [176]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
07:04
[betrokkene 10]
[verdachte]
Normaal kwam hij altijd stipt om 8 uur. Hij zit nog in zijn vakantie trip
10:50
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir ik ben na zijn huis gegaan van die man zijn auto staat voor de deur ik vroeg aan head wat hij wilt maar hij reageert niet meer kunt u ff kijken of hj bij u reageert
21:16
[betrokkene 10]
[verdachte]
Nee sir hij was helemaal niet meer gekomen ik heb goed gevoel morgen insahhlah heb wekker al ingesteld om 7 uur
Het bericht van [betrokkene 10] in de avond van 8 september 2015 past bij het feit dat de moord een dag later, op 9 september 2015, plaatsvindt.
In de ochtend van 9 september 2015 stuurt [betrokkene 10] het volgende bericht aan [verdachte] .
9 september 2015 [177]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
07:08
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik heb alles gewist sir maar. ALs ik alt lg doe wat moet ik dan doen ?
‘ALT lglg’ wordt gebruikt om het logboek van een BlackBerry te wissen. [178] De rechtbank acht dit bericht relevant omdat uit het onderzoek naar de rijbewegingen van de huurauto van [betrokkene 10] , zoals hiervoor weergegeven, volgt dat [betrokkene 10] [slachtoffer 1] (ook) op 9 september 2025 spot vanaf het moment dat [slachtoffer 1] bij de spyshop vertrekt tot kort voor de moord. [betrokkene 10] wil kennelijk geen belastende communicatie in zijn bezit hebben in geval van ontdekking.
De onderstaande berichten worden kort na de moord verstuurd. In verband met de zomertijd dient bij de UTC-tijd twee uur te worden opgeteld. In de weergave van onderstaande berichten op 9 september 2015 is de tijd in die zin ter verduidelijking en betere leesbaarheid (met +2 uur) aangepast.
9 september 2015 [179]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
18:57
[betrokkene 10]
[verdachte]
Hmdl sir en met u
19:01
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja is goed sir breng. Hem straks terug ben nu in damsco ff jointje halen ff kalmeren.
19:03
[betrokkene 10]
[verdachte]
Als ik gelijk zou terug rijen is raar toch sir. Daarom ff hier
19:14
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir kunt u vragen. Hoelaat ik die auto kan terug brengen ik ga nu terug rijen
19:46
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir is het goed als ik die auto morgen vroeg breng ik parkeer hem ga ik lopen na huis ik heb nameliijk die andere waggie sleutel thuis
19:50
[betrokkene 10]
[verdachte]
? Sir als u toe stemt kan ik alvast gaan lopen morgen kan hij hem hier bij mij in de buur op halen
Het bericht van [betrokkene 10] dat hij in ‘damsco’ (de rechtbank leest: Amsterdam) is komt overeen met de track and trace gegevens van de gehuurde Citroën C4 die op dat moment ook in Amsterdam is. [180] Uit de bovenstaande berichten leidt de rechtbank af dat [betrokkene 10] aan [verdachte] toestemming vraagt over de wijze waarop [betrokkene 10] de auto, waarmee hij [slachtoffer 1] heeft gespot, zal terugbrengen. Het feit dat de auto op 10 september 2015 wordt ingeleverd past bij het bericht van [betrokkene 10] van 9 september 2015, waarin hij [verdachte] om toestemming vraagt de auto morgen te brengen.
De rechtbank acht verder de navolgende berichten relevant:
10 september 2015 [181]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
09:35
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja tuurlijk is dat hem sir
09:49
[betrokkene 10]
[verdachte]
Groene polortje en spijkerbroek hahahaha
14:19
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik ben nu in vianen sir dan moet ik straks ff na internet café of kan dat ook gewoon bij iemand op de lap top.
Hij reed een paarse ford k sir groene polotje aan met korte mouwen
14:24
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir wat is er aan de hand dan ik ben met hem mee gereden tot de afslag head wist kenteken van die man sir als je op die foto groene polotje ziet dan is het correct maar wilt u dat ik ga kijken voor de zeker heid
14:29
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja sir ik hoef. Eigenlijk niet te kijken dat is die man die bril mij heeft aangewezen sir maar ik ga ff nu kijken ap u zo.
14:42
[betrokkene 10]
[verdachte]
Dat is hem sir heb gekeken
De rechtbank leidt uit deze berichten af dat [betrokkene 10] op verzoek van [verdachte] bevestigt dat de beoogde persoon is gedood, de persoon die [betrokkene 16] (‘bril’) heeft aangewezen. De rechtbank stelt vast dat [slachtoffer 1] die dag in een blauwe Ford Ka reed en een groen poloshirt met korte mouwen en een spijkerbroek droeg [182] en die beschrijving overeenkomt met deze berichten. De omstandigheid dat de kleur van de auto in het PGP-bericht als paars wordt omschreven doet daar niet aan af.
Na de moord worden de navolgende relevante berichten gewisseld. Ook in deze weergave zal de rechtbank de UTC-tijdsaanduiding corrigeren overeenkomstig de zomertijd die toen gold en dus bij die UTC-tijd twee uur optellen, zodat inzichtelijk is dat de berichten kort na de moord zijn gewisseld.
9 september 2015 [183]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
19:08
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
NEeeeeeeeeeeeee
Welke spyshop zijn jullie geweest
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 9 Sep 2015 19:01
Salam sir kyk nieuws straks!
Kanker spyshop honden !! Hebben dubbel spel gespeelt met ons sweapen en zenders plaatste ze voor petten sir maar boodschap is aangekomen
19:26
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Zo snel whahahahahhahahahahah ik ga kijken
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 9 Sep 2015 19:22
Wat staat op nieuws of nog niet zeker want hy is pas 20min geleden gaan slapen
19:29
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Nog niets
ongedateerd
[medeverdachte 3]
[betrokkene 21]
Dacht al dan zal zo wel komen live show voor ze vrouw kk verrader dubbelspel spellen hoerenzoon
Helemaal mee een sir helemaal eens prachtig hahahhaah
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 9 Sep 2015 19:33
Dacht al dan zal zo wel komen live show voor ze vrouw kk verrader dubbelspel spellen hoerenzoon
Uit deze berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] [betrokkene 21] (hiervoor en hierna: [betrokkene 21] ) informeert dat aan de spyshop een duidelijke boodschap is afgegeven. Gezien de verwijzing naar de spyshop en het kort na de moord gelegen tijdstip waarop de berichten zijn gewisseld, stelt de rechtbank vast dat deze in relatie staan tot de moord op [slachtoffer 1] . Hoewel de tijdsaanduiding van het laatste bericht van [medeverdachte 3] aan [betrokkene 21] ontbreekt, blijkt uit het bericht van [medeverdachte 3] (door [betrokkene 21] is het desbetreffende PGP-adres van [medeverdachte 3] opgeslagen onder de naam Gap) eronder dat dit bericht de tijdsaanduiding 19:33 uur heeft, en dus zeer kort na de moord op [slachtoffer 1] lijkt te zijn verzonden. [medeverdachte 3] is dan kennelijk ook op de hoogte van het feit dat de vrouw van [slachtoffer 1] thuis is en getuige is geweest van de moord.
De rechtbank wijst ook op de navolgende berichten tussen [medeverdachte 3] en [betrokkene 21] over het bestellen en het gebruik van trackers.
23 september 2015 [184]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
12:54
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Ik ga kijken maar blijft tricky sir. Een leverancier is in frankrijk als ik mij niet vergis dan zou u direct moeten halen door neefjes daar.
De standaard code veranderen.
Dat tata politie geen contact heeft met leverancier is niet te garanderen.
Ik niemand die het zelf in elkaar maakt.
Politie is scherp op trackers bij liquidaties sir !!!!
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 23 Sep 2015 07:46
Daarom heb ik die spyhond ook laten slapen sir! Zou u top trackers voor me kunnen regelen die te vertrouwen zyn
13:17
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Sir ken die leverancier niet. Je moet zo zien mensen doen graag dingen verdienen graag geld vinden het stoer met criminelen om te gaan maar als politie naar ze komt spugen ze alles uit. Het zijn normale zakenmensen die de lusten willen maar niet de lasten.
Garantie heb je als je zelf trackers kan maken want buiten jezelf is bijna niemand te vertrouwen
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 23 Sep 2015 08:01
Ok sir maar aub maak ze duidelyk geen vieze streken heb geen zin om die ook te laten slapen
De rechtbank ziet in de inhoud van de berichten van 9 september 2015 en 23 september 2015 bevestiging dat [medeverdachte 3] opdracht heeft gegeven voor de moord op [slachtoffer 1] (‘die spyhond’).
De rechtbank wijst ook nog op het bericht van 10 september 2015, daags na de moord op [slachtoffer 1] .
10 september 2015 [185]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
12:29
[betrokkene 8]
[verdachte]
Ok sir, thx.
-----Original Message-----
From: Carlo
To: 2 Meee
To: Eigen/own
To: 2 Cris new
Subject:
Sent: 10 Sep 2015 12:37
10.000>Spotter
3.025>Advocaat.largo/spotter
Uit dit bericht leidt de rechtbank af dat daags na de moord € 10.000,- wordt betaald voor een spotter en dat deze betaling door [verdachte] aan [betrokkene 8] is doorgegeven. Hoewel niet met zekerheid is vast te stellen dat dit bedrag wordt betaald ten behoeve van de spotter van [slachtoffer 1] , past de datering daar wel bij. Het bericht laat in ieder geval zien dat [verdachte] wordt bedankt door [betrokkene 8] voor het doorgeven van onder andere de kosten van een spotter, die kennelijk ten behoeve van de organisatie zijn gemaakt. In zoverre draagt het bericht bij aan de beoordeling van de ten laste gelegde deelname aan de criminele organisatie. De rechtbank merkt daarbij nog op dat uit het verificatieproces-verbaal inzake Koper volgt dat [betrokkene 10] aan [verdachte] via PGP-berichten op 7 september 2015 laat weten dat hij de facturen van de advocaat gaat ophalen, dat het gaat om € 3.025,- in totaal en (vervolgens op 10 september 2015) dat de advocaat van [betrokkene 19] (‘Largo’) zijn geld (‘doekoe’) heeft ontvangen. [186] Dit biedt steun aan de juistheid van het overzicht in dit aangehaalde PGP-bericht.
Ook wijst de rechtbank nog op de volgende berichten van 16 oktober 2015.
16 oktober 2015 [187]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
12:46
[betrokkene 22] [188]
[verdachte]
Oke bro! Ja boekhouding hebben ze goed uitgespit die was gevonden bij Dev! Er staat een datum en aankoopbedrag in van 7000 op die datum is er een gps set gekocht waarvan de factuur bij Dev is aangetroffen! Advocaat zegt wordt lastig om die boekhouding weg te lullen!
12:50
[betrokkene 22]
[verdachte]
Ja broer factuur spyshop nieuwegein als ik mij niet vergis!
Hieruit maakt de rechtbank op dat door [betrokkene 22] (hiervoor en hierna: [betrokkene 22] ) aan [verdachte] wordt bevestigd dat de gevonden boekhouding door de politie goed is onderzocht en dat de daarin gevonden factuur van de aankoop bij de spyshop een probleem is. Hoewel deze berichten dateren van na de moord op [slachtoffer 1] dragen zij bij aan de vaststelling dat bij de later te bespreken criminele organisatie van [medeverdachte 3] het beeld is ontstaan dat de politie de wapenloods op het spoor is gekomen doordat de spyshop mee zou hebben gewerkt met de politie.
De rechtbank heeft (ten slotte) acht geslagen op de berichten van 12 april 2016.
12 april 2016 [189]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
09:41
[medeverdachte 10]
[medeverdachte 3]
In ad staat 33 jarige man aangehouden voor spyshop moord
09:46
[medeverdachte 10]
[medeverdachte 3]
33 jarige amsterdammer
09:50
[medeverdachte 10]
[medeverdachte 3]
Biga ontvangt zijn berichten niet
10:04
[medeverdachte 10]
[medeverdachte 15]
In de krant staat 33 jarige amsterdammer
De rechtbank stelt vast dat het Algemeen Dagblad op 12 april 2016 bericht dat een 33-jarige Amsterdammer is aangehouden voor de liquidatie van [slachtoffer 1] , bedrijfsleider van een spyshop in Nieuwegein. [190] Op 12 april 2016 is [betrokkene 23] (hierna: [betrokkene 23] ) aangehouden als verdachte in het onderzoek Rudolf. Op dat moment is [betrokkene 23] 33 jaar. Op diezelfde dag vindt een doorzoeking plaats in de woning van [betrokkene 15] , waarbij twee Kalasjnikovs worden aangetroffen. [betrokkene 15] heeft de bijnaam ‘Biga’. [191] Uit deze berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 10] [medeverdachte 3] informeert over de aanhouding van [betrokkene 23] en over het feit dat aan [betrokkene 15] verstuurde berichten niet bij hem aankomen. De rechtbank acht dit in het kader van de beoordeling van de ten laste gelegde deelname aan een criminele organisatie van belang. Het duidt er immers op dat [medeverdachte 10] weet dat [betrokkene 15] geen berichten ontvangt en dat hij het belangrijk vindt om [medeverdachte 3] te informeren.
4.2.5.2 Voorbereiding aanslag op spyshop in periode van observeren [slachtoffer 1]
Vanaf 9 augustus 2015, en derhalve al in de periode dat [betrokkene 10] aan het observeren is, stuurt [medeverdachte 3] berichten aan [medeverdachte 2] waaruit blijkt dat er op dat moment ook al voorbereidingen worden getroffen voor een aanslag op de spyshop. In de dataset komen ongedateerde berichten van [medeverdachte 2] voor. Aangezien deze berichten passen als reactie op de desbetreffende berichten van [medeverdachte 3] , plaatst de rechtbank deze in datzelfde tijdsbestek. Uit de berichten van [medeverdachte 3] wordt duidelijk dat [medeverdachte 3] niet alleen wil dat het beoogde bij de spyshop werkzaam zijnde slachtoffer wordt vermoord, maar dat er ook een aanslag op de spyshop moet volgen.
De rechtbank acht de navolgende berichten relevant.
9 augustus 2015 [192]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
21:25
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Nee hoeft niemand te zyn sir gewoon zaak weg boodschap duidelyk is makkelyk weg te komen daar met auto
ongedateerd
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Ja klopt vandaar , hij kent weg niet , dus is chauffeur mogelijk ? Anders heb die even tijd nodig
10 augustus 2015 [193]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
20:19
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Spreek prys af sir en gebruiksaanwyzing van
die bazook zit erop ! Vraag wat ie wilt zit op industrie meteen aan snelweg sir
20:56
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok vraag zorro even
20:59
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Laat hem gebruiksaanwyzing goed goed doornemen sir moet meteen goed gebeuren
15 augustus 2015 [194]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
15:47
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Hoe gaat daar verder nog nieuws iets byzonders??
ongedateerd
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Nee maar die gast , wil 10 ik zei is goed , hij gaat plek kijken , maar piet zegt eerst slapen , dat had ik u nog niet doorgegeven meneer
15:58
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ja klopt hy zou al slapen maar head komt deze dagen terug sir dan bazook kan die jongen vast nu weg leren en u zeggen wat ie nodig heeft sir
ongedateerd
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Ja daar gaat ie aan beginnen ik kon niet aan hem zeggen wat voor 1 het was want hij zegt er zijn 3 soorten bazok ? Van 2 weet ie er mee om te gaan ik zei zit gebruiks aanwijzing bij ?
Uit de voorgaande berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] [medeverdachte 2] instrueert om een duidelijke boodschap aan de spyshop af te geven en een prijsafspraak te maken met de persoon die dat met een bazooka moet gaan doen. Ook leidt de rechtbank hieruit af dat [medeverdachte 2] van [verdachte] heeft gehoord dat de man (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer 1] ) eerst vermoord gaat worden, dat er daarna een aanslag op de spyshop zal worden gepleegd en dat [medeverdachte 3] het hiermee eens is. De bespreking van die volgorde komt ook terug in de navolgende berichten.
22 augustus 2015 [195]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
18:47
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok sir en wat zegt u echt boodschap is al die werkers daar binnen zyn en doen gewoon fuck hun echt kk honden. Hun hebben ons dit geflikt als myn keuze is sir doen terwyl die werkers binnen zyn kk tatas !! Nooit meer verraders of dubbel spel
ongedateerd
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Ik kan u alleen maar gelijk geven , die man moet slapen , die man is veeeel te ver gegaan , alleen voorzichtig moeten we zijn dat is belangrijk
meneer ! Dat ga ik overleggen , want ik zei tegen head er is niemand daar ! Hij zei me wel dat maakt hem niks uit
18:54
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Dan gewoon doen als hun daar zyn sir moet een duidelyke boodschap zyn sir echt veel tever vraag piet boek en ik hele ruzie die man gaf gewoon geld terug en ontkennen echt hond
ongedateerd
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Ja piet heb me gezegd kan echt niet , dat is echt normaal slapen hoor ! Maar wat eerst gaat man slapen toch ? En daarna zegt u met baz als mensen daar zijn ??
18:59
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ja sir deze dagen man slapen dan baz als mensen daar zyn dan weet iedereen geen verrader tegen ons zyn echt tever sir die man heeft die cameras afluister zender alles by ons gezet trackers direct doorgevene facturen alles sir
19:23
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok sir want aub u moet nu echt alles over nemen aub nu is het aan u en weet wat u moet doen met geld en alles sir we zyn echt bazen nu dus gedraag u er na is ons levens werk!!!
19:25
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok pak pgp en sms me aub want ik wil alleen met u praten voortaan zodat u alles over neemt
De rechtbank merkt ten aanzien van de hier vermelde berichtenwisseling tussen [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] op 22 augustus 2015 op dat uit onderzoek aan de logbestanden waaruit de
e-mailberichten afkomstig zijn is gebleken dat de volgorde van deze berichten juist is weergegeven. [196]
23 augustus 2015 [197]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
ongedateerd
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Hoe gaat t menEer met u , ik ben met de head en hij vraagt hoeveel mensen kunnen er dan binnen zijn en zegt is anders dan dat er geen mensen zijn , maar hij vind het geen probleem
15:48
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Sir zullen max 2 a 3werkers zyn maar gaat om effect sir boodschap is duidelyk dan
16:19
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ja sir als op aankomt veel praten weinig actie ! Dan moeten we chauffeur vinden voor hem sir
die tatas moeten echt huilen om wat ze hebben gedaan en meteen duidelyk boodschap voor wie kroongetuige wil worden
16:23
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok sir die black moet er ook staan nu echt deze hele shit mede door die gasten autos terug geven vol gewoon echt ongelooflyk en nog vrolyk doorgaan alsof wy stront zyn en dit pikken! Desnoods laat ik me kleine ryden sir echt
8 september 2015 [198]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
06:28
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ja er slapen 100 % mensen de man van die porche en zijn vrouw maar zie geen kind hahahaha ja bazooka gaat zeker er door een gahahaha
06:39
[betrokkene 10]
[verdachte]
Die dingen gaan er we'll dwars door heen. Is lastig sir met alles wat je wilt doen hebben hun een probleem boven
De rechtbank leidt uit deze berichten af dat [medeverdachte 3] , [medeverdachte 2] en [verdachte] zich realiseren dat er in de spyshop mensen aanwezig kunnen zijn als er een aanslag zou worden gepleegd. [betrokkene 10] noemt in dit verband concreet ‘de man van die porche en zijn vrouw’ en ‘hebben hun een probleem boven’. Dit is echter geen beletsel om de aanslag te plegen. Ook voor de schutter is het volgens [medeverdachte 2] geen probleem als er mensen aanwezig zijn tijdens de aanslag. [medeverdachte 3] zegt dat er maximaal twee à drie werkers zullen zijn maar dat het gaat om het effect en dat de boodschap dan duidelijk is.
Deze berichten sluiten aan bij het feit dat spyshop-eigenaar 1 en zijn vrouw dan ingeschreven staan op het adres van de spyshop. [199] Dat de spyshop een privégedeelte heeft is bovendien zichtbaar aan de buitenkant van het pand waar een bord hangt met daarop vrij groot de vermelding: ‘PRIVÉ’. [200] Ook past het bericht van 8 september 2015 bij het feit dat spyshop-eigenaar 1 op dat moment een Porsche Cayenne op zijn naam heeft staan. [201]
In verband met de beoordeling van de rol van [medeverdachte 2] merkt de rechtbank op dat zij de aangehaalde berichten van [medeverdachte 3] aan [medeverdachte 2] van 22 augustus 2015 leest in samenhang met de berichten die [medeverdachte 3] op 18 en 19 augustus 2015 [202] aan [medeverdachte 2] heeft gestuurd.
18 augustus 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
23:31
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ja sir geen gewone DST mocro FBI en BMPJ voor 32moorden en al die wapens hebben ze ook op geschoven sir!! Ze hebben my op haar na gemist orders van koning om die kut wapens sir die kk tatas hebben my geneukt zwaar en span!!
23:56
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
We houden contact als ik op zodiac ga laat ik u weten sir!! En als wat gebeurt doe u best doorgaan peru ligt ook nog 220kg rasta weet alles hoe wat welke wegen sir
19 augustus 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:27
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Sir ik ben veilig ik ben span en niemand hoeft te weten alleen piet
De rechtbank concludeert op basis van deze berichten dat [medeverdachte 3] van Marokko naar Spanje (‘Span’) is gevlucht om aan arrestatie te ontkomen. Daartoe wijst zij erop dat de afkorting ‘DST’ volgens de politie vermoedelijk slaat op de Direction Générale de la Surveillance du Territoire, de Marokkaanse binnenlandse veiligheidsdienst. [203] De omschrijving ‘mocro FBI’ wijst ook in de richting van Marokko.
De mededeling in het bericht van 22 augustus 2015 dat [medeverdachte 2] alles moet overnemen laat zien dat [medeverdachte 3] steunt en rekent op [medeverdachte 2] als hij – kennelijk – met enige haast vertrekt uit Marokko naar Spanje. [medeverdachte 3] informeert [medeverdachte 2] daarover en verder hoeft, behalve [verdachte] (‘Piet’), niemand te weten dat [medeverdachte 3] in Spanje zit. Dit wijst erop dat [medeverdachte 3] vertrouwen heeft in [medeverdachte 2] en [verdachte] en bereid is zaken aan [medeverdachte 2] over te dragen die [medeverdachte 3] eerder zelf regelde.
4.2.5.3 Voorbereiding aanslag op spyshop na de moord op [slachtoffer 1]
Na de moord op [slachtoffer 1] gaan de voorbereidingen voor een aanslag op de spyshop verder.
4.2.5.3.1 Berichten over rolluiken
11 september 2015 [204]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
11:23
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Rolluik ?
11:28
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ik weet we'll dat ze rol luiken hebben die doen ze ook elke dag omlaag maar die glas weet ik niks vanaf sir. Hmdl sir en met u
12:26
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ok is goed dus dan wat moeten ze meenemen om ruit kapot te maken denkt u , en waar moeten ze hem gooien ?? Voor of achter ?
19:10
[betrokkene 10]
[verdachte]
Sir ree er net langs alle rol luiken voor en achter omlaag
19:29
[betrokkene 10]
[verdachte]
Is we'll lastig sir als ik het zo bekijk er zijn genoeg dagen dat ze rol luiken open laten. Maar soms gooien ze alles dicht er is vast we'll een opening daar sir nee ik ree alleen langs de kanaal zag ik dat toevallig
19:47
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ja ik ben r , ok kunnen ze die omhoog doen ?
20:17
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ok zal ik even moeten kijken of dat lukt , maar is wel beste klopt wel , maar we kunnen toch wel weten of er een raam vrij is , want is toch alleen beneden ? En niet boven toch ???
12 september 2015 [205]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
08:55
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Het is toch alleen beneden ?? Niet boven toch ?? Als die rolluiken dicht zijn is het wel wat anders lijkt me ? Als ze makkelijk zijn niet natuurlijk ! En boven was open maar dat hoort niet bij de zaak ?
10:05
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Dat gaf spotter toch ook aan , soms rolluik dicht en vaker niet toch ? Of vind u ze moeten daar rolluik openen en raam kapot maken ?
De rechtbank leidt uit deze berichten af dat [betrokkene 10] , die op [slachtoffer 1] aan het spotten is geweest bij de spyshop, op verzoek van [medeverdachte 2] informatie geeft aan [verdachte] over de rolluiken bij de spyshop. Deze berichten sluiten aan bij het feit dat de spyshop rolluiken heeft. [206] [medeverdachte 2] en [verdachte] spreken vervolgens onder andere over het kapotmaken van een ruit en wat daarvoor nodig is.
4.2.5.3.2 Berichten over handgranaten en een bazooka
9 september 2015 [207]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:02
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Laten we kyken wat effect is met bazook sir dan is boodschap duidelyk !
17:04
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok appels dan hebben we die nog liggen??
17:05
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
U weet met appels sir moeten ze 1st raam kapot slaan en na binnen gooien bazook afstand dwars er door heen en grote boodschap voor al die kk spyshops
17:07
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
Dat begrijp ik goed , maar we hebben die spy bekeken is gewoon letterlijk blik !
17:10
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok sir wat u wilt als maar goed gedaan wordt
tito ook appels gebruikt maar moet raam 1st kapot dan na binnen gooien als aan my ligt die bazook !! Meteen nieuws voor iedere kk verrader
17:12
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok sir meteen duidelyk !! Check of we appels hebben
17:14
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Laat even weten wat nodig is en spreek duidelyk prys af afhandelen die kk verraders
17:17
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Hebben we appels meneer, ik heb ander gezegd is veel beter
17:23
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ok dan moeten we dat wel fix
18:48
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Wij hebben geen appels meer
18:57
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Sir we hebben geen appels ik ga snel checken of we iets goeds kunnen regelen
19:07
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Heb appels geregelt hoeveel moet ik nemen
19:08
[medeverdachte 2]
[medeverdachte 3]
2 is goed meneer
19:11
[medeverdachte 3]
[medeverdachte 2]
Ok sir
Uit de berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] met [medeverdachte 2] bespreekt dat de aanslag op de spyshop wat hem betreft het beste met een bazooka kan worden gedaan. De optie om de aanslag met handgranaten te doen wordt echter ook verkend. Omdat [verdachte] laat weten dat er geen handgranaten meer zijn, regelt [medeverdachte 3] dat handgranaten worden besteld. [medeverdachte 3] stemt de bestelling af met [medeverdachte 2] .
4.2.5.3.3 Berichten over afgeven handgranaten
10 september 2015 [208]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
12:56
[verdachte]
1729661703@
ennetcom.com
Goedenmiddag bro,alles goed? Heb je een adress voor mij? dan stuur ik iemand om die appels op te halen.
12:57
[betrokkene 21] [209]
[medeverdachte 3]
Geen probleem sir. Snitchen moeten slapen
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 10 Sep 2015 14:51
My jongen gaat zo mailen na die email en stemmen ze af ok sir dank u!!
13:08
[verdachte]
1729661703@
ennetcom.com
16.00u kan die daar zijn ongvr.
13:10
[verdachte]
1729661703@
ennetcom.com
Zilveren citroen bro
13:32
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Wat voor 1 is het motorscoorter toch ? Of motor ?
13:33
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Appels kan wel meteen , maar motor denk ik beter wanneer ze gaan want ik heb morgen met ze afgesproken ?
13:56
[verdachte]
1729661703@
ennetcom.com
Rustig bro,nog 10km dan is die er
14:04
[verdachte]
1729661703@
ennetcom.com
Hij staat er
14:10
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Afgegeven sir
14:14
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Ik bedank u ook
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 10 Sep 2015 16:10
Dank u sir
Uit deze berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] bij [betrokkene 21] handgranaten bestelt, dat [betrokkene 21] daartoe de contactgegevens verstrekt waarna [verdachte] met dat (onbekend gebleven) contact via PGP-communicatie afspraken maakt om de handgranaten te laten ophalen door iemand met een zilveren Citroën. Dat de handgranaten ten behoeve van [medeverdachte 3] zijn afgeleverd volgt in ieder geval uit het bericht van [betrokkene 21] aan [medeverdachte 3] van 14:10 uur.
Uit het navolgende bericht van 12 september 2015 kan worden afgeleid dat [medeverdachte 2] met [verdachte] bespreekt dat [medeverdachte 5] handgranaten in ontvangst zal gaan nemen en ze zal verstoppen. [210]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:26
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ja is goed , tal neemt die appels aan en verstopt ze
De rechtbank wijst verder op de volgende berichten van 20 en 21 september 2015. [211]
20 september 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
22:01
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Had al iemand erop gezet en had dagen geleden antw moeten hebben maar zal t wel vergeten zijn. Ik stuur een reminder uit
-----Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 20 Sep 2015 16:51
Sir heb even u hulp nodig wapens vesten bazooka glock etc aub met spoed sir ik betaal wat het kost
22:33
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Hoeveel v wat ?
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 20 Sep 2015 17:26
Sir heb ze echt direct nodig !! Leg u later uit
21 september 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:45
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Ak's ook?
-----Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 21 Sep 2015 05:39
Goedendag sir ! Vesten 10stuks!
Handwapens 10stuks sir!
10:53
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Wil j weer oorlog beginnen terwijl je rustig zou doen.
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 21 Sep 2015 05:47
Geen probleem sir en extra kogels magas aub!!
11:01
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Ok sir hoeveel Ak's
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 21 Sep 2015 05:54
Nee sir is gewoon dingen doen die andere horen te doen als ik het niet doe wie dan mensen denken capos te zyn omdat ze geld hebben en beter hun moeders huilen dan onze sir!!
23:06
[betrokkene 21]
[medeverdachte 3]
Inshallah bro
------Origineel bericht------
Van: Gap
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 21 Sep 2015 17:31
Sir ik kan niet wachten maak er 10kalas van 15vesten 15hand en aub 10appels en bazook als er is !!
De rechtbank leidt uit deze berichten af dat [medeverdachte 3] bij [betrokkene 21] bestellingen doet voor wapens, waaronder handgranaten en indien mogelijk een bazooka.
4.2.5.3.4 Berichten over PGP-toestel voor [medeverdachte 5]
De volgende berichten van 12 september 2015 tot en met 15 september 2015 acht de rechtbank relevant. [212]
12 september 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:00
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Beter dan ook bb voor tal meteen
13 september 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
12:25
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Hoe gaat t meneer heb u al de bb voor tal ?
14:51
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Nee ik ben niet met hem , hij is met [betrokkene 34] dus kan hem wel bereiken
16:24
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Die jongen is vertrokken waar moet ie wezen
17:09
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Die gene heeft douglas tasje sir. Corsa.
17:28
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Hij is er ook met 1min.
17:29
[medeverdachte 2]
ya23zh76f1@
ennetcom.biz
Hij is er over 1 minuut meneer
18:46
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Sir code was 123tyu
18:53
[medeverdachte 2]
[verdachte]
Ja hij heb 5x verkeerde code gedaan
14 september 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:08
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Sir onder, dit moet u effe doen.
-----Origineel bericht------
Van: helpdesk1
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 14 Sep 2015 07:55
Hij is dus nu al zijn ww vergeten? Als hij het standaard 123tyu al veranderd heeft , dan is er niets aan te doen. Dan moet hij 10x verkeerde password invullen zodat ie wordt gewist en moet ie geherprogrammeerd worden.
-----Origineel bericht------
Van: Junior
Aan: Ennetcom Support
Onderwerp:
Verzonden: 13 Sep 2015 20:57
Sir, deze pers heeft 5x verkeerde ww gedaan. Wat valt aan te doen?
8931162112011686750
761944BC9N@ennetcom.biz
P.s heb m een uur geleden afgegeven.
15:50
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
10 verkeerde ww en dan kan ik m herstellen.
15:53
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Oke sir ga m laten fixen.
17:07
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Ik heb die bb weer nodig om zelf te herprogrammeren sir? Hoor ik net 2min geleden.
15 september 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:55
[betrokkene 9]
[medeverdachte 2]
Hallo sir, alles rustig. Hij doet het.
Uit bovenstaande berichten leidt de rechtbank af dat op initiatief van [medeverdachte 2] een PGP-telefoon (‘bb’) voor [medeverdachte 5] (‘Tal’) wordt geregeld. [betrokkene 9] regelt dat [medeverdachte 16] (‘Corsa’) het PGP-toestel aflevert en geeft aan [medeverdachte 2] door dat [medeverdachte 16] er met één minuut is. Op zijn beurt geeft [medeverdachte 2] dit weer door aan een onbekend gebleven contact. Kort nadat het PGP-toestel is afgeleverd is vijf keer het verkeerde wachtwoord ingevoerd, waarna [betrokkene 9] ervoor zorgt dat het toestel opnieuw wordt geprogrammeerd en het weer doet. [betrokkene 9] geeft dat door aan [medeverdachte 2] .
4.2.5.3.5 Berichten over stallen auto met valse kentekenplaten en regelen bazooka
De volgende berichten van 10 oktober 2015 tot en met 16 oktober 2015 acht de rechtbank relevant. [213]
10 oktober 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
20:55
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Zodra we auto hebben en die bazooka
20:58
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Nik heb ik niet meer kunnen sprken ik heb nu wel contact met hem wnr kan u die auto regelen
13 oktober 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
22:31
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Oke ik kreeg 15 minuten geleden bericht van hem. kunnen ze donderdag aangepakt worden zodat we gelijk kunnen gaan
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 00:29
Goed sir,ik kan niet terug reageren op nik,ik kreeg net een bericht binnen van hem
.ik vroeg hem wanneer ze die auto en baz willen aanpakken want donderdag willen ze gaan.
.ik vroeg hem wanneer ze die auto en baz willen aanpakken want donderdag willen ze gaan.
22:36
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok dat moet ik ff afstemmen met die vriend uit rotje zal ik dat morgen aan u laten weten
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 00:35
Ok want dan moet er afgestemd worden waar en wanneer ze die auto en baz willen hebben,en een tijdstip?
22:41
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Kan het daar in de buurt sir? Of ver van daar?
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 00:40
Ja is goed dan moet u een top adress geven waar die auto neer gezet kan worden.dan geef ik alvast door donderdag willen ze gaan.
22:45
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja is goed ik ga het morgen afstemmen met die van rotje. Het is inderdaad alleen baz en auto
22:49
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 00:48
Ok is goed hij moet ergens aangepakt worden en waarschijnlijk zetten die andere jongens hem neer met sleutel op de band dan moet iemand hem op pikken en op een andere plek neer zetten sir.
Waar in de berichten de naam ‘nik’ voorkomt gaat de rechtbank ervan uit dat daarmee [medeverdachte 2] wordt bedoeld. Uit het dossier volgt namelijk dat [medeverdachte 2] onder de namen ‘Nick’ en/of ‘Nik’ (en varianten daarop) door andere PGP-gebruikers wordt opgeslagen. [214]
14 oktober 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:00
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Yo hoe gaat het sir is goed maar kunnen ze ons zeggen hoe die baz werkt
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 18:56
Bent u daar sir??
17:04
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok want die head stuurde dit aan mij vandaag
17:04
[medeverdachte 5]
[verdachte]
------Origineel bericht------
Van: Jay3
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 16:32
Maar ze moeten ons wel laten zien hoe het werk
17:05
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik ga rijden met 2 heads en hun gaan die ding doen
17:06
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik kan het aannemen sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:06
Dus dan geven we het aan u en u geeft auto en baz aan heads of heeft u iemand anders die het kan aan pakken. Maar die jongens moeten die heads niet zien.dat is het beste!!
17:08
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik moet we'll weten hoe dat ding werkt want die head weet het ook niet
17:11
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja ik snap het ook niet sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:10
Moment ik ga vragen
17:12
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Oke dan sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:11
Onder!
-----Origineel bericht------
Van: KL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:11
Sir staat duidelyk handleiding erop sir !
17:16
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir moet dat nu? Of kan ik ook later aan u doorgeven want ik moet ff iemand helpen nu
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:14
Onder! Geef mij duidelijk aan waar,wanneer en hoelaat u hem wilt hebben!dan brnegt u hem naar een adress later van waar jullie willen gaan bv!
-----Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:12
Gaat goed vriend en met u? Ja zeker staat klaar vriend! Laat even op tijd weten, hij staat ergens binnen en het liefst in de avond uren aub! En hij staat iets van 80 km van utrtecht nu!
------Origineel bericht------
Van: SIR
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:02
Hoe gaat het sir? Ik heb begrepen u heeft een rs4 klaar staan en een baz.ik laat u weten wanneer en hoelaat ze hem kunnen aanpakken.
18:02
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Sir die auto kan morgen rond 9 uur in de avond bij zo een overdekte parkeer plek in fokkesteeg iedereen kan daar parkeren en het is dicht. Het is graaf karellaan. En die baz wordt die apart gegeven? Die kan ik aannemen wnr het kan sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 19:19
Geef mij alles ruim van te voren aan! Dat ik het kan aangeven dan regelen ze alles sir.als u hem vanavond wilt moet ik het zo weten.en als u het morgen wilt kan het ook later maar u kunt mij we'll alvast een tijd geven hoe laat u hem wilt aan pakken en weg zetten toch?
18:05
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik ben net geweest het is rustig plek sir en het is in de buurt dan kunnen we meteen gaan wat vindt u sir?
18:08
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Oke sir dan gaan we het ergens anders aanpakken ik ga een plek zoeken
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 20:07
Ik heb me twijfels of het daar goed is sir,u moet hem ergens aan pakken en wegzetten sir, dus niet aan pakken en vanuit die plek gaan sir.dan kan absoluut niet
18:15
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Nee liever ergens anders aanpakken dan zet ik het zelf daar sir
19:22
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir die baz neem ik in de middag en ik heb nog geen nieuwe adres
19:38
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Het adres is graaf karellaan wnr komt die jongen sir ook morgen?
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 21:37
Ok dan 21u daar bij die garage heeft u dan nog een x die adress voor mij. En die baz laat ik brengen door een van mijn jongen die ook die appels toen had gegeven.
19:46
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 21:45
Morgen om 21u voor die auto is dat sir voor die baz laat ik u nog weten.maar ik moet nog op bevestiging wachten met die gene die auto afgeeft. Dus het adress kan gewijzigt worden.
20:21
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Sir het is graaf karellaan
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:20
Onder sir!
------Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:20
Ja dat is top vriend, zo gaan we het doen! Sleutel op de linker voorband.. En ik geef u een seintje als ie er staat en dan pas die jongens der op af te sturen hem weg te rijden aub!
------Origineel bericht------
Van: SIR
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:18
Ok top sir ,het adress waar auto gezet kan worden is : graaf van karellaan,Nieuwegein om 21u.Hoe doen we het ? Sleutel op de linker voorband??
20:25
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:24
Ok ik geef het door,zorg wel dat u in de buurt bent,en dat ze u absoluut niet zien ok??dan geef ik u een seintje wanneer u hem gelijk kan pakken.
20:27
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:26
------Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:25
Ok super, komt goed! Is een grijze rs je.. Sedan duidelijk herkenbaar..
-----Origineel bericht------
Van: SIR
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 14 Okt 2015 22:23
Ok top! Correctie. Graaf karellaan,Nieuwegein. Is onder een dek.
15 oktober 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:38
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Kan die naar lunet komen sir of zal ik ergens anders afspreken?
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 15 Okt 2015 12:37
Goed sir ik ben aan het afstemmen voor die baz.heeft u voor mij een adress waar het afgegvn kan worden.dan geef ik u zo een tijd door hoe laat hij daar is.
10:40
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir dan neem k het in lunet aan moet ik hem die appel terug geven want ik heb nog eentje liggen hier en 2 heb ik begraven
10:48
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Furkabaan 23
10:52
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 15 Okt 2015 12:52
-----Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 15 Okt 2015 12:51
Ja vriend, die zitten der op! Moet ze even goed door nemen!
------Origineel bericht------
Van: SIR
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 15 Okt 2015 12:48
Sir een vraag,zit er een gebruiks aanwijzing op die pijp?
13:36
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir ik ben er ook
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 15 Okt 2015 15:35
-----Origineel bericht------
Van: BiG BoL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 15 Okt 2015 15:30
Hij is bijna bij het adres bro waar afgegeven moet worden
13:47
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik heb hem sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 15 Okt 2015 15:43
------Origineel bericht------
Van: BiG BoL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 15 Okt 2015 15:38
Me jongen staat er bro zilveren citroen c3
19:54:16
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik heb die head gezegd om 9 uur krijg ik doe auto vanavond en vorige week wist ie al dat we vanavond zouden gaan maar hijj heeft geen vervoer dus ik wacht op zijn reactie ik heb hem net weer gemaild ik heb jerrycans thuis sir
19:54:47
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Die head moet ook nog die pijp goed bekijken
20:35
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik ben met hem aan het mailen nu
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 15 Okt 2015 22:33
Wat zegt nik dan??
21:03
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Hij zeg dan morgen want hij kan die head ook niet bereiken sir
21:26
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik heb ff gekeken sir die tekst is in het russich ik weet niet precies hoe die werkt die head zou dat doen
21:47
[medeverdachte 5]
[verdachte]
is goed sir ik ga alvast die kant lopen
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 15 Okt 2015 23:45
Onder ik meld u als u kan gaan
------Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 15 Okt 2015 23:45
Die auto staat er al, ze zijn alleen even snel die sleutel goed gaan schoonmaken! Die plaatsen ze zo boven de linker voor band! Ik mail u direct als die er staat die sleutel!
22:20
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok is ik ga nu nog keer
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 16 Okt 2015 00:19
------Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 16 Okt 2015 00:19
Koppeling in gedrukt houden, en starten met en start knop naast de schakkelbak en handrem! Werkt met start knop!
-----Origineel bericht------
Van: SIR
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 16 Okt 2015 00:17
Ok ik laat u weten
22:27
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik heb hem verplaatst naar zandveld sir
22:31
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 16 Okt 2015 00:31
------Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 16 Okt 2015 00:31
Top vriend, succes! Ik heb ze nieuwe plate late trekken uit apeldoorn.. Dus zitten platen uit apeldoorn op nu!
-----Origineel bericht------
Van: SIR
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 16 Okt 2015 00:27
Is gelukt sir
Uit de voorgaande berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 5] en [verdachte] de afgifte van een auto en een bazooka aan [medeverdachte 5] met elkaar afstemmen. [medeverdachte 9] (‘Szz’), heeft een auto (een grijze Sedan RS4) geregeld die wordt afgeleverd op de plek die [verdachte] aan hem heeft doorgegeven. [medeverdachte 9] geeft instructies over het starten van de motor als dat aanvankelijk niet lukt. Hij heeft ook geregeld dat er valse kentekenplaten op de auto zijn geplaatst. [verdachte] is in deze afstemming de schakel tussen [medeverdachte 9] en [medeverdachte 5] . [verdachte] geeft [medeverdachte 5] het seintje als de auto er staat en geeft door dat de sleutel op de linker voorband ligt. [medeverdachte 5] heeft de auto verplaatst. In de berichten komt ook naar voren dat [medeverdachte 5] beschikt over jerrycans, wat erop duidt dat het plan is de auto later in brand te steken.
De inhoud van het PGP-bericht over de kentekenplaten uit Apeldoorn wordt bevestigd in het onderzoek. Zoals hierna nog aan de orde komt crashen [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] op 19 oktober 2015 met een auto, merk Audi, type RS4 in de buurt van de spyshop. Op deze Audi, die gestolen blijkt te zijn, zitten kentekenplaten die afkomstig zijn van een Fiat Panda uit Apeldoorn. De eigenaar van deze kentekenplaten doet op 15 oktober 2015 aangifte van deze diefstal. [215]
Wat de bazooka betreft leidt de rechtbank uit de berichten af dat [medeverdachte 5] deze in ontvangst neemt na afstemming daarover met [verdachte] (‘ik heb hem’). [medeverdachte 5] geeft aan [verdachte] door dat de schutter de bazooka (‘die pijp’) nog goed moet bekijken, dat [medeverdachte 5] zelf niet precies weet hoe de bazooka werkt en dat de gebruiksaanwijzing van de bazooka in het Russisch is. Het lukt [medeverdachte 2] niet om contact te krijgen met de schutter, waarna de actie wordt uitgesteld.
16 oktober 2015 [216]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:36
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik weet het sir ik vind het ook fucked up ik wou ook dat we de eerste keer gingen maar het ging niet sir. Ik ga kijken of ik garage kan fixen of zal ik het weer verplaatsen omdat ik weet niet of ik garage kan regelen sir zo snel.
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own Onderwerp:
Verzonden: 16 Okt 2015 12:30
Ja rustig,sir als jullie vanavond niet gaan moet die auto in een garage gezet worden.is een risico die auto buiten zetten
,politie,dieven etc.auto heeft 4500 gekost.dus kijk of je een box kan regelen.die andere ging te x tegen mij,we brengen auto's,motoren ,appels ,baz kost allemaal veel pap en nog steeds nix!!
13:43
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Sir het is echt moeijlijk om nu gelijk een box te vinden man
14:19
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja ik begrijp u sir maar ik kan echt niemand vinden die het op zn naam wil zetten
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 16 Okt 2015 15:47
Ja boxen zijn er wel maar moet naam hebben! Dat is we'll een belangrijke punt.
15:02
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ben onderweg sir
15:03
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Is hij vers of staat hij al tijd buiten
Al nieuwe platen erop
15:05
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Die head is tot 10 uur aan het werk sir ik kan hem alleen laten bellen door [betrokkene 34]
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 16 Okt 2015 17:03
Onder wanneer gaan jullie
-----Origineel bericht------
Van: KL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 16 Okt 2015 17:02
Ok sir maar die gasten die zouden gaan wat zeggen die ??? Dit kan toch niet sir 2x en niet gaan risco bazo motor auto gewoon heel duidelyk gaan ze of niet sir
19:28
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Box niet wielen waarschijnlijk we'll Box moge llatste adres anders heb ik niet ok
22:04
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja sir zeker ik ben nu met die head aan het mailen hij gaat kijken als die deze kant op komt en zodra ik vervoer heb haal ik hem meteen op
22:19
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik weet het sir ik baal ook als de kanker
Uit deze berichten leidt de rechtbank af dat [verdachte] [medeverdachte 5] opdraagt een geschikte box te regelen om de auto te stallen omdat de auto niet zo lang buiten kan blijven staan. Daarbij laat hij weten dat ‘die andere’ boos is (‘ging te x tegen mij’) omdat – zo begrijpt de rechtbank – onder andere de auto, de bazooka en granaten zijn geleverd, dat dat al veel geld heeft gekost maar er nog steeds geen resultaat is. ‘Die andere’ duidt hoogstwaarschijnlijk op [medeverdachte 3] (‘KL’ in het door [verdachte] aan [medeverdachte 5] doorgestuurde bericht met tijdsaanduiding 17:02 uur, wat de rechtbank als een afkorting van Kleine beschouwt). Ook [medeverdachte 14] is kennelijk gevraagd of hij een box kan regelen, maar hij laat weten dat dat (nog) niet is gelukt. Uit de berichten die op 15 en 16 oktober 2015 tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] worden gewisseld volgt, kort gezegd, dat [medeverdachte 5] geen contact met de head kan krijgen en dat de actie tot twee keer toe is uitgesteld.
De volgende berichten van 17 oktober 2015 acht de rechtbank relevant.
17 oktober 2015 [217]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:32
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Yo senor die rs4 is hij gespot of helemaal niet gezien
Me vriend zegt gooi anders de fik erin Hij zegt ik weet ik krijg m voor weinig maar als hij gespot is dan beter de fik erin
10:42
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Hahaha jij gek maar nooit gedaan maar als moet gaan we
Die boy die op de rechtbank heeft geschoten heeft 18 jaar gekregen he je weet
10:43
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Maar ik heb nog nooit met zon ding gewerkt haahaha
Heb niet in t leger gezete hhahaha
10:46
[medeverdachte 14]
[verdachte]
op mensen of wat ik kan we'll gaan toch
10:54
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Oke dan sir we zouden 5000 per man krijgen
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 12:51
Sir ik heb iemand die met u mee gaat!! Ben ik nu aan he regelen! Wat had nik met jullie afgesproken kwa prijs?
11:08
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir hoe laat komt hij naar mij
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 13:06
Sir dan stuur ik hem zometeen naar u toe kunt u hem alles laten zien en uitleggen!hij is ook een slimme gast sir!
11:32
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ben ik weer zal ik hem mailen of geef mijn mail aan hem
11:38
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Kan hij goed rijden
11:40
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 13:35
Onder zijn nr kunnen jullie afstemmen
11:54
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Yo ik kan maar 1 actie maken appel of baz wat moet ik doen
U weet die baz boy van adam heeft 18 jaar dan prijs beetje bijstellen
14:03
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Yo ik kan niet meer langs huis kan jij iemand sturen voor muts en handschoenen
16:29
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik ben met depie sir
16:32
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 18:30
Ok top! Leg hem alles goed uit! Hij heeft ook wel verstand van aanpakken sir!
17:10
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Sir we zijn alles aan het bespreken en we zijn niet helemaal zeker over de overstap
17:12
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Hij zegt de hij de overstap te riskant vindt omdat die auto is geen dubbel kenteken.
17:13
[medeverdachte 5]
[verdachte]
We willen met die baz omdat appels gaat te lang duren en niet genoeg schade inrichten door die rolluiken
17:17
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Hij kent de pand al sir
17:21
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja hij weet waar de rolluiken zitten maar die overstap is een probleem sir ook niet met andere plaat omdat de auto op de rijders naam staat
17:25
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik weet het sir ik heb ook gezegd dat het vandaag moet maar we hebben net met dep gesproken hij is niet eens met de overstap hij zegt cancelen sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 19:24
Ja maar moet vandaag sir!! Dan maar kentken platen erop gooien .dan hebben ze ook geen bewijs ! Toch ?? We zijn al maanden bezig zoveel geld risico voor nix! Die andere is al laaiend!
17:44
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 19:43
Ik probeer nu een overstap te regelen ok??
17:50
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja bezine heb ik sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 17 Okt 2015 19:47
Onder!!
------Origineel bericht------
Van: KL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 19:47
Maar zeg hem dat ie dan zeker vandaag gedaan moet worden want anders 2fietsen buiten sir! En hebben ze benzine vol en om fiets in fik te steken?
19:42
[medeverdachte 14]
[verdachte]
We gaan gewoon extra pap altijd leuk maar ik zeg t richt weinig schade aan bas met dat rolluik snap u
En dan nog appeltje gooien duurt te lang toch
Of bas en appeltje
19:46
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ok ik doe bas maar ga gelijk weg snap u
19:48
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Dep weet het sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 21:32
Weten jullie hoe baz werkt dan??
19:50
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik ben aan het kijken sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 17 Okt 2015 21:49
Onder die 335 geen platen
-----Origineel bericht------
Van: KL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 21:48
Hy moet platen hebben heb gekeken by iemand anders wacht op antw sir dus laat hem ook oplossing bedenken
20:26
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Wij hebben ze ook nog niet sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 17 Okt 2015 22:24
Onder dus alleen rs4 hebben we.
-----Origineel bericht------
Van: KL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 22:23
Die man heeft hem ver sir en geen platen
20:35
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ok dus vandaag cancelen en moge klaren
20:42
[medeverdachte 5]
[verdachte]
en [medeverdachte 14]
Moet ik die rs verplaatsen sir?
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 17 Okt 2015 22:38
Onder die van 335 reageert nu niet dus houd het op morgen!sta paraat!
------Origineel bericht------
Van: KL
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 22:37
Ja als niet anders kan sir kk zooi gewoon misschien kan ik nog auto pakken maar hy reageert niet kk zooi
21:05
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is goed sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 23:02
Sir ik krijg adress door kunnen jullie golf 6 ophalen!in zaandam!!
21:20
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Sir hij heeft toch we’ll goede platen he
21:27
[medeverdachte 5]
[verdachte]
en [medeverdachte 14]
Kan die in linschotensingel 2 utrecht afgegeven worden sir het is in hoorgraven als je snel weg af komt meteen eerste straat
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Depie
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 17 Okt 2015 23:21
Ja dat wordt nu gelijk geregeld sir! Voor hoe laat wilt u hem hebben en heeft u een adress of overleg met tali waar u hem wilt hebben. Ze wachten op mijn antw namelijk!
22:39
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Yo sir ik zie dat ding nu hij is fucking eng en ik kom niet uit de hanleiding
22:40
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir ik ben nu met deb hij is niet helemaal zeker over de baz sir
22:41
[medeverdachte 14]
[verdachte]
We gaan over naar appel
22:49
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Hahah a
Sir dat ding is oud man ik wilde bas doen maar ik kom niet uit 3 stappen van de 9
22:55
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ja luister ik zie appels
2 goed eentje ken ik niet
23:12
[medeverdachte 14]
[verdachte]
In ieder geval we willien niet nu meer t is te laat overal ook bij de overstap is stil
Dan zijn wij als enigste op de weg snap u
En nu u t zegt 6 uur kan ook niet
Nu hebbe we twee wielen dus beste na moge rond 23.00 snap u
23:13
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ik wilde bas doen maar ik kom er niet uit dat is levensgevaarlijk als je niet weet waar je mee bezig bent
En ik vind m oud eng snap u
23:13
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Als ik eruit was gekomen dan ok maar nu snap ik een derde niet
23:14
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Beter na moge
Dan goed voorbereid
23:18
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Die bas valt nu af
Nu moete we appels goed doen
Dat is ook niet makkelijk snap u
En we willen goed doen
23:19
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Je gooit appel
Dan die klap doet nix met die rolluik snap u
Dus luik moet eerst weg dan kunnen we appel doen snap u
23:20
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Moet ik hem ver zetten of kan in de buurt sir?
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 18 Okt 2015 01:19
------Origineel bericht------
Van: Szz new
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 18 Okt 2015 01:18
Onder !
------Origineel bericht------
Van: IPI
Aan: SELF TEST
Onderwerp: Re:
Verzonden: 18 Okt 2015 01:17
Nifo die auto staat eral.. Het is een sedan en een diesel nifo en tank is net niet op de helft.
------Origineel bericht------
Van: Brd
Aan: lp
Onderwerp: Re:
Verzonden: 18 Okt 2015 01:11
Ok top nifo, dankje.. Laat weten als die er staat! En vraag of ze de sleutel bij de linker voorband der op kunnen doen aub!
-----Origineel bericht------
Van: IPI
Aan: SELF TEST
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 01:10
Die auto is donkerblauw nifo
23:38
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Slijptol op benzine
23:39
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Je maakt deurtje
Dan raam kapot dan appels erin dan weg
Dan switchen na huis en pap vangen en iedereen blij haha
23:42
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ja sir dat doen we altijd echt goed vraag maar aan al die boys
In de berichten van 17 oktober 2015 wordt tussen [medeverdachte 14] , [medeverdachte 5] en [verdachte] onder andere gesproken over de overstapauto (de rechtbank begrijpt: vluchtauto). Daartoe is een auto geregeld (een ‘335’), alleen heeft die nog geen kentekenplaten. Hoewel [medeverdachte 14] om de gegevens van de auto vraagt lijken die niet te worden verstrekt en het lukt niet om kentekenplaten te maken. Er is echter een alternatief geregeld – een Volkswagen Golf 6 die in Zaandam kan worden opgehaald. Ook vraagt [verdachte] [medeverdachte 5] wat hij met [medeverdachte 2] over een prijs heeft afgesproken, waarop [medeverdachte 5] antwoordt dat € 5.000,- per persoon is afgesproken. [medeverdachte 14] wijst [verdachte] erop dat die jongen die met een bazooka op de rechtbank heeft geschoten een gevangenisstraf van achttien jaren heeft gekregen en de prijs een beetje moet worden aangepast. In een later bericht schrijft hij aan [verdachte] dat extra ‘pap’ (de rechtbank begrijpt: geld) altijd leuk is. Kennelijk heeft [medeverdachte 14] om een extra beloning gevraagd aan [verdachte] en is hem dat ook toegezegd. Dat inderdaad een hoger bedrag is bedongen wordt ondersteund door het hierna weer te geven PGP-bericht van [verdachte] aan [medeverdachte 5] in de nacht van 17 op 18 oktober 2015 (‘15duzu voor 2personen’).
Verder laat [medeverdachte 14] aan [verdachte] weten dat hij bereid is met een bazooka op de spyshop te schieten, ook als daar mensen aanwezig zijn. Omdat [medeverdachte 14] de gebruiksaanwijzing van de bazooka onvoldoende begrijpt laat hij [verdachte] weten dat wordt overgegaan op handgranaten (‘appels’). [medeverdachte 5] heeft eerder al aan [verdachte] laten weten dat hij bij [medeverdachte 14] is en dat [medeverdachte 14] niet helemaal zeker is over de bazooka. [medeverdachte 14] zegt tegen [verdachte] dat hij handgranaten ziet, dat er twee goed zijn en hij de andere (de rechtbank begrijpt: handgranaat) niet kent. Ook vraagt [medeverdachte 14] aan [verdachte] om iemand te sturen die de muts en handschoenen bij [medeverdachte 14] thuis kan ophalen.
Het PGP-bericht over ‘muts en handschoenen’ van [medeverdachte 14] aan [verdachte] sluit aan bij de onderzoeksbevindingen na de (nog verder te bespreken) crash op 19 oktober 2015 van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] . Daarbij is namelijk vastgesteld dat [medeverdachte 5] een bivakmuts droeg en dat naast de gecrashte Audi én in de Audi een bivakmuts werd aangetroffen. Ook lagen zwarte handschoenen naast de plaats waar [medeverdachte 14] door de diensthond werd gevonden. [218] Gelet daarop stelt de rechtbank vast dat [medeverdachte 14] aan [verdachte] vraagt of hij iemand kan sturen om een bivakmuts en handschoenen op te halen ten behoeve van de aanslag, omdat [medeverdachte 14] zelf niet meer langs huis kan.
Uit de berichten volgt ook dat [medeverdachte 9] (‘Ssz new’) aan [verdachte] heeft laten weten dat er een donkerblauwe Sedan klaarstaat.
Uit de berichten volgt (ten slotte) dat het de bedoeling is dat eerst een ‘deurtje’ (de rechtbank begrijpt: een gat in het rolluik) gemaakt wordt en dat vervolgens het raam kapotgemaakt wordt, waarna de handgranaten naar binnen worden gegooid. Ten behoeve van het maken van het gat in het rolluik wordt gesproken over een slijptol op benzine.
De navolgende berichten van (de nacht van 17 op) 18 oktober 2015 acht de rechtbank relevant.
18 oktober 2015 [219]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
00:09
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ja komt goed
Maar die slijptol hebben wij toch ook vraag aan onze mensen sir aub
00:10
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ik heb die tol niet en die heb ik moge nodig anders moet ik t met pijp doen maar die tol is heel snel
00:25
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Is gelukt sir ik heb hem bij [adres] gezet
00:27
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Jawel sir nu ligt alles bij mij
00:31
[medeverdachte 5]
[verdachte]
ik kon het of bij mij zetten of bij ace sir ik ga het in de ochtend daar zetten of beter nu?
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 02:29
Sir kan toch niet,is vragen om problemen! Stel u werdt klem gereden dan een probleem! Zet alles veilig weg en zeg depp waar u het heeft gezet! Misschien in de schuur bij iemand effe snel maar aub nix bij u thuis!
00:32
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Andere rider is face sir ik moest die baz aan dep laten zien tog sir dat kon ik het beste bij mij doen
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 02:30
Ja weet ik box voor auto's! Maar deze spullen weg uit u huis.gwn veilig ergens anders!is tog gekke werk stel ze houden u aan! Wie is trouwens die andere rijder??
00:34
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Jawel sir hij heeft me uitgelegd ik heb 2 appels begraven eentje is bij we konden elke moment weg gaan sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 02:33
Als u iets zelf gaat doen ,nooit spullen bij u thuis laten.is vragen om problemen. Stel er werdt aangehouden dan is appels autos alles gwn weg!!heeft nik u zulke dingen niet uitgelegt??
00:39
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik ga hem een deel van mij geven sir
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 02:36
Ok maar ik dacht jullie gaan met zn 2 sir.daarom zei ik tegen die andere 15duzu voor 2personen.of geven jullie hem een sjans omdat hij jullie ophaald?
00:47
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja hij is serieus sir en hij legt goed uit hij lijkt me we'll ok
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 02:42
Ok sir kijk maar thx.depp weet waar die over praat toch? Anders dan die andere of niet?
00:55
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir we gaan voorzichtig zijn. ik heb nog steeds geen 1 mail van die andere head gehad het duurde zeker lang sir dit had al 4 weken geleden al geklaard moeten zijn
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 02:49
Ja hij heeft zich al bewijzen sir is echt strijder ken hem goed!! maar wees scherp want ze zoeken hem ook! Daarom zei ik u heb niemand!maar deze duurde veelste lang daarom hem ik hem maar ingeschakeld!
Uit de bovenstaande berichten blijkt dat [medeverdachte 5] iets bij ‘ [adres] ’ heeft gezet. De straat [adres] te Utrecht is hemelsbreed ongeveer 530 meter verwijderd van de woning van [medeverdachte 5] . [220] De rechtbank gaat er daarom van uit dat dit bericht betrekking heeft op een auto die [medeverdachte 5] in de nabijheid van zijn woning heeft geparkeerd.
Verder blijkt uit de bovenstaande berichten dat alle spullen bij [medeverdachte 5] liggen. [verdachte] vraagt zich daarbij af of [medeverdachte 2] wel aan [medeverdachte 5] heeft uitgelegd dat het niet de bedoeling is om spullen bij hem thuis te laten als hij zelf iets gaat doen, omdat in geval van een aanhouding alles weg is. Daarbij noemt [verdachte] de granaten en de auto’s. Uit het antwoord van [medeverdachte 5] leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 2] dat wel heeft uitgelegd aan [medeverdachte 5] en dat [medeverdachte 5] twee granaten heeft begraven.
Verder blijkt uit de berichten dat er naast [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] nog een derde persoon (‘rijder’) meegaat, genaamd ‘face’. [medeverdachte 5] laat [verdachte] weten dat hij aan deze derde persoon een deel gaat geven. Uit de berichten blijkt dat [medeverdachte 5] én [medeverdachte 14] door [verdachte] samen een bedrag van € 15.000,- (‘15duzu voor 2personen’) in het vooruitzicht is gesteld.
Op 18 oktober 2015 worden overdag de volgende berichten gewisseld.
18 oktober 2015 [221]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
11:04
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Nee nog niet sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 13:02
Ja sir krijg binnen 10min slijptol voor vanavond dat hadden jullie nodig heb je adress waar ik het kan aflaten geven? En heb je sleutels van autos baz,appels al weg gezet?
11:19
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ok sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Fw:
Verzonden: 18 Okt 2015 13:18
Onder
------Origineel bericht------
Van: Blacknigttttt
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 13:18
Laat ze die slijper goed schoonmaken en die vuilniszakken die er omheen zit weg gooien daat zitten myn printen op sir
11:36
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik heb em
12:36
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ik snap het meneer Ik was net bij de bmw sir hij staat nog goed alleen die rs heb ik nog niet gekeken sir
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 14:34
Jongens hebben moeite voor mij gedaan,omdat ik zei hebben hem gelijk nodig! Toen mailde depp mij dat hij goed voorbereid wilde gaan en over gaat naar appels snapt u? Maar nu staan 2auto’s buiten met alle risico van dien! Is kut! Staan ze ernog allebei?! Controleer het wel sir.
12:40
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja bijna alles lig bij hem sir alleen die baz is beetje lang tog die heb ik nog bij me. Is goed ik mail dep wel
------Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 14:39
En alles hebt u al over geplaats toch naar ace? Sleutels baz appels noem maar op? En depp heeft boxen geregeld kost 250 in de maand.ik zei hem dat hij het ook aan u moet laten zien.
17:20
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ben bij die rs sir hij is veilig
19:13
[medeverdachte 5]
[verdachte]
We zijn in amstelveen kenteken aan et zoeken ja we zijn we samen
19:18
[medeverdachte 5]
[verdachte]
Ja sir ding is schoon heb amoniak en dep weet waar slijpen en waar naar binnen moeten gooien
-----Origineel bericht------
Van: P
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Okt 2015 21:15
Ok slijptol werkt alles schoongemaakt? Jullie weten waar jullie gaan slijpen en appels naar binnen moeten toch?? Moet echt veel schade aanrichten daar binnen moeten goed naar binnen gegooid worden.
22:44
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Sir die tol branden we ook he
22:46
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Sir ik ga niet met dat ding terug rijde
Uit deze berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 5] een slijptol in ontvangst heeft genomen. Ook blijkt hieruit dat die slijptol door of namens [medeverdachte 10] ('Blacknigttttt’) is afgeleverd omdat hij aan [verdachte] instructies geeft om deze goed schoon te laten maken en de vuilniszak(ken) die eromheen zit(ten) weg te laten gooien omdat daar diens vingerafdrukken (‘printen’) op zitten. [verdachte] geeft deze instructie door aan [medeverdachte 5] . [verdachte] instrueert [medeverdachte 5] ook de Audi RS4 en de BMW die buiten staan te controleren. [medeverdachte 5] volgt die instructies op en laat achtereenvolgens aan [verdachte] weten dat de auto’s veilig staan en dat hij het ding (de rechtbank begrijpt: de slijptol) heeft schoongemaakt. [medeverdachte 5] geeft ook aan [verdachte] door dat de granaten en de sleutels niet meer bij [medeverdachte 5] liggen maar bij ‘ace’. De bazooka ligt nog wel bij [medeverdachte 5] . [medeverdachte 5] geeft ook aan [verdachte] door dat [medeverdachte 14] weet waar hij moet slijpen en waar zij (de rechtbank begrijpt: de granaten) naar binnen moeten gooien. [medeverdachte 14] zegt [verdachte] dat ze ook de slijptol (‘tol’) zullen verbranden, dat hij niet met dat ding terug gaat rijden.
Vervolgens worden op 19 oktober 2015 de volgende berichten gewisseld.
19 oktober 2015 [222]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
01:20
[medeverdachte 5]
[verdachte]
We staan in de bosjes vlakbij rs wachten tot face op de overstap plek is dan gaan we
De rechtbank leidt uit dit bericht af dat [medeverdachte 5] en [medeverdachte 14] (‘we’) op pad zijn gegaan en in de bosjes bij de Audi RS4 (‘rs’) aan het wachten zijn totdat de derde persoon (‘face’) op de overstapplek is en dat ze dan zullen gaan.
Dit bericht wordt, gezien de zomertijd die dan geldt, verzonden om 03:20 uur (UTC+2 uur).
4.2.5.3.6 De crash
De politie ziet op 19 oktober 2015 om 03:34 uur een grijze Audi RS4 op de Zandveldseweg in Nieuwegein rijden, die bij het naderbij komen van de politieauto draait en met (te) hoge snelheid terugrijdt richting de Rijksweg A2 (hierna: de A2). Beide inzittenden dragen zwarte/donkere mutsen. Vlak voor de oprit naar de A2 vliegt de Audi RS4 uit de bocht, rijdt het talud af en komt tot stilstand in de bosjes. De twee inzittenden kruipen uit de auto en proberen via een sloot te vluchten. De bestuurder ( [medeverdachte 5] ) wordt vrijwel meteen aangehouden en de passagier ( [medeverdachte 14] ) wordt na een korte zoekactie door een diensthond gevonden in de bosjes nabij de plaats van de gecrashte Audi en om 04:07 uur aangehouden. De Audi waarin [medeverdachte 5] en [medeverdachte 14] reden, blijkt gestolen te zijn en voorzien van in Apeldoorn gestolen kentekenplaten. [medeverdachte 5] draagt een bivakmuts, zwarte kleding en zwarte schoenen als hij wordt aangehouden en hij heeft een multitool op zak. [medeverdachte 14] draagt zwarte kleding en schoenen. Naast de plaats waar [medeverdachte 14] door de diensthond wordt gevonden liggen zwarte handschoenen en een zwart vest. Pal naast de gecrashte Audi wordt een tweede bivakmuts aangetroffen. In de Audi ligt nog een derde bivakmuts. In de Audi wordt ook nog een slijptol op benzine aangetroffen. De plaats waar ze reden toen zij werden gezien door de politiemensen in de opvallende politieauto, is dicht bij en op een logische rijroute van de A2 naar de [adres] te Nieuwegein , alwaar de spyshop gevestigd is. [223] Die ochtend worden de volgende berichten uitgewisseld.
19 oktober 2015 [224]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
08:31
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Ok, ja is goed k ga ff kijken.
08:36
[medeverdachte 15]
[verdachte]
K hoop het niet voor hun. Teletekst staat niks. K via internet kijken
08:44
[medeverdachte 15]
[verdachte]
rtvutrecht staat niks sir, heb ook 112 ngein gekeken. Maar staat niks erin
08:52
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Pff ok, misschien zijn ergens anders opgepakt en niet in de buurt van ngein. K ga crimesite kijken.
08:59
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Sir staat helemaal niks op
09:08
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Pfff, ok als ze allemaal niet reageren. Dan ze zijn ze opgepakt sir. Kan niet anders. Is vers en daarom waarschijnlijk staat nog niks nieuws.
09:17
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Sir depp had niks moeten doen, hij super heet.
09:28
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Inshallah herkenen ze depp niet en laten ze em vrij.
11:19
[betrokkene 10]
[verdachte]
Ok sir ik ben net langs die zaak gereden zie niks vreemds
13:17
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Sir nog wat gehoord van depp?
13:27
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Ok, hopelijk zijn ze ervoor gepakt dan valt het mee dan ernaar.
18:43
[betrokkene 10]
[verdachte]
Hij is geweest die ding is bij hem thuis zou kijken of ie face kon bereiken vanochten branden er we'll licht bij tali we hebben geen nr van zijn broertjes weten niet hoe we binnen komen om huis te legen van sannie telf en pap hij gaat nog eens langskijken maar ikzag dat zijn app vannacht net iets over 00uur aan was
18:49
[betrokkene 10]
[verdachte]
Was face erbij dan misschien is hij dan ook genakt
18:54
[betrokkene 10]
[verdachte]
Oke ik vroeg aan ace als die ding daar lag bazo maar niks van ijzer ik ga zo weer langs ace kijken of ook ijzer daar ligt maar zo niet moeten we die broertjes zoeken
18:58
[betrokkene 10]
[verdachte]
Maar sleutels voor tali zijn huis wordt noeilijk hebben geen nr van hun en aan zijn ouders deur gaan is faya toch
De rechtbank leidt hieruit af dat er na de crash geen contact mogelijk is met [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] en dat [medeverdachte 15] en [verdachte] bespreken wat er gebeurd kan zijn. [medeverdachte 15] geeft aan [verdachte] door dat er geen mediaberichten te vinden zijn. [betrokkene 10] is gaan kijken bij de spyshop en geeft aan [verdachte] door dat hij niets vreemds ziet. De opmerking van [medeverdachte 15] dat ze hopelijk ervoor en niet ernaar (de rechtbank begrijpt: erna) zijn gepakt, wijst erop dat [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] op weg waren om de geplande aanslag op de spyshop te gaan plegen en dat [medeverdachte 15] daarvan kennelijk op de hoogte was. Na de crash bespreken [betrokkene 10] en [verdachte] ook dat ze het huis van [medeverdachte 5] (‘tali’) moeten legen. [betrokkene 10] heeft aan ‘ace’ gevraagd of daar een bazooka (‘bazo’) lag. Hij gaat zo weer naar ‘ace’ en als er geen wapens bij hem liggen moeten ze de broertjes van [medeverdachte 5] zoeken voor de sleutel van zijn huis. De rechtbank leidt hieruit af dat eventuele sporen in de woning van [medeverdachte 5] weggehaald moeten worden.
Op 21 en 22 oktober 2015 doet [betrokkene 9] verzoeken aan de administratie(s) van Ennetcom om de PGP-adressen van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] te wissen (zogenoemde wipe-verzoeken). De administratie van Ennetcom geeft aan [betrokkene 9] door dat aan die verzoeken gevolg is gegeven en [betrokkene 9] geeft weer door aan [verdachte] dat de adressen meteen gewiped worden. [225]
Van belang voor de duiding van de rol van [medeverdachte 3] – en ten aanzien van de andere verdachten voor de beoordeling van de criminele organisatie – acht de rechtbank dat [betrokkene 9] vervolgens ook op 22 oktober 2015 [226] het volgende naar [verdachte] verstuurt.
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
20:18
[betrokkene 9]
[verdachte]
U weet het sir ik zit hier tot kl zegt wegwezen., en heb die pgp voor mensen die ze nodig hebben, kan ze bij niemand laten en alleen ik sta in contact met activeren etc.
De rechtbank ziet hierin een bevestiging dat [betrokkene 9] op dat moment degene van de criminele organisatie is die contact heeft met Ennetcom als PGP-telefoons moeten worden geactiveerd. De omstandigheid dat hij zich kennelijk beschikbaar houdt totdat ‘kl’ (de rechtbank leest: kleine, dus [medeverdachte 3] ) zegt ‘wegwezen’, bevestigt de leidende en aansturende rol van [medeverdachte 3] .
Op 22 oktober 2015 verstuurt [medeverdachte 15] het volgende naar [verdachte] . [227]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:21
[medeverdachte 15]
[verdachte]
Ow ok, we wisten dat ie gepakt was maar niet in ziekenuis ligt fucked up. Dat ie aangehouden wordt dat was kwestie van tijd. Inshallah gaat het goed met hem en dat gewoon ze mondje. Dicht houdt.
Op 23 oktober 2015 verstuurt [betrokkene 24] had (hierna: [betrokkene 24] ) het volgende naar [verdachte] . [228]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:24
[betrokkene 24]
[verdachte]
Ja was alles aan het lezen dat klopt dat die depp en dat ze over de kop zijn geweest met die waggie dat had ik niet goed door gegeven
Deze berichten vinden bevestiging in het politieonderzoek over de crash en het feit dat [medeverdachte 14] na zijn aanhouding is opgenomen in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. [229] Kennelijk heeft [betrokkene 24] niet goed doorgegeven dat ze over de kop zijn gegaan met de auto.
24 oktober 2015 [230]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
13:29
[betrokkene 9]
[verdachte]
Goedemiddag bro,
Alles goed met u? Ik ben het bolle mijn bb doet het niet en die van cai die deed het sinds avond ook niet, die van junior doet het nu pas...
13:40
[betrokkene 9]
[verdachte]
We zyn gister bij ace geweest&tali zei hem dat die naar een chikie ging in belgie... We hadden ace alsnog gestuurd naar tali zodat die em ondercover kon brengen naar een plek maar hij was niet thuis dus waarschijnlijk is die naar belgie gegaan... Tali had cai wel gezegd dat ze over de kop waren gegaan maar had het ons niet door gegeven... Als het goed is hadden ze 4 appels en ze waren met 3appels op pad gegaan tali heeft nog 1 appel verstopt ergens hij had ze begraven als het goed is...
13:53
[betrokkene 9]
[verdachte]
Oke is goed, ik ga wel ff checken of die bmw er staat als die weg is gooi ik sleutel het kanaal in... Ja tuurtijk doe ik dat hoelaat moet ik daar zijn..?
14:10
[betrokkene 9]
[verdachte]
Ja dat is wat die zij hij zij precies dit: ja ik moest dat doen en heb dat gedaan ik zou 5 krijgen maar fuck it ik hoop dat tali&depp goed zijn. Precies zo had die het gezegd hij vroeg niet echt om zijn pap, dan het beste is dat ik&cai daar heen gaan om hem te zeggen dat die waggi in de fik moet toch?
De rechtbank begrijpt dat de berichten van 24 oktober 2015 door [betrokkene 24] (‘bolle’) [231] zijn verzonden aan [verdachte] met het PGP-toestel van [betrokkene 9] . In die berichten komt opnieuw naar voren dat aan onder andere [verdachte] niet goed is doorgegeven dat ze over de kop zijn gegaan. Verder leidt de rechtbank daaruit af dat [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] met vermoedelijk vier handgranaten op weg zijn gegaan en dat [medeverdachte 5] nog één handgranaat ergens had begraven. Ten slotte volgt uit deze berichten dat gecheckt gaat worden of de BMW (de rechtbank begrijpt: de overstapauto) er nog staat.
De voorgaande vaststellingen brengen de rechtbank tot de navolgende beoordeling van de ten laste gelegde feiten. De rechtbank zal deze afzonderlijk bespreken, waarbij de rechtbank opmerkt dat uit het voorgaande blijkt dat de voorbereidingen voor een aanslag op de spyshop al waren begonnen in de periode dat ook de moord op [slachtoffer 1] werd voorbereid en is uitgevoerd. Dit is voor de beoordeling van de betrokkenheid van [medeverdachte 3] , [medeverdachte 2] en [verdachte] bij beide feiten van belang. Ook voor de beoordeling van de rollen van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] zijn de berichten over de (voorbereiding van de) moord op [slachtoffer 1] van belang omdat deze laten zien dat de aanslag op de spyshop in vereniging met anderen is voorbereid.
4.2.6
Oordeel van de rechtbank
4.2.6.1 Moord op [slachtoffer 1]
4.2.6.1.1 Juridisch kader medeplegen
Voor de kwalificatie medeplegen is vereist dat sprake is geweest van nauwe en bewuste samenwerking door de verdachte met een ander of anderen. Die kwalificatie is alleen gerechtvaardigd als de bewezen verklaarde – intellectuele en/of materiële – bijdrage van de verdachte aan het delict van voldoende gewicht is. Bij de vorming van het oordeel dat sprake is van de voor medeplegen vereiste nauwe en bewuste samenwerking, zijn van belang de intensiteit van de samenwerking, de onderlinge taakverdeling, de rol in de voorbereiding, de uitvoering of de afhandeling van het delict en het belang van de rol van de verdachte, diens aanwezigheid op belangrijke momenten en het zich niet terugtrekken op een daartoe geëigend tijdstip. Het gaat erom dat de verdachte een wezenlijke bijdrage moet hebben geleverd aan het delict.
De bijdrage van de medepleger zal in de regel worden geleverd tijdens het begaan van het strafbare feit in de vorm van een gezamenlijke uitvoering van het feit. Maar de bijdrage kan ook worden geleverd in de vorm van gedragingen voor en/of tijdens en/of na het strafbare feit. Ook is niet uitgesloten dat de bijdrage in hoofdzaak vóór het strafbare feit is geleverd. Een geringe rol of het ontbreken van enige rol in de uitvoering van het delict zal in dergelijke uitzonderlijke gevallen wel moeten worden gecompenseerd, bijvoorbeeld door een grote(re) rol in de voorbereiding.
4.2.6.1.2 Voorwaardelijke verzoeken
De verdediging verzoekt voorwaardelijk, namelijk voor het geval de rechtbank de PGP-berichten voor het bewijs gebruikt, om [betrokkene 10] , [betrokkene 16] en [medeverdachte 2] als getuige te horen over de identificatie van de gebruikers van de PGP-adressen en de inhoud van de PGP-berichten. De PGP-berichten maken al lange tijd onderdeel uit van het dossier. Ten aanzien van [betrokkene 16] is niet eerder verzocht om hem te horen als getuige. [medeverdachte 2] en [betrokkene 10] hebben laten weten dat zij zich op hun verschoningsrecht zullen beroepen. Hoewel het vonnis in de zaak van [betrokkene 10] inmiddels onherroepelijk is en hij zich dus niet langer op zijn verschoningsrecht kan beroepen en de verdediging daarmee in ieder geval vanaf dag drie van het requisitoir in juni 2022 mee bekend moet zijn geweest, heeft de verdediging pas bij gelegenheid van de regiezitting op 14 juli 2023 verzocht hem te horen. De rechtbank heeft dat verzoek tot het horen van [betrokkene 10] als getuige bij beslissing van 19 juli 2023 dan ook afgewezen. [232] De rechtbank is ook thans de noodzaak van het horen van de getuigen niet gebleken, zodat de verzoeken worden afgewezen.
4.2.6.1.3 Conclusie
Uit de hiervoor weergegeven feitelijke vaststellingen volgt dat [medeverdachte 3] na de aanhoudingen in het onderzoek Koper rechtstreeks contact heeft met [verdachte] waarbij [medeverdachte 3] via [verdachte] aan informatie probeert te komen. Dit betreft een conversatie waarvan de berichten van [verdachte] zelf niet zijn aangetroffen, maar uit de inhoud van de berichten van [medeverdachte 3] leidt de rechtbank af dat [verdachte] wel reageert. Als vervolgens het vermoeden ontstaat dat de aanhoudingen in het onderzoek Koper konden plaatsvinden doordat de spyshop heeft meegewerkt met de politie, besluit [medeverdachte 3] dat een duidelijke boodschap aan de spyshop moet worden afgegeven. Die boodschap is de moord op [slachtoffer 1] én een aanslag op de spyshop. [verdachte] bespreekt met [betrokkene 16] wie de persoon kan zijn geweest die de informatie aan de politie heeft gegeven. Vanaf 29 juli 2015 tot de moord op [slachtoffer 1] wordt [slachtoffer 1] intensief gevolgd en geobserveerd door spotter [betrokkene 10] . [verdachte] stuurt [betrokkene 10] in zijn spotterswerk aan. [betrokkene 10] legt blijkens de vele aangehaalde PGP-berichten bijna dagelijks verantwoording af aan [verdachte] , met uitzondering van de periode dat [betrokkene 10] gedetineerd is. Ook hier ontbreken de antwoorden van [verdachte] , maar is het duidelijk dat hij wel geantwoord heeft. Als [betrokkene 10] twijfelt of hij wel op de juiste persoon aan het spotten is, regelt [verdachte] dat [betrokkene 16] met [betrokkene 10] gaat kijken bij de spyshop zodat [betrokkene 16] het beoogde slachtoffer, namelijk degene die hen heeft geholpen, kan aanwijzen. Illustratief voor de ondergeschikte rol van [betrokkene 10] ten opzichte van [verdachte] is in dit verband de herhaalde verontschuldiging van [betrokkene 10] aan [verdachte] als blijkt dat [betrokkene 10] een tijd lang de verkeerde persoon op het oog had. Na de moord op [slachtoffer 1] draagt [verdachte] [betrokkene 10] op om te controleren of de beoogde persoon is gedood, wat [betrokkene 10] vervolgens doet en aan [verdachte] bevestigt.
De rechtbank concludeert dat de aansturende rol van [verdachte] bij de uitvoering van de moord op [slachtoffer 1] van zodanig gewicht is dat hij als medepleger wordt beschouwd. De rechtbank acht ten aanzien van [verdachte] het medeplegen van de moord op [slachtoffer 1] op
9 september 2015 bewezen.
4.2.6.2 Voorbereiding teweegbrengen ontploffing (aanslag spyshop)
4.2.6.2.1 Juridisch kader voorbereiding
Op grond van artikel 46 lid 1 Sr is sprake van strafbare voorbereiding wanneer de dader opzettelijk middelen verwerft, vervaardigt, invoert, doorvoert of voorhanden heeft die bestemd zijn tot het begaan van een misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaren of meer is gesteld. Bij de beantwoording van de vraag of de in het eerste lid vermelde voorwerpen, stoffen, informatiedragers, ruimten of vervoermiddelen (hierna gezamenlijk ook als ‘voorwerpen’ aan te duiden) bestemd zijn tot het begaan van het misdrijf in de zin van deze bepaling, dient te worden beoordeeld of deze voorwerpen afzonderlijk, dan wel gezamenlijk, naar hun uiterlijke verschijningsvorm ten tijde van het handelen dienstig kunnen zijn voor het misdadige doel dat de verdachte met het gebruik van de voorwerpen voor ogen had. Die uiterlijke verschijningsvorm wordt doorgaans afgeleid uit de omstandigheid waaronder een voorwerp wordt aangetroffen. Er is pas sprake van een strafbare voorbereiding als het voornemen zich op de een of andere manier in een handeling heeft geopenbaard.
4.2.6.2.2 Voorbereidingsmiddelen
De vraag die de rechtbank moet beantwoorden is of er strafbare voorbereidingshandelingen voor het teweegbrengen van een ontploffing hebben plaatsgevonden.
Bij die beoordeling staat voorop dat na de crash van [medeverdachte 5] en [medeverdachte 14] een aantal voorwerpen is aangetroffen, te weten een auto, handschoenen, bivakmutsen en een slijptol. Bij hun aanhouding in 2015 waren de berichten nog niet beschikbaar. Daarom konden de aangetroffen voorwerpen toen niet in verband worden gebracht met de spyshop. Dit verband kan nu door de berichten wel worden gelegd. Dit verband weegt de rechtbank mee bij de beoordeling of de ten laste gelegde niet aangetroffen voorwerpen zijn verworven en/of voorhanden zijn geweest.
De rechtbank komt nu toe aan de bespreking van de ten laste gelegde voorbereidingsmiddelen.
een (vuur)wapen, te weten een bazooka
Een bazooka is niet aangetroffen bij de aanhouding van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] . Uit de berichten van 10 augustus 2015 blijkt echter dat [medeverdachte 3] [medeverdachte 2] instrueert om een prijsafspraak te maken met de persoon die met een bazooka een duidelijke boodschap aan de spyshop moet gaan afgeven. Hoewel het bericht van 10 augustus 2015 buiten de ten laste gelegde periode valt, geeft het bericht duiding aan de berichten vanaf 15 augustus 2015 waarin [medeverdachte 2] aan [medeverdachte 3] laat weten wat die persoon als beloning wil hebben, dat [medeverdachte 2] dat goed heeft gevonden en dat na de moord met een bazooka op de spyshop zal worden geschoten. Op 9 september 2015 laat [medeverdachte 3] aan [medeverdachte 2] weten dat wat hem betreft de aanslag op de spyshop met een bazooka wordt gedaan. Als [medeverdachte 3] op 20 en 21 september 2015 bij [betrokkene 21] wapens bestelt, bestelt hij ook een bazooka, voor zover voorradig. Een bazooka wordt, na de nodige afstemming daarover met [verdachte] , afgeleverd aan [medeverdachte 5] op 15 oktober 2015. Bij de afstemming over het afleveren is ook [medeverdachte 2] betrokken. [medeverdachte 5] zegt op 14 oktober 2015 nog dat hij noch de schutter weet hoe de bazooka werkt, waarop [medeverdachte 3] via [verdachte] laat weten dat er een gebruiksaanwijzing bij de bazooka zit. [medeverdachte 5] laat de bazooka aan [medeverdachte 14] zien en [medeverdachte 14] heeft de bazooka en de bijgeleverde gebruiksaanwijzing bestudeerd. [medeverdachte 14] kan echter niet alle stappen van de gebruiksaanwijzing volgen en vindt de bazooka eng, waarna wordt afgezien van het plan om de aanslag met een bazooka uit te voeren. De bazooka is mogelijk bij [medeverdachte 5] blijven liggen. Na de crash worden er berichten uitgewisseld waaruit blijkt dat men erachter probeert te komen of dat het geval is en zo ja, hoe ze aan sleutels van zijn huis komen, om deze weg te kunnen halen. Uit het voorgaande volgt zonder meer dat [verdachte] tezamen en in vereniging met anderen een bazooka heeft verworven en voorhanden heeft gehad. Een bazooka kan uiteraard dienstig zijn voor het teweegbrengen van een ontploffing.
De rechtbank ziet zich gesteld voor de vraag of de bewuste bazooka in de gegeven omstandigheden nog kan worden beschouwd als bestemd tot het begaan van het misdrijf, nu uit de berichten kan worden afgeleid dat de bazooka uiteindelijk niet wordt meegenomen door de uitvoerders van de aanslag. De rechtbank overweegt daarover het volgende. De bazooka wordt in de ten laste gelegde periode verworven en was voorhanden om de aanslag op de spyshop te plegen. Daarmee is deze bestemd tot het begaan van het misdrijf. Dat uiteindelijk toch wordt afgezien van het gebruiken van de bazooka doet niet aan de bestemming af.
De reden dat de bazooka niet is gebruikt is dat [medeverdachte 14] niet goed uit de gebruiksaanwijzing kwam. [medeverdachte 14] laat immers weten dat het ‘ok’ was als hij er wel uit was gekomen (de rechtbank begrijpt: uit de gebruiksaanwijzing). De rechtbank leest hierin dat de bazooka op zichzelf geschikt was om te worden gebruikt en dat [medeverdachte 14] dat ook zou hebben gedaan als hij de gebruiksaanwijzing had begrepen. De bazooka kan dan ook als een voorbereidingsmiddel in de zin van artikel 46 Sr worden beschouwd.
een of meer grana(a)t(en)
Uit de hiervoor weergegeven vaststellingen blijkt dat [medeverdachte 3] met [medeverdachte 2] de optie bespreekt om de aanslag met handgranaten uit te voeren. Als blijkt dat er geen handgranaten meer zijn bestelt [medeverdachte 3] bij [betrokkene 21] handgranaten. [verdachte] regelt dat de handgranaten worden opgehaald. [medeverdachte 2] laat aan [verdachte] weten dat [medeverdachte 5] de handgranaten gaat aannemen en verstoppen. [medeverdachte 5] heeft twee handgranaten begraven. Als [medeverdachte 14] bij [medeverdachte 5] is laat hij [verdachte] weten dat hij twee handgranaten ziet die goed zijn en dat hij de andere handgranaat niet kent.
Verschillende raadslieden wijzen erop dat bij de aanhouding van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] geen handgranaten worden aangetroffen, ook niet nadat met een speurhond en duikers intensief is gezocht in de omgeving. Dit staat echter aan een bewezenverklaring niet in de weg. Uit de hiervoor weergegeven vaststellingen op basis van de berichten en de omstandigheid dat [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] zijn aangehouden met de auto, slijptol, handschoenen en bivakmutsen blijkt duidelijk dat zij op zeer korte termijn van plan waren om een ontploffing in de spyshop teweeg te brengen. Uit de feitelijke vaststellingen volgt dat de aanslag met handgranaten uitgevoerd zou gaan worden en dat [medeverdachte 5] daags voor de voorgenomen aanslag bijna alles, met uitzondering van de bazooka, heeft overgeplaatst. Verder volgt uit de vaststellingen dat een derde persoon, ‘Face’, mee is gegaan met de uitvoering van de aanslag. Voorstelbaar is het scenario dat de derde persoon de handgranaten zou meenemen. Ook is voorstelbaar dat deze na de crash zijn verstopt of voor de crash uit de auto zijn gegooid, om ontdekking te voorkomen. In dit verband geldt dat, zoals is overwogen, op het moment van de crash geen verband kon worden vermoed met een geplande aanslag op de spyshop, zodat de aandacht van de politie ter plaatse niet gericht was op het zoeken naar explosieven. De diensthond is alleen ingezet bij de aanhouding van [medeverdachte 14] . [233] Bij gelegenheid van repliek heeft het Openbaar Ministerie hieromtrent toegelicht dat de hondengeleider die destijds met de desbetreffende diensthond ter plaatse is gegaan heeft bevestigd dat zijn hond geen explosievenhond was. [234] De ingezette duikers hebben nog wel gezocht naar wapens, maar dit was pas op 28 oktober 2015 – negen dagen na de crash – en daarbij bleek ook nog dat een van de sloten recent was bewerkt en er bagger aan één kant van die sloot lag. [235] Dat er geen handgranaten zijn gevonden betekent dan ook niet dat deze er niet zijn geweest. De rechtbank wijst in dit verband ten slotte nog op het bericht van [betrokkene 24] met het PGP-toestel van [betrokkene 9] op 24 oktober 2015, waarin met zoveel woorden wordt gezegd dat ‘ze’ met drie appels op pad zijn gegaan en ‘tali’ nog één appel had verstopt ergens. Op grond van het voorgaande acht de rechtbank bewezen dat [verdachte] tezamen en in vereniging met anderen handgranaten heeft verworven en voorhanden heeft gehad en dat deze bestemd waren tot het begaan van het misdrijf.
een of meer (gestolen) voertuigen met vals/vervalst kenteken
Uit de feitelijke vaststellingen volgt dat de Audi RS4 met valse kentekenplaten waarmee [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] zijn gecrasht, voorhanden is ten behoeve van de uitvoering van de aanslag. Daarnaast volgt uit de berichten dat er een overstapauto, een BMW, wordt geregeld. Of op die BMW valse kentekenplaten zitten valt niet uit de berichten af te leiden. Uit de berichten valt verder af te leiden dat er een Golf 6 (de rechtbank begrijpt: een Volkswagen Golf 6) kan worden opgehaald, maar of deze ook daadwerkelijk voorhanden is ten behoeve van de aanslag kan niet uit de berichten worden opgemaakt. De Audi wordt geregeld door [medeverdachte 3] met behulp van [medeverdachte 9] , die ook de valse kentekenplaten voor de Audi heeft geregeld. De Audi en de BMW zijn bestemd tot het begaan van de aanslag. De Audi wordt gebruikt door [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] om op de plek van de spyshop te komen. De BMW heeft als overstapauto een functie bij de uitvoering van de aanslag en is daartoe beschikbaar. Voorstelbaar is dat er ook maatregelen worden getroffen ten behoeve van de vlucht na de daadwerkelijke uitvoering van de aanslag. Dit hangt zodanig samen met de aanslag zelf dat ook de daarvoor beschikbare vluchtauto als voorbereidingsmiddel heeft te gelden. De rechtbank acht dan ook bewezen dat [verdachte] tezamen en in vereniging met anderen één voertuig en één voertuig met een vals kenteken voorhanden heeft gehad en dat deze bestemd waren tot het begaan van het misdrijf.
een of meer (PGP-)telefoon(s)
Uit de hiervoor weergegeven chats blijkt dat verdachten PGP-telefoons voorhanden hebben waarmee de aanslag op de spyshop wordt voorbereid. Dit is op zichzelf echter onvoldoende om de PGP-telefoons aan te merken als voorbereidingsmiddel. Het middel is dan immers kennelijk bestemd voor de voorbereiding en niet voor de aanslag zelf. Dit is echter anders voor de PGP-telefoons van [medeverdachte 5] en [verdachte] . De telefoon van [medeverdachte 5] is, zo volgt uit de aangehaalde berichten van 12 september 2015 tot en met 15 september 2015, op initiatief van [medeverdachte 2] geregeld door [betrokkene 9] . De telefoon wordt na afstemming daarover met [medeverdachte 2] afgeleverd aan [medeverdachte 5] door ‘Corsa’, een bekende bijnaam van [medeverdachte 16] . Als [medeverdachte 5] tot vijf keer toe het verkeerde wachtwoord intoetst zorgt [betrokkene 9] ervoor dat de telefoon het weer doet en dit koppelt hij terug aan [medeverdachte 2] . De rechtbank stelt ten aanzien van de twee telefoons vast dat [medeverdachte 5] [verdachte] op een cruciaal moment op de hoogte houdt van de uitvoering van de aanslag. Hij laat [verdachte] namelijk weten dat [medeverdachte 14] en hij bij de Audi in de bosjes staan te wachten tot ‘Face’ op de overstapplek is en dat ze dan gaan. De rechtbank leidt hieruit af dat in ieder geval die twee PGP-telefoons van belang zijn voor de afstemming van het moment van de aanslag en de aansturing van de bij de aanslag betrokken personen. Onder die omstandigheden zijn de telefoons van [medeverdachte 5] en [verdachte] bestemd tot het begaan van het misdrijf en daarom aan te merken als een voorbereidingsmiddel in de zin van artikel 46 Sr.
handschoenen en/of een of meer bivakmuts(en)
In de chat van [medeverdachte 14] aan [verdachte] van 17 oktober 2015, kort voor de voorgenomen aanslag, vraagt [medeverdachte 14] aan [verdachte] of hij iemand kan sturen voor een bivakmuts en handschoenen ten behoeve van de aanslag, omdat [medeverdachte 14] zelf niet meer langs huis kan. Vast staat dat bij de aanhouding van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] handschoenen en drie bivakmutsen zijn aangetroffen. Gelet hierop acht de rechtbank de handschoenen en bivakmutsen in zodanig nauw verband staan met de voorgenomen aanslag dat geoordeeld wordt dan zij kennelijk bestemd waren tot het begaan het misdrijf. Daarmee zijn zij aan te merken als voorbereidingsmiddelen in de zin van artikel 46 Sr.
een slijptol
Uit de hiervoor weergegeven chats volgt dat het voornemen is om de aanslag te plegen met handgranaten en dat daartoe eerst met een slijptol op benzine een ‘deurtje’ gemaakt moet worden. De slijptol wordt gebracht door of namens [medeverdachte 10] . Uit de berichten leidt de rechtbank ook af dat de slijptol bij [medeverdachte 5] en [medeverdachte 14] is. [medeverdachte 5] zegt in de avond van
18 oktober 2015 over de slijptol namelijk dat ‘dat ding’ schoon is en dat hij ammoniak heeft. [medeverdachte 14] zegt nog iets later op de avond over de slijptol dat ze die ook gaan verbranden en hij niet met dat ding terug gaat rijden. Bij de aanhouding van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] is een slijptol op benzine aangetroffen. De rechtbank stelt dan ook vast dat de aangetroffen slijptol bestemd was tot het begaan van het misdrijf en daarom is aan te merken als een voorbereidingsmiddel in de zin van artikel 46 Sr.
4.2.6.2.3 Levensgevaar en/of gevaar voor lichamelijk letsel te duchten
In geval van vervolging ter zake van artikel 157 Sr moet het opzet van de verdachte gericht zijn op – in dit geval – het teweegbrengen van een ontploffing. Voor bewijs van het bestanddeel van artikel 157 Sr dat in de tenlastelegging is omschreven als: "terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of levensgevaar en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is" geldt dat bedoeld gevaar ten tijde van het teweegbrengen van de ontploffing naar algemene ervaringsregels voorzienbaar moet zijn geweest. Van die vereiste voorzienbaarheid zal in de regel geen sprake zijn indien zich ten tijde van de ontploffing geen perso(o)n(en) in het pand bevond(en). [236]
In dit geval gaat het echter om de strafbare voorbereiding van dit delict. Op grond van artikel 46 Sr is daarvoor vereist het opzettelijk handelen van de verdachte met betrekking tot onder meer voorwerpen en/of stoffen ‘bestemd tot het begaan van dat misdrijf’. Uit de jurisprudentie volgt dat in een dergelijk geval het opzet van de voorbereider moet zijn gericht op – in dit geval – het teweegbrengen van een ontploffing en dat zijn opzet ook moet zijn gericht op het naar algemene ervaringsregels voorzienbare gevaar van bedoelde voorwerpen en/of stoffen voor de door artikel 157 Sr beschermde rechtsgoederen. [237]
Naar het oordeel van de rechtbank is naar algemene ervaringsregels voorzienbaar dat tot ontploffing gebrachte handgranaten niet alleen grote schade in en aan het pand zouden aanrichten, maar dat het ook levensgevaar en/of zwaar lichamelijk letsel voor daar aanwezige personen kan opleveren. Hetzelfde geldt voor het schieten op het pand met een bazooka. Uit de berichten blijkt dat beide opties bij de voorbereiding van de aanslag op de spyshop in de ten laste gelegde periode worden verkend. Uit de berichten leidt de rechtbank af dat verdachten daadwerkelijk schade willen toebrengen in het pand, of dat nu met een bazooka, met handgranaten of met allebei gebeurt. Bij de verdachten is, zo blijkt bijvoorbeeld uit de aangehaalde berichten van 22 augustus 2015, 23 augustus 2015 en 8 september 2015, bekend dat er mensen aanwezig kunnen zijn op het moment van een aanslag. [betrokkene 10] laat zelfs aan [verdachte] weten dat ‘de man van die porche en zijn vrouw’ daar slapen. Ook zegt [medeverdachte 3] dat er maximaal twee à drie werkers zullen zijn, maar dat het gaat om het effect en dat de boodschap dan duidelijk is. Kortom: de aanwezigheid van personen is voor hen geen beletsel. Spyshop-eigenaar 1 en zijn vrouw staan op dat moment ingeschreven op het adres van de spyshop. Op de spyshop hangt bovendien een bord met daarop ‘PRIVÉ’, waaruit ook valt op te maken dat er een privé-gedeelte was bij de spyshop. De vraag of zij in de nacht van de aanhouding van [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] ook daadwerkelijk in het pand aanwezig zijn, is voor de beoordeling niet relevant. Dit zou anders zijn bij een voltooide aanslag of een poging daartoe, maar bij een strafbare voorbereiding gaat het (in dit geval) om de vraag of naar algemene ervaringsregels voorzienbaar is dat bij een ontploffing met handgranaten in een pand of bij het schieten met een bazooka op een pand levensgevaar en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel te duchten is. Nu het bij verdachten gezien de hierboven genoemde vaststellingen bekend is dat er ook ’s nachts regelmatig personen in dat pand verblijven, is hun opzet mede gericht op die gevaren.
4.2.6.2.4 Conclusie
Op basis van de hiervoor weergegeven feitelijke vaststellingen is de rechtbank van oordeel dat [verdachte] met anderen nauw en bewust heeft samengewerkt. De rol van [verdachte] is die van medepleger. Uit de hiervoor weergegeven feitelijke vaststellingen volgt dat [medeverdachte 3] opdracht geeft tot het plegen van een aanslag op de spyshop. [verdachte] en [medeverdachte 2] bespreken de aanwezigheid van rolluiken in de spyshop en wat er voor nodig is om een rolluik en ruit kapot te maken. Dit betreft een conversatie waarvan de berichten van [verdachte] niet zijn aangetroffen, maar uit de inhoud van de berichten leidt de rechtbank af dat hij wel geantwoord heeft. [verdachte] vraagt [betrokkene 10] informatie over het rolluik en het raam en koppelt dat terug aan [medeverdachte 2] . [verdachte] bespreekt ook met [medeverdachte 3] dat er geen handgranaten (meer) zijn. [verdachte] krijgt van [medeverdachte 2] bericht dat [medeverdachte 5] de handgranaten in ontvangst zal nemen en ze zal verstoppen. [verdachte] regelt verder de afgifte van de voor de aanslag benodigde spullen zoals de auto’s, de bazooka en de slijptol. Uit de aangehaalde berichten volgt dat [verdachte] de beoogde uitvoerders van de aanslag, [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] , intensief aanstuurt en daarin een coördinerende rol heeft. De aanslag vindt niet plaats, alleen omdat [medeverdachte 5] en [medeverdachte 14] vlak voordat zij de aanslag zullen gaan uitvoeren een politieauto zien, op de vlucht slaan en met hun auto crashen.
De rechtbank acht bewezen dat [verdachte] zich schuldig heeft gemaakt aan het medeplegen van het voorbereiden van de aanslag op de spyshop.
4.3
Zaaksdossier Aker
4.3.1
Inleiding
Op 9 mei 2016 is [slachtoffer 3] (hierna: [slachtoffer 3] ) rond 05:30 uur beschoten bij de flat Kikkenstein in Amsterdam Zuidoost . [238] [slachtoffer 3] is ter plaatse overleden. [239] Uit het onderzoek is gebleken dat sprake is geweest van een gerichte aanslag op het leven van [slachtoffer 3] waarbij hij is gelokt naar de locatie Kikkenstein . [240] Voor het medeplegen van de moord op [slachtoffer 3] is [betrokkene 25] , degene die hem naar deze locatie heeft gelokt, veroordeeld tot een gevangenisstraf van achttien jaren. [241] [verdachte] wordt vervolgd voor het medeplegen van de voorbereiding van moord op [slachtoffer 3] in de periode van 1 januari 2016 tot en met 31 januari 2016.
4.3.2
Standpunten
Volgens het Openbaar Ministerie dient [verdachte] – samen met [medeverdachte 3] en [medeverdachte 14] – veroordeeld te worden voor het medeplegen van de voorbereidingshandelingen voor moord op [slachtoffer 3] in de hiervoor genoemde periode.
De verdediging stelt dat [verdachte] dient te worden vrijgesproken van het medeplegen van de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 3] , omdat daar onvoldoende bewijs voor is.
4.3.3
Voorgeschiedenis
Op 25 februari 2015 wordt [slachtoffer 3] (met anderen) gefilmd bij McDonald’s te Nieuwegein. Er zijn drie filmpjes aangetroffen op een SD-kaart bij de doorzoeking van de woning van [betrokkene 19] op 15 juli 2015 in het onderzoek Koper. [242] Op dezelfde datum wordt in hetzelfde onderzoek bij een doorzoeking op het verblijfadres van [betrokkene 20] een PGP-toestel in beslag genomen waarop 5 foto’s van [slachtoffer 3] staan, met tijdstempel 25 februari 2015. Deze foto’s zijn genomen van een van de filmpjes. [243] Er worden ook foto’s van [slachtoffer 3] , waarvan één eveneens met tijdstempel 25 februari 2015, aangetroffen op een in Ierland onder [betrokkene 11] op 7 april 2016 in beslag genomen BlackBerry PGP-toestel. [244]
[slachtoffer 3] was een getuige in het onderzoek Koper. Op 20 april 2016 heeft in dat onderzoek een regiebijeenkomst plaatsgevonden waarna door de rechter-commissaris op verzoek van het Openbaar Ministerie en enkele raadslieden werd toegestaan om onder meer [slachtoffer 3] als getuige te horen. Dit verhoor was gepland op 8 juni 2016.
4.3.4
Duiding van PGP-berichten
Voor de beoordeling van deze zaak zijn naast chats op de genoemde inbeslaggenomen PGP-toestellen ook chats uit de Marengo-dataset van belang.
4.3.4.1 Periode van februari tot en met juli 2015
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
09:01
[betrokkene 22]
[betrokkene 11]
Nee broer die foto die je stuurde herken ik niet is mokro?
11:41
[betrokkene 11]
[betrokkene 22]
Die komt van rotterdam bro heet appie
11:42
[betrokkene 22]
[betrokkene 11]
Ik ken daar geen mensen bro in Rotterdam heb je droop gevraagd? Misschien kent hij hem?
11:44
[betrokkene 11]
[betrokkene 22]
Hij heeft geen ennet bro kan hem geen foto laten zen ga hem die naam zeggen kijken of ie weet. Kiefes broo waneer gaat gekanteld worden gekk ??
Twee van de bij de doorzoeking van de woning van [betrokkene 20] op 15 juli 2015 in beslag genomen PGP-toestellen zijn onderzocht. [247]
Hierop staat de volgende chat van 10 februari 2015. [248]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
03:39
[medeverdachte 3]
[betrokkene 20]
Sir moet iemand slapen spotters morgen wat pap geven en heads klaar gaan iemand laten slapen [betrokkene 27] sir die hoerenzoon om wat die zei over u dus hy is 1ste fuck hem kk hond
Ook de volgende chats van 1 juni 2015 staan hierop. [249]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
23:46
[betrokkene 20]
onbekend
He kan je nog info krijgen over die flikker uit rotje?
23:43
onbekend
[betrokkene 20]
Die fliker zit nog in mokro bro zo dra ik hoor dat ie in tata is dan wel
Verder is onder meer het volgende berichtenverkeer van 5 juli 2015 aangetroffen. [250]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
23:42
onbekend
[betrokkene 20]
-----Origineel bericht------
Van: KLEINE
Aan: Eigen E-mail
Onderwerp:
Verzonden: 5 Jul 2015 22:47
Rustig sir ze gangetje ! Sir hebben we nog wat aan die spotters of niks ?
23:42
onbekend
[betrokkene 20]
-----Origineel bericht-----
Aan: KLEINE
Onderwerp:
Verzonden: 5 Jul 2015 22:50
Op het moment niet veel sir. Ze zijn heet! Wat kunnen we doien,we kunnen nix maar zijn goede werkers,maar we hebben nu nix aan ze,omdat ze op ze zitten
23:43
onbekend
[betrokkene 20]
-----Origineel bericht-----
Van: KLEINE
Aan: Eigen E-mail
Onderwerp:
Verzonden: 5 Jul 2015 22:51
Ok maar we betalen ze wel door dus ?
En tito ze jongens zyn heter als iedereen maar die zyn zo slim om gewoon hun werk te kunnen doen sir !
23:43
onbekend
[betrokkene 20]
-----Origineel bericht-----
Aan: KLEINE
Onderwerp:
Verzonden: 5 Jul 2015 22:55
Hun pakken gwn die platen van die ot teams en zetten ze onder werk auto’s haha. Nu is het wel effe moeilijk,Of we zetten tito op de klussen kan ook toch?
23:43
onbekend
[betrokkene 20]
-----Origineel bericht-----
Van: KLEINE
Aan: Eigen E-mail
Onderwerp:
Verzonden: 5 Jul 2015 22:57
Nee sir we moeten onze eigen dingen in de hand hebben !! Want waarom gaan we die spotters door betalen als ze niks meer kunnen betekenen sir!
Ze kunnen gewoon na rotje die shisha tenten afgaan voor die appie en info verzamelen waar die rydt staat doet en gaat sir normale gang van zaken
23:43
onbekend
[betrokkene 20]
------Origineel bericht------
Aan: KLEINE
Onderwerp:
Verzonden: 5 Jul 2015 23.03
Moeten kijken hoe we het gaan aanpakken sir.En ik ben het met u eens wat heb je aan ze als ze nix doen,maar we payen ze wel.Spotters willen graag aan de slag sir ze willen werken.Nu moeten we nog voorzichtiger en scherper zijn sir.want ze zitten zwaar op ze.wat is verstandig om te doen.effe wachten of gelijk door.
Ook de volgende berichten tussen [medeverdachte 3] en [betrokkene 20] op 12 juli 2015 zijn aangetroffen. [251]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:07
[betrokkene 20]
[medeverdachte 3]
Nee sir,hahahaha,Kzit ff te denken, wie we het snelst kunnen laten slpn
16:08
[medeverdachte 3]
[betrokkene 20]
Hahahaha die kut appie moeten we hebben dat is een probleem die hond
16:13
[betrokkene 20]
[medeverdachte 3]
Ok sir, jah, heb u nog wat info??
16:15
[medeverdachte 3]
[betrokkene 20]
In rotje nu na etenstyd komen ze allemaal in shihas sir
16:26
[betrokkene 20]
[medeverdachte 3]
Ok, sir.
Na de ramadan, gaat ie zeker naar mocro weer
Ff die spots erop afsturen
16:26
[medeverdachte 3]
[betrokkene 20]
Ja precies want betalen die spots toich en ze doen gewoon wat iedereen doet na shishas gaan
De rechtbank gaat ervan uit dat [betrokkene 20] en [betrokkene 19] voor [medeverdachte 3] werkten tot ze werden aangehouden. Bij de later in dit vonnis te bespreken criminele organisatie (zie hoofdstuk 4.4 Zaaksdossier 140 Sr (criminele organisatie)) zal daar nader op in worden gegaan. Uit de hiervoor weergegeven bewijsmiddelen blijkt dat [slachtoffer 3] is gefilmd, dat [betrokkene 19] deze film in zijn bezit had en dat [betrokkene 11] – gezien zijn chats met [betrokkene 22] en de aanwezigheid van foto’s van [slachtoffer 3] op zijn telefoon – op enigerlei wijze betrokken was bij het plan om [slachtoffer 3] te liquideren. De rechtbank gaat ervan uit dat de doorstuurberichten die een onbekende op 5 juni 2015 naar [betrokkene 20] stuurt chats betreffen van die onbekende met [medeverdachte 3] , gezien de inhoud van de berichten, de omstandigheid dat die onbekende de geadresseerde heeft opgeslagen als ‘KLEINE’ en de in die berichten – van: KLEINE – gehanteerde schrijfstijl overeenkomt met die van [medeverdachte 3] . Die onbekende bespreekt daarbij met [medeverdachte 3] de mogelijkheid om Tito (de bijnaam van [betrokkene 11] ) en zijn jongens bij de uitvoering van de liquidatie van [slachtoffer 3] te betrekken, maar [medeverdachte 3] wil dat op dat moment niet. [medeverdachte 3] en [betrokkene 20] spreken in februari 2015 al over een voorgenomen liquidatie en ze gaan daarmee door tot kort voordat [betrokkene 20] op 15 juli 2015 in de zaak Koper is aangehouden.
Deze feitelijke vaststellingen zijn van belang om de gebeurtenissen in januari 2016 in deze zaak te duiden.
4.3.4.2 Januari 2016
Op 9 januari 2016 stuurt [verdachte] de volgende berichten naar [medeverdachte 3] . [252]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:54
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok hoe gaan we het doen? Depp spotten cabo doen?we hebben al box moeten alleen fietsen en ijzers hebben voor ze..
17:56
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok is goed sir
18:24
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Is die maroc waar die foto nog van zichtbaar is bij de mac toch?
18:28
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok sir kunt u mij die sturen dan..
18:36
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Moet ik ze alvast laten kijken voor een goede afspreek punt sir
Er zijn geen antwoorden van [medeverdachte 3] veiliggesteld, maar uit de berichten van [verdachte] leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] geantwoord heeft en uit de berichten van 17:54 uur en 18:24 uur blijkt dat de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 3] – ‘die maroc waar die foto nog van zichtbaar is bij de mac’ – het onderwerp van gesprek is. ‘Fietsen’ zijn daarbij – in het jargon dat door verdachten in de zaak Marengo wordt gebruikt – auto’s en ‘ijzers’ vuurwapens. Ook blijkt uit deze chats dat [verdachte] aan [medeverdachte 3] vraagt een foto van [slachtoffer 3] naar hem te sturen.
Op 12 januari 2016 stuurt [verdachte] een aantal berichten aan [medeverdachte 3] die gaan over de aanschaf van kentekenplaten en kentekenbewijzen voor auto’s. Uit de inhoud van de berichten leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] ook deze berichten heeft beantwoord. De berichten bevatten doorstuurberichten van iemand die door [verdachte] is opgeslagen onder de naam ‘Vietnam’. [253] Depp en Vietnam (en China/Chinees) zijn bijnamen van [medeverdachte 14] . [254]
Op 14 januari 2016 vindt er een pro formazitting in de zaak Koper plaats. [verdachte] (die door anderen regelmatig onder de naam ‘Piet’ is opgeslagen) stuurt dan de volgende berichten door aan [medeverdachte 3] waarin – door iemand die door [verdachte] is opgeslagen als ‘Brada bril’ – verslag wordt gedaan van die zitting. [255] [slachtoffer 3] is daar ook – mede – onderwerp van gesprek.
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:12
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ja vrouw van boek en jongste zwager zitten bij de rechtzaak op het moment hij houdt mij op de hoogte ik zou u mailen..De eerste lichting zit bril en zn mattie( naam box fieten). [betrokkene 32] is er niet bij.Ze hebben het erover hoe betrouwbaar die verklaring van die [slachtoffer 3] en [betrokkene 2] is.Uw naam is niet gevallen nog..officier is boos ze lopen te flippen waarom iedereen zwijgrecht doet en hoe panorama aan info komt
10:21:00
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Brada bril
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:13
Getuige!! Zijn die mannen wie op sd kaart te zien zijn!! Ze willen hun bij commasaris horen
10:21:43
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Brada bril
Aan: Eigen/own
Onderwerp: Re:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:17
Nee sir niet nu!! Die gasten die ze hebbe laten zien op opsporing!! [betrokkene 2] [betrokkene 4] [slachtoffer 4] [slachtoffer 3] [betrokkene 26] en nog eentje die is opgenomen op de tel!!
-----Origineel bericht-----
Van: Piet
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:15
Komen de getuige nu?wie willen ze bij commesaris horen?
10:25
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Brada bril
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:50
Haha sir die [slachtoffer 3] was echt bang!!! Hij heeft gezegd als ik praat moet r niks in de dossier komen!! Dit zijn geen kleine jongens Hij is geen kleine jongen zegt hij!!
10:25
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Brada bril
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:45
Ze wouden van die [slachtoffer 3] weten om welke deal het ging!! Hij zat in de hasj handel ofso???
10:25
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ondr wisten wel al toch
-----Origineel bericht-----
Van: Brada bril
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:44
Getuige [slachtoffer 3] !! Hij heeft gezegd ik wil wat dingen zeggen zonder microfoon zonder audio!! Ze hebbe hem geprobeerd hem in die bescherming te zettn!!
Op 17 januari 2016 stuurt [verdachte] de volgende berichten naar [medeverdachte 3] . [256]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
21:03
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ja moet wel toch..ze moeten alleen gereedschap hebben fieten ijzers en foto..
21:06
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok sir..
21:08
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok wat is die naam van die sisha?
21:23
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok sir
21:37
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ja depp gaat morgen naar ze toe..ik vroeg hem of ze motor konden rijden zou top zijn! Maar dat wist hij niet.
22:30
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ok hij wordt geplAatst in die lounge toch?
22:34
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ja ik heb hem gezegt hij spot cabo en zn team doen
Uit de tekst van deze berichten leidt de rechtbank – wederom – af dat [medeverdachte 3] deze heeft beantwoord. In het licht van hiervoor aangehaalde berichten concludeert de rechtbank – nu het over (de rechtbank leest:) fietsen, ijzers en een foto gaat en wederom een lounge, Depp en Cabo worden genoemd – dat ook hier over de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 3] wordt gesproken.
Op 18 januari 2016 stuurt [verdachte] de volgende berichten naar [medeverdachte 3] . [257]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
22:39
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Vietnam
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Jan 2016 23:30
Ok sir hij gaat ben nu met hem Hij zegt er is geen slechtere locatie
22:40
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Vietnam
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Jan 2016 23:31
Yo en hij wil pot er op en daar ben je 2 min van t grootste politie bureua van rotje
Maar hij is al aan t denke
22:41:06
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Aan: Vietnam
Onderwerp:
Verzonden: 18 Jan 2016 23:33
Dat willen we niet horen..we willen horen die man gaat minimaal 3headshots krijgen!!moet ik andere soldaten erop zetten die praten niet zo!
22:41:20
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht-----
Van: Vietnam
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Jan 2016 23:33
Yo doe rustig
22:41:36
[verdachte]
[medeverdachte 3]
-----Origineel bericht------
Van: Vietnam
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 18 Jan 2016 23:35
Hij zegt al ja maar hij is nu route aan t denke
22:45
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ja sir heb die foto al gegeven..alleen moet nog een pgp voor die cabo hebben..
22:48
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Hahahahaha echt ja pff
Het betreft – met uitzondering van de laatste twee berichten – steeds doorstuurberichten van [medeverdachte 14] , die niets anders kunnen betekenen dan dat [medeverdachte 14] met Cabo een mogelijke liquidatieplek aan het bekijken is. Uit het voorlaatste bericht leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 3] ook heeft geantwoord, dat [verdachte] ten behoeve van die liquidatie inmiddels een foto van [slachtoffer 3] heeft verstrekt en dat Cabo nog een PGP-toestel moet krijgen.
Op 19 januari 2016 stuurt [verdachte] het volgende bericht naar [medeverdachte 3] , waaruit de rechtbank afleidt dat het PGP-toestel dan inmiddels aan Cabo is verstrekt. [258]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
21:46
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Goed sir met u?was vandaag met depp hij is richting cabo gegaan heb die pgp gegeven ..ik hoor hem straks.ze zijn ermee bezig..
Op 20 januari 2016 stuurt [medeverdachte 14] de volgende berichten naar de gebruiker van het e-mailadres 0uz6932532@ennetcom.biz. [259] De rechtbank concludeert dat de gebruiker daarvan de eerdergenoemde Cabo moet zijn, nu uit de hierna weergegeven chats blijkt dat [medeverdachte 14] en [verdachte] beiden met hem gaan communiceren en [medeverdachte 3] dit e-mailadres ook heeft opgeslagen onder de naam ‘C @!BO’. [260]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:04
[medeverdachte 14]
Cabo
Willemsplein bedoel je
17:53
[medeverdachte 14]
Cabo
Haha ja ik 2 keer die kutbug over gelope haha
Op dezelfde dag stuurt [verdachte] ook de volgende berichten naar [medeverdachte 3] . [261]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:57
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Sir alles goed..zometeen hoor ik meer van depp..hij heeft waggie nodig om te spotten..eentje huren voor hem?? En wist u dat die hond die in maroc zit onder gedoken dezelfde advo heeft als u??
23:02
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Zijn buiten daar geweest en in de buurt maar niet binnen sir.. Ik zei hem beter dat hij zelf niet binnen gaat checken..
23:10
[verdachte]
[medeverdachte 3]
Ze zeggen wel overal hangen camera’s daar buiten..is beetje moeilijke spot..om daar te timeren..is het niet mogelijk dat die geplaatst kan worden ?
Op 21 januari 2016 stuurt [verdachte] de volgende berichten naar Cabo . [262]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
20:17
[verdachte]
Cabo
Goedenavond bro alles goed?
20:19
[verdachte]
Cabo
Ja rustig ..bent u met depp?? Hoe staat het er een beetje voor?
20:23
[verdachte]
Cabo
Ok hij reageert niet namelijk..
20:25
[verdachte]
Cabo
Ok bro die man is ook super scherp..dus wees ook voorzichtig..probeer zo undercover mogelijk te zijn als het kan..
20:42
[verdachte]
Cabo
Hij is gefimd toch .. Opsporing Ver gezien.. hij weet wat die heeft gedaan..die man is snitch, plus ze willen hem als een kroongetuige dus die hond moet gaan..
20:46
[verdachte]
Cabo
Nee niet dat we weten..hij komt daar dagelijks in dat cafe..maar hij weet wat hij heeft gedaan..dus dan is het normaal dat hij scherp is sir..
20:51
[verdachte]
Cabo
We zijn ook bezig om hem te kunnen plaatsen voor u dat is het beste! maar heeft ook effe tijd nodig..en daar in die cafe komt hij vaak,dat is wat we weten op het moment..
20:55
[verdachte]
Cabo
Ja tuurlijk deze klus is voor u bro.. Maar wat ik bedoel met plaatsen..is dat hij wordt getipt op een locatie dan kunt u gelijk actie doen snapt u?
21:01
[verdachte]
Cabo
Bro ik ben daar mee bezig dat gaat niet 1,2 ,3 .. En op het moment hij komt vaak daar bij die tent waar jullie aan het checken zijn..als ik hem kan plaatsen voor u (een broodje beleg) heet dat haha zou voor jullie ook stukken makkelijker zijn!!Maar het kan ook zijn dat jullie hem daar treffen..we moeten geen tijd verliezen snapt u bro?
21:04
[verdachte]
Cabo
Als we hem kunnen plaatsen laat ik het u gelijk weten..dan laat ik ijzers,wielen of motor wat u wilt gelijk afgeven..
De rechtbank leidt uit deze berichten af dat [medeverdachte 14] op 20 januari 2016 in Rotterdam is, in de buurt waar [slachtoffer 3] laatstelijk woonde, en dat hij daarover overlegt met Cabo . [verdachte] houdt [medeverdachte 3] die dag van de ontwikkelingen op de hoogte en op 21 januari 2016 overlegt hij met Cabo over de voorgenomen liquidatie. [verdachte] zet daarbij uiteen wat de reden is dat [slachtoffer 3] geliquideerd moet worden – ‘die man is snitch, plus ze willen hem als een kroongetuige dus die hond moet gaan’ – en ook zegt hij dat [slachtoffer 3] naar een plek gelokt moet worden.
Op 22 januari 2016 stuurt [medeverdachte 14] op twee verschillende momenten – kort na middernacht en de volgende avond – de volgende berichten naar Cabo . [263]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
00:36
[medeverdachte 14]
Cabo
Yo pik je me op
00:45
[medeverdachte 14]
Cabo
Rij station ik moet trein op tij d pakken
01:00
[medeverdachte 14]
Cabo
Ik sta achter waar je me altijd afzet
01:22
[medeverdachte 14]
Cabo
Kom
19:49:06
[medeverdachte 14]
Cabo
Met 20min op de trein na jou
19:49:16
[medeverdachte 14]
Cabo
Wat dan
23:59
[medeverdachte 14]
Cabo
Ben achter
Op dezelfde dag stuurt [verdachte] de volgende berichten naar Cabo . [264]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
16:55
[verdachte]
Cabo
Hoe gaat het bro?
17:52
[verdachte]
Cabo
Hoe gaat het bro is depp al met u?? Er is een beetje storing met pgp's..
19:38
[verdachte]
Cabo
U stuude mij bro u
19:44
[verdachte]
Cabo
Ok bro thx..depp is al met u toch?
De rechtbank leidt uit deze berichten af dat [medeverdachte 14] en Cabo in de nachten van 21 op 22 januari 2016 en 22 op 23 januari 2016 samen op pad zijn en dat [verdachte] zich tussentijds door Cabo op de hoogte laat houden.
4.3.5
Oordeel van de rechtbank
4.3.5.1 Strafbare voorbereiding in januari 2016?
Uit het voorgaande kan worden afgeleid dat [medeverdachte 3] in de periode februari tot en met juli 2015 in gesprek is met [betrokkene 20] over de door hem gewenste liquidatie van [slachtoffer 3] , en dat [betrokkene 11] hier ook bij is betrokken. Na de aanhoudingen in het onderzoek Koper lijkt het plan om [slachtoffer 3] om het leven te brengen ruim een half jaar stil te liggen, tot [medeverdachte 3] in januari 2016 met [verdachte] gaat chatten over [slachtoffer 3] . De rechtbank dient te beoordelen of kan worden bewezen dat [verdachte] zich in die maand schuldig heeft gemaakt aan het medeplegen van de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 3] .
4.3.5.1.1 Juridisch kader voorbereiding
Op grond van artikel 46 lid 1 Sr is sprake van strafbare voorbereiding wanneer de dader opzettelijk middelen verwerft, vervaardigt, invoert, doorvoert of voorhanden heeft die bestemd zijn tot het begaan van een misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaren of meer is gesteld. Bij de beantwoording van de vraag of de in het eerste lid vermelde voorwerpen, stoffen, informatiedragers, ruimten of vervoermiddelen (hierna gezamenlijk ook aan te duiden als: voorwerpen) bestemd zijn tot het begaan van het misdrijf’ in de zin van deze bepaling, dient te worden beoordeeld of deze voorwerpen, afzonderlijk dan wel gezamenlijk, naar hun uiterlijke verschijningsvorm ten tijde van het handelen dienstig kunnen zijn voor het misdadige doel dat de verdachte met het gebruik van de voorwerpen voor ogen had. Die uiterlijke verschijningsvorm wordt doorgaans afgeleid uit de omstandigheid waaronder een voorwerp wordt aangetroffen. Complicerende factor in deze zaak is dat er geen voorwerpen zijn aangetroffen. Het bewijs hiervoor zal dus uit andere bewijsmiddelen – voornamelijk chats – moeten blijken. Het enkel met derden spreken (of chatten) over een voorgenomen misdadig doel is – hier niet ter zake doende uitzonderingen daargelaten – echter niet strafbaar. Er is pas sprake van een strafbare voorbereiding als het voornemen zich op de een of andere manier in een handeling heeft geopenbaard.
4.3.5.1.2 Voorbereidingsmiddelen
Dat [medeverdachte 3] ten aanzien van [slachtoffer 3] een misdadig doel had is op basis van de hiervoor weergegeven bewijsmiddelen zonder meer duidelijk. Kennelijk waren er in het voorjaar van 2015 al redenen om [slachtoffer 3] te filmen en screenshots van die film – met daarop [slachtoffer 3] – te verspreiden onder de voor hem werkende Koper-groep en criminele contacten als [betrokkene 11] en [betrokkene 22] . [medeverdachte 3] heeft tot de aanhouding van [betrokkene 20] in juli 2015 met hem overlegd over de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 3] . Wat aanvankelijk de reden was waarom hij dood moest kan de rechtbank niet uit de beschikbare chats afleiden. [medeverdachte 6] heeft hierover verklaard dat hij achteraf – dus na de daadwerkelijke liquidatie – van [medeverdachte 4] had gehoord dat de aanleiding was dat [slachtoffer 3] twee blokken had gestolen en dat [medeverdachte 3] een statement wilde maken. [265] [slachtoffer 3] is in het najaar van 2015 zelf een aantal malen door de politie verhoord naar aanleiding van het aantreffen van zijn foto bij een aantal verdachten in het onderzoek Koper. Hij is niet mededeelzaam over wat er aan de hand zou kunnen zijn, maar verklaart uiteindelijk dat hij denkt dat iemand hem iets aan wil doen omdat diegene niet betaald is en hij verantwoordelijk is. [266] De (van horen zeggen) verklaring van [medeverdachte 6] en hetgeen [slachtoffer 3] zegt zou over hetzelfde kunnen gaan, maar of dit inderdaad het oorspronkelijke motief voor [medeverdachte 3] was, is voor de beoordeling van de zaak uiteindelijk niet relevant. Uit de chats vanaf januari 2016 blijkt in ieder geval dat de omstandigheid dat [slachtoffer 3] een getuige is in de zaak Koper een belangrijk motief is voor [medeverdachte 3] om hem te laten liquideren.
De vraag die de rechtbank moet beantwoorden is of er in januari 2016 daadwerkelijk strafbare voorbereidingshandelingen hebben plaatsgevonden en wat de rol van [verdachte] bij een en ander is geweest. De rechtbank zal dit bespreken aan de hand van de in de tenlastelegging genoemde voorbereidingsmiddelen.
een of meer opslagbox(en)
In de hiervoor aangehaalde eerste relevante chat van 9 januari 2016 van [verdachte] aan [medeverdachte 3] – ‘Ok hoe gaan we het doen? Depp spotten cabo doen?we hebben al box moeten alleen fietsen en ijzers hebben voor ze..’ – wordt weliswaar over een ‘box’ gesproken, maar dat is in een fase dat er nog slechts gepraat wordt. De rechtbank kan op grond van de voor handen zijnde bewijsmiddelen niet vaststellen dat er daadwerkelijk een opslagbox was, laat staan dat deze bestemd was tot het begaan van het misdrijf. De rechtbank spreekt [verdachte] van dit voorbereidingsmiddel vrij.
een of meer (PGP) telefoon(s)
Uit de hiervoor weergegeven chats blijkt dat [medeverdachte 14] en Cabo , de beoogde uitvoerder van de liquidatie, samen bekijken of de shisha lounge waarvan ze denken dat [slachtoffer 3] daar regelmatig komt een geschikte plek is om hem te liquideren. [medeverdachte 14] brengt hier uitgebreid verslag van uit aan [verdachte] en deze stuurt de berichten van [medeverdachte 14] rechtstreeks door naar [medeverdachte 3] . Direct daarna bespreken [verdachte] en [medeverdachte 3] dat Cabo zelf een PGP-toestel moet krijgen. Uit latere chats blijkt dat [medeverdachte 14] een PGP-toestel aan Cabo heeft overhandigd en later overlegt [verdachte] rechtstreeks via PGP met Cabo over de wijze waarop [slachtoffer 3] geliquideerd zou moeten worden. Als het lukt [slachtoffer 3] te plaatsen zal [verdachte] dit direct aan Cabo laten weten en zullen aan hem meteen wapens en vervoer worden gegeven. Dit PGP-toestel is dus verstrekt aan de beoogde uitvoerder van de liquidatie ten behoeve van de moordaanslag, daarmee bestemd tot het begaan van het misdrijf en is dus aan te merken als een voorbereidingsmiddel dat deze voorhanden heeft gehad in de zin van artikel 46 Sr.
een of meer gegevensdragers houdende een of meer foto’s van [slachtoffer 3]
In de chats op 9 januari 2016 spreekt [verdachte] met [medeverdachte 3] over de foto van [slachtoffer 3] en vraagt hij of [medeverdachte 3] de foto naar hem kan sturen. Uit de chats leidt de rechtbank af dat daadwerkelijk een digitale foto aan Cabo is verstrekt. Deze moet dus op een gegevensdrager van Cabo hebben gestaan. Omdat Cabo belast is met de uitvoering van de liquidatie concludeert de rechtbank dat de foto dient om ervoor te zorgen dat Cabo [slachtoffer 3] zal herkennen als hij hem gaat liquideren. Die gegevensdrager met een foto van [slachtoffer 3] is daarmee eveneens aan te merken als een voorbereidingsmiddel in de zin van artikel 46 Sr. De rechtbank stelt vast dat Cabo een gegevensdrager houdende een foto van [slachtoffer 3] voorhanden heeft gehad en dat deze bestemd was tot het begaan van het misdrijf.
4.3.5.1.3 Conclusie
De rechtbank concludeert dat [verdachte] zich in januari 2016 samen met anderen schuldig heeft gemaakt aan voorbereidingshandelingen voor de moord op [slachtoffer 3] . Uit de hiervoor weergegeven chats blijkt dat er sprake is van een nauwe en bewuste samenwerking. [verdachte] had in het kader van de voorbereiding van de voorgenomen liquidatie contacten met [medeverdachte 3] en de beoogd uitvoerder Cabo en [medeverdachte 14] , die (samen) het terrein verkenden. Aan deze Cabo wordt ten behoeve van de liquidatie een PGP-toestel verstrekt. [verdachte] overlegt met [medeverdachte 3] en hij stuurt een foto van [slachtoffer 3] door aan Cabo . In januari 2016 is het niet tot uitvoering van de moord gekomen.
4.4
Zaaksdossier 140 Sr (criminele organisatie)
4.4.1
Standpunten
Volgens het Openbaar Ministerie dient [verdachte] veroordeeld te worden voor kort gezegd deelneming aan een criminele organisatie die zich toelegde op het plegen van moorden.
De verdediging heeft de partiële niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie bepleit voor zover het de periode 1 juli 2015 tot en met 15 juli 2015 betreft. [verdachte] is in het onderzoek Koper veroordeeld voor deelname aan een criminele organisatie die moord, vuurwapenbezit en opzetheling tot oogmerk had. De vervolging in de zaak Marengo betreft in de ogen van het Openbaar Ministerie dezelfde organisatie of in ieder geval een materieel overeenkomstig feitencomplex. Het ne bis in idem-beginsel, zoals neergelegd in artikel 68 Sr, brengt mee dat [verdachte] niet andermaal voor dat feit berecht kan worden, hetgeen leidt tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie.
De verdediging heeft voor het overige vrijspraak bepleit.
4.4.2
Oordeel van de rechtbank
4.4.2.1 Niet-ontvankelijkheid
Het niet-ontvankelijkheidsverweer slaagt. De verdenkingen in de onderzoeken Koper en Marengo hebben een zodanige overlap, dat voor wat betreft de periode 1 juli 2015 tot en met 15 juli 2015 sprake is van een dubbele vervolging. Dit leidt tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie voor zover het betreft die periode.
De basis van de beoordeling van de criminele organisatie bestaat grotendeels uit de conclusies van de rechtbank met betrekking tot de zaaksdossiers. In bijna alle gevallen komt de rechtbank tot bewezenverklaring van het medeplegen van [medeverdachte 3] . Van het medeplegen van de moord op [slachtoffer 3] (een deel van het zaaksdossier Aker) wordt hij echter vrijgesproken. Ook volgt er vrijspraak in de zaaksdossiers Raspvijl en Plato. Bij de bespreking van het zaaksdossier Plato is echter overwogen dat de keuze in de tenlastelegging, waarbij alleen een poging tot moord op [betrokkene 6] (hierna: [betrokkene 6] ) ten laste is gelegd en niet (subsidiair) ook voorbereidingshandelingen voor die moord, daar de oorzaak van is. De rechtbank stelt wel vast dat [medeverdachte 3] met anderen betrokken is bij de voorbereiding van de moord op [betrokkene 6] . Bij de bespreking van de zaaksdossiers in de zaak van [medeverdachte 3] waar vrijspraak is gevolgd zijn wel de bewijsmiddelen weergegeven, omdat deze van belang zijn voor de beoordeling van de criminele organisatie.
Bij [medeverdachte 3] zijn – anders dan bij de andere verdachten – alle zaaksdossiers ten laste gelegd. De vaststellingen in de zaaksdossiers in de zaak tegen [medeverdachte 3] zijn in de strafzaak van de andere verdachten in het kader van de beoordeling van hun verdenking van deelname aan de criminele organisatie van belang. Ook zijn de overwegingen in de zaak tegen [medeverdachte 3] over de verdenking van het leidinggeven aan een moordorganisatie van belang. De vraag is immers of de andere verdachten (op enig moment) (mede) leiding hebben gegeven dan wel hebben deelgenomen aan die organisatie. De rechtbank zal daarom de besprekingen van de relevante zaaksdossiers uit het vonnis van [medeverdachte 3] met de daarin genoemde bewijsmiddelen als bijlage 3 voegen bij de vonnissen van zijn medeverdachten, voor zover deze zaaksdossiers niet in hun eigen vonnis worden besproken. In de vonnissen van alle verdachten wordt – ook als aan hen slechts deelname in een beperkte periode wordt verweten – de gehele overweging met betrekking tot [medeverdachte 3] ’s rol in de criminele organisatie weergegeven.
4.4.2.2 Juridisch kader artikel 140 Sr
Onder een organisatie als bedoeld in artikel 140 Sr moet worden verstaan een samenwerkingsverband tussen tenminste twee personen met een zekere duurzaamheid en structuur. Niet vereist is dat daarbij komt vast te staan dat elke deelnemer aan deze organisatie moet hebben samengewerkt met, althans bekend moet zijn geweest met alle andere deelnemers, of dat de samenstelling van het samenwerkingsverband steeds dezelfde is. [267]
Het oogmerk van de organisatie moet gericht zijn op het plegen van misdrijven. [268] Oogmerk op het plegen van één misdrijf is dus onvoldoende. Voor het bewijs van dat oogmerk komt betekenis toe aan misdrijven die in het kader van de organisatie reeds zijn gepleegd, aan het meer duurzaam of gestructureerde karakter van de samenwerking en, meer algemeen, aan de planmatigheid of stelselmatigheid van de met het oog op dit doel verrichte activiteiten van deelnemers binnen de organisatie. De mate van samenwerking kan blijken uit de onderlinge verdeling van werkzaamheden of onderlinge afstemming van activiteiten van deelnemers binnen de organisatie met het oog op het bereiken van het gemeenschappelijke doel van de organisatie. Het naaste doel dat wordt nagestreefd wordt daar ook onder begrepen. [269]
4.4.2.3 Gepleegde misdrijven
In de hierna volgende overwegingen zal de rechtbank vaststellen dat er sprake was van een criminele organisatie die zich bezig hield met moorden, waar [medeverdachte 3] leiding aan heeft gegeven.
In een periode van anderhalf jaar zijn [slachtoffer 1] , [slachtoffer 2] , [slachtoffer 4] , [slachtoffer 5] en [slachtoffer 6] vermoord. Daarnaast hebben in die periode moordpogingen plaatsgevonden op [slachtoffer 5] en [betrokkene 5] , zijn moorden voorbereid op [slachtoffer 3] , [betrokkene 6] , [betrokkene 7] , [betrokkene 1] , [betrokkene 4] en [betrokkene 3] en is een aanslag op de spyshop in Nieuwegein voorbereid. Er is rondom deze levensdelicten maar een deel van de PGP-communicatie boven water gekomen, maar uit de berichten die er wel zijn komt het beeld naar voren dat [medeverdachte 3] vanuit het buitenland voor, tijdens en na de liquidaties met een aantal vertrouwde contacten – die (delen van) de voorbereidingen en het nawerk in Nederland coördineerden – communiceerde. Zo blijkt bij de moord op [slachtoffer 1] in september 2015, de voorbereiding op de aanslag op de spyshop in dezelfde maand en de voorbereiding in januari 2016 van de moord op [slachtoffer 3] dat het [verdachte] is die in Nederland de mensen aanstuurt die daadwerkelijk handelingen verrichten. Vanaf 16 februari 2016 is [verdachte] echter gedetineerd voor zijn betrokkenheid bij de zaak Koper. Bij de moord op [slachtoffer 2] en de voorbereiding van de moord op [betrokkene 1] in april 2016 en de voorbereiding van de moord op [betrokkene 6] in december 2016 wordt die aansturende rol vervuld door een broer van [medeverdachte 3] , [betrokkene 9] . Bij de moord op [slachtoffer 4] in juni 2016 en de poging tot moord op [betrokkene 5] in oktober 2016 ligt de coördinatie (mede) bij [medeverdachte 12] . Voor zover zicht op de communicatie is verkregen wordt [medeverdachte 3] daarbij steeds gedetailleerd op de hoogte gehouden en is hij degene die beslist of er tot actie wordt overgegaan. In een aantal zaaksdossiers (Ster en Rudolf, voor zover het de aanslag op de spyshop betreft) geven de chats ook zicht op contacten met de uitvoerders, in de andere zaaksdossiers ontbreekt dat zicht. Wel blijkt uit diverse chats dat [medeverdachte 3] aangeeft dat hij contact met de schutters heeft. Uit de communicatie in de zaak Ster tussen [medeverdachte 3] en zijn broer [betrokkene 9] en in de zaak Kreta tussen [medeverdachte 3] en [medeverdachte 2] blijkt bovendien dat [medeverdachte 3] degene is die beslist over de (omvang van de) betalingen aan hen die een rol hebben bij een liquidatie. Voorts komt in de zaaksdossiers Ster en Kreta naar voren dat de organisatie mensen heeft die wapens beheren. Ook wordt er een continue voorraad gestolen auto’s met valse kentekens aangehouden.
4.4.2.4 Wagenpark
Dit laatste wordt bevestigd door de doorzoeking in een loods in Landsmeer aan het [adres] op 7 februari 2017, kort na de ten laste gelegde periode. In die loods worden acht gestolen auto’s met valse kentekens aangetroffen. In de loods worden DNA-sporen van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 14] en [medeverdachte 7] gevonden. In de auto’s zijn documenten aangetroffen die horen bij de Seat Ibiza, de Audi A5, de Audi Q5 en de Skoda die in de zaken Roos/Doorn een rol hebben gespeeld. Bij de loods is bovendien op 2 december 2016 de Renault Clio gezien die een rol speelt in de zaken Zeilboot en Plato. Ook in april 2016 was er al sprake van een stalling voor gestolen auto’s. Dit blijkt uit PGP-berichten tussen [medeverdachte 14] en [medeverdachte 3] en [medeverdachte 14] en [medeverdachte 10] van 18 april 2016. [270]
4.4.2.5 Onderzoek Koper
De startdatum van de criminele organisatie die aan [medeverdachte 3] is ten laste gelegd is 1 juli 2015. Ter terechtzitting heeft het Openbaar Ministerie laten weten dat het oorspronkelijk de bedoeling was 16 juli 2015 als aanvangsdatum ten laste te leggen. De dag daarvoor – op 15 juli 2015 – zijn in het onderzoek Koper diverse verdachten aangehouden in verband met de voorbereidingen voor het plegen van een moord en het voorhanden hebben van een grote hoeveelheid wapens. De verdachten in Koper bleken te beschikken over twee gereedstaande gestolen snelle Audi’s met daarin petflessen met benzine, een grote hoeveelheid wapens, opnameapparatuur, bakens, PGP-telefoons, jammers en kentekens van politievoertuigen. In maart 2019 worden verdachte [betrokkene 20] en een aantal medeverdachten in hoger beroep tot lange gevangenisstraffen veroordeeld voor onder meer het voorbereiden van een moord en deelname aan een criminele organisatie gericht op het voorbereiden van moord. Deze organisatie wordt hierna ook aangeduid als de Kopergroep. Tot de veroordeelden behoort ook [verdachte] . Dat de Kopergroep voor [medeverdachte 3] werkte wordt in diverse bewijsmiddelen bevestigd. Direct nadat de Kopergroep is aangehouden blijkt uit de chats van [medeverdachte 3] met [verdachte] dat [medeverdachte 3] zich opwindt over de aanhoudingen, waarbij hij [verdachte] adviseert om ergens veilig te gaan zitten en aangeeft dat degenen die zijn aangehouden ‘top advos’ moeten krijgen. [271] Ook vermoedt hij dat niet alle wapens gevonden zijn en bespreekt hij met [verdachte] dat de wapens die er nog liggen zo snel mogelijk bij [medeverdachte 9] ondergebracht moeten worden. [272] Daarnaast blijkt uit de chats dat [medeverdachte 3] via de advocaten van de aangehouden verdachten probeert om aan informatie over de zaak te komen. [273] Bovendien voelt [medeverdachte 3] zich blijkens de chats verantwoordelijk voor de betaling van de advocaten en het onderhouden van de gezinnen van de aangehouden verdachten. [274]
Ook zijn er aanwijzingen dat de Kopergroep voor de aanhoudingen voor [medeverdachte 3] bezig was met de voorbereidingen van liquidaties die uiteindelijk in het kader van de zaak Marengo zijn onderzocht. Bij de doorzoeking van de woning van Koper-verdachte [betrokkene 19] op 15 juli 2015 is een SD-kaart aangetroffen met daarop drie filmpjes van [slachtoffer 3] . [275] Op 25 februari 2015 is [slachtoffer 3] – die uiteindelijk op 9 mei 2016 wordt vermoord (zie zaaksdossier Aker) – met anderen gefilmd bij de McDonald’s te Nieuwegein. Ook zijn in november 2014 gemaakte beelden van [slachtoffer 4] aangetroffen. [276] Daarnaast is er in juni 2015 een baken geplaatst onder de auto van [betrokkene 3] . Bij de doorzoeking op het verblijfadres van [betrokkene 20] is een PGP-toestel in beslag genomen waarop vijf foto’s, met tijdstempel 25 februari 2015, van [slachtoffer 3] zijn aangetroffen. Deze foto’s zijn genomen van een van de hiervoor genoemde filmpjes. [277] Foto’s van [slachtoffer 3] , waarvan één eveneens met tijdstempel 25 februari 2015, zijn ook aangetroffen op een in Ierland onder [betrokkene 11] op 7 april 2016 in beslag genomen PGP-toestel. [278] Uit het onder [betrokkene 20] in beslag genomen PGP-toestel zijn berichten naar voren gekomen waaruit blijkt dat hij tot zijn aanhouding regelmatig contact heeft met [medeverdachte 3] , onder meer over de voorbereiding van de liquidatie van [slachtoffer 3] . [279] Zie daarover uitgebreider de bespreking van het zaaksdossier Aker. Hierin komen ook PGP-berichten aan de orde tussen [medeverdachte 3] en [betrokkene 11] . Zij bespreken – zie de berichten van 30 maart 2016 om 01:04 uur en 01:02 uur [280] – dat [medeverdachte 3] , als [betrokkene 11] er niet meer is, gewoon door moet gaan ‘met die kk hoeren’ en dat dat een ‘levenstaak’ is geworden. Deze opmerkingen zijn – in de context van de andere chats – niet anders te duiden dan dat [medeverdachte 3] en [betrokkene 11] een ( deels ) gezamenlijke liquidatielijst hebben die ook als [betrokkene 11] wordt aangehouden, afgewerkt moet worden. Uit het onderzoek Rudolf komt naar voren dat de moord op [slachtoffer 1] en de voorgenomen aanslag op de spyshop een rechtstreeks gevolg zijn van de aanhoudingen en inbeslagnames in het onderzoek Koper, namelijk wraak voor de rol die de spyshop volgens [medeverdachte 3] en de zijnen gehad zou hebben bij het oprollen van de Kopergroep en een waarschuwing voor de toekomst. [281]
4.4.2.6 Aangetroffen administraties
Bij [betrokkene 17] – een van de Koper-verdachten – wordt bij een doorzoeking een financiële administratie aangetroffen. Hierin komen de namen ‘Boek , ‘Piet’ en ‘schoonzoon’ voor, de bijnamen van respectievelijk [betrokkene 20] , [verdachte] en [medeverdachte 9] . In deze administratie zijn inkomsten uit verdovende middelen en uitgaven met betrekking tot de aanschaf van wapens, bakens, PGP-telefoons en uitgaven voor ‘spotters’ en ‘hitters’ opgenomen. [282] Tijdens een pro formazitting in de zaak Koper op 14 januari 2016 is [medeverdachte 3] door [verdachte] op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen op die zitting. [verdachte] kreeg deze informatie door van [medeverdachte 15] , die als publiek bij die zitting aanwezig was. In die berichtgeving wordt vermeld dat geprobeerd wordt een link te leggen tussen de inbeslaggenomen administratie en de liquidaties van [betrokkene 28] op 14 april 2014 en [betrokkene 29] op 1 december 2014. [283]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
10:17
[verdachte]
[medeverdachte 3]
------Origineel bericht------
Van: Brada bril
Aan: Eigen/own
Onderwerp:
Verzonden: 14 Jan 2016 10:07
Sir in die administratieboekje staan datum's waarneer dr hitters zijn uitbetaald!! En dat proberen ze te linken op [betrokkene 28] en [betrokkene 29] !! Op de datums dat hun zijn gevlamd staan ook betaal transactie's!!
In de Marengo-dataset bevindt zich een groot aantal chats, die eveneens een kasadministratie bevatten. [284] Hieruit blijkt dat [verdachte] , [medeverdachte 10] en [betrokkene 24] – een neef van [medeverdachte 3] – aan een broer van [medeverdachte 3] , [betrokkene 8] , verantwoording afleggen over de inkomsten en uitgaven en dat deze uiteindelijk rapporteert aan [medeverdachte 3] . Uit deze administratie leidt de rechtbank af dat er ook in de ten laste gelegde periode op grote schaal in verdovende middelen wordt gehandeld, dat de gedetineerde Koper-verdachten regelmatig geld krijgen en dat ook de kosten van de liquidatie van [slachtoffer 2] in deze administratie zijn verwerkt. [285] De Koper-administratie stopt op 15 juli 2015 en de in de Ennetcom-data aangetroffen administratie wordt voor het eerst zichtbaar op 9 augustus 2015. Uit de schrijfwijze van de beide administraties, de gebruikte termen, de namen van stempels van verdovende middelen en de namen van de deelnemers, leidt de rechtbank af dat de in de Ennetcom-data aangetroffen administratie een meeromvattende voortzetting is van de Koper-administratie. [286] Dit blijkt ook uit de volgende berichten van [betrokkene 8] aan [verdachte] van 16 juli 2015, de dag na de wapenvondst in het onderzoek Koper. [287]
Tijdstip
Verzender
Ontvanger
Bericht
17:01
[betrokkene 8]
[verdachte]
Goedemiddag sir. Kunt u mij de ijzerlijst sturen om te checken met wat ik heb?
17:07
[betrokkene 8]
[verdachte]
Ok sir, alvast bedankt. En kunt u ook aan mij doorgeven welke handel er aan schoonzoon is gegeven en wat er is gepakt en ook wat er eventueel aan cash is gepakt?
De rechtbank concludeert op grond van het bovenstaande dat de moordorganisatie van [medeverdachte 3] het werk van de Kopergroep, met grotendeels andere deelnemers, voortzet.
4.4.2.7 Verklaringen van [medeverdachte 6]
In het hoofdstuk over de kroongetuige en bij de bespreking van de afzonderlijke zaaksdossiers is al aandacht besteed aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 6] . [medeverdachte 6] is uitgebreid verhoord over wat hij weet over [medeverdachte 3] en de mensen met wie [medeverdachte 3] samenwerkt. De rechtbank constateert daarbij dat hetgeen [medeverdachte 6] verklaart over de oorsprong van de criminele samenwerking tussen [medeverdachte 3] en een aantal medeverdachten – met name [medeverdachte 2] en [medeverdachte 12] – niet gebaseerd is op eigen ervaringen of waarnemingen, maar dat zijn kennis is gebaseerd op wat hij van anderen heeft gehoord of dat het interpretaties van hem zijn. Dit geldt ook voor zijn verklaringen die gaan over medeverdachten waar hij niet of nauwelijks mee is omgegaan. De bewijswaarde van die delen van zijn verklaringen is daarom beperkt.
De rechtbank heeft eerder in dit vonnis overwogen dat de (kluis)verklaringen van [medeverdachte 6] met name bewijswaarde hebben voor zover het gebeurtenissen betreft waar hij zelf bij betrokken is geweest. Dit betreft voornamelijk gebeurtenissen waarbij hij samenwerkte met [medeverdachte 12] , [medeverdachte 4] en (indirect) [medeverdachte 3] . Wat hij daarover verklaart wordt ondersteund door andere onderzoeksbevindingen, met name de grote hoeveelheid (pas later ontsleutelde) PGP-berichten. Deze onderbouwen ook zijn verklaring dat [medeverdachte 12] zijn eigen mensen onder zich had werken, waaronder [medeverdachte 6] zelf. [288] De omstandigheid dat [medeverdachte 6] veel medeverdachten niet kent (en zij ook zeggen hem niet te kennen) past bij zijn verklaring dat de leden van de organisatie alles proberen af te schermen en ervoor te zorgen dat iedereen zo min mogelijk van elkaar weet. [289] In de verklaringen van [medeverdachte 6] over de criminele organisatie heeft de rechtbank geen opzettelijke onjuistheden aangetroffen. Dat hij over een groot aantal situaties of mensen verklaart hoe hij denkt dat het zit, beperkt – zoals hiervoor al overwogen – de bewijswaarde van die delen van zijn verklaringen. Dit alles doet niet af aan de betrouwbaarheid van die verklaringen voor het overige. De rechtbank concludeert dat de verklaringen van [medeverdachte 6] inzake de criminele organisatie – met de hiervoor genoemde kanttekening – betrouwbaar zijn.
4.4.2.8 Conclusie ten aanzien van de criminele organisatie
Uit het voorgaande, gevoegd bij al hetgeen ten aanzien van de zaaksdossiers is overwogen, komt naar voren dat [medeverdachte 3] leiding gaf aan een organisatie die zich op professionele wijze bezighield met moorden. [medeverdachte 3] beschouwde een aantal mensen als vijanden of verraders die kennelijk koste wat het kost geliquideerd moesten worden. Slechts een aantal vertrouwde contacten die (een deel van) de organisatie rondom de liquidatie op zich namen had rechtstreeks contact met [medeverdachte 3] zelf. Liquidaties werden goed voorbereid door de beoogde slachtoffers vooraf, door middel van spotters, in beeld te brengen. Soms werden daar technische hulpmiddelen zoals bakens bij gebruikt. De voorraad gestolen auto’s met valse kentekenplaten en de voorraad wapens werden beheerd, op peil gehouden en er waren mensen verantwoordelijk voor het onderhoud. Ook werd de voorraad PGP-toestellen op peil gehouden en werden na een liquidatie de daarbij gebruikte toestellen uit de lucht gehaald. Ook werden sporen gewist, bijvoorbeeld door een ruimte schoon te maken, wapens in stukken te slijpen en auto’s in brand te steken. De organisatie had mensen tot haar beschikking om goederen (wapens, geld, auto’s) te halen of te brengen en diegenen die meehielpen werden betaald. Ook werd gebruikgemaakt van corrupte ambtenaren om informatie te krijgen.
Het oogmerk van de organisatie zag niet alleen op moord en de voorbereiding daarvan, maar – zoals ten laste gelegd – ook op het bezit van vuurwapens en munitie en op gekwalificeerde diefstal. Tot het oogmerk van de organisatie moet ook worden gerekend het naaste doel dat de organisatie nastreeft. Voor het plegen van liquidaties als de onderhavige is noodzakelijk, en daarmee oogmerk van de organisatie, dat tevens overtredingen van de Wet wapens en munitie worden begaan. De wijze waarop de liquidaties werden gepleegd, waarbij telkens gestolen auto’s werden gebruikt, impliceert verder dat gekwalificeerde diefstal eveneens een oogmerk van de organisatie was.
4.4.2.9 Deelname aan de criminele organisatie
Van deelneming aan een organisatie als bedoeld in artikel 140 Sr is slechts sprake als de verdachte behoort tot het samenwerkingsverband en een aandeel heeft in gedragingen, dan wel deze ondersteunt, die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie. [290] In het bestanddeel ‘deelneming aan’ een organisatie als bedoeld in artikel 140 Sr ligt het opzet van de verdachte besloten. Voor ‘deelneming’ is voldoende dat de verdachte in zijn algemeenheid weet (in de zin van onvoorwaardelijk opzet) dat de organisatie het plegen van misdrijven tot oogmerk heeft. Niet vereist is dat de verdachte wetenschap heeft van een of meer concrete misdrijven die door de organisatie worden beoogd. [291] Ook hoeft de verdachte geen opzet op die concrete misdrijven te hebben. [292]
Bij [verdachte] is bewezen verklaard dat hij medepleger is van de moord op [slachtoffer 1] , van de voorbereiding van de aanslag op de spyshop en van de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 3] . Zijn rol bij die strafbare feiten is belangrijk; hij heeft rechtstreeks contact met [medeverdachte 3] en stuurt bij de moord op [slachtoffer 1] de spotters aan, bij de voorbereiding van de aanslag op de spyshop stuurt hij de beoogde uitvoerders aan en bij de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 3] stuurt hij de spotter en de beoogde uitvoerder ook aan. Uit de algemene beschrijving van de criminele organisatie van [medeverdachte 3] – die hiervoor is weergegeven – blijkt de centrale rol van [verdachte] . Hij wordt direct nadat de verdachten in het onderzoek Koper zijn aangehouden ingeschakeld om de wapens die niet in beslag zijn genomen veilig te stellen. [verdachte] is een van de personen die inkomsten en uitgaven van de organisatie rapporteren aan [betrokkene 8] , die weer rapporteert aan [medeverdachte 3] . Hij houdt [medeverdachte 3] rechtstreeks op de hoogte van de ontwikkelingen in de strafzaak tegen de verdachten in het onderzoek Koper. [verdachte] is niet gedagvaard voor betrokkenheid in het onderzoek Kreta, maar het dossier bevat PGP-berichten van [medeverdachte 14] aan [verdachte] onder de kop ‘Berichten over observeren dikkop/groothoofd’. [293] Deze leiden de rechtbank tot de volgende conclusies. [medeverdachte 14] heeft het in deze berichten aan [verdachte] over [slachtoffer 4] . In oktober 2015 is [medeverdachte 14] bezig te achterhalen waar [slachtoffer 4] woont, met de bedoeling hem (heimelijk) te kunnen observeren. [medeverdachte 14] houdt [verdachte] hiervan op de hoogte. Gezien het verloop van de berichten, zowel wat betreft tijd als inhoud, gaat de rechtbank ervan uit dat [verdachte] actief deelneemt aan de communicatie.
13 oktober 2015
Tijd
Verzender
Ontvanger
Inhoud
19:27
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ok luister en huiver
Was toevallig op winkelc
Zag hem gewoon lopen gelukkig hij mij niet hahaha
Hij is slim daar vol met camera
Daar onmogelijk om hem te timere
Als wat gebeurd ze kijken beelden
En ops ben ik niet aan t kijke
19:35
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ik denk binnne paar weke weet ik waar hij woont
15 oktober 2015
Tijd
Verzender
Ontvanger
Inhoud
13:58
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Op t winkelc kunnen we hem niet volgen omdat daar teveel cameras staan snap je dan krijgen we zoiets als [betrokkene 33] dat ze film laten zien dat hij achtervolgt word
Dat wil je niet hebben snap je
18 oktober 2015
Tijd
Verzender
Ontvanger
Inhoud
10:43
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ik loop na bus toe
Loop ik gewoon dikkop tegemoet
Hahahaaha
10:47
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Ik snaeky gekeken waar hij heen liep richting ze huis hahahahaa
ik weet ongeveer nu
Ik dacht ergens anders dus dit scheelt tijd hahaha
Dichter bij mij dan ik dacht hahaha
10:52
[medeverdachte 14]
[verdachte]
Nu kunnen we in een kleinere straal ot doen hahaha scheelt echt veel tijd
[verdachte] is, het voorgaande in aanmerking nemende, te beschouwen als een deelnemer aan de criminele moordorganisatie van [medeverdachte 3] . Zoals hiervoor (zie hoofdstuk 4.4.2.5 Onderzoek Koper) is besproken, is [verdachte] ook in het onderzoek Koper veroordeeld voor deelneming aan een criminele organisatie die zich richt op moord. De pleegperiode van de tenlastelegging in de zaak Koper eindigde op 15 juli 2015. Het Openbaar Ministerie is daarom niet ontvankelijk in de vervolging voor de periode van 1 juli 2015 tot en met 15 juli 2015. De pleegperiode in de bewezenverklaring vangt daarom aan op 16 juli 2015. [verdachte] was gedetineerd vanaf 16 februari 2016 en de rechtbank heeft geen bewijs aangetroffen dat hij nadien nog deelnam aan de organisatie van [medeverdachte 3] . Dat resulteert in een vrijspraak voor zover het de periode daarna betreft. Ten bewijze van het deelnemen van de overige in de tenlastelegging genoemde personen zijn als bijlage 4 de bewijsoverwegingen ten aanzien van de medeverdachten opgenomen.
5.Bewezenverklaring
De rechtbank acht op grond van de bewijsmiddelen bewezen dat [verdachte]
Ten aanzien van het in zaak A onder 1 primair ten laste gelegde
op 9 september 2015 te Huizen tezamen en in vereniging met anderen [slachtoffer 1] opzettelijk en met voorbedachten rade van het leven heeft beroofd door met een vuurwapen kogels in het hoofd en elders in het lichaam van [slachtoffer 1] te schieten;
Ten aanzien van het in zaak A onder 2 ten laste gelegde
in de periode van 16 juli 2015 tot en met 16 februari 2016 in Nederland heeft deelgenomen aan een organisatie, zijnde een samenwerkingsverband bestaande uit verdachte en (onder andere) [medeverdachte 3] en [medeverdachte 12] en [medeverdachte 6] en [medeverdachte 2] en [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] en [medeverdachte 14] en [medeverdachte 5] en [medeverdachte 15] en [medeverdachte 16]
welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, te weten:
- moord en
- gekwalificeerde diefstal en
- bezit vuurwapens en munitie;
Ten aanzien van het in zaak B ten laste gelegde
in de periode van 15 augustus 2015 tot en met 19 oktober 2015 in Nederland tezamen en in vereniging met anderen ter voorbereiding van het misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaren of meer is gesteld, te weten het opzettelijk teweegbrengen van een ontploffing in een pand gelegen aan de [adres] aldaar, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en levensgevaar en gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is, opzettelijk voorwerpen en informatiedragers en vervoermiddelen, te weten:
- een (vuur)wapen te weten een bazooka en
- granaten en
- een voertuig en een gestolen voertuig met vals kenteken en
- ( PGP) telefoons en
- handschoenen en bivakmutsen en
- een slijptol,
bestemd tot het begaan van dat misdrijf, heeft verworven en/of voorhanden heeft gehad;
Ten aanzien van het in zaak C ten laste gelegde
in de periode van 1 januari 2016 tot en met 31 januari 2016 in Nederland tezamen en in vereniging met anderen ter voorbereiding van het misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaren of meer is gesteld, te weten moord op [slachtoffer 3] opzettelijk
- een PGP-telefoon en
- een gegevensdrager houdende een foto van [slachtoffer 3]
bestemd tot het begaan van dat misdrijf voorhanden heeft gehad.
Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten staan, zijn deze verbeterd. [verdachte] is hierdoor niet in de verdediging geschaad.
6.Strafbaarheid van de feiten
De bewezen geachte feiten zijn volgens de wet strafbaar. Het bestaan van een rechtvaardigingsgrond is niet aannemelijk geworden.
7.Strafbaarheid van verdachte
Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van [verdachte] uitsluit. [verdachte] is dan ook strafbaar.
8.Motivering van de straf
8.1
Eis van het Openbaar Ministerie
Het Openbaar Ministerie heeft gevorderd dat [verdachte] voor de door hem bewezen geachte feiten zal worden veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.
8.2
Standpunt van de verdediging
De verdediging voert – buiten de gevoerde onrechtmatigheidsverweren die in haar visie (subsidiair) zouden moeten leiden tot strafvermindering, en die eerder in dit vonnis zijn besproken – aan dat er geen levenslange gevangenisstraf opgelegd kan worden, omdat dit in strijd is met de artikelen 2 en 3 EVRM en de artikelen 1, 2, 3 en 4 Handvest. De verdediging heeft daartoe na uitvoerige bespreking van de Europese jurisprudentie en de nadien door Nederland getroffen maatregelen om het Nederlandse beleid ten aanzien van levenslange gevangenisstraffen in de woorden van de verdediging ‘EVRM-proof’ te maken – met het Besluit Adviescollege levenslanggestraften (hierna: Besluit ACL) en door te beschrijven hoe dat volgens haar in de praktijk vorm krijgt – gesteld dat nog altijd niet wordt voldaan aan de Europeesrechtelijke eisen. Gewezen wordt op het ontbreken van de mogelijkheid tot rehabilitatie, de onduidelijkheid van de door het Adviescollege levenslanggestraften (hierna: het Adviescollege) en de minister toegepaste criteria bij de toelating tot re-integratieactiviteiten en de gratiebeslissing en op het feit dat de uiteindelijke beslissing niet in handen is van een onafhankelijke rechter. Subsidiair, voor het geval de rechtbank van oordeel is dat een levenslange gevangenisstraf wel opgelegd kan worden, is dit volgens de verdediging niet passend en geboden. Daartoe stelt de verdediging dat ten onrechte wordt aangenomen dat van oplegging van deze straf een generale en individuele preventieve werking uitgaat, terwijl uit onderzoeken en rapporten gebleken is dat dit niet zo is. De verdediging verzoekt voorwaardelijk om door haar geformuleerde prejudiciële vragen over de kwestie levenslang te stellen aan het Hof van Justitie EU en aan de Hoge Raad, alsmede om in dit kader een deskundige te benoemen.
Verder wijst de verdediging erop dat [verdachte] niet eerder is veroordeeld voor levensdelicten. Bovendien is artikel 63 Sr toepasselijk en is de redelijke termijn overschreden, aldus de verdediging.
8.3
Oordeel van de rechtbank
De hierna te noemen strafoplegging is in overeenstemming met de ernst van het bewezen geachte, de omstandigheden waaronder dit is begaan en de persoon van [verdachte] , zoals daarvan ter terechtzitting is gebleken.
De rechtbank heeft bij de keuze tot het opleggen van een vrijheidsbenemende straf en bij de vaststelling van de duur daarvan in het bijzonder het volgende laten meewegen.
8.3.1
Ernst van de feiten en persoon van de verdachte
De bewezen geachte criminele organisatie heeft onder leiding van [medeverdachte 3] in een periode van anderhalf jaar aan vijf mensen het leven ontnomen. Daarnaast heeft de organisatie twee mensen geprobeerd te vermoorden en de moord op zes mensen voorbereid. Ook is een aanslag op een spyshop voorbereid, waarbij het risico dat daar mensen aanwezig waren niet als belemmering werd gezien.
De opdrachten hiertoe werden gegeven door [medeverdachte 3] . Hij beschikte over leven en dood van iedereen die hem in zijn beleving hinderde. Criminele rivalen, mensen die (beweerdelijk) een schuld niet hadden afbetaald, mensen die (mogelijk) spraken met zijn vijanden of met de politie; zij liepen allemaal het risico om op een dodenlijst van [medeverdachte 3] te belanden. Het gemak waarmee [medeverdachte 3] besloot dat iemand dood moest is schokkend. De daarover door hem verzonden PGP-berichten laten niets aan de verbeelding over: doden uit wraak, ter afschrikking of waarschuwing, dan wel als boodschap aan degene die hij eigenlijk dood wilde maar die voor hem onvindbaar was. Daarbij zijn er nauwelijks aanwijzingen dat de leden van de organisatie morele bezwaren hadden tegen de terreur die van [medeverdachte 3] uitging. Als een lid al moeite had met een voorgenomen moord, dan zette hij zich daar meestal overheen en onttrok hij zich niet.
De organisatie ging professioneel te werk bij de voorbereiding en uitvoering van de moorden en het nadien uitwissen van de sporen. Er werden observatieteams ingezet om de gangen van de beoogde slachtoffers na te gaan en er werd een voorraad gestolen auto’s aangehouden en van valse kentekens voorzien ten behoeve van observaties en liquidaties. Informatie werd ook verkregen via corrupte ambtenaren. Verder werden wapens geregeld, uitgeprobeerd en gereinigd. De communicatie verliep via versleutelde e-mailberichten met PGP-toestellen en vaak via tussenpersonen, kennelijk om te voorkomen dat de betrokkenen zouden ontdekken wie er verder nog een rol speelden bij de moordplannen. Bij de uitvoering werd geprobeerd het slachtoffer te plaatsen, zodat een elders gereedstaand schuttersteam de moord uit kon voeren. Ook werd geprobeerd om slachtoffers te lokken. Er werd na afloop grote zorg besteed aan het laten verdwijnen van de gebruikte auto’s, wapens en PGP-toestellen.
Dit alles maakt de indruk van een professioneel moordbedrijf, dat er alles aan deed om de door [medeverdachte 3] opgedragen moorden succesvol uit te voeren en ontdekking te voorkomen. Er hebben zich verschillende situaties voorgedaan waarin het risico werd gelopen dat een ander dan de beoogde persoon werd vermoord. In één geval is dat ook daadwerkelijk gebeurd. De reacties daarop in de chats wijzen erop dat dat door de betrokkenen werd gezien als een bedrijfsrisico. Uit de onderlinge communicatie blijkt niet dat de betrokkenen hierdoor geschokt waren of gevoelens van schuld of schaamte hadden; men ging gewoon door met het plannen van de voorgenomen moord.
Er is zicht op de organisatie van [medeverdachte 3] gekomen doordat de kroongetuige zich uit angst voor zijn leven bij de politie heeft gemeld en is gaan verklaren, en door het beschikbaar komen van PGP-berichten. Het zijn met name deze berichten die duidelijk maken hoe nietsontziend de organisatie te werk ging. Het leed dat familieleden van de slachtoffers werd aangedaan speelde geen rol. In enkele gevallen waren jonge kinderen aanwezig toen hun vader werd doodgeschoten. Veelzeggend is dat geen van de nabestaanden en slachtoffers gebruik heeft willen maken van het hen toekomende spreekrecht of als benadeelde partij een vordering heeft ingediend. Daarmee is de angst die bij hen teweeg is gebracht door het meedogenloze geweld van de organisatie van [medeverdachte 3] zichtbaar. De vele aandacht van de media voor de zaak Marengo toont de maatschappelijke impact die de moordorganisatie op de samenleving heeft gehad. De schokkende omstandigheid dat tijdens het strafproces een broer, een raadsman en de vertrouwenspersoon van de kroongetuige zijn vermoord heeft de maatschappelijke impact van de zaak Marengo zonder enige twijfel vergroot. De zaak Marengo gaat echter niet over deze moorden en de verdachten in de zaak Marengo worden in die strafzaken (op dit moment) niet vervolgd. Deze moorden spelen dan ook geen rol bij het bepalen van de straffen.
De rechtbank heeft bij het bepalen van de straffen gekeken naar straffen die in andere moordzaken en zaken die zien op pogingen tot moord en voorbereiding van moord zijn opgelegd. Hoewel strafzaken zich moeilijk laten vergelijken, is er wel een ontwikkeling zichtbaar waarin steeds zwaarder gestraft wordt. De roep om vergelding vanuit de maatschappij wordt steeds luider. Het inzicht in het handelen van de zware criminaliteit – verkregen door de inhoud van PGP-berichten – draagt daar ook aan bij. Het opleggen van straffen dient bij te dragen aan de algemene preventie van strafbare feiten en daarom moet er afschrikkende werking van uitgaan. Ook in deze zaak wordt duidelijk gemaakt dat op deze ernstige vormen van nietsontziend, ontwrichtend geweld een stevige reactie van de strafrechter volgt. De rechtbank realiseert zich daarbij dat alleen zwaarder straffen het geweld niet kan stoppen en dat ook de hoogste straf het leed van de nabestaanden niet kan vergelden.
[verdachte] wordt veroordeeld voor het medeplegen van moord op [slachtoffer 1] , het medeplegen van voorbereiding van moord op [slachtoffer 3] , het medeplegen van voorbereiding van het teweegbrengen van een ontploffing bij de spyshop en deelname aan een criminele organisatie die het oogmerk heeft van moord. [verdachte] neemt zeven maanden deel aan deze organisatie.
[verdachte] vervult tot hij wordt aangehouden in de zaak Koper een zeer belangrijke rol in de organisatie. Hij coördineert namens [medeverdachte 3] in Nederland de (voorbereiding van de) moorden en heeft hierover rechtstreeks contact met [medeverdachte 3] . [verdachte] stuurt spotters aan bij de moord op [slachtoffer 1] en na de moord laat hij een spotter controleren of de beoogde persoon is gedood. Bij de voorgenomen aanslag op de spyshop heeft hij ook een coördinerende rol. Zo stuurt hij intensief de beoogde uitvoerders aan, bespreekt hij met zijn broer hoe een rolluik en een raam kapot kunnen worden gemaakt en bespreekt hij met [medeverdachte 3] dat de handgranaten op zijn. [verdachte] regelt de afgifte van de spullen die nodig zijn voor de aanslag. Bij de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 3] heeft hij ook een coördinerende rol en heeft hij contact met [medeverdachte 3] en de beoogde uitvoerders, Cabo en [medeverdachte 14] . Daarnaast wordt hij – al ver voor de uiteindelijke liquidatie van [slachtoffer 4] – op de hoogte gehouden door [medeverdachte 14] als deze [slachtoffer 4] observeert.
[verdachte] heeft tijdens de strafprocedure op geen enkel moment verantwoordelijkheid genomen voor zijn daden.
Uit het Uittreksel Justitiële Documentatie betreffende [verdachte] blijkt dat hij in 2020 voor zijn rol in de zaak Koper is veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie jaren voor onder meer overtreding van de Wet wapens en munitie en deelname aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven. Ten aanzien van deze veroordeling is artikel 63 Sr van toepassing. De rechtbank overweegt dat deze veroordeling laat zien dat [verdachte] al langere tijd meedeed met dergelijke feiten. Nadat een deel van de Kopergroep is opgerold heeft hem dat er niet van weerhouden door te gaan met het plegen van strafbare feiten. Langer geleden is hij meermalen veroordeeld voor geweldsdelicten.
Gelet op het voorgaande is naar het oordeel van de rechtbank, zowel uit het oogpunt van vergelding als ter beveiliging van de maatschappij, in beginsel alleen een levenslange gevangenisstraf passend.
8.3.2
Levenslang
8.3.2.1 Inleiding
De levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die in Nederland kan worden opgelegd en duurt in beginsel het hele leven van de levenslanggestrafte. Uit de jurisprudentie van het EHRM en de Hoge Raad volgt evenwel – kort gezegd – dat de oplegging van een levenslange gevangenisstraf niet verenigbaar is met artikel 3 EVRM als die straf als ‘irreducible’ moet worden beschouwd. Er moet reeds bij de oplegging van de levenslange gevangenisstraf een reële mogelijkheid bestaan tot herbeoordeling van die straf die in de daarvoor in aanmerking komende gevallen kan leiden tot verkorting van de straf of (voorwaardelijke) invrijheidstelling. [294]
Naar aanleiding van de jurisprudentie van het EHRM en de Hoge Raad is er een regeling gekomen waarmee de mogelijkheid tot herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf werd ingevoerd. Deze regeling is neergelegd in het Besluit ACL, dat op 1 maart 2017 in werking is getreden. [295] Het Besluit ACL is later nog een aantal keren gewijzigd, onder meer met ingang van 1 juli 2023 [296] en (laatstelijk) met ingang van 1 december 2023. [297]
Bij het Besluit ACL is het Adviescollege ingesteld. Het Adviescollege adviseert de minister voor Rechtsbescherming over voor welke re-integratieactiviteiten een levenslanggestrafte in aanmerking komt. In alle gevallen waarin een levenslange gevangenisstraf onherroepelijk is opgelegd wordt vijfentwintig jaren na aanvang van de detentie een (eerste) advies uitgebracht door het Adviescollege. Het Adviescollege informeert de minister voor Rechtsbescherming ook over de voortgang van de resocialisatie- en re-integratieactiviteiten van de levenslanggestrafte in het kader van de ambtshalve beoordeling van de mogelijkheid tot gratieverlening op grond van artikel 19 Gratiewet. Die beoordeling vindt op grond van artikel 4 lid 3 Besluit ACL plaats uiterlijk na achtentwintig jaren detentie.
Op grond van artikel 4 lid 4 Besluit ACL hanteert het Adviescollege bij zijn advisering vier criteria, te weten a) het recidiverisico; b) de delictgevaarlijkheid; c) het gedrag en de ontwikkeling van de levenslanggestrafte gedurende zijn detentie en d) de impact op de slachtoffers en nabestaanden en in de sleutel daarvan de vergelding. Voor een weergave op hoofdlijnen van de wijze waarop de herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf plaatsvindt, wijst de rechtbank op hetgeen de Hoge Raad hierover in zijn arrest van 19 december 2017 [298] heeft overwogen.
8.3.2.2 Bespreking verweren
De rechtbank stelt bij de beoordeling van de verweren voorop dat de Hoge Raad in zijn arrest van 23 april 2019 [299] heeft bepaald dat oplegging van een levenslange gevangenisstraf niet in strijd is met artikel 3 EVRM, omdat het Nederlands recht door de regelgeving over de tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf en in het bijzonder het Besluit ACL een stelsel van herbeoordeling kent op grond waarvan in zich daarvoor lenende gevallen kan worden overgegaan tot verkorting van de levenslange gevangenisstraf. De Hoge Raad heeft daarbij nog overwogen:
‘De wijze waarop het nieuwe stelsel van herbeoordeling in de praktijk – zowel in het algemeen, als specifiek met betrekking tot de tenuitvoerlegging van de aan de verdachte opgelegde straf – zal worden toegepast, ligt in de toekomst besloten. De onvermijdelijk uit die realiteit voortvloeiende onzekerheden ontnemen aan de oplegging van de levenslange gevangenisstraf echter niet de verenigbaarheid met art. 3 EVRM, in het bijzonder ook niet omdat iedere tot een levenslange gevangenisstraf veroordeelde de mogelijkheid heeft de wijze waarop zijn straf daadwerkelijk wordt tenuitvoergelegd voor te leggen aan de penitentiaire rechter en de burgerlijke rechter, die erop toezien dat die tenuitvoerlegging – ook waar het gaat om de herbeoordeling van de verdere tenuitvoerlegging van de straf en de in verband met die herbeoordeling aan de veroordeelde aan te bieden activiteiten – geschiedt met inachtneming van de uit art. 3 EVRM voortvloeiende waarborgen. Van betekenis is ten slotte dat indien op enig moment zou komen vast te staan dat een levenslange gevangenisstraf ook onder vigeur van het nieuwe stelsel van herbeoordeling in de praktijk nimmer wordt verkort, die omstandigheid bepaaldelijk een factor van betekenis zal zijn bij de beantwoording van dan rijzende vragen omtrent de verenigbaarheid met art. 3 EVRM van enerzijds de oplegging van een levenslange gevangenisstraf in nieuwe gevallen en anderzijds de verdere tenuitvoerlegging in gevallen waarin een levenslange gevangenisstraf reeds is opgelegd. Die vragen zijn thans echter niet aan de orde.’ [300]
De rechtbank ziet in hetgeen de verdediging heeft betoogd geen aanleiding voor het oordeel dat het thans opleggen van een levenslange gevangenisstraf in strijd is met artikel 3 EVRM.
De rechtbank heeft hierbij betrokken de na het arrest van de Hoge Raad van 23 april 2019 genomen – in de noot vermelde – conclusies van advocaten-generaal bij de Hoge Raad over cassatieklachten met betrekking tot de levenslange gevangenisstraf en artikel 3 EVRM. [301] De Hoge Raad heeft deze cassatieklachten op 13 juli 2021, 23 mei 2023 en 9 januari 2024 met toepassing van artikel 81 RO verworpen. De rechtbank leidt hieruit af dat de Hoge Raad geen aanleiding heeft gezien om thans anders te oordelen over de verenigbaarheid van het opleggen van de levenslange gevangenisstraf met artikel 3 EVRM.
Ook heeft de rechtbank hierbij betrokken dat op 25 oktober 2023 gratie onder voorwaarden is verleend aan een levenslanggestrafte en hij aansluitend in vrijheid is gesteld. [302]
Ten slotte betrekt de rechtbank hierbij de recente ontwikkelingen met betrekking tot mogelijk nieuwe wetgeving. De minister voor Rechtsbescherming heeft op 8 juni 2022 plannen aangekondigd voor een verkenning van een alternatieve wijze van herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf in de vorm van een v.i.-regeling. In die plannen wordt de rechter de beslissende autoriteit. [303] Het streven is om in het eerste kwartaal van 2024 de consultatie van het wetsvoorstel te starten. [304]
De rechtbank is van oordeel dat de toekomst zal moeten uitwijzen op welke manier het nieuwe stelsel van herbeoordeling in de praktijk zal worden toegepast, zowel in het algemeen, als meer specifiek met betrekking tot de tenuitvoerlegging van de straf die aan [verdachte] wordt opgelegd. [verdachte] heeft echter de mogelijkheid om de wijze waarop zijn straf daadwerkelijk ten uitvoer wordt gelegd voor te leggen aan de penitentiaire rechter en de burgerlijke rechter, die erop toezien dat die tenuitvoerlegging plaatsvindt in overeenstemming met artikel 3 EVRM. Als er in de toekomst een rechterlijke toets wordt ingevoerd, dan vallen de verdachten die vandaag tot een levenslange gevangenisstraf worden veroordeeld ook onder die nieuwe regeling.
8.3.2.3 Voorwaardelijke verzoeken
Gelet op de aangehaalde recente uitspraken van de Hoge Raad ziet de rechtbank geen aanleiding tot het stellen van prejudiciële vragen aan de Hoge Raad. Het verzoek tot het stellen van prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie EU heeft betrekking op de uitleg van bepalingen van het Handvest. In dit geval is echter geen sprake van het ten uitvoer brengen van het recht van de Unie, als bedoeld in artikel 51 lid 1 Handvest. Nu zich ook geen andere situatie voordoet die binnen het toepassingsgebied van het Unierecht valt, bestaat reeds hierom geen aanleiding tot het stellen van prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie EU. De verzoeken worden daarom afgewezen.
Het voorwaardelijke verzoek tot het benoemen van een deskundige wordt eveneens afgewezen omdat de rechtbank de noodzaak daarvan niet is gebleken.
8.3.3
Publieke berechting
Eerder in dit vonnis (zie hoofdstuk 3.6 Publieke berechting) heeft de rechtbank het verweer van de verdediging van [verdachte] besproken dat er sprake is (geweest) van een publieke berechting (‘trial by media’) van [verdachte] , hetgeen (subsidiair) zou moeten leiden tot strafvermindering. De rechtbank ziet geen grond voor strafvermindering als gevolg van die media-aandacht, omdat niet is gebleken dat [verdachte] daarvan nadeel heeft ondervonden, en indien hij al enig nadeel zou hebben ondervonden, niet kan worden gezegd dat het Openbaar Ministerie daarvoor verantwoordelijk kan worden gehouden. Overigens leent de op te leggen levenslange gevangenisstraf zich naar haar aard niet voor vermindering.
8.3.4
Redelijke termijn
Als uitgangspunt heeft te gelden dat een behandeling ter terechtzitting dient te zijn afgerond met een eindvonnis binnen zestien maanden. Van dit uitgangspunt kan worden afgeweken als sprake is van bijzondere omstandigheden. Deze bijzondere omstandigheden kunnen zijn gelegen in de ingewikkeldheid van de zaak, de invloed van de verdachte en zijn raadsman op het procesverloop en de wijze waarop de zaak door de bevoegde autoriteiten is behandeld. De rechtbank is van oordeel dat in deze zaak sprake is van zeer bijzondere omstandigheden.
Mede als gevolg van de verdenking van deelneming aan een criminele organisatie is de zaak tegen [verdachte] buitengewoon ingewikkeld te noemen, in de eerste plaats door de omvang van de zaak. De zaak Marengo is aangevangen met een eerste zitting in maart 2018 met twee verdachten – [medeverdachte 6] en [medeverdachte 4] – en uiteindelijk uitgegroeid tot een proces tegen zeventien verdachten en een zeer omvangrijk dossier. [medeverdachte 3] is op 18 december 2019 overgedragen door de VAE en [medeverdachte 12] is in december 2021 uitgeleverd door Colombia. Zij zijn pas toen ze in Nederland waren in persoon aan het proces gaan deelnemen.
Het politiedossier in de zaak Marengo betreft zes moorden, twee pogingen tot moord en vijf voorbereidingen van moord. In totaal bevat het politiedossier tienduizenden pagina’s. Verder is er in deze zaak sprake van een kroongetuige, die niet alleen heeft verklaard over de afzonderlijke zaaksdossiers, maar ook over de criminele organisatie waar alle verdachten lid van zouden zijn geweest. Daarmee zijn de verklaringen van de kroongetuige in de zaken van alle verdachten van belang. Daarnaast bevat het dossier een zeer grote hoeveelheid ontsleutelde berichten uit PGP-toestellen, die inzicht geeft in de verschillende zaaksdossiers en ook in de verhouding tussen de vermoede leden van de criminele organisatie. De samenhang tussen de verschillende zaken brengt mee dat het los van elkaar behandelen van de zaken van verschillende verdachten tot weer nieuwe complicaties zou leiden. De rechtbank heeft daar niet voor gekozen. Dat betekent dat de grootte van de totale zaak Marengo – zowel voor wat betreft het aantal feiten als het aantal verdachten – voor de rechtbank een gegeven is. Dat geldt daarmee ook in de zaken van de verdachten met een minder omvangrijke verdenking of met weinig of geen onderzoekswensen.
De rechtbank heeft steeds als dat kon de zaken van de verdachten gelijktijdig behandeld, maar daarnaast heeft ook een groot aantal zittingen plaatsgevonden waarbij slechts de zaak van één verdachte aan de orde was. Ook het debat op de zitting was zeer uitgebreid. Zo bedraagt het requisitoir meer dan 800 pagina’s, terwijl de pleitnota’s van de raadslieden samen meer dan 3.000 pagina’s omvatten. Thans wordt in alle zaken op dezelfde dag vonnis gewezen.
De gehele procedure heeft lang geduurd, maar dat is niet te wijten aan een talmend Openbaar Ministerie of aan een gebrek aan inzet van opsporingscapaciteit. Wel was er sprake van beperkte beschikbaarheid van De Bunker of een vergelijkbare beveiligde zittingszaal en heeft ook de complexiteit van het plannen van zittingen – gelet op het grote aantal procespartijen – een rol gespeeld bij de vertraging. De omvang en complexiteit van de zaak is echter de hoofdoorzaak van de lange duur van het proces. Daarbij was veel tijd nodig om de onderzoekswensen van de verdediging te inventariseren, te beoordelen en hieraan uitvoering te geven. Aanvankelijk heeft vooral de rechter-commissaris daarbij regie gevoerd, maar uiteindelijk heeft ook bij de rechtbank een groot aantal regiezittingen plaatsgevonden. Op verzoek van (vooral) de verdediging hebben vele getuigenverhoren bij de rechter-commissaris plaatsgevonden en hebben meerdere verhoren van de kroongetuige daarnaast ook ter terechtzitting plaatsgevonden. De keuze van het Openbaar Ministerie om de zaak aan te vangen en verdachten aan te houden en te dagvaarden op een moment dat er nog geen einddossier was – en het dossier dat er wel was, zeer summier was – beschouwt de rechtbank vanwege de reeks van feitelijke gebeurtenissen als een begrijpelijke en noodzakelijke keuze. [medeverdachte 6] was immers in september 2017, op basis van ander bewijs dan zijn eigen verklaringen, als verdachte in de zaak Roos aangehouden. Na het sluiten van de kroongetuigenovereenkomst op 27 december 2017 mocht hij niet meer zwijgen over zijn eigen rol en de rollen van anderen. Bovendien had hij verklaard over een nog actieve moordorganisatie en werd [medeverdachte 4] – vermeend lid van die organisatie – neergeschoten en in het ziekenhuis opgenomen. Omdat er, los van de kluisverklaringen, bewijs tegen [medeverdachte 4] bestond in de zaak Roos/Doorn was zijn aanhouding – en daarmee de start van de zaak Marengo – onvermijdelijk. Dat er op dat moment nog lang geen afgerond dossier was heeft echter wel zijn weerslag gehad op de duur van het proces. Pas in mei 2019 – anderhalf jaar na de eerste aanhouding – konden de rechtbank en de verdediging beschikken over de overeenkomst met de kroongetuige en de door hem afgelegde verklaringen. Pas toen kon gestart worden met de zeer complexe, niet in de zaken van alle verdachten gelijk oplopende, regievoering. Enige vertraging is verder ontstaan door de uitbraak van Covid. Ook het feit dat, nadat eerst een broer van de kroongetuige, ook een van zijn advocaten en zijn vertrouwenspersoon gedurende het proces zijn vermoord, heeft tot vertraging geleid. Op meerdere momenten is de kroongetuige van rechtsbijstand verstoken geweest. Het feit dat de advocaat van [medeverdachte 3] is aangehouden en gedetineerd tijdens de procedure, waardoor ook hij enige tijd geen rechtsbijstand heeft gehad, heeft ook tot vertraging geleid.
De rechtbank acht vanwege al deze bijzondere omstandigheden een redelijke termijn van vier jaren voor de zaken van alle verdachten in Marengo gerechtvaardigd.
De rechtbank is van oordeel dat in deze zaak de aanvangsdatum van de redelijke termijn moet worden gesteld op 26 mei 2019, de datum waarop [verdachte] in Suriname is aangehouden. Dit betekent dat de redelijke termijn in de zaak van [verdachte] met negen maanden is overschreden. Omdat de op te leggen levenslange gevangenisstraf zich naar haar aard niet voor vermindering leent, volstaat de rechtbank met de constatering dat de redelijke termijn is overschreden.
8.3.5
Conclusie
Alles afwegend zal de rechtbank aan [verdachte] een levenslange gevangenisstraf opleggen.
9.Beslag
Onder [verdachte] zijn de volgende voorwerpen in beslag genomen:
PR045.01.01.007
Omschrijving: gsm merk Prada kleur zwart, geen simkaart, wel een batterij EN een micro 5D kaart merk LG 256 … IMEI 353426-01-260706-5
Omschrijving: gsm merk Prada kleur zwart, geen simkaart, wel een batterij EN een micro 5D kaart merk LG 256 … IMEI 353426-01-260706-5
PR045.01.01.005
Omschrijving: gsm Nokia zonder batterij en zonder simkaart (IMEI355975/04/421062/7)
Omschrijving: gsm Nokia zonder batterij en zonder simkaart (IMEI355975/04/421062/7)
PR045.01.01.004
Omschrijving: gsm Samsung T-Mobile, zwart, met LEBARA simkaart en met batterij (IMEI 355925/03/172287/8)
Omschrijving: gsm Samsung T-Mobile, zwart, met LEBARA simkaart en met batterij (IMEI 355925/03/172287/8)
PR045.01.01.008
Omschrijving: Hard disk Media P.T, full HD media Player merk Eminent in doos. 1 TB HDD
Omschrijving: Hard disk Media P.T, full HD media Player merk Eminent in doos. 1 TB HDD
PR045.01.01.001
Omschrijving: Nokia gsm met LYCA simkaart, met batterij (IMEI 359373/03/698819/2)
Omschrijving: Nokia gsm met LYCA simkaart, met batterij (IMEI 359373/03/698819/2)
PR045.01.01.002
Omschrijving: Samsung gsm zonder batterij en zonder SIM kaart (IMEI 351852/05/886552/7)
Omschrijving: Samsung gsm zonder batterij en zonder SIM kaart (IMEI 351852/05/886552/7)
PP.045.01.01.003
Omschrijving: zwarte Samsung G5M met batterij, zonder SIM kaart, (IMEI 358598/05/425388/6)
Omschrijving: zwarte Samsung G5M met batterij, zonder SIM kaart, (IMEI 358598/05/425388/6)
TU147.01.01.001 /591760
Omschrijving: Een witte envelop met een document eraan geniet met daarop de naam [verdachte] . Volgens opschrift zitten er twee telefoons in de enveloppe.
Omschrijving: Een witte envelop met een document eraan geniet met daarop de naam [verdachte] . Volgens opschrift zitten er twee telefoons in de enveloppe.
Blueblack verkaste Nokia model TA-1063
Zwart verkaste Samsung met de imeinummer:
-351771100169359
-351772100169357
9.1
Standpunten
Voor de standpunten en de toelichting daarop van het Openbaar Ministerie wordt verwezen naar bijlage 5.
De verdediging heeft zich niet uitgelaten over het beslag.
9.2
Oordeel van de rechtbank
Het Openbaar Ministerie heeft ten aanzien van alle inbeslaggenomen voorwerpen primair gevorderd dat deze worden gedeponeerd voor het bewijs. Het deponeren van voorwerpen voor het bewijs is een beslissing die de rechtbank niet kan nemen, omdat hier geen wettelijke grondslag voor is. De rechtbank kan inbeslaggenomen voorwerpen verbeurd verklaren, onttrekken aan het verkeer, bewaren ten behoeve van de rechthebbende of de teruggave daarvan aan de rechthebbende gelasten.
Het Openbaar Ministerie stelt zich blijkens bijlage 5 ten aanzien van alle inbeslaggenomen voorwerpen op het standpunt dat het onderzoek nog niet gereed is en het niet duidelijk is wat er op de voorwerpen staat. Het enkele feit dat er nog nader onderzoek nodig is, is geen grond waarop een voorwerp verbeurd kan worden verklaard of kan worden onttrokken aan het verkeer. Uit het dossier blijkt verder niet dat het bij deze voorwerpen gaat om een voorwerp dat vatbaar is voor verbeurdverklaring of onttrekking aan het verkeer. De rechtbank zal daarom de teruggave aan [verdachte] gelasten van de onder 1 tot en met 8 genoemde voorwerpen.
10.Toepasselijke wettelijke voorschriften
De op te leggen straf is gegrond op de artikelen 46, 47, 57, 63, 140, 157 en 289 van het Wetboek van Strafrecht.
De rechtbank komt op grond van het voorgaande tot de volgende beslissingen.
11.Beslissingen
De rechtbank:
Verklaart het Openbaar Ministerie, ten aanzien van het in zaak A onder 2 ten laste gelegde, niet ontvankelijk in de vervolging van [verdachte] met betrekking tot de periode van 1 juli 2015 tot en met 15 juli 2015.
Verklaart bewezen dat [verdachte] het in zaak A onder 1 primair en 2 ten laste gelegde, het in zaak B ten laste gelegde en het in zaak C ten laste gelegde heeft begaan zoals hiervoor in hoofdstuk 5 is vermeld.
Verklaart niet bewezen wat aan [verdachte] meer of anders is ten laste gelegd dan hiervoor is bewezen verklaard en spreekt [verdachte] daarvan vrij.
Het bewezen verklaarde levert op:
Ten aanzien van het in zaak A onder 1 primair bewezen verklaarde
medeplegen van moord;
Ten aanzien van het in zaak A onder 2 bewezen verklaarde
deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven;
Ten aanzien van het in zaak B bewezen verklaarde
medeplegen van voorbereiding van opzettelijk een ontploffing teweegbrengen, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen te duchten is en daarvan levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is;
Ten aanzien van het in zaak C bewezen verklaarde
medeplegen van voorbereiding van moord.
Verklaart het bewezene strafbaar.
Verklaart verdachte,
[verdachte], daarvoor strafbaar.
[verdachte], daarvoor strafbaar.
Veroordeelt [verdachte] tot een
levenslange gevangenisstraf.
levenslange gevangenisstraf.
Gelast de teruggave aan [verdachte]van:
PR045.01.01.007
Omschrijving: gsm merk Prada kleur zwart, geen simkaart, wel een batterij EN een micro 5D kaart merk LG 256 … IMEI 353426-01-260706-5
Omschrijving: gsm merk Prada kleur zwart, geen simkaart, wel een batterij EN een micro 5D kaart merk LG 256 … IMEI 353426-01-260706-5
PR045.01.01.005
Omschrijving: gsm Nokia zonder batterij en zonder simkaart (IMEI355975/04/421062/7)
Omschrijving: gsm Nokia zonder batterij en zonder simkaart (IMEI355975/04/421062/7)
PR045.01.01.004
Omschrijving: gsm Samsung T-Mobile, zwart, met LEBARA simkaart en met batterij (IMEI 355925/03/172287/8)
Omschrijving: gsm Samsung T-Mobile, zwart, met LEBARA simkaart en met batterij (IMEI 355925/03/172287/8)
PR045.01.01.008
Omschrijving: Hard disk Media P.T, full HD media Player merk Eminent in doos. 1 TB HDD
Omschrijving: Hard disk Media P.T, full HD media Player merk Eminent in doos. 1 TB HDD
PR045.01.01.001
Omschrijving: Nokia gsm met LYCA simkaart, met batterij (IMEI 359373/03/698819/2)
Omschrijving: Nokia gsm met LYCA simkaart, met batterij (IMEI 359373/03/698819/2)
PR045.01.01.002
Omschrijving: Samsung gsm zonder batterij en zonder SIM kaart (IMEI 351852/05/886552/7)
Omschrijving: Samsung gsm zonder batterij en zonder SIM kaart (IMEI 351852/05/886552/7)
PP.045.01.01.003
Omschrijving: zwarte Samsung G5M met batterij, zonder SIM kaart, (IMEI 358598/05/425388/6)
Omschrijving: zwarte Samsung G5M met batterij, zonder SIM kaart, (IMEI 358598/05/425388/6)
TU147.01.01.001 /591760
Omschrijving: Een witte envelop met een document eraan geniet met daarop de naam [verdachte] . Volgens opschrift zitten er twee telefoons in de enveloppe.
Omschrijving: Een witte envelop met een document eraan geniet met daarop de naam [verdachte] . Volgens opschrift zitten er twee telefoons in de enveloppe.
Blueblack verkaste Nokia model TA-1063
Zwart verkaste Samsung met de imeinummer:
-351771100169359
-351772100169357
Dit vonnis is gewezen door
[naam rechter 1] , voorzitter,
[naam rechter 2] en [naam rechter 3] , rechters,
in tegenwoordigheid van mrs. [naam griffier 1] en [naam griffier 2] , griffiers
en van [naam rechter 4] , rechter in de zin van artikel 6, derde lid, van de Wet RO,
en is uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 27 februari 2024.